WEBVTT

00:00:13.601 --> 00:00:15.814
Ni aŭdis multajn rakontojn pri tio,

00:00:15.814 --> 00:00:19.574
kiel la interreto efikas
al protestaj movadoj,

00:00:19.574 --> 00:00:22.290
ni aŭdis multe pri la informo-revolucio,

00:00:22.290 --> 00:00:25.658
pri kiel ĝi transformas landojn 
kiel Ĉinion, Iranon,

00:00:25.658 --> 00:00:29.160
kaj eĉ la eks-sovetajn landojn.

00:00:31.109 --> 00:00:33.363
Ĝis nun oni supozis ke

00:00:33.363 --> 00:00:37.956
la interreto estas tre utila
por antaŭenigi demokration.

00:00:38.632 --> 00:00:45.011
Multaj el ĉi tiuj iluzioj konstruiĝis
dum la 90-aj jaroj,

00:00:45.018 --> 00:00:49.251
de pensistoj, kiujn mi devus nomi
kiber-utopiuloj,

00:00:49.251 --> 00:00:54.929
homo,j kiuj ja fidas je la transformo-povo
de la interreto por ŝangi sociojn

00:00:54.929 --> 00:00:57.400
kaj ŝangi ilin plibonige.

00:00:57.400 --> 00:00:59.160
Tre fama estis tiu diraĵo,

00:00:59.160 --> 00:01:03.712
se socia-retumado kaj blogoj
jam ekzistus dum la 90-aj jaroj

00:01:03.712 --> 00:01:05.886
le Ruanda genocido ne okazus.

00:01:05.886 --> 00:01:08.663
Tiu diraĵo estas nun ofte citata
por montri

00:01:08.663 --> 00:01:13.016
la tre naivan vidpunkton, 
kiun tiam havis multaj homoj.

00:01:13.016 --> 00:01:18.770
Multaj homoj, kiuj daŭre fidas tion,
ja pensas ke blogoj estas tio,

00:01:18.770 --> 00:01:23.376
kio estis faksoj kaj fotokopiiloj
dum la lastaj 80-aj jaroj

00:01:23.376 --> 00:01:26.860
kiam la grandaj disidento-movadoj
en Pollando kaj orienta Eŭropo

00:01:26.860 --> 00:01:29.612
fervore ekuzis ĉi tiujn teknologiojn.

00:01:29.652 --> 00:01:33.586
Funde, estas argumento kiu temas
pri ekonomiko kaj loĝistiko.

00:01:33.586 --> 00:01:36.715
La interreto kaj novaj komunikiloj
malaltigis la koston

00:01:36.715 --> 00:01:38.640
por homoj produkti enhavon,

00:01:38.640 --> 00:01:43.646
kaj kompreneble aktivuloj kaj NRO-anoj
sendube uzos tiun teknologion

00:01:43.646 --> 00:01:46.772
por strebi eki reformojn kaj ŝanĝojn,
ĉu ne?

00:01:46.772 --> 00:01:49.778
Por resumi ĉi tiun vidpunkton,

00:01:49.778 --> 00:01:53.010
ĝi simple diras ke se estas
sufiĉe da konektoj

00:01:53.010 --> 00:01:56.222
kaj sufiĉe multe da konektiloj,
tiam demokratio certos.

00:01:56.222 --> 00:01:58.472
Jen la kialo, pro kio ni vidis

00:01:58.472 --> 00:02:02.920
tiom multe da puŝoj por ke
Ĉinio, Irano, Rusio videbliĝu interrete,

00:02:02.920 --> 00:02:05.547
por certigi ke homoj
estu sufiĉe konektitaj,

00:02:05.547 --> 00:02:07.817
por certigi ke homoj konu blogojn,

00:02:07.817 --> 00:02:10.763
por certigi ke homoj konu tion,
kio estas konekteco.

00:02:10.763 --> 00:02:13.871
Kaj iel, neniu precize klarigas kiel,

00:02:13.871 --> 00:02:20.971
tiuj homoj uzos tiajn ilojn por kunlabori
kaj puŝi por demokratio kaj pli.

00:02:21.000 --> 00:02:25.500
Kaj unu afer,o kiun komentistoj
evoluigis laŭ tiu vidpunkto,

00:02:25.500 --> 00:02:28.265
estas tiel nomata iPod-a liberalismo.

00:02:28.265 --> 00:02:29.543
Estas tia kredo,

00:02:29.543 --> 00:02:34.731
ke homoj kiuj havas iPod-ojn
aŭ ajnan modernan okcidentan teknologion

00:02:34.731 --> 00:02:40.444
plej verŝajne ankaŭ subtenas okcidentan
demokration kaj valorojn, ĉu ne?

00:02:40.444 --> 00:02:42.526
Supozo ĉi tie estas tio,

00:02:42.526 --> 00:02:46.010
se vi donas al ĉiuj ĉinoj, irananoj aŭ rusoj

00:02:46.010 --> 00:02:49.561
sufiĉe multe da iPod-oj, aŭ komputiloj,
aŭ faksiloj,

00:02:49.561 --> 00:02:54.569
ili do iel, sendepende, strebos
por ŝanĝo al demokratio.

00:02:54.569 --> 00:02:57.503
Kompreneblas ke titolo 
de artikolo pri tio,

00:02:57.503 --> 00:03:00.582
verkita de Thomas Freidman, 
estus tre alloga, kiel

00:03:00.582 --> 00:03:02.626
"Faligu iPod-ojn, ne bombojn."

00:03:02.626 --> 00:03:05.429
Sed malofte estas bona signo tiu ĉi.

00:03:05.429 --> 00:03:07.966
Ĝi estas vidpunkto kiu ne konsideras

00:03:07.966 --> 00:03:11.620
plurajn politikajn, kulturajn,
sociologiajn fortojn

00:03:11.620 --> 00:03:13.871
kiujn ni provas direktigi en tiuj socioj

00:03:13.871 --> 00:03:17.811
kaj konsideras tre determinisman vidon

00:03:17.811 --> 00:03:20.972
de la rolo de teknologio.

00:03:20.972 --> 00:03:24.542
La ĉefa konfuzo ĉi tie venas de tio,

00:03:24.542 --> 00:03:30.870
ke ni emas konfuzi la celo-uzojn
de teknologio kun la realo-uzoj.

00:03:30.870 --> 00:03:35.479
Same, ni eble volas pensi ke ekz. radio

00:03:35.479 --> 00:03:41.350
povas helpi ekstari demokration en landoj
kiel la Soveta Unio, kio parte veras.

00:03:41.350 --> 00:03:45.225
Radio estis ankaŭ aktive uzata dum 
la Ruanda genocido,

00:03:45.225 --> 00:03:47.850
precise tio kion ni volis eviti.

00:03:47.850 --> 00:03:53.732
Kiel mi jam diris, estas mito 
ke ĉefoj kaj diktatoroj

00:03:53.732 --> 00:03:57.582
iel timas la interreton, timas teknologion.

00:03:57.582 --> 00:04:00.130
Sed, se vi atenteme rigardas tion,

00:04:00.130 --> 00:04:07.390
kiel registaro-ĉefoj provas atingi
siajn citivitanojn kaj interreto-uzantojn,

00:04:07.390 --> 00:04:09.366
vi rimarkas ke tio ne veras.

00:04:09.366 --> 00:04:13.990
Preskaŭ ĉie, krom nur
Nord-Koreio kaj Birmo,

00:04:13.990 --> 00:04:19.161
aŭtoritatemaj ĉefoj fakte tre aktive
engaĝiĝas kun teknologio, komputiloj ktp.

00:04:19.161 --> 00:04:22.905
Kaj foje, ili ja permesas diskuton
pri nepolitikaj temoj.

00:04:22.905 --> 00:04:27.546
Ili ja permesas diskuton pri
tiaj politikaj temoj kiel klimatŝanĝiĝo.

00:04:27.546 --> 00:04:32.200
Ĉio ĉi okazadas, problemo estas ke 
ĝi ne okazas pri temoj kiel homaj rajtoj.

00:04:32.200 --> 00:04:36.630
Oni do povas vidi ke ja estas kritiko
en blogoj de ĉinoj.

00:04:36.630 --> 00:04:40.586
Fakte estas pli de kritiko ol nekritiko,
de kaj lokaj kaj naciaj registaroj.

00:04:40.600 --> 00:04:45.258
Demando tiam estas: kial registaro ĝin toleras?

00:04:45.258 --> 00:04:49.420
Unue, ĝi produktas tian informon
kian la registaro bezonas por regi.

00:04:49.420 --> 00:04:53.560
En registaroj de Rusio, Ĉinio, Irano ktp.

00:04:53.560 --> 00:04:57.456
plejparto de burokratoj funkciias 
en informo-vakuo.

00:04:57.456 --> 00:05:01.653
Ili ne plene scias tion, kio okazas
en malcentraj regionoj.

00:05:01.653 --> 00:05:06.245
Por ili do estas tre utile, ke homoj blogas
kaj volonte donas informon

00:05:06.245 --> 00:05:09.055
pri tio, kiaj lokaj problemoj ekzistas,

00:05:09.055 --> 00:05:12.970
ĉar ebligas trakti lokan korupton
kaj malbonan konduton.

00:05:12.970 --> 00:05:17.468
Ebligas iri trakti la problemojn
kiuj ne devas esti politikaj,

00:05:17.468 --> 00:05:21.010
kio tamen helpas ilin travivi 
en la venontan jarcenton.

00:05:21.010 --> 00:05:23.900
Simple, ĝi helpas ilin legitimiĝi.

00:05:23.900 --> 00:05:28.950
Por ili do tre utilas permesi 
falsan malfermon de kiberspaco,

00:05:28.950 --> 00:05:32.603
ĉar ĝi reduktas streĉiĝon kaj 
konvinkas almenaŭ kelkajn homojn

00:05:32.603 --> 00:05:36.216
ke ili emas konsideri
eksterajn opiniojn kaj vidojn.

00:05:36.216 --> 00:05:39.282
Partoj de ĉi tio iom malsimile okazas
en aliaj landoj.

00:05:39.282 --> 00:05:43.040
Povas esti ke ili daŭre laboras por ŝajni
tiel ĉi al ekstera mondo,

00:05:43.040 --> 00:05:47.390
sed samtempe ili ankaŭ klopodas gajni
per subteno de civitanoj en kiberspaco.

00:05:47.390 --> 00:05:50.810
Ekz. en Tajlando estas tre interesa retpaĝo
"Protektu la Reĝon".

00:05:50.810 --> 00:05:56.039
Unu alia registarano ekis ĝin, 
kaj ĝi kuraĝigas uzantojn de la interreto

00:05:56.039 --> 00:06:01.744
submeti ligilojn al retpaĝoj, 
kiujn laŭ ili ofendus la reĝon.

00:06:01.744 --> 00:06:05.021
Rezulto estas ke oni povas mencii
ajnan malŝatatan retpaĝon

00:06:05.021 --> 00:06:08.388
kaj ene de 24 horoj ĝi estu blokita,

00:06:08.388 --> 00:06:12.303
kaj poste estas tre malsimpla 
la procedo por malbloki ĝin.

00:06:12.303 --> 00:06:15.810
Kaj pro tio ke en Tajlando estas 
tre severaj leĝoj pri ofendo de la reĝo,

00:06:15.810 --> 00:06:17.290
ĝi funkcias tre bone.

00:06:17.290 --> 00:06:21.451
Ene de 24 horoj post la lanĉo de la paĝo,
ia 3,000 retpaĝoj estis blokitaj.

00:06:21.451 --> 00:06:29.821
Multaj lojaluloj tre feliĉe kontribuas
scion kaj konsilon por cenzuri retpaĝojn.

00:06:29.821 --> 00:06:35.210
Same en Saŭdarabio, interreto-uzantoj
estas kuraĝigitaj serĉi en YouTube

00:06:35.210 --> 00:06:39.080
videojn kiuj povus ofendi 
al saŭdarabiaj emoj,

00:06:39.080 --> 00:06:41.580
kaj poste proponi ke ili estu forviŝotaj.

00:06:41.580 --> 00:06:44.817
Kaj se amasiĝas proponoj kontraŭ
tiu specifa video

00:06:44.817 --> 00:06:47.001
YouTube devos ĝin forviŝi;

00:06:47.001 --> 00:06:51.445
ili devas konsideri forviŝi ĝin ĉar 
tiom multe da homoj plendis.

00:06:51.445 --> 00:06:55.710
Resume, estas organizitaj kampanjoj
kiuj provas reale influi la decidojn

00:06:55.710 --> 00:06:58.720
de okcidentaj firmaoj pri tiu ĉi temo.

00:06:58.720 --> 00:07:02.100
Nun, dum protestoj malkreskas,

00:07:02.100 --> 00:07:08.610
la irana registaro rigardas 
la interretan spuron de evidentaĵo

00:07:08.610 --> 00:07:10.959
en Facebook kaj Twitter.

00:07:10.959 --> 00:07:15.780
Ili trovas kaj traktas 
la homojn aktivajn enkiberspace.

00:07:15.780 --> 00:07:21.560
Unu el iniciatoj iliaj estas meti bildojn
de protestantoj en interreton

00:07:21.560 --> 00:07:24.300
por povi ilin identigi.

00:07:24.300 --> 00:07:30.410
Do ili uzas amaskunlaboron ligi
vizaĝojn al nomoj.

00:07:30.410 --> 00:07:35.111
Kaj oni povas imagi kio okazos,
kiam ili ekscios kiu estas la protestintoj.

00:07:35.111 --> 00:07:39.629
Estas pluraj danĝeroj kaj timoj 
kiun ni nur parte komprenas nun.

00:07:39.629 --> 00:07:43.260
Oni ne rimarkas ke Twitter,
malgraŭ siaj virtoj,

00:07:43.260 --> 00:07:45.520
estas fine publika platformo.

00:07:45.520 --> 00:07:48.343
Se oni volas plani revolucion en Twitter,

00:07:48.343 --> 00:07:51.043
ĉio kion oni farus videblas por ĉiu.

00:07:51.043 --> 00:07:55.310
En pasinteco, ŝtatoj torturis
por kolekti tiajn ĉi informojn.

00:07:55.310 --> 00:07:58.420
Nun ili devas nur ensaluti en Facebook.

00:07:58.420 --> 00:07:59.470
(Rido)

00:07:59.470 --> 00:08:03.898
Se oni volas ekscii pri mi kiel aktivismulo
en lando kiel Belorusio aŭ Irano,

00:08:03.898 --> 00:08:07.736
mi estas ligita al 20 000 aliaj aktivistoj.

00:08:07.736 --> 00:08:10.270
Oni devas nur serĉi 
miajn Facebook-amikojn.

00:08:10.270 --> 00:08:15.119
Fina punkto temas pri tiu
kiber-utopia supozo,

00:08:15.119 --> 00:08:19.896
ke la juna generacio,
kiun neniu cerbolavadis

00:08:19.896 --> 00:08:25.477
kaj kiu vivas je reta amaskomunikilaro,
poŝtelefonoj, Blackberry-oj ktp.,

00:08:25.477 --> 00:08:31.658
ia-maniere emos revolucii kaj akcepti
demokratiajn valorojn.

00:08:31.658 --> 00:08:36.887
Jen la problemo, ke ni ofte aŭdas pri 
kiber-aktivismo, ĉu ne?,

00:08:36.887 --> 00:08:40.300
sed malofte [neaŭdeblas]

00:08:40.300 --> 00:08:45.540
Eblas ke junuloj ne tre emas partopreni
ajnan politikajn agadojn

00:08:45.540 --> 00:08:47.680
nek en interreto nek en reala vivo

00:08:47.680 --> 00:08:51.078
pro la allogaĵoj kiujn oferas la interreto.

00:08:51.078 --> 00:08:55.790
Tujmesaĝilo, retmesaĝo, kaj
porplenkreskula enhavo kiel pornografiaĵo,

00:08:55.790 --> 00:09:01.100
daŭre okupas pli da spaco ol politiko kaj novaĵo.

00:09:01.100 --> 00:09:05.720
Kaj ne forgesu ke plejparto de tio,
kion interrete faras junuloj,

00:09:05.720 --> 00:09:12.390
konsistas el komuniki unu kun la alia
aŭ elŝuti amuziĝo-enhavon.

00:09:12.390 --> 00:09:19.145
Ne klaras tio, kiel ili antaŭeniĝos
ĝis reala politika aktivismo.

00:09:19.145 --> 00:09:22.137
Kio okazos, se nenio sukcesos allogi 
ilin en stratojn?

00:09:22.137 --> 00:09:25.781
Ĝi estas io kion diskutatan oni malofte vidas.

00:09:25.781 --> 00:09:31.785
Ni aŭdas multe pri distingo inter
ciferecaj denaskuloj kaj enmigrantoj.

00:09:31.785 --> 00:09:35.364
Sed ni ne aŭdas pri distingo inter 
ciferecaj renegatoj kaj kaptitoj,

00:09:35.364 --> 00:09:37.297
kiun mi taksas multe pli grava

00:09:37.297 --> 00:09:40.101
ĉar ni devas scii ekzakte kiel teknologio


00:09:40.101 --> 00:09:46.440
influas la civito-partoprenemon
kaj la emon engaĝiĝi en protesto.

00:09:46.440 --> 00:09:48.917
Indas rekonsideri kion verkis Maslow,

00:09:48.917 --> 00:09:54.222
kaj ekpensi kiel oni aplikas 
lian piramidon de bezonoj al kiberspaco.

00:09:54.222 --> 00:10:00.890
Povas esti ke kiam oni venigas interreton
en Ĉinion, Rusion aŭ Iranon,

00:10:00.890 --> 00:10:03.564
homoj komence volas amuziĝi, 


00:10:03.564 --> 00:10:08.340
esplori pornografiaĵon, aŭ YouTube-on,
aŭ amuzajn videojn de katoj,

00:10:08.340 --> 00:10:11.022
kaj antaŭenigante interkomunikadon
kaj kunhavigadon

00:10:11.022 --> 00:10:12.510
kaj kelkaj volos esplori lernadon.

00:10:12.510 --> 00:10:15.390
Eblas ke ili eventuale volos kampanji.

00:10:15.390 --> 00:10:19.281
Kelkaj el ili komencos elŝuti raportojn
de Human Rights Watch (subtanantoj de homaj rajtoj),

00:10:19.281 --> 00:10:24.538
sed plejparto daŭre elŝutos pornografiaĵon,
kaj ĝin estas grave ne forgesi.

00:10:25.678 --> 00:10:31.868
Se oni volas kompreni la aktualan efikon
de teknologio je socio,

00:10:31.868 --> 00:10:36.838
oni konsideru multe pli ĝenerale, 
inkluzive de malpozitivaj konsekvencoj.