[Script Info]
Title: 
[Events]
Format: Layer, Start, End, Style, Name, MarginL, MarginR, MarginV, Effect, Text
Dialogue: 0,0:00:07.46,0:00:11.94,Default,,0000,0000,0000,,1898 yılında Marie ve\NPierre Curie radyumu keşfetti.
Dialogue: 0,0:00:11.94,0:00:14.00,Default,,0000,0000,0000,,Güçlendirici olduğu\Niddia edilen radyum
Dialogue: 0,0:00:14.00,0:00:15.79,Default,,0000,0000,0000,,diş macunlarına,
Dialogue: 0,0:00:15.79,0:00:16.66,Default,,0000,0000,0000,,ilaçlara,
Dialogue: 0,0:00:16.66,0:00:17.42,Default,,0000,0000,0000,,suya,
Dialogue: 0,0:00:17.42,0:00:18.62,Default,,0000,0000,0000,,ve yiyeceklere eklendi.
Dialogue: 0,0:00:18.62,0:00:20.49,Default,,0000,0000,0000,,Parlak ve ışık saçan yeşil tonuyla,
Dialogue: 0,0:00:20.49,0:00:24.01,Default,,0000,0000,0000,,güzellik ürünleri ve mücevheratta \Nda kullanıldı.
Dialogue: 0,0:00:24.01,0:00:26.30,Default,,0000,0000,0000,,Radyoaktif bir madde olan radyumun \N
Dialogue: 0,0:00:26.30,0:00:30.26,Default,,0000,0000,0000,,zararlı etkilerinin görsel faydasından \Nçok daha fazla olduğunu
Dialogue: 0,0:00:30.26,0:00:32.96,Default,,0000,0000,0000,,20. yüzyılın ortalarına kadar\Nfark edemedik.
Dialogue: 0,0:00:32.96,0:00:36.39,Default,,0000,0000,0000,,Ne yazık ki radyum, tarihte\Nkullanışlı ve zararsız olduğu düşünülen
Dialogue: 0,0:00:36.39,0:00:38.58,Default,,0000,0000,0000,,fakat ölümcül olduğu ortaya çıkan
Dialogue: 0,0:00:38.58,0:00:40.54,Default,,0000,0000,0000,,tek pigment değil.
Dialogue: 0,0:00:40.54,0:00:44.04,Default,,0000,0000,0000,,Bu içler acısı ayrım uzun süre boyunca\Nkendimizi ve eşyalarımızı süslemek
Dialogue: 0,0:00:44.04,0:00:47.24,Default,,0000,0000,0000,,için kullandığımız üç renk \Nve pigmenti kapsıyor:
Dialogue: 0,0:00:47.24,0:00:48.12,Default,,0000,0000,0000,,beyaz,
Dialogue: 0,0:00:48.12,0:00:48.82,Default,,0000,0000,0000,,yeşil
Dialogue: 0,0:00:48.82,0:00:51.73,Default,,0000,0000,0000,,ve turuncu.
Dialogue: 0,0:00:51.73,0:00:53.78,Default,,0000,0000,0000,,Hikâyemiz beyazla başlıyor.
Dialogue: 0,0:00:53.78,0:00:56.17,Default,,0000,0000,0000,,M.Ö. 4. yüzyıl civarında
Dialogue: 0,0:00:56.17,0:01:01.40,Default,,0000,0000,0000,,Eski Yunanlılar muhteşem beyaz pigmenti \Noluşturmak için kurşunu kullandılar.
Dialogue: 0,0:01:01.40,0:01:02.31,Default,,0000,0000,0000,,Peki sorun neydi?
Dialogue: 0,0:01:02.31,0:01:05.94,Default,,0000,0000,0000,,Kurşun insan vücudunda \Ndoğrudan emilime uğrar ve
Dialogue: 0,0:01:05.94,0:01:07.37,Default,,0000,0000,0000,,kana,
Dialogue: 0,0:01:07.37,0:01:08.22,Default,,0000,0000,0000,,yumuşak dokulara
Dialogue: 0,0:01:08.22,0:01:10.57,Default,,0000,0000,0000,,ve mineralleşmiş dokuya karışır.
Dialogue: 0,0:01:10.57,0:01:11.92,Default,,0000,0000,0000,,Sinir sistemine ulaştığında
Dialogue: 0,0:01:11.92,0:01:15.18,Default,,0000,0000,0000,,kalsiyumun normal işlevlerini\Ntaklit ederek ve bozarak
Dialogue: 0,0:01:15.18,0:01:17.77,Default,,0000,0000,0000,,öğrenme bozuklukları ve \Nyüksek tansiyon gibi
Dialogue: 0,0:01:17.77,0:01:21.08,Default,,0000,0000,0000,,sağlık sorunlarına yol açar.
Dialogue: 0,0:01:21.08,0:01:23.58,Default,,0000,0000,0000,,Yine de bu zehirli pigment
Dialogue: 0,0:01:23.58,0:01:26.67,Default,,0000,0000,0000,,yıllarca farklı kültürlerde kullanıldı.
Dialogue: 0,0:01:26.67,0:01:30.86,Default,,0000,0000,0000,,19. yüzyıla kadar kurşun beyaz \Nyağlı boya ve tempera boyasında kullanılan
Dialogue: 0,0:01:30.86,0:01:32.91,Default,,0000,0000,0000,,tek pratik seçenekti.
Dialogue: 0,0:01:32.91,0:01:37.02,Default,,0000,0000,0000,,Ressamlar boya elde etmek için \Nkurşun kütlelerini toz haline getiriyor
Dialogue: 0,0:01:37.02,0:01:40.09,Default,,0000,0000,0000,,ve oluşan zehirli toz parçacıklarına\Nmaruz kalıyordu.
Dialogue: 0,0:01:40.09,0:01:44.29,Default,,0000,0000,0000,,Bu pigmentin serbest kullanımı\Nressam hastalığı olarak bilinen
Dialogue: 0,0:01:44.29,0:01:47.53,Default,,0000,0000,0000,,ve bugün kurşun zehirlenmesi adını \Nverdiğimiz duruma sebep oldu.
Dialogue: 0,0:01:47.53,0:01:50.49,Default,,0000,0000,0000,,Kurşun kullanan ressamların \Nşikayetleri arasında titreme,
Dialogue: 0,0:01:50.49,0:01:51.34,Default,,0000,0000,0000,,melankoli,
Dialogue: 0,0:01:51.34,0:01:52.04,Default,,0000,0000,0000,,öksürük,
Dialogue: 0,0:01:52.04,0:01:53.14,Default,,0000,0000,0000,,retina büyümesi,
Dialogue: 0,0:01:53.14,0:01:56.76,Default,,0000,0000,0000,,ve hatta körlük vardı.
Dialogue: 0,0:01:56.76,0:01:59.93,Default,,0000,0000,0000,,Fakat kurşun beyazının \Nyoğunluğu, matlığı ve ılık tonu
Dialogue: 0,0:01:59.93,0:02:04.77,Default,,0000,0000,0000,,Vermeer ve sonra gelen Empresyonistler\Ngibi ressamlar için karşı konulamazdı.
Dialogue: 0,0:02:04.77,0:02:06.40,Default,,0000,0000,0000,,Kurşunun parlaklığı eşsizdi.
Dialogue: 0,0:02:06.40,0:02:11.66,Default,,0000,0000,0000,,Ve 1970'lerde yasaklanana kadar yaygın \Nşekilde kullanılmaya devam etti.
Dialogue: 0,0:02:11.66,0:02:13.27,Default,,0000,0000,0000,,Bunlar kulağa çok kötü gelse de
Dialogue: 0,0:02:13.27,0:02:15.77,Default,,0000,0000,0000,,beyazın tehlikeli etkileri
Dialogue: 0,0:02:15.77,0:02:20.19,Default,,0000,0000,0000,,bir diğer yaygın kullanılan pigment olan\Nyeşilin etkilerinin yanında az kalıyor.
Dialogue: 0,0:02:20.19,0:02:24.11,Default,,0000,0000,0000,,18. yüzyılda, Scheele ve Paris yeşili \Nolarak adlandırılan
Dialogue: 0,0:02:24.11,0:02:27.83,Default,,0000,0000,0000,,iki sentetik yeşil tonu ortaya çıktı.
Dialogue: 0,0:02:27.83,0:02:30.02,Default,,0000,0000,0000,,Doğal pigmentlerden oluşan \Nyeşilin yanında
Dialogue: 0,0:02:30.02,0:02:33.24,Default,,0000,0000,0000,,çok daha canlı ve göz alıcı \Ngörünüyorlardı.
Dialogue: 0,0:02:33.24,0:02:35.62,Default,,0000,0000,0000,,Bu nedenle resimde çok tercih\Nedilmeye başladılar.
Dialogue: 0,0:02:35.62,0:02:37.63,Default,,0000,0000,0000,,Aynı şekilde kumaş için boya,
Dialogue: 0,0:02:37.63,0:02:38.63,Default,,0000,0000,0000,,duvar kağıdı,
Dialogue: 0,0:02:38.63,0:02:39.47,Default,,0000,0000,0000,,sabun,
Dialogue: 0,0:02:39.47,0:02:40.50,Default,,0000,0000,0000,,pasta süslemeleri,
Dialogue: 0,0:02:40.50,0:02:41.29,Default,,0000,0000,0000,,oyuncaklar,
Dialogue: 0,0:02:41.29,0:02:42.07,Default,,0000,0000,0000,,şekerleme
Dialogue: 0,0:02:42.07,0:02:43.66,Default,,0000,0000,0000,,ve giyimde kullanılıyorlardı.
Dialogue: 0,0:02:43.66,0:02:46.23,Default,,0000,0000,0000,,Bu yeşil pigmentler, \Nküprik hidrojen arsenik
Dialogue: 0,0:02:46.23,0:02:48.64,Default,,0000,0000,0000,,bileşeninden yapılıyordu.
Dialogue: 0,0:02:48.64,0:02:50.51,Default,,0000,0000,0000,,İnsanlarda, arseniğe maruz kalmak
Dialogue: 0,0:02:50.51,0:02:53.76,Default,,0000,0000,0000,,hücre etkileşim ve işlevine\Nzarar verebilir.
Dialogue: 0,0:02:53.76,0:02:56.24,Default,,0000,0000,0000,,Yüksek dozda arsenik,\Nkanser ve kalp hastalıklarıyla
Dialogue: 0,0:02:56.24,0:02:58.60,Default,,0000,0000,0000,,doğrudan bağlantılıdır.
Dialogue: 0,0:02:58.60,0:03:03.42,Default,,0000,0000,0000,,18. yüzyılda dokuma fabrikası işçileri \Nsık sık zehirleniyordu.
Dialogue: 0,0:03:03.42,0:03:06.58,Default,,0000,0000,0000,,Yeşil elbise giyen kadınlar \Narseniğe maruz kaldıkları için
Dialogue: 0,0:03:06.58,0:03:09.62,Default,,0000,0000,0000,,baygınlık geçiriyorlardı.
Dialogue: 0,0:03:09.62,0:03:12.54,Default,,0000,0000,0000,,Tahta kurusunun yeşil odalarda\Nyaşayamadığı söyleniyordu.
Dialogue: 0,0:03:12.54,0:03:16.85,Default,,0000,0000,0000,,Hatta Napoleon'un,\Nyeşil duvar kağıtlı odasında
Dialogue: 0,0:03:16.85,0:03:20.85,Default,,0000,0000,0000,,yavaş yavaş arsenikten zehirlenerek \Nöldüğü düşünülüyor.
Dialogue: 0,0:03:20.85,0:03:24.37,Default,,0000,0000,0000,,Bu pigmentin yüksek zehirlilik içerdiği,\N1822'de arseniğin içeriğinin
Dialogue: 0,0:03:24.37,0:03:28.15,Default,,0000,0000,0000,,yayınlanmasına kadar bilinmiyordu.
Dialogue: 0,0:03:28.15,0:03:32.02,Default,,0000,0000,0000,,Ve yüzyıl sonra bu madde böcek ilacı\Nolarak kullanılmaya başlamıştı.
Dialogue: 0,0:03:32.02,0:03:36.40,Default,,0000,0000,0000,,Sentetik yeşil muhtemelen yaygın olarak\Nkullanılan en tehlikeli renkti.
Dialogue: 0,0:03:36.40,0:03:39.83,Default,,0000,0000,0000,,Fakat hiç değilse radyumun radyoaktivite\Nniteliğini taşımıyordu.
Dialogue: 0,0:03:39.83,0:03:43.09,Default,,0000,0000,0000,,Ama başka bir renk taşıyordu: Turuncu.
Dialogue: 0,0:03:43.09,0:03:47.29,Default,,0000,0000,0000,,2. Dünya Savaşı'ndan önce seramik \Nyemek takımı üreticileri
Dialogue: 0,0:03:47.29,0:03:50.44,Default,,0000,0000,0000,,renkli cilalarda yaygın olarak\Nuranyum oksit kullanıyordu.
Dialogue: 0,0:03:50.44,0:03:52.97,Default,,0000,0000,0000,,Bu bileşimin oluşturduğu\Nmükemmel kırmızı ve turuncu
Dialogue: 0,0:03:52.97,0:03:57.23,Default,,0000,0000,0000,,sebep olduğu rasyasyon salınımı ile değil;\Ngöz alıcılığıyla biliniyordu.
Dialogue: 0,0:03:57.23,0:04:01.69,Default,,0000,0000,0000,,1800'lerin sonlarına kadar radyasyonun\Nfarkında değildik.
Dialogue: 0,0:04:01.69,0:04:06.46,Default,,0000,0000,0000,,Sebep olduğu kanser riskini ise çok daha\Nsonra öğrendik.
Dialogue: 0,0:04:06.46,0:04:07.75,Default,,0000,0000,0000,,2. Dünya Savaşı sırasında,
Dialogue: 0,0:04:07.75,0:04:12.58,Default,,0000,0000,0000,,ABD hükûmeti ülkedeki tüm uranyuma\Nbomba üretimi için el koydu.
Dialogue: 0,0:04:12.58,0:04:17.80,Default,,0000,0000,0000,,Fakat atom enerjisi komisyonu \Nbu kısıtlamaları 1959'da hafifletti ve
Dialogue: 0,0:04:17.80,0:04:22.44,Default,,0000,0000,0000,,tükenmiş uranyum tekrar seramikte \Nve cam fabrikalarında kullanıldı.
Dialogue: 0,0:04:22.44,0:04:24.40,Default,,0000,0000,0000,,Sonraki 10 yılda üretilen\Nturuncu tabaklar
Dialogue: 0,0:04:24.40,0:04:28.26,Default,,0000,0000,0000,,bugün bile tehlikeli özellikler \Ntaşıyor olabilir.
Dialogue: 0,0:04:28.26,0:04:33.04,Default,,0000,0000,0000,,En ilginci, vintage fiesta takımları\Nradyoaktivite barındırıyor.
Dialogue: 0,0:04:33.04,0:04:36.98,Default,,0000,0000,0000,,İnsan sağlığına tehdit oluşturmayacak \Nkadar düşük seviyede olsa da
Dialogue: 0,0:04:36.98,0:04:38.58,Default,,0000,0000,0000,,ABD Çevre Koruma Ajansı
Dialogue: 0,0:04:38.58,0:04:44.16,Default,,0000,0000,0000,,onlardan yemek yememe konusunda \Nuyarılarda bulunuyor.
Dialogue: 0,0:04:44.16,0:04:48.03,Default,,0000,0000,0000,,Hâlâ bazen sentetik yiyecek boyaları \Nhakkında sorunlarla karşılaşsak bile
Dialogue: 0,0:04:48.03,0:04:53.14,Default,,0000,0000,0000,,bilimsel anlayışımız sayesinde tehlikeli \Nrenkleri artık hayatımızdan çıkarttık.