1
00:00:06,648 --> 00:00:09,226
Դու պատմում ես ընկերոջդ
զարմանալի մի պատմություն,

2
00:00:09,226 --> 00:00:13,637
հասնում ես ամենահետաքրքիր մասին,
ու հանկարծ նա ընդհատում է՝ ասելով․

3
00:00:13,637 --> 00:00:17,819
«Այլմոլորակայինն ու ես», 
ոչ թե «Ես ու այլմոլորակայինը»։

4
00:00:17,819 --> 00:00:19,813
Մեզանից շատերը, հավանաբար, կզայրանային,

5
00:00:19,813 --> 00:00:21,907
բայց, կոպիտ ընդհատումից զատ,

6
00:00:21,907 --> 00:00:23,713
արդյո՞ք ընկերդ իրավացի է։

7
00:00:23,713 --> 00:00:26,837
Արդյո՞ք քո նախադասությունը 
իսկապես քերականորեն սխալ էր։

8
00:00:26,837 --> 00:00:30,867
Եվ հետո, եթե նա, միևնույնն է, հասկացել է
իմաստը, էլ ի՞նչ կարևոր է քերականությունը։

9
00:00:30,867 --> 00:00:32,722
Լեզվաբանության տեսանկյունից

10
00:00:32,722 --> 00:00:36,547
քերականությունը կաղապարների հավաքածու է, որը արծարծում է թե ինչպես պիտի կապակցվեն բառերը՝

11
00:00:36,547 --> 00:00:39,096
արտահայտություններ կամ
նախադասություններ կազմելու համար

12
00:00:39,096 --> 00:00:41,905
թե՛ բանավոր, թե՛ գրավոր խոսքում։

13
00:00:41,905 --> 00:00:44,090
Տարբեր լեզուներ ունեն իրենց յուրահատուկ կաղապարները։


14
00:00:44,090 --> 00:00:47,433
Անգլերենում ենթական, սովորաբար,
առաջին տեղում է,

15
00:00:47,433 --> 00:00:48,689
որից հետո դրվում է 
ստորոգյալը,

16
00:00:48,689 --> 00:00:50,007
իսկ հետո՝ խնդիրը,

17
00:00:50,007 --> 00:00:52,554
մինչդեռ ճապոներենում և շատ այլ լեզուներում
շարադասությունը

18
00:00:52,554 --> 00:00:55,898
հետևյալն է՝ ենթակա,
խնդիր, ստորոգյալ։

19
00:00:55,898 --> 00:01:00,151
Որոշ գիտնականներ փորձել են գտնել
բոլոր լեզուների ընդհանրությունը,

20
00:01:00,151 --> 00:01:02,496
բայց որոշ հիմնարար հատկանիշներից զատ,

21
00:01:02,496 --> 00:01:04,593
ինչպիսիք են գոյականի և բայի գոյությունը,

22
00:01:04,593 --> 00:01:08,939
լեզուների միջև առկա են նաև մի քանի, 
այսպես կոչված, հանրույթներ։

23
00:01:08,939 --> 00:01:12,026
Ու մինչդեռ ցանկացած լեզվի գոյության համար
պարտադիր են կայուն նմուշները,

24
00:01:12,026 --> 00:01:17,306
վերոնշյալ նմուշների քննությունը ցուցադրում է 
շարունակական հակասությունը երկու կարծիքների միջև,

25
00:01:17,306 --> 00:01:20,913
որոնք հայտնի են որպես պահպանողականություն
և նկարագրականություն։

26
00:01:20,913 --> 00:01:22,198
Կոպիտ ասած՝

27
00:01:22,198 --> 00:01:26,061
պահպանողականները կարծում են, որ լեզուն
պետք է հետևի կայուն օրենքների,

28
00:01:26,061 --> 00:01:30,692
մինչդեռ փոխարկումն ու հարմարակումը 
նկարագրականների կողմից դիտվում են որպես

29
00:01:30,692 --> 00:01:33,880
լեզվի գոյության բնական ու անհրաժեշտ մասեր։

30
00:01:33,880 --> 00:01:38,321
Պատմության մեծագույն շրջանում լեզվի ճնշող
մեծամասնությունը բանավոր տեսքով էր։

31
00:01:38,321 --> 00:01:42,286
Բայց մարդկանց փոխադարձ կապի և գրավոր
խոսքի կարևորության աճի հետ մեկտեղ

32
00:01:42,286 --> 00:01:46,341
գրավոր լեզուն ստանդարտացվեց՝ ընդլայնելով
շփումը

33
00:01:46,341 --> 00:01:51,081
և ապահովելով միևնույն հանրույթի բնակիչների
փոխադարձ հասկացողությունը։

34
00:01:51,081 --> 00:01:56,741
Շատ լեզուներում այս ստանդարտ ձևը սկսեց
համարվել միակն ու ճշմարիտը՝

35
00:01:56,741 --> 00:02:00,665
չնայած լինելով բանավոր խոսքի տարբերակներից մեկի՝

36
00:02:00,665 --> 00:02:03,078
տիրող դասակարգի լեզվի ծնունդ։

37
00:02:03,078 --> 00:02:07,426
Պուրիստներն աշխատում էին հիմնավորել և
տարածել այս ստանդարտը՝

38
00:02:07,426 --> 00:02:13,021
հանգամանորեն ներկայացնելով օրենքների
հավաքածու, որոնք արտացոլում էին իրենց ժամանակների քերականությունը։

39
00:02:13,021 --> 00:02:17,245
Գրավոր խոսքի կանոնները կիրառվում էին նաև
բանավոր խոսքում։

40
00:02:17,245 --> 00:02:21,683
Բանավոր խոսքի կանոնները, որ շեղվում էին
գրավոր խոսքի կանոններից, համարվում էին

41
00:02:21,683 --> 00:02:24,090
խախտումներ կամ սոցիալական ցածր
մակարդակի ցուցանիշներ,

42
00:02:24,090 --> 00:02:26,675
իսկ շատ մարդիկ, ովքեր ողջ կյանքում
խոսել էին այդպես,

43
00:02:26,675 --> 00:02:30,570
այժմ ստիպված էին խոսել սահմանված
չափանիշներին համապատասխան։

44
00:02:30,570 --> 00:02:31,886
Այնուհանդերձ, վերջերս

45
00:02:31,886 --> 00:02:36,140
լեզվաբանները հասկացան, որ խոսքի բանավոր և գրավոր
տարբերակները լրիվ տարբեր երևույթներ են՝

46
00:02:36,140 --> 00:02:38,287
իրենց օրինաչափություններով ու 
կաղապարներով։

47
00:02:38,287 --> 00:02:42,891
Մեզանից շատերը սկսում են խոսել այնքան վաղ
հասակից, որ անգամ չեն էլ հիշում դա։

48
00:02:42,891 --> 00:02:46,468
Մենք ձևավորում ենք մեր խոսքային բառապաշարը
չգիտակցված սովորույթների,

49
00:02:46,468 --> 00:02:48,828
չմտապահվող օրենքների օգնությամբ։

50
00:02:48,828 --> 00:02:52,621
Եվ քանի որ ասվածի իմաստը փոխանցելու համար մենք օգտագործում ենք նաև տրամադրվածություն և հնչերանգ,

51
00:02:52,621 --> 00:02:54,775
դրա կառուցվածքը շատ հաճախ ավելի ճկուն է՝

52
00:02:54,775 --> 00:02:58,727
ելնելով խոսողների և խոսակիցների 
նպատակներից։

53
00:02:58,727 --> 00:03:03,241
Սա ենթադրում է բարդ նախադասությունների
գործածության սահմանափակում, որովհետև դրանք վերլուծելը դժվար է,

54
00:03:03,241 --> 00:03:06,037
խուսափում անկանոն 
արտահայտչականությունից կամ

55
00:03:06,037 --> 00:03:09,388
ավելորդ հնչյունների բացթողում՝ 
խոսքն արագացնելու համար։

56
00:03:09,388 --> 00:03:13,571
Լեզվաբանական մոտեցումը, որ փորձում է
հասկանալ և քարտեզագրել նման տարբերությունները՝

57
00:03:13,571 --> 00:03:17,945
առանց թելադրելու դրանց ճշմարիտ տարբերակները, հայտնի է որպես նկարագրականություն։

58
00:03:17,945 --> 00:03:20,301
Որոշելուց բացի, թե ինչպես պիտի 
օգտագրծվի լեզուն,

59
00:03:20,301 --> 00:03:23,131
այն նկարագրում է, թե իրականում քանի մարդ է
այն գործածում,

60
00:03:23,131 --> 00:03:27,259
և նշում նորամուծությունները, որոնք ի հայտ են
գալիս նրա գործածության ընթացքում։

61
00:03:27,259 --> 00:03:28,878
Բայց չնայած վեճը

62
00:03:28,878 --> 00:03:31,175
պահպանողականության և նկարագրականության 
միջև շարունակվում է,

63
00:03:31,175 --> 00:03:33,598
Այդ երկուսն իրարամերժ չեն։

64
00:03:33,598 --> 00:03:37,072
Լավագույն առումով՝ պահպանողականությունը
տեղեկացնւմ է մարդկանց

65
00:03:37,072 --> 00:03:41,675
Տվյալ ժամանակահատվածի հաստատված
ամենատարածված նմուշների մասին։

66
00:03:41,675 --> 00:03:44,471
Սա կարևոր է ոչ միայն պաշտոնական
համատեքստում,

67
00:03:44,471 --> 00:03:48,432
այլ նաև հեշտացնում է ոչ մայրենի լեզվով
հաղորդակցվող և

68
00:03:48,432 --> 00:03:50,620
տարբեր ծագմամբ մարդկանց շփումը։

69
00:03:50,620 --> 00:03:52,194
Մյուս կողմից՝ նկարագրականությունը

70
00:03:52,194 --> 00:03:54,447
ներքուստ ցուցադրում է՝ 
ինչպես է աշխատում միտքը,

71
00:03:54,447 --> 00:03:58,855
և աշխարհը դիտարկելու բնազդային ուղիները։

72
00:03:58,855 --> 00:04:03,461
Վերջին հաշվով, քերականությունը համարվում է
լեզվական սովորույթների հավաքածու,

73
00:04:03,461 --> 00:04:06,751
որ շարունակաբար գործարկվում և
վերաիմաստավորվում է

74
00:04:06,751 --> 00:04:09,966
լեզվակիրների ողջ խմբի կողմից։

75
00:04:09,966 --> 00:04:11,352
Ինչպես ինքը լեզուն,

76
00:04:11,352 --> 00:04:13,217
այն մի հրաշալի ու բարդ հյուսվածք է,

77
00:04:13,217 --> 00:04:17,080
որի կազմավորմանը նպաստել են խոսողներն ու
խոսակիցները,

78
00:04:17,080 --> 00:04:18,565
գրողներն ու ընթերցողները,

79
00:04:18,565 --> 00:04:20,781
պահպանողականներն ու նկարագրականները

80
00:04:20,781 --> 00:04:22,663
ինչպես անցյալում, այնպես էլ այսօր։