0:00:00.760,0:00:03.735 एक शिल्पकार छिन्नी चालवून [br]एखादी मूर्ती घडवतो आहे, 0:00:03.760,0:00:06.136 अशी कल्पना करा. 0:00:06.160,0:00:09.216 मायकेलअँजेलोने याचं सुंदर वर्णन केलं आहे. [br]तो म्हणतो, 0:00:09.240,0:00:12.136 दगडाच्या प्रत्येक तुकड्यात [br]एक मूर्ती दडलेली असते. 0:00:12.160,0:00:15.256 ती शोधणं हेच शिल्पकाराचं काम. 0:00:15.280,0:00:17.696 पण हेच काम त्याने [br]विरुद्ध दिशेकडून केलं तर? 0:00:17.720,0:00:19.576 कामाची सुरुवात दगडापासून न करता, 0:00:19.600,0:00:21.296 धुळीच्या ढिगाऱ्यापासून केली तर? 0:00:21.320,0:00:25.696 धुळीचे कोट्यवधी कण एकत्र चिकटवून [br]मूर्ती घडवली तर? 0:00:25.720,0:00:27.216 खुळचट कल्पना.. ठाऊक आहे मला. 0:00:27.240,0:00:28.976 आणि कदाचित अशक्य कोटीतलीही. 0:00:29.000,0:00:31.936 धुळीपासून मूर्ती बनवण्याचा एकच मार्ग आहे. 0:00:31.960,0:00:34.296 मूर्तीनेच स्वतःला घडविणे. 0:00:34.320,0:00:38.456 आपण त्या कोट्यवधी धूलिकणांना [br]जबरदस्तीने एकत्र यायला भाग पाडू शकलो 0:00:38.480,0:00:39.760 तरच ही मूर्ती घडेल. 0:00:40.320,0:00:41.856 ऐकायला विचित्र वाटेल, पण 0:00:41.880,0:00:46.016 मी माझ्या प्रयोगशाळेत अगदी [br]अशाच प्रकारच्या प्रश्नावर काम करतो. 0:00:46.040,0:00:47.456 मी दगड वापरत नाही. 0:00:47.480,0:00:48.856 अतिसूक्ष्म पदार्थ वापरतो. 0:00:48.880,0:00:53.256 हे अद्भुत पदार्थ अशक्य वाटतील इतके [br]सूक्ष्म असतात. 0:00:53.280,0:00:56.576 इतके सूक्ष्म, की हा कंट्रोलर म्हणजे जर [br]एक अतिसूक्ष्म कण मानला, 0:00:56.600,0:00:59.536 तर मानवी केसाचा आकार, [br]ही खोली भरून टाकण्याइतका असेल. 0:00:59.560,0:01:02.376 हे कण म्हणजे [br]नॅनोटेक्नॉलॉजी या क्षेत्राचा गाभा आहे. 0:01:02.400,0:01:04.215 याविषयी आपण सर्वांनी ऐकलंच असेल. 0:01:04.239,0:01:07.696 त्यामुळे कसं जग बदलून जाणार आहे, तेही. 0:01:07.720,0:01:09.216 माझ्या पदव्युत्तर शिक्षणाचा काळ 0:01:09.240,0:01:12.576 हा नॅनोटेक्नॉलॉजीत काम करणाऱ्यांसाठी [br]सर्वात मनोहर काळ होता. 0:01:12.600,0:01:15.816 अत्यंत महत्त्वाचे शोध सतत लागत होते. 0:01:15.840,0:01:17.256 परिषदा गजबजून जात होत्या. 0:01:17.280,0:01:19.960 संस्था संशोधनासाठी भरपूर पैसे ओतत होत्या. 0:01:20.760,0:01:22.016 याचं कारण असं, की 0:01:22.040,0:01:23.856 जेव्हा पदार्थ अतिशय सूक्ष्म होतो, 0:01:23.880,0:01:27.496 तेव्हा त्याचं भौतिकशास्त्र [br]सर्वसाधारण पदार्थांपेक्षा 0:01:27.520,0:01:29.016 निराळं होतं. 0:01:29.040,0:01:30.976 त्याला क्वांटम मेकॅनिक्स म्हणतात. 0:01:31.000,0:01:34.176 हे शास्त्र सांगतं, की त्या [br]सूक्ष्म कणांमध्ये छोटे छोटे बदल करून 0:01:34.200,0:01:36.496 त्यांचे गुणधर्म बदलता येतात.[br]उदाहरणार्थ, 0:01:36.520,0:01:39.136 त्या कणांमध्ये काही अणु [br]वाढवणे किंवा कमी करणे, 0:01:39.160,0:01:40.856 अथवा तो पदार्थ वळवणे. 0:01:40.880,0:01:42.656 म्हणजे हे सर्वोत्कृष्ट साधन झालं. 0:01:42.680,0:01:45.776 त्यामुळे असं वाटलं, की [br]आपण काय वाट्टेल ते करू शकतो. 0:01:45.800,0:01:47.056 आणि आम्ही ते करत होतोच. 0:01:47.080,0:01:50.176 आम्ही, म्हणजे माझ्या वेळच्या [br]पदव्युत्तर विद्यार्थ्यांची पिढी. 0:01:50.200,0:01:53.696 आम्ही ते अतिसूक्ष्म कण वापरून वेगवान [br]संगणक बनवण्याचा प्रयत्न करीत होतो. 0:01:53.720,0:01:55.336 आम्ही "क्वांटम डॉट्स" बनवीत होतो, 0:01:55.360,0:01:58.736 जे भविष्यकाळात शरीरात जाऊन [br]रोग शोधून तो बरा करतील, असे. 0:01:58.760,0:02:01.776 काही शास्त्रज्ञ कार्बन नॅनोट्यूब्सपासून[br]अवकाशात जाणारा एलिव्हेटर 0:02:01.800,0:02:03.040 करू पाहात होते. 0:02:03.600,0:02:06.000 खरं सांगतोय. हवं तर शोधून पहा. 0:02:06.776,0:02:08.776 आम्हांला वाटलं होतं, की[br]याचा परिणाम 0:02:08.800,0:02:11.896 संगणकापासून औषधांपर्यंत[br]सर्व विज्ञान, तंत्रज्ञानांवर होईल. 0:02:11.920,0:02:13.176 आणि आता कबुली देतो, की 0:02:13.200,0:02:15.176 मी यावर डोळे झाकून विश्वास ठेवला. 0:02:15.200,0:02:17.840 अगदी पूर्णपणे. 0:02:18.520,0:02:20.320 पण ही झाली १५ वर्षांपूर्वीची गोष्ट. 0:02:21.160,0:02:22.376 आणि 0:02:22.400,0:02:24.776 खूप महत्त्वाचं, विलक्षण [br]कार्य या शास्त्रात घडलं. 0:02:24.800,0:02:26.056 आपण खूप काही शिकलो. 0:02:26.080,0:02:30.456 पण आम्ही त्या शास्त्राचं रूपांतर करून, [br]लोकांना खरोखर उपयोगी ठरेल 0:02:30.480,0:02:33.256 असं नवीन तंत्रज्ञान विकसित करू शकलो नाही. 0:02:33.280,0:02:35.496 कारण हे अतिसूक्ष्म पदार्थ म्हणजे 0:02:35.520,0:02:37.176 जणु दुधारी तलवार असते. 0:02:37.200,0:02:39.456 त्यांच्या अतिसूक्ष्म आकारामुळे त्यांना 0:02:39.480,0:02:40.776 महत्त्व प्राप्त होतं खरं, 0:02:40.800,0:02:43.096 पण त्यामुळेच त्यांच्यावर काम करणं [br]अशक्य होतं. 0:02:43.120,0:02:46.856 हे अक्षरश: धुळीच्या ढिगाऱ्यापासून [br]मूर्ती घडवण्यासारखं आहे. 0:02:46.880,0:02:50.576 त्यांच्यावर काम करण्यासाठी तितकीच सूक्ष्म [br]साधनं हवीत, ती आपल्याजवळ नाहीत. 0:02:50.600,0:02:52.896 आणि ती जरी असली, तरी [br]फारसा फरक पडणार नाही. 0:02:52.920,0:02:56.816 कारण एक एक करून धुळीचे [br]कोट्यवधी कण एकत्र आणल्याने 0:02:56.840,0:02:58.200 तंत्रज्ञान तयार होत नाही. 0:02:58.760,0:02:59.976 त्यामुळेच, 0:03:00.000,0:03:02.096 ती सगळी आश्वासनं आणि तो उत्साह 0:03:02.120,0:03:04.896 तिथल्यातिथेच राहिला. 0:03:04.920,0:03:07.296 रोगांचा सामना करणारे नॅनोबॉट्स आले नाहीत, 0:03:07.320,0:03:09.376 आणि अवकाशात जाणारे [br]एलिव्हेटर्ससुद्धा नाहीत. 0:03:09.400,0:03:13.096 किंवा माझ्या आवडीचे[br]नवीन संगणकही नाहीत. 0:03:13.120,0:03:15.656 हे शेवटचं सर्वात महत्त्वाचं आहे. 0:03:15.680,0:03:17.016 संगणकशास्त्रात सतत 0:03:17.040,0:03:20.816 वेगाने प्रगती होत राहणार, [br]अशी अपेक्षा आपण बाळगू लागलो आहोत. 0:03:20.840,0:03:23.416 या आधारावर आपण अखंड अर्थव्यवस्था [br]निर्माण केल्या आहेत. 0:03:23.440,0:03:25.176 संगणकाच्या एका चिपवर 0:03:25.200,0:03:27.656 अधिकाधिक साधनं सामावण्याच्या [br]आपल्या क्षमतेमुळेच 0:03:27.680,0:03:29.376 ही प्रगती वेगाने होत आहे. 0:03:29.400,0:03:31.216 ही साधनं जसजशी सूक्ष्म होत जातात, 0:03:31.240,0:03:33.496 तसतशी ती जास्त जलद चालतात, [br]कमी ऊर्जा वापरतात, 0:03:33.520,0:03:34.936 आणि स्वस्तही होतात. 0:03:34.960,0:03:39.536 या तीन गोष्टींच्या संगमामुळे प्रगतीला [br]असा अविश्वसनीय वेग येतो. 0:03:39.560,0:03:40.776 उदाहरणार्थ, 0:03:40.800,0:03:46.216 समजा, मी तीन माणसांना चंद्रावर नेऊन [br]परत आणणारा, खोलीभर आकाराचा, 0:03:46.240,0:03:48.376 जगातला एकेकाळचा सर्वोत्कृष्ट[br]असा संगणक घेतला, 0:03:48.400,0:03:51.656 आणि त्यावर दाब देऊन तो 0:03:51.680,0:03:54.256 स्मार्टफोनच्या आकाराचा केला. 0:03:54.280,0:03:55.536 खऱ्या स्मार्टफोनसारखा, 0:03:55.560,0:03:58.936 जो आपण ३०० डॉलर्सना घेतो [br]आणि दर दोन वर्षांनी फेकतो, तसा. 0:03:58.960,0:04:01.416 तर तो दाबून लहान केलेला संगणक निकामी होईल. 0:04:01.440,0:04:02.776 स्मार्टफोन जे करु शकतो, 0:04:02.800,0:04:05.296 त्यातलं काहीच तो करू शकणार नाही. 0:04:05.320,0:04:06.816 तो अगदी संथ होईल. [br] 0:04:06.840,0:04:09.016 त्यावर आपण काहीही माहिती [br]साठवू शकणार नाही. 0:04:09.040,0:04:11.496 नशीब जोरावर असेल, तर[br]"वॉकिंग डेड" मालिकेच्या 0:04:11.520,0:04:13.696 एखाद्या भागातली पहिली दोन मिनिटं बघू शकू. 0:04:13.720,0:04:14.736 (हशा) 0:04:14.760,0:04:16.935 ही प्रगती हळू क्रमाक्रमाने होत नाही. 0:04:16.959,0:04:18.656 ती सतत होत राहते आणि 0:04:18.680,0:04:19.935 घातांकी प्रकाराने वाढते. 0:04:19.959,0:04:22.296 तिची वाढ चक्रवाढ दराने होत राहते. [br] 0:04:22.320,0:04:24.496 इतकी, की तंत्रज्ञानाच्या[br]जुन्या आणि नव्या 0:04:24.520,0:04:26.216 पिढ्यांची तुलना केली असता, 0:04:26.240,0:04:28.216 त्यांच्यात काहीच साम्य आढळत नाही. [br] 0:04:28.240,0:04:30.856 ही प्रगती अशीच पुढे नेण्याची जबाबदारी [br]आपल्यावर आहे. 0:04:30.880,0:04:34.496 आजपासून १०, २०, ३० वर्षांनंतर आपल्याला [br]म्हणता यायला हवं, की 0:04:34.520,0:04:36.600 बघा, गेल्या ३० वर्षांत आम्ही काय केलं. 0:04:37.200,0:04:39.936 पण तरीही आपण जाणतो, की[br]ही प्रगती कायम टिकणार नाही. 0:04:39.960,0:04:42.016 खरं तर, आता तिचा भर ओसरू लागला आहे. 0:04:42.040,0:04:44.376 जणु बार बंद होण्यापूर्वी [br]पिण्याची शेवटची संधी. 0:04:44.400,0:04:46.056 खोलवर जाऊन 0:04:46.080,0:04:48.656 वेग, कार्य अशा प्रकारचे निकष लावून पाहिलं, 0:04:48.680,0:04:51.200 तर प्रगती मंद होत होत [br]जवळपास थांबलेलीच दिसेल. 0:04:51.760,0:04:53.896 ही प्रगती जर अशीच सुरु ठेवायची असेल, 0:04:53.920,0:04:56.176 तर पूर्वी जे करत होतो, तेच [br]करत राहायला हवं. 0:04:56.200,0:04:57.656 नवनिर्मिती. 0:04:57.680,0:05:00.256 आमच्या गटाचं ध्येय आहे, 0:05:00.280,0:05:02.696 कार्बन नॅनोट्यूब्स वापरून [br]नवनिर्मिती करणे. 0:05:02.720,0:05:06.776 कारण त्याद्वारे प्रगतीच्या मार्गावर [br]वाटचाल होत राहील, असं आम्हाला वाटतं. 0:05:06.800,0:05:08.256 नावाप्रमाणेच, 0:05:08.280,0:05:10.736 त्या कार्बन अणुंच्या [br]सूक्ष्म, पोकळ नळ्या असतात. 0:05:10.760,0:05:13.696 त्यांच्या सूक्ष्म आकारामुळे 0:05:13.720,0:05:17.376 त्यांचे इलेक्ट्रॉनिक गुणधर्म [br]उत्कृष्ट असतात. 0:05:17.400,0:05:21.056 शास्त्र सांगतं, की आपण जर त्यांना [br]संगणकांमध्ये वापरू शकलो, 0:05:21.080,0:05:23.816 तर त्यांची कार्यक्षमता दहा पटींनी वाढेल. 0:05:23.840,0:05:28.240 जणु एकाच पावलात तंत्रज्ञानाच्या [br]अनेक पिढ्या ओलांडल्या जातील. 0:05:28.840,0:05:30.096 तर असं पहा, 0:05:30.120,0:05:32.136 आपल्याजवळ एक महत्त्वाची समस्या आहे, 0:05:32.160,0:05:34.536 आणि त्यावरचं आदर्श उत्तर आहे. 0:05:34.560,0:05:36.216 शास्त्र ओरडून सांगतं आहे, 0:05:36.240,0:05:39.080 "ही समस्या अशी सोडवा" 0:05:41.480,0:05:43.096 ठीक आहे तर मग, तसंच करू. 0:05:43.120,0:05:44.376 काम सुरु करू. 0:05:44.400,0:05:47.096 पण इथे पुन्हा ती दुधारी तलवार आडवी येते. 0:05:47.120,0:05:50.696 त्या आदर्श उत्तरात आहेत [br]वापरायला अशक्य असणारे पदार्थ. 0:05:50.720,0:05:55.016 संगणकाची एक चिप बनवायला [br]त्याचे कोट्यवधी कण रचावे लागतील. 0:05:55.040,0:05:58.640 म्हणजे जे कोडं समस्येत, [br]तेच उत्तरात पुन्हा आलं. 0:05:59.360,0:06:01.336 या ठिकाणी आम्ही ठरवलं, "आता पुरे." 0:06:01.360,0:06:03.296 पुन्हा त्याच रस्त्याने जाणं नको. 0:06:03.320,0:06:05.856 काय चुकलं ते पाहू. 0:06:05.880,0:06:07.296 काय लक्षात घेतलं नव्हतं? 0:06:07.320,0:06:09.456 काय करायचं बाकी आहे? 0:06:09.480,0:06:11.256 "गॉडफादर" सारखं. 0:06:11.280,0:06:13.576 फ्रेडो आपल्या भावाचा, [br]मायकलचा विश्वासघात करतो, 0:06:13.600,0:06:15.256 तेव्हा आपल्याला कळतं, की 0:06:15.280,0:06:16.616 फ्रेडोला मारायला हवं. 0:06:16.640,0:06:17.656 (हशा) 0:06:17.680,0:06:19.616 पण मायकल लगेच तसं करत नाही. 0:06:19.640,0:06:20.856 ठीक आहे, कळतं मला, 0:06:20.880,0:06:23.336 त्यांची आई अद्याप हयात होती, [br]तिला दुःख झालं असतं. 0:06:23.360,0:06:24.776 आम्ही विचार केला, [br] 0:06:24.800,0:06:27.096 आमच्या समस्येतला फ्रेडो कोण? 0:06:27.120,0:06:28.536 आपलं कुठे दुर्लक्ष करत आहोत? 0:06:28.560,0:06:30.096 काय करायचं बाकी आहे? 0:06:30.120,0:06:32.640 यशासाठी आणखी काय करायला हवं? 0:06:33.200,0:06:37.256 आणि याचं उत्तर म्हणजे, [br]मूर्तीने स्वतःला घडवायला हवं. 0:06:37.280,0:06:39.216 कसंही करून 0:06:39.240,0:06:43.336 त्या कोट्यवधी कणांना [br]त्या तंत्रज्ञानात एकत्र यायला 0:06:43.360,0:06:46.336 भाग पडायला हवं. 0:06:46.360,0:06:49.536 ते आपण करू शकत नाही, [br]ते त्यांचं त्यांनीच करायला हवं. 0:06:49.560,0:06:52.696 कठीण असला, तरी[br] 0:06:52.720,0:06:55.576 हाच एक मार्ग आहे. 0:06:55.600,0:06:59.496 आता समजतंय की ही समस्या तशी अपरिचित नाही. 0:06:59.520,0:07:01.376 फक्त, आपण अशा तऱ्हेने [br] 0:07:01.400,0:07:03.416 कोणतीच रचना करत नाही. 0:07:03.440,0:07:06.616 पण सभोवती पाहिलं, तर 0:07:06.640,0:07:09.536 निसर्ग सगळ्या गोष्टी अशाच घडवतो. 0:07:09.560,0:07:12.216 सगळं विरुद्ध दिशेने घडवलं जातं. 0:07:12.240,0:07:13.496 समुद्रकिनाऱ्यावर जाऊन पहा, 0:07:13.520,0:07:16.696 तिथे तुम्हांला छोटे प्राणी सापडतील,[br]जे प्रथिनं वापरतात. 0:07:16.720,0:07:17.976 म्हणजे रेणू वापरतात, 0:07:18.000,0:07:20.056 आणि समुद्रातून घेतलेल्या रेतीपासून 0:07:20.080,0:07:21.496 विविधतेने नटलेल्या 0:07:21.520,0:07:24.896 सुरेख रचना निर्माण करतात. 0:07:24.920,0:07:27.536 निसर्ग आपल्यासारखा [br]नुसतीच छिन्नी चालवत नाही. 0:07:27.560,0:07:29.256 तो सुबक, अर्थपूर्ण काम करतो. 0:07:29.280,0:07:32.016 तो उपलब्ध घटक वापरून, एक एक रेणु करीत 0:07:32.040,0:07:34.176 अशा विविध प्रकारच्या[br]गुंतागुंतीच्या रचना रचतो 0:07:34.200,0:07:36.480 की त्यांच्या जवळपास आपण पोहोचू शकत नाही. 0:07:37.320,0:07:39.016 निसर्ग अतिसूक्ष्म पातळीवर आहे. 0:07:39.040,0:07:41.536 कोट्यवधी वर्षं तो त्या पातळीवर आहे. 0:07:41.560,0:07:43.600 आपण तिथे उशिरा पोहोचलो आहोत. 0:07:44.120,0:07:48.296 म्हणून आम्ही ठरवलं, की [br]निसर्ग वापरतो तेच साधन वापरायचं. 0:07:48.320,0:07:49.560 म्हणजे, रसायनशास्त्र. 0:07:50.000,0:07:51.456 अजून दडून राहिलेलं साधन. 0:07:51.480,0:07:53.536 या बाबतीत रसायनशास्त्र उपयोगी पडतं, कारण 0:07:53.560,0:07:57.376 ते अतिसूक्ष्म कण [br]साधारण रेणुंच्या आकाराचे असतात. 0:07:57.400,0:08:00.016 त्यामुळे त्या कणांना गती देण्यासाठी [br]रेणू वापरता येतात. 0:08:00.040,0:08:01.240 साधन म्हणून. 0:08:01.760,0:08:03.816 आमच्या प्रयोगशाळेत आम्ही नेमकं हेच केलं. 0:08:03.840,0:08:07.016 त्या अतिसूक्ष्म कणांच्या ढिगामध्ये जाणारं[br]आणि तिथले 0:08:07.040,0:08:08.536 नेमके हवे ते कण ओढून घेणारं 0:08:08.560,0:08:10.936 रसायनशास्त्र आम्ही विकसित केलं आहे. 0:08:10.960,0:08:14.576 आता आम्ही रसायनशास्त्र वापरून, [br]ते कोट्यवधी कण हवे तसे रचून 0:08:14.600,0:08:17.456 सर्किट्स बनवू शकतो. 0:08:17.480,0:08:18.816 या क्षमतेमुळेच 0:08:18.840,0:08:21.216 यापूर्वीच्या अतिसूक्ष्म कणांच्या [br]सर्किट्सपेक्षा 0:08:21.240,0:08:24.456 आमच्या सर्किट्सचा वेग अनेकपट जास्त आहे. 0:08:24.480,0:08:25.896 रसायनशास्त्र हे हत्यार 0:08:25.920,0:08:29.536 दिवसागणिक जास्त बिनचूक [br]आणि धारदार होत जातं. 0:08:29.560,0:08:30.776 काही वर्षांतच आम्ही 0:08:30.800,0:08:33.416 आमची मूळ आश्वासनं पूर्ण करू शकू, 0:08:33.440,0:08:36.816 अशी आम्हांला आशा वाटते. 0:08:36.840,0:08:38.895 संगणक हे केवळ एक उदाहरण झालं. 0:08:38.919,0:08:42.456 त्याची मला आवड आहे, [br]आणि आमचा गट त्यावर काम करतो. 0:08:42.480,0:08:46.296 पण इतर अनेक क्षेत्रांतली उदाहरणं आहेत, [br]शाश्वत ऊर्जा, वैद्यकीय, 0:08:46.320,0:08:48.056 रचना करण्यासाठी कच्चा माल. 0:08:48.080,0:08:51.136 या सर्वांत शास्त्र सांगणार आहे, [br]नॅनोचा मार्ग स्वीकारा. 0:08:51.160,0:08:53.280 तो सर्वात फायदेशीर आहे. 0:08:53.920,0:08:55.376 पण त्या मार्गाने जायचं असेल, 0:08:55.400,0:08:58.576 तर वैज्ञानिकांना, [br]मी वर्णन केलं होतं त्यासारख्या 0:08:58.600,0:09:00.736 नवीन साधनांची गरज भासणार आहे. 0:09:00.760,0:09:04.616 रसायनशास्त्राची गरज भासणार आहे. 0:09:04.640,0:09:08.296 विज्ञानातलं सौंदर्य पहा, [br]एकदा ही साधनं विकसित झाली, 0:09:08.320,0:09:09.576 की ती कायमच उपलब्ध असतात. 0:09:09.600,0:09:10.856 कोणीही, कुठेही 0:09:10.880,0:09:13.736 ती घेऊन वापरू शकतो, 0:09:13.760,0:09:16.720 आणि नॅनोटेक्नॉलॉजीचं आश्वासन पुरं करायला [br]हातभार लावू शकतो. 0:09:17.320,0:09:20.016 मला इतका वेळ दिल्याबद्दल धन्यवाद. [br]मी आपला आभारी आहे. 0:09:20.040,0:09:22.480 (टाळ्या)