1
00:00:00,760 --> 00:00:03,735
एक शिल्पकार छिन्नी चालवून 
एखादी मूर्ती घडवतो आहे,

2
00:00:03,760 --> 00:00:06,136
अशी कल्पना करा.

3
00:00:06,160 --> 00:00:09,216
मायकेलअँजेलोने याचं सुंदर वर्णन केलं आहे. 
तो म्हणतो,

4
00:00:09,240 --> 00:00:12,136
दगडाच्या प्रत्येक तुकड्यात 
एक मूर्ती दडलेली असते.

5
00:00:12,160 --> 00:00:15,256
ती शोधणं हेच शिल्पकाराचं काम.

6
00:00:15,280 --> 00:00:17,696
पण हेच काम त्याने 
विरुद्ध दिशेकडून केलं तर?

7
00:00:17,720 --> 00:00:19,576
कामाची सुरुवात दगडापासून न करता,

8
00:00:19,600 --> 00:00:21,296
धुळीच्या ढिगाऱ्यापासून केली तर?

9
00:00:21,320 --> 00:00:25,696
धुळीचे कोट्यवधी कण एकत्र चिकटवून 
मूर्ती घडवली तर?

10
00:00:25,720 --> 00:00:27,216
खुळचट कल्पना.. ठाऊक आहे मला.

11
00:00:27,240 --> 00:00:28,976
आणि कदाचित अशक्य कोटीतलीही.

12
00:00:29,000 --> 00:00:31,936
धुळीपासून मूर्ती बनवण्याचा एकच मार्ग आहे.

13
00:00:31,960 --> 00:00:34,296
मूर्तीनेच स्वतःला घडविणे.

14
00:00:34,320 --> 00:00:38,456
आपण त्या कोट्यवधी धूलिकणांना 
जबरदस्तीने एकत्र यायला भाग पाडू शकलो

15
00:00:38,480 --> 00:00:39,760
तरच ही मूर्ती घडेल.

16
00:00:40,320 --> 00:00:41,856
ऐकायला विचित्र वाटेल, पण

17
00:00:41,880 --> 00:00:46,016
मी माझ्या प्रयोगशाळेत अगदी 
अशाच प्रकारच्या प्रश्नावर काम करतो.

18
00:00:46,040 --> 00:00:47,456
मी दगड वापरत नाही.

19
00:00:47,480 --> 00:00:48,856
अतिसूक्ष्म पदार्थ वापरतो.

20
00:00:48,880 --> 00:00:53,256
हे अद्भुत पदार्थ अशक्य वाटतील इतके 
सूक्ष्म असतात.

21
00:00:53,280 --> 00:00:56,576
इतके सूक्ष्म, की हा कंट्रोलर म्हणजे जर 
एक अतिसूक्ष्म कण मानला,

22
00:00:56,600 --> 00:00:59,536
तर मानवी केसाचा आकार, 
ही खोली भरून टाकण्याइतका असेल.

23
00:00:59,560 --> 00:01:02,376
हे कण म्हणजे 
नॅनोटेक्नॉलॉजी या क्षेत्राचा गाभा आहे.

24
00:01:02,400 --> 00:01:04,215
याविषयी आपण सर्वांनी ऐकलंच असेल.

25
00:01:04,239 --> 00:01:07,696
त्यामुळे कसं जग बदलून जाणार आहे, तेही.

26
00:01:07,720 --> 00:01:09,216
माझ्या पदव्युत्तर शिक्षणाचा काळ

27
00:01:09,240 --> 00:01:12,576
हा नॅनोटेक्नॉलॉजीत काम करणाऱ्यांसाठी 
सर्वात मनोहर काळ होता.

28
00:01:12,600 --> 00:01:15,816
अत्यंत महत्त्वाचे शोध सतत लागत होते.

29
00:01:15,840 --> 00:01:17,256
परिषदा गजबजून जात होत्या.

30
00:01:17,280 --> 00:01:19,960
संस्था संशोधनासाठी भरपूर पैसे ओतत होत्या.

31
00:01:20,760 --> 00:01:22,016
याचं कारण असं, की

32
00:01:22,040 --> 00:01:23,856
जेव्हा पदार्थ अतिशय सूक्ष्म होतो,

33
00:01:23,880 --> 00:01:27,496
तेव्हा त्याचं भौतिकशास्त्र 
सर्वसाधारण पदार्थांपेक्षा

34
00:01:27,520 --> 00:01:29,016
निराळं होतं.

35
00:01:29,040 --> 00:01:30,976
त्याला क्वांटम मेकॅनिक्स म्हणतात.

36
00:01:31,000 --> 00:01:34,176
हे शास्त्र सांगतं, की त्या 
सूक्ष्म कणांमध्ये छोटे छोटे बदल करून

37
00:01:34,200 --> 00:01:36,496
त्यांचे गुणधर्म बदलता येतात.
उदाहरणार्थ,

38
00:01:36,520 --> 00:01:39,136
त्या कणांमध्ये काही अणु 
वाढवणे किंवा कमी करणे,

39
00:01:39,160 --> 00:01:40,856
अथवा तो पदार्थ वळवणे.

40
00:01:40,880 --> 00:01:42,656
म्हणजे हे सर्वोत्कृष्ट साधन झालं.

41
00:01:42,680 --> 00:01:45,776
त्यामुळे असं वाटलं, की 
आपण काय वाट्टेल ते करू शकतो.

42
00:01:45,800 --> 00:01:47,056
आणि आम्ही ते करत होतोच.

43
00:01:47,080 --> 00:01:50,176
आम्ही, म्हणजे माझ्या वेळच्या 
पदव्युत्तर विद्यार्थ्यांची पिढी.

44
00:01:50,200 --> 00:01:53,696
आम्ही ते अतिसूक्ष्म कण वापरून वेगवान 
संगणक बनवण्याचा प्रयत्न करीत होतो.

45
00:01:53,720 --> 00:01:55,336
आम्ही "क्वांटम डॉट्स" बनवीत होतो,

46
00:01:55,360 --> 00:01:58,736
जे भविष्यकाळात शरीरात जाऊन 
रोग शोधून तो बरा करतील, असे.

47
00:01:58,760 --> 00:02:01,776
काही शास्त्रज्ञ कार्बन नॅनोट्यूब्सपासून
अवकाशात जाणारा एलिव्हेटर

48
00:02:01,800 --> 00:02:03,040
करू पाहात होते.

49
00:02:03,600 --> 00:02:06,000
खरं सांगतोय. हवं तर शोधून पहा.

50
00:02:06,776 --> 00:02:08,776
आम्हांला वाटलं होतं, की
याचा परिणाम

51
00:02:08,800 --> 00:02:11,896
संगणकापासून औषधांपर्यंत
सर्व विज्ञान, तंत्रज्ञानांवर होईल.

52
00:02:11,920 --> 00:02:13,176
आणि आता कबुली देतो, की

53
00:02:13,200 --> 00:02:15,176
मी यावर डोळे झाकून विश्वास ठेवला.

54
00:02:15,200 --> 00:02:17,840
अगदी पूर्णपणे.

55
00:02:18,520 --> 00:02:20,320
पण ही झाली १५ वर्षांपूर्वीची गोष्ट.

56
00:02:21,160 --> 00:02:22,376
आणि

57
00:02:22,400 --> 00:02:24,776
खूप महत्त्वाचं, विलक्षण 
कार्य या शास्त्रात घडलं.

58
00:02:24,800 --> 00:02:26,056
आपण खूप काही शिकलो.

59
00:02:26,080 --> 00:02:30,456
पण आम्ही त्या शास्त्राचं रूपांतर करून, 
लोकांना खरोखर उपयोगी ठरेल

60
00:02:30,480 --> 00:02:33,256
असं नवीन तंत्रज्ञान विकसित करू शकलो नाही.

61
00:02:33,280 --> 00:02:35,496
कारण हे अतिसूक्ष्म पदार्थ म्हणजे

62
00:02:35,520 --> 00:02:37,176
जणु दुधारी तलवार असते.

63
00:02:37,200 --> 00:02:39,456
त्यांच्या अतिसूक्ष्म आकारामुळे त्यांना

64
00:02:39,480 --> 00:02:40,776
महत्त्व प्राप्त होतं खरं,

65
00:02:40,800 --> 00:02:43,096
पण त्यामुळेच त्यांच्यावर काम करणं 
अशक्य होतं.

66
00:02:43,120 --> 00:02:46,856
हे अक्षरश: धुळीच्या ढिगाऱ्यापासून 
मूर्ती घडवण्यासारखं आहे.

67
00:02:46,880 --> 00:02:50,576
त्यांच्यावर काम करण्यासाठी तितकीच सूक्ष्म 
साधनं हवीत, ती आपल्याजवळ नाहीत.

68
00:02:50,600 --> 00:02:52,896
आणि ती जरी असली, तरी 
फारसा फरक पडणार नाही.

69
00:02:52,920 --> 00:02:56,816
कारण एक एक करून धुळीचे 
कोट्यवधी कण एकत्र आणल्याने

70
00:02:56,840 --> 00:02:58,200
तंत्रज्ञान तयार होत नाही.

71
00:02:58,760 --> 00:02:59,976
त्यामुळेच,

72
00:03:00,000 --> 00:03:02,096
ती सगळी आश्वासनं आणि तो उत्साह

73
00:03:02,120 --> 00:03:04,896
तिथल्यातिथेच राहिला.

74
00:03:04,920 --> 00:03:07,296
रोगांचा सामना करणारे नॅनोबॉट्स आले नाहीत,

75
00:03:07,320 --> 00:03:09,376
आणि अवकाशात जाणारे 
एलिव्हेटर्ससुद्धा नाहीत.

76
00:03:09,400 --> 00:03:13,096
किंवा माझ्या आवडीचे
नवीन संगणकही नाहीत.

77
00:03:13,120 --> 00:03:15,656
हे शेवटचं सर्वात महत्त्वाचं आहे.

78
00:03:15,680 --> 00:03:17,016
संगणकशास्त्रात सतत

79
00:03:17,040 --> 00:03:20,816
वेगाने प्रगती होत राहणार, 
अशी अपेक्षा आपण बाळगू लागलो आहोत.

80
00:03:20,840 --> 00:03:23,416
या आधारावर आपण अखंड अर्थव्यवस्था 
निर्माण केल्या आहेत.

81
00:03:23,440 --> 00:03:25,176
संगणकाच्या एका चिपवर

82
00:03:25,200 --> 00:03:27,656
अधिकाधिक साधनं सामावण्याच्या 
आपल्या क्षमतेमुळेच

83
00:03:27,680 --> 00:03:29,376
ही प्रगती वेगाने होत आहे.

84
00:03:29,400 --> 00:03:31,216
ही साधनं जसजशी सूक्ष्म होत जातात,

85
00:03:31,240 --> 00:03:33,496
तसतशी ती जास्त जलद चालतात, 
कमी ऊर्जा वापरतात,

86
00:03:33,520 --> 00:03:34,936
आणि स्वस्तही होतात.

87
00:03:34,960 --> 00:03:39,536
या तीन गोष्टींच्या संगमामुळे प्रगतीला 
असा अविश्वसनीय वेग येतो.

88
00:03:39,560 --> 00:03:40,776
उदाहरणार्थ,

89
00:03:40,800 --> 00:03:46,216
समजा, मी तीन माणसांना चंद्रावर नेऊन 
परत आणणारा, खोलीभर आकाराचा,

90
00:03:46,240 --> 00:03:48,376
जगातला एकेकाळचा सर्वोत्कृष्ट
असा संगणक घेतला,

91
00:03:48,400 --> 00:03:51,656
आणि त्यावर दाब देऊन तो

92
00:03:51,680 --> 00:03:54,256
स्मार्टफोनच्या आकाराचा केला.

93
00:03:54,280 --> 00:03:55,536
खऱ्या स्मार्टफोनसारखा,

94
00:03:55,560 --> 00:03:58,936
जो आपण ३०० डॉलर्सना घेतो 
आणि दर दोन वर्षांनी फेकतो, तसा.

95
00:03:58,960 --> 00:04:01,416
तर तो दाबून लहान केलेला संगणक निकामी होईल.

96
00:04:01,440 --> 00:04:02,776
स्मार्टफोन जे करु शकतो,

97
00:04:02,800 --> 00:04:05,296
त्यातलं काहीच तो करू शकणार नाही.

98
00:04:05,320 --> 00:04:06,816
तो अगदी संथ होईल. 


99
00:04:06,840 --> 00:04:09,016
त्यावर आपण काहीही माहिती 
साठवू शकणार नाही.

100
00:04:09,040 --> 00:04:11,496
नशीब जोरावर असेल, तर
"वॉकिंग डेड" मालिकेच्या

101
00:04:11,520 --> 00:04:13,696
एखाद्या भागातली पहिली दोन मिनिटं बघू शकू.

102
00:04:13,720 --> 00:04:14,736
(हशा)

103
00:04:14,760 --> 00:04:16,935
ही प्रगती हळू क्रमाक्रमाने होत नाही.

104
00:04:16,959 --> 00:04:18,656
ती सतत होत राहते आणि

105
00:04:18,680 --> 00:04:19,935
घातांकी प्रकाराने वाढते.

106
00:04:19,959 --> 00:04:22,296
तिची वाढ चक्रवाढ दराने होत राहते. 


107
00:04:22,320 --> 00:04:24,496
इतकी, की तंत्रज्ञानाच्या
जुन्या आणि नव्या

108
00:04:24,520 --> 00:04:26,216
पिढ्यांची तुलना केली असता,

109
00:04:26,240 --> 00:04:28,216
त्यांच्यात काहीच साम्य आढळत नाही. 


110
00:04:28,240 --> 00:04:30,856
ही प्रगती अशीच पुढे नेण्याची जबाबदारी 
आपल्यावर आहे.

111
00:04:30,880 --> 00:04:34,496
आजपासून १०, २०, ३० वर्षांनंतर आपल्याला 
म्हणता यायला हवं, की

112
00:04:34,520 --> 00:04:36,600
बघा, गेल्या ३० वर्षांत आम्ही काय केलं.

113
00:04:37,200 --> 00:04:39,936
पण तरीही आपण जाणतो, की
ही प्रगती कायम टिकणार नाही.

114
00:04:39,960 --> 00:04:42,016
खरं तर, आता तिचा भर ओसरू लागला आहे.

115
00:04:42,040 --> 00:04:44,376
जणु बार बंद होण्यापूर्वी 
पिण्याची शेवटची संधी.

116
00:04:44,400 --> 00:04:46,056
खोलवर जाऊन

117
00:04:46,080 --> 00:04:48,656
वेग, कार्य अशा प्रकारचे निकष लावून पाहिलं,

118
00:04:48,680 --> 00:04:51,200
तर प्रगती मंद होत होत 
जवळपास थांबलेलीच दिसेल.

119
00:04:51,760 --> 00:04:53,896
ही प्रगती जर अशीच सुरु ठेवायची असेल,

120
00:04:53,920 --> 00:04:56,176
तर पूर्वी जे करत होतो, तेच 
करत राहायला हवं.

121
00:04:56,200 --> 00:04:57,656
नवनिर्मिती.

122
00:04:57,680 --> 00:05:00,256
आमच्या गटाचं ध्येय आहे,

123
00:05:00,280 --> 00:05:02,696
कार्बन नॅनोट्यूब्स वापरून 
नवनिर्मिती करणे.

124
00:05:02,720 --> 00:05:06,776
कारण त्याद्वारे प्रगतीच्या मार्गावर 
वाटचाल होत राहील, असं आम्हाला वाटतं.

125
00:05:06,800 --> 00:05:08,256
नावाप्रमाणेच,

126
00:05:08,280 --> 00:05:10,736
त्या कार्बन अणुंच्या 
सूक्ष्म, पोकळ नळ्या असतात.

127
00:05:10,760 --> 00:05:13,696
त्यांच्या सूक्ष्म आकारामुळे

128
00:05:13,720 --> 00:05:17,376
त्यांचे इलेक्ट्रॉनिक गुणधर्म 
उत्कृष्ट असतात.

129
00:05:17,400 --> 00:05:21,056
शास्त्र सांगतं, की आपण जर त्यांना 
संगणकांमध्ये वापरू शकलो,

130
00:05:21,080 --> 00:05:23,816
तर त्यांची कार्यक्षमता दहा पटींनी वाढेल.

131
00:05:23,840 --> 00:05:28,240
जणु एकाच पावलात तंत्रज्ञानाच्या 
अनेक पिढ्या ओलांडल्या जातील.

132
00:05:28,840 --> 00:05:30,096
तर असं पहा,

133
00:05:30,120 --> 00:05:32,136
आपल्याजवळ एक महत्त्वाची समस्या आहे,

134
00:05:32,160 --> 00:05:34,536
आणि त्यावरचं आदर्श उत्तर आहे.

135
00:05:34,560 --> 00:05:36,216
शास्त्र ओरडून सांगतं आहे,

136
00:05:36,240 --> 00:05:39,080
"ही समस्या अशी सोडवा"

137
00:05:41,480 --> 00:05:43,096
ठीक आहे तर मग, तसंच करू.

138
00:05:43,120 --> 00:05:44,376
काम सुरु करू.

139
00:05:44,400 --> 00:05:47,096
पण इथे पुन्हा ती दुधारी तलवार आडवी येते.

140
00:05:47,120 --> 00:05:50,696
त्या आदर्श उत्तरात आहेत 
वापरायला अशक्य असणारे पदार्थ.

141
00:05:50,720 --> 00:05:55,016
संगणकाची एक चिप बनवायला 
त्याचे कोट्यवधी कण रचावे लागतील.

142
00:05:55,040 --> 00:05:58,640
म्हणजे जे कोडं समस्येत, 
तेच उत्तरात पुन्हा आलं.

143
00:05:59,360 --> 00:06:01,336
या ठिकाणी आम्ही ठरवलं, "आता पुरे."

144
00:06:01,360 --> 00:06:03,296
पुन्हा त्याच रस्त्याने जाणं नको.

145
00:06:03,320 --> 00:06:05,856
काय चुकलं ते पाहू.

146
00:06:05,880 --> 00:06:07,296
काय लक्षात घेतलं नव्हतं?

147
00:06:07,320 --> 00:06:09,456
काय करायचं बाकी आहे?

148
00:06:09,480 --> 00:06:11,256
"गॉडफादर" सारखं.

149
00:06:11,280 --> 00:06:13,576
फ्रेडो आपल्या भावाचा, 
मायकलचा विश्वासघात करतो,

150
00:06:13,600 --> 00:06:15,256
तेव्हा आपल्याला कळतं, की

151
00:06:15,280 --> 00:06:16,616
फ्रेडोला मारायला हवं.

152
00:06:16,640 --> 00:06:17,656
(हशा)

153
00:06:17,680 --> 00:06:19,616
पण मायकल लगेच तसं करत नाही.

154
00:06:19,640 --> 00:06:20,856
ठीक आहे, कळतं मला,

155
00:06:20,880 --> 00:06:23,336
त्यांची आई अद्याप हयात होती, 
तिला दुःख झालं असतं.

156
00:06:23,360 --> 00:06:24,776
आम्ही विचार केला, 


157
00:06:24,800 --> 00:06:27,096
आमच्या समस्येतला फ्रेडो कोण?

158
00:06:27,120 --> 00:06:28,536
आपलं कुठे दुर्लक्ष करत आहोत?

159
00:06:28,560 --> 00:06:30,096
काय करायचं बाकी आहे?

160
00:06:30,120 --> 00:06:32,640
यशासाठी आणखी काय करायला हवं?

161
00:06:33,200 --> 00:06:37,256
आणि याचं उत्तर म्हणजे, 
मूर्तीने स्वतःला घडवायला हवं.

162
00:06:37,280 --> 00:06:39,216
कसंही करून

163
00:06:39,240 --> 00:06:43,336
त्या कोट्यवधी कणांना 
त्या तंत्रज्ञानात एकत्र यायला

164
00:06:43,360 --> 00:06:46,336
भाग पडायला हवं.

165
00:06:46,360 --> 00:06:49,536
ते आपण करू शकत नाही, 
ते त्यांचं त्यांनीच करायला हवं.

166
00:06:49,560 --> 00:06:52,696
कठीण असला, तरी


167
00:06:52,720 --> 00:06:55,576
हाच एक मार्ग आहे.

168
00:06:55,600 --> 00:06:59,496
आता समजतंय की ही समस्या तशी अपरिचित नाही.

169
00:06:59,520 --> 00:07:01,376
फक्त, आपण अशा तऱ्हेने 


170
00:07:01,400 --> 00:07:03,416
कोणतीच रचना करत नाही.

171
00:07:03,440 --> 00:07:06,616
पण सभोवती पाहिलं, तर

172
00:07:06,640 --> 00:07:09,536
निसर्ग सगळ्या गोष्टी अशाच घडवतो.

173
00:07:09,560 --> 00:07:12,216
सगळं विरुद्ध दिशेने घडवलं जातं.

174
00:07:12,240 --> 00:07:13,496
समुद्रकिनाऱ्यावर जाऊन पहा,

175
00:07:13,520 --> 00:07:16,696
तिथे तुम्हांला छोटे प्राणी सापडतील,
जे प्रथिनं वापरतात.

176
00:07:16,720 --> 00:07:17,976
म्हणजे रेणू वापरतात,

177
00:07:18,000 --> 00:07:20,056
आणि समुद्रातून घेतलेल्या रेतीपासून

178
00:07:20,080 --> 00:07:21,496
विविधतेने नटलेल्या

179
00:07:21,520 --> 00:07:24,896
सुरेख रचना निर्माण करतात.

180
00:07:24,920 --> 00:07:27,536
निसर्ग आपल्यासारखा 
नुसतीच छिन्नी चालवत नाही.

181
00:07:27,560 --> 00:07:29,256
तो सुबक, अर्थपूर्ण काम करतो.

182
00:07:29,280 --> 00:07:32,016
तो उपलब्ध घटक वापरून, एक एक रेणु करीत

183
00:07:32,040 --> 00:07:34,176
अशा विविध प्रकारच्या
गुंतागुंतीच्या रचना रचतो

184
00:07:34,200 --> 00:07:36,480
की त्यांच्या जवळपास आपण पोहोचू शकत नाही.

185
00:07:37,320 --> 00:07:39,016
निसर्ग अतिसूक्ष्म पातळीवर आहे.

186
00:07:39,040 --> 00:07:41,536
कोट्यवधी वर्षं तो त्या पातळीवर आहे.

187
00:07:41,560 --> 00:07:43,600
आपण तिथे उशिरा पोहोचलो आहोत.

188
00:07:44,120 --> 00:07:48,296
म्हणून आम्ही ठरवलं, की 
निसर्ग वापरतो तेच साधन वापरायचं.

189
00:07:48,320 --> 00:07:49,560
म्हणजे, रसायनशास्त्र.

190
00:07:50,000 --> 00:07:51,456
अजून दडून राहिलेलं साधन.

191
00:07:51,480 --> 00:07:53,536
या बाबतीत रसायनशास्त्र उपयोगी पडतं, कारण

192
00:07:53,560 --> 00:07:57,376
ते अतिसूक्ष्म कण 
साधारण रेणुंच्या आकाराचे असतात.

193
00:07:57,400 --> 00:08:00,016
त्यामुळे त्या कणांना गती देण्यासाठी 
रेणू वापरता येतात.

194
00:08:00,040 --> 00:08:01,240
साधन म्हणून.

195
00:08:01,760 --> 00:08:03,816
आमच्या प्रयोगशाळेत आम्ही नेमकं हेच केलं.

196
00:08:03,840 --> 00:08:07,016
त्या अतिसूक्ष्म कणांच्या ढिगामध्ये जाणारं
आणि तिथले

197
00:08:07,040 --> 00:08:08,536
नेमके हवे ते कण ओढून घेणारं

198
00:08:08,560 --> 00:08:10,936
रसायनशास्त्र आम्ही विकसित केलं आहे.

199
00:08:10,960 --> 00:08:14,576
आता आम्ही रसायनशास्त्र वापरून, 
ते कोट्यवधी कण हवे तसे रचून

200
00:08:14,600 --> 00:08:17,456
सर्किट्स बनवू शकतो.

201
00:08:17,480 --> 00:08:18,816
या क्षमतेमुळेच

202
00:08:18,840 --> 00:08:21,216
यापूर्वीच्या अतिसूक्ष्म कणांच्या 
सर्किट्सपेक्षा

203
00:08:21,240 --> 00:08:24,456
आमच्या सर्किट्सचा वेग अनेकपट जास्त आहे.

204
00:08:24,480 --> 00:08:25,896
रसायनशास्त्र हे हत्यार

205
00:08:25,920 --> 00:08:29,536
दिवसागणिक जास्त बिनचूक 
आणि धारदार होत जातं.

206
00:08:29,560 --> 00:08:30,776
काही वर्षांतच आम्ही

207
00:08:30,800 --> 00:08:33,416
आमची मूळ आश्वासनं पूर्ण करू शकू,

208
00:08:33,440 --> 00:08:36,816
अशी आम्हांला आशा वाटते.

209
00:08:36,840 --> 00:08:38,895
संगणक हे केवळ एक उदाहरण झालं.

210
00:08:38,919 --> 00:08:42,456
त्याची मला आवड आहे, 
आणि आमचा गट त्यावर काम करतो.

211
00:08:42,480 --> 00:08:46,296
पण इतर अनेक क्षेत्रांतली उदाहरणं आहेत, 
शाश्वत ऊर्जा, वैद्यकीय,

212
00:08:46,320 --> 00:08:48,056
रचना करण्यासाठी कच्चा माल.

213
00:08:48,080 --> 00:08:51,136
या सर्वांत शास्त्र सांगणार आहे, 
नॅनोचा मार्ग स्वीकारा.

214
00:08:51,160 --> 00:08:53,280
तो सर्वात फायदेशीर आहे.

215
00:08:53,920 --> 00:08:55,376
पण त्या मार्गाने जायचं असेल,

216
00:08:55,400 --> 00:08:58,576
तर वैज्ञानिकांना, 
मी वर्णन केलं होतं त्यासारख्या

217
00:08:58,600 --> 00:09:00,736
नवीन साधनांची गरज भासणार आहे.

218
00:09:00,760 --> 00:09:04,616
रसायनशास्त्राची गरज भासणार आहे.

219
00:09:04,640 --> 00:09:08,296
विज्ञानातलं सौंदर्य पहा, 
एकदा ही साधनं विकसित झाली,

220
00:09:08,320 --> 00:09:09,576
की ती कायमच उपलब्ध असतात.

221
00:09:09,600 --> 00:09:10,856
कोणीही, कुठेही

222
00:09:10,880 --> 00:09:13,736
ती घेऊन वापरू शकतो,

223
00:09:13,760 --> 00:09:16,720
आणि नॅनोटेक्नॉलॉजीचं आश्वासन पुरं करायला 
हातभार लावू शकतो.

224
00:09:17,320 --> 00:09:20,016
मला इतका वेळ दिल्याबद्दल धन्यवाद. 
मी आपला आभारी आहे.

225
00:09:20,040 --> 00:09:22,480
(टाळ्या)