0:00:07.455,0:00:11.936 1898 yılında Marie ve[br]Pierre Curie radyumu keşfetti. 0:00:11.936,0:00:14.005 Güçlendirici olduğu[br]iddia edilen radyum 0:00:14.005,0:00:15.786 diş macunlarına, 0:00:15.786,0:00:16.657 ilaçlara, 0:00:16.657,0:00:17.418 suya, 0:00:17.418,0:00:18.615 ve yiyeceklere eklendi. 0:00:18.615,0:00:20.486 Parlak ve ışık saçan yeşil tonuyla, 0:00:20.486,0:00:24.007 güzellik ürünleri ve mücevheratta [br]da kullanıldı. 0:00:24.007,0:00:26.297 Radyoaktif bir madde olan radyumun [br] 0:00:26.297,0:00:30.265 zararlı etkilerinin görsel faydasından [br]çok daha fazla olduğunu 0:00:30.265,0:00:32.956 20. yüzyılın ortalarına kadar[br]fark edemedik. 0:00:32.956,0:00:36.386 Ne yazık ki radyum, tarihte[br]kullanışlı ve zararsız olduğu düşünülen 0:00:36.386,0:00:38.585 fakat ölümcül olduğu ortaya çıkan 0:00:38.585,0:00:40.535 tek pigment değil. 0:00:40.535,0:00:44.037 Bu içler acısı ayrım uzun süre boyunca[br]kendimizi ve eşyalarımızı süslemek 0:00:44.037,0:00:47.235 için kullandığımız üç renk [br]ve pigmenti kapsıyor: 0:00:47.235,0:00:48.116 beyaz, 0:00:48.116,0:00:48.817 yeşil 0:00:48.817,0:00:51.726 ve turuncu. 0:00:51.726,0:00:53.777 Hikâyemiz beyazla başlıyor. 0:00:53.777,0:00:56.167 M.Ö. 4. yüzyıl civarında 0:00:56.167,0:01:01.397 Eski Yunanlılar muhteşem beyaz pigmenti [br]oluşturmak için kurşunu kullandılar. 0:01:01.397,0:01:02.309 Peki sorun neydi? 0:01:02.309,0:01:05.938 Kurşun insan vücudunda [br]doğrudan emilime uğrar ve 0:01:05.938,0:01:07.368 kana, 0:01:07.368,0:01:08.217 yumuşak dokulara 0:01:08.217,0:01:10.568 ve mineralleşmiş dokuya karışır. 0:01:10.568,0:01:11.917 Sinir sistemine ulaştığında 0:01:11.917,0:01:15.177 kalsiyumun normal işlevlerini[br]taklit ederek ve bozarak 0:01:15.177,0:01:17.767 öğrenme bozuklukları ve [br]yüksek tansiyon gibi 0:01:17.767,0:01:21.079 sağlık sorunlarına yol açar. 0:01:21.079,0:01:23.578 Yine de bu zehirli pigment 0:01:23.578,0:01:26.670 yıllarca farklı kültürlerde kullanıldı. 0:01:26.670,0:01:30.858 19. yüzyıla kadar kurşun beyaz [br]yağlı boya ve tempera boyasında kullanılan 0:01:30.858,0:01:32.908 tek pratik seçenekti. 0:01:32.908,0:01:37.019 Ressamlar boya elde etmek için [br]kurşun kütlelerini toz haline getiriyor 0:01:37.019,0:01:40.088 ve oluşan zehirli toz parçacıklarına[br]maruz kalıyordu. 0:01:40.088,0:01:44.288 Bu pigmentin serbest kullanımı[br]ressam hastalığı olarak bilinen 0:01:44.288,0:01:47.528 ve bugün kurşun zehirlenmesi adını [br]verdiğimiz duruma sebep oldu. 0:01:47.528,0:01:50.488 Kurşun kullanan ressamların [br]şikayetleri arasında titreme, 0:01:50.488,0:01:51.339 melankoli, 0:01:51.339,0:01:52.039 öksürük, 0:01:52.039,0:01:53.140 retina büyümesi, 0:01:53.140,0:01:56.758 ve hatta körlük vardı. 0:01:56.758,0:01:59.929 Fakat kurşun beyazının [br]yoğunluğu, matlığı ve ılık tonu 0:01:59.929,0:02:04.771 Vermeer ve sonra gelen Empresyonistler[br]gibi ressamlar için karşı konulamazdı. 0:02:04.771,0:02:06.402 Kurşunun parlaklığı eşsizdi. 0:02:06.402,0:02:11.659 Ve 1970'lerde yasaklanana kadar yaygın [br]şekilde kullanılmaya devam etti. 0:02:11.659,0:02:13.271 Bunlar kulağa çok kötü gelse de 0:02:13.271,0:02:15.770 beyazın tehlikeli etkileri 0:02:15.770,0:02:20.191 bir diğer yaygın kullanılan pigment olan[br]yeşilin etkilerinin yanında az kalıyor. 0:02:20.191,0:02:24.110 18. yüzyılda, Scheele ve Paris yeşili [br]olarak adlandırılan 0:02:24.110,0:02:27.831 iki sentetik yeşil tonu ortaya çıktı. 0:02:27.831,0:02:30.020 Doğal pigmentlerden oluşan [br]yeşilin yanında 0:02:30.020,0:02:33.241 çok daha canlı ve göz alıcı [br]görünüyorlardı. 0:02:33.241,0:02:35.620 Bu nedenle resimde çok tercih[br]edilmeye başladılar. 0:02:35.620,0:02:37.630 Aynı şekilde kumaş için boya, 0:02:37.630,0:02:38.630 duvar kağıdı, 0:02:38.630,0:02:39.473 sabun, 0:02:39.473,0:02:40.500 pasta süslemeleri, 0:02:40.500,0:02:41.290 oyuncaklar, 0:02:41.290,0:02:42.071 şekerleme 0:02:42.071,0:02:43.661 ve giyimde kullanılıyorlardı. 0:02:43.661,0:02:46.232 Bu yeşil pigmentler, [br]küprik hidrojen arsenik 0:02:46.232,0:02:48.641 bileşeninden yapılıyordu. 0:02:48.641,0:02:50.509 İnsanlarda, arseniğe maruz kalmak 0:02:50.509,0:02:53.759 hücre etkileşim ve işlevine[br]zarar verebilir. 0:02:53.759,0:02:56.239 Yüksek dozda arsenik,[br]kanser ve kalp hastalıklarıyla 0:02:56.239,0:02:58.600 doğrudan bağlantılıdır. 0:02:58.600,0:03:03.421 18. yüzyılda dokuma fabrikası işçileri [br]sık sık zehirleniyordu. 0:03:03.421,0:03:06.582 Yeşil elbise giyen kadınlar [br]arseniğe maruz kaldıkları için 0:03:06.582,0:03:09.622 baygınlık geçiriyorlardı. 0:03:09.622,0:03:12.541 Tahta kurusunun yeşil odalarda[br]yaşayamadığı söyleniyordu. 0:03:12.541,0:03:16.852 Hatta Napoleon'un,[br]yeşil duvar kağıtlı odasında 0:03:16.852,0:03:20.851 yavaş yavaş arsenikten zehirlenerek [br]öldüğü düşünülüyor. 0:03:20.851,0:03:24.370 Bu pigmentin yüksek zehirlilik içerdiği,[br]1822'de arseniğin içeriğinin 0:03:24.370,0:03:28.153 yayınlanmasına kadar bilinmiyordu. 0:03:28.153,0:03:32.022 Ve yüzyıl sonra bu madde böcek ilacı[br]olarak kullanılmaya başlamıştı. 0:03:32.022,0:03:36.403 Sentetik yeşil muhtemelen yaygın olarak[br]kullanılan en tehlikeli renkti. 0:03:36.403,0:03:39.833 Fakat hiç değilse radyumun radyoaktivite[br]niteliğini taşımıyordu. 0:03:39.833,0:03:43.093 Ama başka bir renk taşıyordu: Turuncu. 0:03:43.093,0:03:47.293 2. Dünya Savaşı'ndan önce seramik [br]yemek takımı üreticileri 0:03:47.293,0:03:50.443 renkli cilalarda yaygın olarak[br]uranyum oksit kullanıyordu. 0:03:50.443,0:03:52.974 Bu bileşimin oluşturduğu[br]mükemmel kırmızı ve turuncu 0:03:52.974,0:03:57.234 sebep olduğu rasyasyon salınımı ile değil;[br]göz alıcılığıyla biliniyordu. 0:03:57.234,0:04:01.693 1800'lerin sonlarına kadar radyasyonun[br]farkında değildik. 0:04:01.693,0:04:06.460 Sebep olduğu kanser riskini ise çok daha[br]sonra öğrendik. 0:04:06.460,0:04:07.754 2. Dünya Savaşı sırasında, 0:04:07.754,0:04:12.583 ABD hükûmeti ülkedeki tüm uranyuma[br]bomba üretimi için el koydu. 0:04:12.583,0:04:17.805 Fakat atom enerjisi komisyonu [br]bu kısıtlamaları 1959'da hafifletti ve 0:04:17.805,0:04:22.444 tükenmiş uranyum tekrar seramikte [br]ve cam fabrikalarında kullanıldı. 0:04:22.444,0:04:24.395 Sonraki 10 yılda üretilen[br]turuncu tabaklar 0:04:24.395,0:04:28.264 bugün bile tehlikeli özellikler [br]taşıyor olabilir. 0:04:28.264,0:04:33.045 En ilginci, vintage fiesta takımları[br]radyoaktivite barındırıyor. 0:04:33.045,0:04:36.975 İnsan sağlığına tehdit oluşturmayacak [br]kadar düşük seviyede olsa da 0:04:36.975,0:04:38.584 ABD Çevre Koruma Ajansı 0:04:38.584,0:04:44.159 onlardan yemek yememe konusunda [br]uyarılarda bulunuyor. 0:04:44.159,0:04:48.034 Hâlâ bazen sentetik yiyecek boyaları [br]hakkında sorunlarla karşılaşsak bile 0:04:48.034,0:04:53.135 bilimsel anlayışımız sayesinde tehlikeli [br]renkleri artık hayatımızdan çıkarttık.