1
00:00:13,601 --> 00:00:15,814
Ni aŭdis multajn rakontojn pri tio,

2
00:00:15,814 --> 00:00:19,574
kiel la interreto efikas
al protestaj movadoj,

3
00:00:19,574 --> 00:00:22,290
ni aŭdis multe pri la informo-revolucio,

4
00:00:22,290 --> 00:00:25,658
pri kiel ĝi transformas landojn 
kiel Ĉinion, Iranon,

5
00:00:25,658 --> 00:00:29,160
kaj eĉ la eks-sovetajn landojn.

6
00:00:31,109 --> 00:00:33,363
Ĝis nun oni supozis ke

7
00:00:33,363 --> 00:00:37,956
la interreto estas tre utila
por antaŭenigi demokration.

8
00:00:38,632 --> 00:00:45,011
Multaj el ĉi tiuj iluzioj konstruiĝis
dum la 90-aj jaroj,

9
00:00:45,018 --> 00:00:49,251
de pensistoj, kiujn mi devus nomi
kiber-utopiuloj,

10
00:00:49,251 --> 00:00:54,929
homo,j kiuj ja fidas je la transformo-povo
de la interreto por ŝangi sociojn

11
00:00:54,929 --> 00:00:57,400
kaj ŝangi ilin plibonige.

12
00:00:57,400 --> 00:00:59,160
Tre fama estis tiu diraĵo,

13
00:00:59,160 --> 00:01:03,712
se socia-retumado kaj blogoj
jam ekzistus dum la 90-aj jaroj

14
00:01:03,712 --> 00:01:05,886
le Ruanda genocido ne okazus.

15
00:01:05,886 --> 00:01:08,663
Tiu diraĵo estas nun ofte citata
por montri

16
00:01:08,663 --> 00:01:13,016
la tre naivan vidpunkton, 
kiun tiam havis multaj homoj.

17
00:01:13,016 --> 00:01:18,770
Multaj homoj, kiuj daŭre fidas tion,
ja pensas ke blogoj estas tio,

18
00:01:18,770 --> 00:01:23,376
kio estis faksoj kaj fotokopiiloj
dum la lastaj 80-aj jaroj

19
00:01:23,376 --> 00:01:26,860
kiam la grandaj disidento-movadoj
en Pollando kaj orienta Eŭropo

20
00:01:26,860 --> 00:01:29,612
fervore ekuzis ĉi tiujn teknologiojn.

21
00:01:29,652 --> 00:01:33,586
Funde, estas argumento kiu temas
pri ekonomiko kaj loĝistiko.

22
00:01:33,586 --> 00:01:36,715
La interreto kaj novaj komunikiloj
malaltigis la koston

23
00:01:36,715 --> 00:01:38,640
por homoj produkti enhavon,

24
00:01:38,640 --> 00:01:43,646
kaj kompreneble aktivuloj kaj NRO-anoj
sendube uzos tiun teknologion

25
00:01:43,646 --> 00:01:46,772
por strebi eki reformojn kaj ŝanĝojn,
ĉu ne?

26
00:01:46,772 --> 00:01:49,778
Por resumi ĉi tiun vidpunkton,

27
00:01:49,778 --> 00:01:53,010
ĝi simple diras ke se estas
sufiĉe da konektoj

28
00:01:53,010 --> 00:01:56,222
kaj sufiĉe multe da konektiloj,
tiam demokratio certos.

29
00:01:56,222 --> 00:01:58,472
Jen la kialo, pro kio ni vidis

30
00:01:58,472 --> 00:02:02,920
tiom multe da puŝoj por ke
Ĉinio, Irano, Rusio videbliĝu interrete,

31
00:02:02,920 --> 00:02:05,547
por certigi ke homoj
estu sufiĉe konektitaj,

32
00:02:05,547 --> 00:02:07,817
por certigi ke homoj konu blogojn,

33
00:02:07,817 --> 00:02:10,763
por certigi ke homoj konu tion,
kio estas konekteco.

34
00:02:10,763 --> 00:02:13,871
Kaj iel, neniu precize klarigas kiel,

35
00:02:13,871 --> 00:02:20,971
tiuj homoj uzos tiajn ilojn por kunlabori
kaj puŝi por demokratio kaj pli.

36
00:02:21,000 --> 00:02:25,500
Kaj unu afer,o kiun komentistoj
evoluigis laŭ tiu vidpunkto,

37
00:02:25,500 --> 00:02:28,265
estas tiel nomata iPod-a liberalismo.

38
00:02:28,265 --> 00:02:29,543
Estas tia kredo,

39
00:02:29,543 --> 00:02:34,731
ke homoj kiuj havas iPod-ojn
aŭ ajnan modernan okcidentan teknologion

40
00:02:34,731 --> 00:02:40,444
plej verŝajne ankaŭ subtenas okcidentan
demokration kaj valorojn, ĉu ne?

41
00:02:40,444 --> 00:02:42,526
Supozo ĉi tie estas tio,

42
00:02:42,526 --> 00:02:46,010
se vi donas al ĉiuj ĉinoj, irananoj aŭ rusoj

43
00:02:46,010 --> 00:02:49,561
sufiĉe multe da iPod-oj, aŭ komputiloj,
aŭ faksiloj,

44
00:02:49,561 --> 00:02:54,569
ili do iel, sendepende, strebos
por ŝanĝo al demokratio.

45
00:02:54,569 --> 00:02:57,503
Kompreneblas ke titolo 
de artikolo pri tio,

46
00:02:57,503 --> 00:03:00,582
verkita de Thomas Freidman, 
estus tre alloga, kiel

47
00:03:00,582 --> 00:03:02,626
"Faligu iPod-ojn, ne bombojn."

48
00:03:02,626 --> 00:03:05,429
Sed malofte estas bona signo tiu ĉi.

49
00:03:05,429 --> 00:03:07,966
Ĝi estas vidpunkto kiu ne konsideras

50
00:03:07,966 --> 00:03:11,620
plurajn politikajn, kulturajn,
sociologiajn fortojn

51
00:03:11,620 --> 00:03:13,871
kiujn ni provas direktigi en tiuj socioj

52
00:03:13,871 --> 00:03:17,811
kaj konsideras tre determinisman vidon

53
00:03:17,811 --> 00:03:20,972
de la rolo de teknologio.

54
00:03:20,972 --> 00:03:24,542
La ĉefa konfuzo ĉi tie venas de tio,

55
00:03:24,542 --> 00:03:30,870
ke ni emas konfuzi la celo-uzojn
de teknologio kun la realo-uzoj.

56
00:03:30,870 --> 00:03:35,479
Same, ni eble volas pensi ke ekz. radio

57
00:03:35,479 --> 00:03:41,350
povas helpi ekstari demokration en landoj
kiel la Soveta Unio, kio parte veras.

58
00:03:41,350 --> 00:03:45,225
Radio estis ankaŭ aktive uzata dum 
la Ruanda genocido,

59
00:03:45,225 --> 00:03:47,850
precise tio kion ni volis eviti.

60
00:03:47,850 --> 00:03:53,732
Kiel mi jam diris, estas mito 
ke ĉefoj kaj diktatoroj

61
00:03:53,732 --> 00:03:57,582
iel timas la interreton, timas teknologion.

62
00:03:57,582 --> 00:04:00,130
Sed, se vi atenteme rigardas tion,

63
00:04:00,130 --> 00:04:07,390
kiel registaro-ĉefoj provas atingi
siajn citivitanojn kaj interreto-uzantojn,

64
00:04:07,390 --> 00:04:09,366
vi rimarkas ke tio ne veras.

65
00:04:09,366 --> 00:04:13,990
Preskaŭ ĉie, krom nur
Nord-Koreio kaj Birmo,

66
00:04:13,990 --> 00:04:19,161
aŭtoritatemaj ĉefoj fakte tre aktive
engaĝiĝas kun teknologio, komputiloj ktp.

67
00:04:19,161 --> 00:04:22,905
Kaj foje, ili ja permesas diskuton
pri nepolitikaj temoj.

68
00:04:22,905 --> 00:04:27,546
Ili ja permesas diskuton pri
tiaj politikaj temoj kiel klimatŝanĝiĝo.

69
00:04:27,546 --> 00:04:32,200
Ĉio ĉi okazadas, problemo estas ke 
ĝi ne okazas pri temoj kiel homaj rajtoj.

70
00:04:32,200 --> 00:04:36,630
Oni do povas vidi ke ja estas kritiko
en blogoj de ĉinoj.

71
00:04:36,630 --> 00:04:40,586
Fakte estas pli de kritiko ol nekritiko,
de kaj lokaj kaj naciaj registaroj.

72
00:04:40,600 --> 00:04:45,258
Demando tiam estas: kial registaro ĝin toleras?

73
00:04:45,258 --> 00:04:49,420
Unue, ĝi produktas tian informon
kian la registaro bezonas por regi.

74
00:04:49,420 --> 00:04:53,560
En registaroj de Rusio, Ĉinio, Irano ktp.

75
00:04:53,560 --> 00:04:57,456
plejparto de burokratoj funkciias 
en informo-vakuo.

76
00:04:57,456 --> 00:05:01,653
Ili ne plene scias tion, kio okazas
en malcentraj regionoj.

77
00:05:01,653 --> 00:05:06,245
Por ili do estas tre utile, ke homoj blogas
kaj volonte donas informon

78
00:05:06,245 --> 00:05:09,055
pri tio, kiaj lokaj problemoj ekzistas,

79
00:05:09,055 --> 00:05:12,970
ĉar ebligas trakti lokan korupton
kaj malbonan konduton.

80
00:05:12,970 --> 00:05:17,468
Ebligas iri trakti la problemojn
kiuj ne devas esti politikaj,

81
00:05:17,468 --> 00:05:21,010
kio tamen helpas ilin travivi 
en la venontan jarcenton.

82
00:05:21,010 --> 00:05:23,900
Simple, ĝi helpas ilin legitimiĝi.

83
00:05:23,900 --> 00:05:28,950
Por ili do tre utilas permesi 
falsan malfermon de kiberspaco,

84
00:05:28,950 --> 00:05:32,603
ĉar ĝi reduktas streĉiĝon kaj 
konvinkas almenaŭ kelkajn homojn

85
00:05:32,603 --> 00:05:36,216
ke ili emas konsideri
eksterajn opiniojn kaj vidojn.

86
00:05:36,216 --> 00:05:39,282
Partoj de ĉi tio iom malsimile okazas
en aliaj landoj.

87
00:05:39,282 --> 00:05:43,040
Povas esti ke ili daŭre laboras por ŝajni
tiel ĉi al ekstera mondo,

88
00:05:43,040 --> 00:05:47,390
sed samtempe ili ankaŭ klopodas gajni
per subteno de civitanoj en kiberspaco.

89
00:05:47,390 --> 00:05:50,810
Ekz. en Tajlando estas tre interesa retpaĝo
"Protektu la Reĝon".

90
00:05:50,810 --> 00:05:56,039
Unu alia registarano ekis ĝin, 
kaj ĝi kuraĝigas uzantojn de la interreto

91
00:05:56,039 --> 00:06:01,744
submeti ligilojn al retpaĝoj, 
kiujn laŭ ili ofendus la reĝon.

92
00:06:01,744 --> 00:06:05,021
Rezulto estas ke oni povas mencii
ajnan malŝatatan retpaĝon

93
00:06:05,021 --> 00:06:08,388
kaj ene de 24 horoj ĝi estu blokita,

94
00:06:08,388 --> 00:06:12,303
kaj poste estas tre malsimpla 
la procedo por malbloki ĝin.

95
00:06:12,303 --> 00:06:15,810
Kaj pro tio ke en Tajlando estas 
tre severaj leĝoj pri ofendo de la reĝo,

96
00:06:15,810 --> 00:06:17,290
ĝi funkcias tre bone.

97
00:06:17,290 --> 00:06:21,451
Ene de 24 horoj post la lanĉo de la paĝo,
ia 3,000 retpaĝoj estis blokitaj.

98
00:06:21,451 --> 00:06:29,821
Multaj lojaluloj tre feliĉe kontribuas
scion kaj konsilon por cenzuri retpaĝojn.

99
00:06:29,821 --> 00:06:35,210
Same en Saŭdarabio, interreto-uzantoj
estas kuraĝigitaj serĉi en YouTube

100
00:06:35,210 --> 00:06:39,080
videojn kiuj povus ofendi 
al saŭdarabiaj emoj,

101
00:06:39,080 --> 00:06:41,580
kaj poste proponi ke ili estu forviŝotaj.

102
00:06:41,580 --> 00:06:44,817
Kaj se amasiĝas proponoj kontraŭ
tiu specifa video

103
00:06:44,817 --> 00:06:47,001
YouTube devos ĝin forviŝi;

104
00:06:47,001 --> 00:06:51,445
ili devas konsideri forviŝi ĝin ĉar 
tiom multe da homoj plendis.

105
00:06:51,445 --> 00:06:55,710
Resume, estas organizitaj kampanjoj
kiuj provas reale influi la decidojn

106
00:06:55,710 --> 00:06:58,720
de okcidentaj firmaoj pri tiu ĉi temo.

107
00:06:58,720 --> 00:07:02,100
Nun, dum protestoj malkreskas,

108
00:07:02,100 --> 00:07:08,610
la irana registaro rigardas 
la interretan spuron de evidentaĵo

109
00:07:08,610 --> 00:07:10,959
en Facebook kaj Twitter.

110
00:07:10,959 --> 00:07:15,780
Ili trovas kaj traktas 
la homojn aktivajn enkiberspace.

111
00:07:15,780 --> 00:07:21,560
Unu el iniciatoj iliaj estas meti bildojn
de protestantoj en interreton

112
00:07:21,560 --> 00:07:24,300
por povi ilin identigi.

113
00:07:24,300 --> 00:07:30,410
Do ili uzas amaskunlaboron ligi
vizaĝojn al nomoj.

114
00:07:30,410 --> 00:07:35,111
Kaj oni povas imagi kio okazos,
kiam ili ekscios kiu estas la protestintoj.

115
00:07:35,111 --> 00:07:39,629
Estas pluraj danĝeroj kaj timoj 
kiun ni nur parte komprenas nun.

116
00:07:39,629 --> 00:07:43,260
Oni ne rimarkas ke Twitter,
malgraŭ siaj virtoj,

117
00:07:43,260 --> 00:07:45,520
estas fine publika platformo.

118
00:07:45,520 --> 00:07:48,343
Se oni volas plani revolucion en Twitter,

119
00:07:48,343 --> 00:07:51,043
ĉio kion oni farus videblas por ĉiu.

120
00:07:51,043 --> 00:07:55,310
En pasinteco, ŝtatoj torturis
por kolekti tiajn ĉi informojn.

121
00:07:55,310 --> 00:07:58,420
Nun ili devas nur ensaluti en Facebook.

122
00:07:58,420 --> 00:07:59,470
(Rido)

123
00:07:59,470 --> 00:08:03,898
Se oni volas ekscii pri mi kiel aktivismulo
en lando kiel Belorusio aŭ Irano,

124
00:08:03,898 --> 00:08:07,736
mi estas ligita al 20 000 aliaj aktivistoj.

125
00:08:07,736 --> 00:08:10,270
Oni devas nur serĉi 
miajn Facebook-amikojn.

126
00:08:10,270 --> 00:08:15,119
Fina punkto temas pri tiu
kiber-utopia supozo,

127
00:08:15,119 --> 00:08:19,896
ke la juna generacio,
kiun neniu cerbolavadis

128
00:08:19,896 --> 00:08:25,477
kaj kiu vivas je reta amaskomunikilaro,
poŝtelefonoj, Blackberry-oj ktp.,

129
00:08:25,477 --> 00:08:31,658
ia-maniere emos revolucii kaj akcepti
demokratiajn valorojn.

130
00:08:31,658 --> 00:08:36,887
Jen la problemo, ke ni ofte aŭdas pri 
kiber-aktivismo, ĉu ne?,

131
00:08:36,887 --> 00:08:40,300
sed malofte [neaŭdeblas]

132
00:08:40,300 --> 00:08:45,540
Eblas ke junuloj ne tre emas partopreni
ajnan politikajn agadojn

133
00:08:45,540 --> 00:08:47,680
nek en interreto nek en reala vivo

134
00:08:47,680 --> 00:08:51,078
pro la allogaĵoj kiujn oferas la interreto.

135
00:08:51,078 --> 00:08:55,790
Tujmesaĝilo, retmesaĝo, kaj
porplenkreskula enhavo kiel pornografiaĵo,

136
00:08:55,790 --> 00:09:01,100
daŭre okupas pli da spaco ol politiko kaj novaĵo.

137
00:09:01,100 --> 00:09:05,720
Kaj ne forgesu ke plejparto de tio,
kion interrete faras junuloj,

138
00:09:05,720 --> 00:09:12,390
konsistas el komuniki unu kun la alia
aŭ elŝuti amuziĝo-enhavon.

139
00:09:12,390 --> 00:09:19,145
Ne klaras tio, kiel ili antaŭeniĝos
ĝis reala politika aktivismo.

140
00:09:19,145 --> 00:09:22,137
Kio okazos, se nenio sukcesos allogi 
ilin en stratojn?

141
00:09:22,137 --> 00:09:25,781
Ĝi estas io kion diskutatan oni malofte vidas.

142
00:09:25,781 --> 00:09:31,785
Ni aŭdas multe pri distingo inter
ciferecaj denaskuloj kaj enmigrantoj.

143
00:09:31,785 --> 00:09:35,364
Sed ni ne aŭdas pri distingo inter 
ciferecaj renegatoj kaj kaptitoj,

144
00:09:35,364 --> 00:09:37,297
kiun mi taksas multe pli grava

145
00:09:37,297 --> 00:09:40,101
ĉar ni devas scii ekzakte kiel teknologio


146
00:09:40,101 --> 00:09:46,440
influas la civito-partoprenemon
kaj la emon engaĝiĝi en protesto.

147
00:09:46,440 --> 00:09:48,917
Indas rekonsideri kion verkis Maslow,

148
00:09:48,917 --> 00:09:54,222
kaj ekpensi kiel oni aplikas 
lian piramidon de bezonoj al kiberspaco.

149
00:09:54,222 --> 00:10:00,890
Povas esti ke kiam oni venigas interreton
en Ĉinion, Rusion aŭ Iranon,

150
00:10:00,890 --> 00:10:03,564
homoj komence volas amuziĝi, 


151
00:10:03,564 --> 00:10:08,340
esplori pornografiaĵon, aŭ YouTube-on,
aŭ amuzajn videojn de katoj,

152
00:10:08,340 --> 00:10:11,022
kaj antaŭenigante interkomunikadon
kaj kunhavigadon

153
00:10:11,022 --> 00:10:12,510
kaj kelkaj volos esplori lernadon.

154
00:10:12,510 --> 00:10:15,390
Eblas ke ili eventuale volos kampanji.

155
00:10:15,390 --> 00:10:19,281
Kelkaj el ili komencos elŝuti raportojn
de Human Rights Watch (subtanantoj de homaj rajtoj),

156
00:10:19,281 --> 00:10:24,538
sed plejparto daŭre elŝutos pornografiaĵon,
kaj ĝin estas grave ne forgesi.

157
00:10:25,678 --> 00:10:31,868
Se oni volas kompreni la aktualan efikon
de teknologio je socio,

158
00:10:31,868 --> 00:10:36,838
oni konsideru multe pli ĝenerale, 
inkluzive de malpozitivaj konsekvencoj.