0:00:00.760,0:00:03.735
एक शिल्पकार छिन्नी चालवून [br]एखादी मूर्ती घडवतो आहे,

0:00:03.760,0:00:06.136
अशी कल्पना करा.

0:00:06.160,0:00:09.216
मायकेलअँजेलोने याचं सुंदर वर्णन केलं आहे. [br]तो म्हणतो,

0:00:09.240,0:00:12.136
दगडाच्या प्रत्येक तुकड्यात [br]एक मूर्ती दडलेली असते.

0:00:12.160,0:00:15.256
ती शोधणं हेच शिल्पकाराचं काम.

0:00:15.280,0:00:17.696
पण हेच काम त्याने [br]विरुद्ध दिशेकडून केलं तर?

0:00:17.720,0:00:19.576
कामाची सुरुवात दगडापासून न करता,

0:00:19.600,0:00:21.296
धुळीच्या ढिगाऱ्यापासून केली तर?

0:00:21.320,0:00:25.696
धुळीचे कोट्यवधी कण एकत्र चिकटवून [br]मूर्ती घडवली तर?

0:00:25.720,0:00:27.216
खुळचट कल्पना.. ठाऊक आहे मला.

0:00:27.240,0:00:28.976
आणि कदाचित अशक्य कोटीतलीही.

0:00:29.000,0:00:31.936
धुळीपासून मूर्ती बनवण्याचा एकच मार्ग आहे.

0:00:31.960,0:00:34.296
मूर्तीनेच स्वतःला घडविणे.

0:00:34.320,0:00:38.456
आपण त्या कोट्यवधी धूलिकणांना [br]जबरदस्तीने एकत्र यायला भाग पाडू शकलो

0:00:38.480,0:00:39.760
तरच ही मूर्ती घडेल.

0:00:40.320,0:00:41.856
ऐकायला विचित्र वाटेल, पण

0:00:41.880,0:00:46.016
मी माझ्या प्रयोगशाळेत अगदी [br]अशाच प्रकारच्या प्रश्नावर काम करतो.

0:00:46.040,0:00:47.456
मी दगड वापरत नाही.

0:00:47.480,0:00:48.856
अतिसूक्ष्म पदार्थ वापरतो.

0:00:48.880,0:00:53.256
हे अद्भुत पदार्थ अशक्य वाटतील इतके [br]सूक्ष्म असतात.

0:00:53.280,0:00:56.576
इतके सूक्ष्म, की हा कंट्रोलर म्हणजे जर [br]एक अतिसूक्ष्म कण मानला,

0:00:56.600,0:00:59.536
तर मानवी केसाचा आकार, [br]ही खोली भरून टाकण्याइतका असेल.

0:00:59.560,0:01:02.376
हे कण म्हणजे [br]नॅनोटेक्नॉलॉजी या क्षेत्राचा गाभा आहे.

0:01:02.400,0:01:04.215
याविषयी आपण सर्वांनी ऐकलंच असेल.

0:01:04.239,0:01:07.696
त्यामुळे कसं जग बदलून जाणार आहे, तेही.

0:01:07.720,0:01:09.216
माझ्या पदव्युत्तर शिक्षणाचा काळ

0:01:09.240,0:01:12.576
हा नॅनोटेक्नॉलॉजीत काम करणाऱ्यांसाठी [br]सर्वात मनोहर काळ होता.

0:01:12.600,0:01:15.816
अत्यंत महत्त्वाचे शोध सतत लागत होते.

0:01:15.840,0:01:17.256
परिषदा गजबजून जात होत्या.

0:01:17.280,0:01:19.960
संस्था संशोधनासाठी भरपूर पैसे ओतत होत्या.

0:01:20.760,0:01:22.016
याचं कारण असं, की

0:01:22.040,0:01:23.856
जेव्हा पदार्थ अतिशय सूक्ष्म होतो,

0:01:23.880,0:01:27.496
तेव्हा त्याचं भौतिकशास्त्र [br]सर्वसाधारण पदार्थांपेक्षा

0:01:27.520,0:01:29.016
निराळं होतं.

0:01:29.040,0:01:30.976
त्याला क्वांटम मेकॅनिक्स म्हणतात.

0:01:31.000,0:01:34.176
हे शास्त्र सांगतं, की त्या [br]सूक्ष्म कणांमध्ये छोटे छोटे बदल करून

0:01:34.200,0:01:36.496
त्यांचे गुणधर्म बदलता येतात.[br]उदाहरणार्थ,

0:01:36.520,0:01:39.136
त्या कणांमध्ये काही अणु [br]वाढवणे किंवा कमी करणे,

0:01:39.160,0:01:40.856
अथवा तो पदार्थ वळवणे.

0:01:40.880,0:01:42.656
म्हणजे हे सर्वोत्कृष्ट साधन झालं.

0:01:42.680,0:01:45.776
त्यामुळे असं वाटलं, की [br]आपण काय वाट्टेल ते करू शकतो.

0:01:45.800,0:01:47.056
आणि आम्ही ते करत होतोच.

0:01:47.080,0:01:50.176
आम्ही, म्हणजे माझ्या वेळच्या [br]पदव्युत्तर विद्यार्थ्यांची पिढी.

0:01:50.200,0:01:53.696
आम्ही ते अतिसूक्ष्म कण वापरून वेगवान [br]संगणक बनवण्याचा प्रयत्न करीत होतो.

0:01:53.720,0:01:55.336
आम्ही "क्वांटम डॉट्स" बनवीत होतो,

0:01:55.360,0:01:58.736
जे भविष्यकाळात शरीरात जाऊन [br]रोग शोधून तो बरा करतील, असे.

0:01:58.760,0:02:01.776
काही शास्त्रज्ञ कार्बन नॅनोट्यूब्सपासून[br]अवकाशात जाणारा एलिव्हेटर

0:02:01.800,0:02:03.040
करू पाहात होते.

0:02:03.600,0:02:06.000
खरं सांगतोय. हवं तर शोधून पहा.

0:02:06.776,0:02:08.776
आम्हांला वाटलं होतं, की[br]याचा परिणाम

0:02:08.800,0:02:11.896
संगणकापासून औषधांपर्यंत[br]सर्व विज्ञान, तंत्रज्ञानांवर होईल.

0:02:11.920,0:02:13.176
आणि आता कबुली देतो, की

0:02:13.200,0:02:15.176
मी यावर डोळे झाकून विश्वास ठेवला.

0:02:15.200,0:02:17.840
अगदी पूर्णपणे.

0:02:18.520,0:02:20.320
पण ही झाली १५ वर्षांपूर्वीची गोष्ट.

0:02:21.160,0:02:22.376
आणि

0:02:22.400,0:02:24.776
खूप महत्त्वाचं, विलक्षण [br]कार्य या शास्त्रात घडलं.

0:02:24.800,0:02:26.056
आपण खूप काही शिकलो.

0:02:26.080,0:02:30.456
पण आम्ही त्या शास्त्राचं रूपांतर करून, [br]लोकांना खरोखर उपयोगी ठरेल

0:02:30.480,0:02:33.256
असं नवीन तंत्रज्ञान विकसित करू शकलो नाही.

0:02:33.280,0:02:35.496
कारण हे अतिसूक्ष्म पदार्थ म्हणजे

0:02:35.520,0:02:37.176
जणु दुधारी तलवार असते.

0:02:37.200,0:02:39.456
त्यांच्या अतिसूक्ष्म आकारामुळे त्यांना

0:02:39.480,0:02:40.776
महत्त्व प्राप्त होतं खरं,

0:02:40.800,0:02:43.096
पण त्यामुळेच त्यांच्यावर काम करणं [br]अशक्य होतं.

0:02:43.120,0:02:46.856
हे अक्षरश: धुळीच्या ढिगाऱ्यापासून [br]मूर्ती घडवण्यासारखं आहे.

0:02:46.880,0:02:50.576
त्यांच्यावर काम करण्यासाठी तितकीच सूक्ष्म [br]साधनं हवीत, ती आपल्याजवळ नाहीत.

0:02:50.600,0:02:52.896
आणि ती जरी असली, तरी [br]फारसा फरक पडणार नाही.

0:02:52.920,0:02:56.816
कारण एक एक करून धुळीचे [br]कोट्यवधी कण एकत्र आणल्याने

0:02:56.840,0:02:58.200
तंत्रज्ञान तयार होत नाही.

0:02:58.760,0:02:59.976
त्यामुळेच,

0:03:00.000,0:03:02.096
ती सगळी आश्वासनं आणि तो उत्साह

0:03:02.120,0:03:04.896
तिथल्यातिथेच राहिला.

0:03:04.920,0:03:07.296
रोगांचा सामना करणारे नॅनोबॉट्स आले नाहीत,

0:03:07.320,0:03:09.376
आणि अवकाशात जाणारे [br]एलिव्हेटर्ससुद्धा नाहीत.

0:03:09.400,0:03:13.096
किंवा माझ्या आवडीचे[br]नवीन संगणकही नाहीत.

0:03:13.120,0:03:15.656
हे शेवटचं सर्वात महत्त्वाचं आहे.

0:03:15.680,0:03:17.016
संगणकशास्त्रात सतत

0:03:17.040,0:03:20.816
वेगाने प्रगती होत राहणार, [br]अशी अपेक्षा आपण बाळगू लागलो आहोत.

0:03:20.840,0:03:23.416
या आधारावर आपण अखंड अर्थव्यवस्था [br]निर्माण केल्या आहेत.

0:03:23.440,0:03:25.176
संगणकाच्या एका चिपवर

0:03:25.200,0:03:27.656
अधिकाधिक साधनं सामावण्याच्या [br]आपल्या क्षमतेमुळेच

0:03:27.680,0:03:29.376
ही प्रगती वेगाने होत आहे.

0:03:29.400,0:03:31.216
ही साधनं जसजशी सूक्ष्म होत जातात,

0:03:31.240,0:03:33.496
तसतशी ती जास्त जलद चालतात, [br]कमी ऊर्जा वापरतात,

0:03:33.520,0:03:34.936
आणि स्वस्तही होतात.

0:03:34.960,0:03:39.536
या तीन गोष्टींच्या संगमामुळे प्रगतीला [br]असा अविश्वसनीय वेग येतो.

0:03:39.560,0:03:40.776
उदाहरणार्थ,

0:03:40.800,0:03:46.216
समजा, मी तीन माणसांना चंद्रावर नेऊन [br]परत आणणारा, खोलीभर आकाराचा,

0:03:46.240,0:03:48.376
जगातला एकेकाळचा सर्वोत्कृष्ट[br]असा संगणक घेतला,

0:03:48.400,0:03:51.656
आणि त्यावर दाब देऊन तो

0:03:51.680,0:03:54.256
स्मार्टफोनच्या आकाराचा केला.

0:03:54.280,0:03:55.536
खऱ्या स्मार्टफोनसारखा,

0:03:55.560,0:03:58.936
जो आपण ३०० डॉलर्सना घेतो [br]आणि दर दोन वर्षांनी फेकतो, तसा.

0:03:58.960,0:04:01.416
तर तो दाबून लहान केलेला संगणक निकामी होईल.

0:04:01.440,0:04:02.776
स्मार्टफोन जे करु शकतो,

0:04:02.800,0:04:05.296
त्यातलं काहीच तो करू शकणार नाही.

0:04:05.320,0:04:06.816
तो अगदी संथ होईल. [br]

0:04:06.840,0:04:09.016
त्यावर आपण काहीही माहिती [br]साठवू शकणार नाही.

0:04:09.040,0:04:11.496
नशीब जोरावर असेल, तर[br]"वॉकिंग डेड" मालिकेच्या

0:04:11.520,0:04:13.696
एखाद्या भागातली पहिली दोन मिनिटं बघू शकू.

0:04:13.720,0:04:14.736
(हशा)

0:04:14.760,0:04:16.935
ही प्रगती हळू क्रमाक्रमाने होत नाही.

0:04:16.959,0:04:18.656
ती सतत होत राहते आणि

0:04:18.680,0:04:19.935
घातांकी प्रकाराने वाढते.

0:04:19.959,0:04:22.296
तिची वाढ चक्रवाढ दराने होत राहते. [br]

0:04:22.320,0:04:24.496
इतकी, की तंत्रज्ञानाच्या[br]जुन्या आणि नव्या

0:04:24.520,0:04:26.216
पिढ्यांची तुलना केली असता,

0:04:26.240,0:04:28.216
त्यांच्यात काहीच साम्य आढळत नाही. [br]

0:04:28.240,0:04:30.856
ही प्रगती अशीच पुढे नेण्याची जबाबदारी [br]आपल्यावर आहे.

0:04:30.880,0:04:34.496
आजपासून १०, २०, ३० वर्षांनंतर आपल्याला [br]म्हणता यायला हवं, की

0:04:34.520,0:04:36.600
बघा, गेल्या ३० वर्षांत आम्ही काय केलं.

0:04:37.200,0:04:39.936
पण तरीही आपण जाणतो, की[br]ही प्रगती कायम टिकणार नाही.

0:04:39.960,0:04:42.016
खरं तर, आता तिचा भर ओसरू लागला आहे.

0:04:42.040,0:04:44.376
जणु बार बंद होण्यापूर्वी [br]पिण्याची शेवटची संधी.

0:04:44.400,0:04:46.056
खोलवर जाऊन

0:04:46.080,0:04:48.656
वेग, कार्य अशा प्रकारचे निकष लावून पाहिलं,

0:04:48.680,0:04:51.200
तर प्रगती मंद होत होत [br]जवळपास थांबलेलीच दिसेल.

0:04:51.760,0:04:53.896
ही प्रगती जर अशीच सुरु ठेवायची असेल,

0:04:53.920,0:04:56.176
तर पूर्वी जे करत होतो, तेच [br]करत राहायला हवं.

0:04:56.200,0:04:57.656
नवनिर्मिती.

0:04:57.680,0:05:00.256
आमच्या गटाचं ध्येय आहे,

0:05:00.280,0:05:02.696
कार्बन नॅनोट्यूब्स वापरून [br]नवनिर्मिती करणे.

0:05:02.720,0:05:06.776
कारण त्याद्वारे प्रगतीच्या मार्गावर [br]वाटचाल होत राहील, असं आम्हाला वाटतं.

0:05:06.800,0:05:08.256
नावाप्रमाणेच,

0:05:08.280,0:05:10.736
त्या कार्बन अणुंच्या [br]सूक्ष्म, पोकळ नळ्या असतात.

0:05:10.760,0:05:13.696
त्यांच्या सूक्ष्म आकारामुळे

0:05:13.720,0:05:17.376
त्यांचे इलेक्ट्रॉनिक गुणधर्म [br]उत्कृष्ट असतात.

0:05:17.400,0:05:21.056
शास्त्र सांगतं, की आपण जर त्यांना [br]संगणकांमध्ये वापरू शकलो,

0:05:21.080,0:05:23.816
तर त्यांची कार्यक्षमता दहा पटींनी वाढेल.

0:05:23.840,0:05:28.240
जणु एकाच पावलात तंत्रज्ञानाच्या [br]अनेक पिढ्या ओलांडल्या जातील.

0:05:28.840,0:05:30.096
तर असं पहा,

0:05:30.120,0:05:32.136
आपल्याजवळ एक महत्त्वाची समस्या आहे,

0:05:32.160,0:05:34.536
आणि त्यावरचं आदर्श उत्तर आहे.

0:05:34.560,0:05:36.216
शास्त्र ओरडून सांगतं आहे,

0:05:36.240,0:05:39.080
"ही समस्या अशी सोडवा"

0:05:41.480,0:05:43.096
ठीक आहे तर मग, तसंच करू.

0:05:43.120,0:05:44.376
काम सुरु करू.

0:05:44.400,0:05:47.096
पण इथे पुन्हा ती दुधारी तलवार आडवी येते.

0:05:47.120,0:05:50.696
त्या आदर्श उत्तरात आहेत [br]वापरायला अशक्य असणारे पदार्थ.

0:05:50.720,0:05:55.016
संगणकाची एक चिप बनवायला [br]त्याचे कोट्यवधी कण रचावे लागतील.

0:05:55.040,0:05:58.640
म्हणजे जे कोडं समस्येत, [br]तेच उत्तरात पुन्हा आलं.

0:05:59.360,0:06:01.336
या ठिकाणी आम्ही ठरवलं, "आता पुरे."

0:06:01.360,0:06:03.296
पुन्हा त्याच रस्त्याने जाणं नको.

0:06:03.320,0:06:05.856
काय चुकलं ते पाहू.

0:06:05.880,0:06:07.296
काय लक्षात घेतलं नव्हतं?

0:06:07.320,0:06:09.456
काय करायचं बाकी आहे?

0:06:09.480,0:06:11.256
"गॉडफादर" सारखं.

0:06:11.280,0:06:13.576
फ्रेडो आपल्या भावाचा, [br]मायकलचा विश्वासघात करतो,

0:06:13.600,0:06:15.256
तेव्हा आपल्याला कळतं, की

0:06:15.280,0:06:16.616
फ्रेडोला मारायला हवं.

0:06:16.640,0:06:17.656
(हशा)

0:06:17.680,0:06:19.616
पण मायकल लगेच तसं करत नाही.

0:06:19.640,0:06:20.856
ठीक आहे, कळतं मला,

0:06:20.880,0:06:23.336
त्यांची आई अद्याप हयात होती, [br]तिला दुःख झालं असतं.

0:06:23.360,0:06:24.776
आम्ही विचार केला, [br]

0:06:24.800,0:06:27.096
आमच्या समस्येतला फ्रेडो कोण?

0:06:27.120,0:06:28.536
आपलं कुठे दुर्लक्ष करत आहोत?

0:06:28.560,0:06:30.096
काय करायचं बाकी आहे?

0:06:30.120,0:06:32.640
यशासाठी आणखी काय करायला हवं?

0:06:33.200,0:06:37.256
आणि याचं उत्तर म्हणजे, [br]मूर्तीने स्वतःला घडवायला हवं.

0:06:37.280,0:06:39.216
कसंही करून

0:06:39.240,0:06:43.336
त्या कोट्यवधी कणांना [br]त्या तंत्रज्ञानात एकत्र यायला

0:06:43.360,0:06:46.336
भाग पडायला हवं.

0:06:46.360,0:06:49.536
ते आपण करू शकत नाही, [br]ते त्यांचं त्यांनीच करायला हवं.

0:06:49.560,0:06:52.696
कठीण असला, तरी[br]

0:06:52.720,0:06:55.576
हाच एक मार्ग आहे.

0:06:55.600,0:06:59.496
आता समजतंय की ही समस्या तशी अपरिचित नाही.

0:06:59.520,0:07:01.376
फक्त, आपण अशा तऱ्हेने [br]

0:07:01.400,0:07:03.416
कोणतीच रचना करत नाही.

0:07:03.440,0:07:06.616
पण सभोवती पाहिलं, तर

0:07:06.640,0:07:09.536
निसर्ग सगळ्या गोष्टी अशाच घडवतो.

0:07:09.560,0:07:12.216
सगळं विरुद्ध दिशेने घडवलं जातं.

0:07:12.240,0:07:13.496
समुद्रकिनाऱ्यावर जाऊन पहा,

0:07:13.520,0:07:16.696
तिथे तुम्हांला छोटे प्राणी सापडतील,[br]जे प्रथिनं वापरतात.

0:07:16.720,0:07:17.976
म्हणजे रेणू वापरतात,

0:07:18.000,0:07:20.056
आणि समुद्रातून घेतलेल्या रेतीपासून

0:07:20.080,0:07:21.496
विविधतेने नटलेल्या

0:07:21.520,0:07:24.896
सुरेख रचना निर्माण करतात.

0:07:24.920,0:07:27.536
निसर्ग आपल्यासारखा [br]नुसतीच छिन्नी चालवत नाही.

0:07:27.560,0:07:29.256
तो सुबक, अर्थपूर्ण काम करतो.

0:07:29.280,0:07:32.016
तो उपलब्ध घटक वापरून, एक एक रेणु करीत

0:07:32.040,0:07:34.176
अशा विविध प्रकारच्या[br]गुंतागुंतीच्या रचना रचतो

0:07:34.200,0:07:36.480
की त्यांच्या जवळपास आपण पोहोचू शकत नाही.

0:07:37.320,0:07:39.016
निसर्ग अतिसूक्ष्म पातळीवर आहे.

0:07:39.040,0:07:41.536
कोट्यवधी वर्षं तो त्या पातळीवर आहे.

0:07:41.560,0:07:43.600
आपण तिथे उशिरा पोहोचलो आहोत.

0:07:44.120,0:07:48.296
म्हणून आम्ही ठरवलं, की [br]निसर्ग वापरतो तेच साधन वापरायचं.

0:07:48.320,0:07:49.560
म्हणजे, रसायनशास्त्र.

0:07:50.000,0:07:51.456
अजून दडून राहिलेलं साधन.

0:07:51.480,0:07:53.536
या बाबतीत रसायनशास्त्र उपयोगी पडतं, कारण

0:07:53.560,0:07:57.376
ते अतिसूक्ष्म कण [br]साधारण रेणुंच्या आकाराचे असतात.

0:07:57.400,0:08:00.016
त्यामुळे त्या कणांना गती देण्यासाठी [br]रेणू वापरता येतात.

0:08:00.040,0:08:01.240
साधन म्हणून.

0:08:01.760,0:08:03.816
आमच्या प्रयोगशाळेत आम्ही नेमकं हेच केलं.

0:08:03.840,0:08:07.016
त्या अतिसूक्ष्म कणांच्या ढिगामध्ये जाणारं[br]आणि तिथले

0:08:07.040,0:08:08.536
नेमके हवे ते कण ओढून घेणारं

0:08:08.560,0:08:10.936
रसायनशास्त्र आम्ही विकसित केलं आहे.

0:08:10.960,0:08:14.576
आता आम्ही रसायनशास्त्र वापरून, [br]ते कोट्यवधी कण हवे तसे रचून

0:08:14.600,0:08:17.456
सर्किट्स बनवू शकतो.

0:08:17.480,0:08:18.816
या क्षमतेमुळेच

0:08:18.840,0:08:21.216
यापूर्वीच्या अतिसूक्ष्म कणांच्या [br]सर्किट्सपेक्षा

0:08:21.240,0:08:24.456
आमच्या सर्किट्सचा वेग अनेकपट जास्त आहे.

0:08:24.480,0:08:25.896
रसायनशास्त्र हे हत्यार

0:08:25.920,0:08:29.536
दिवसागणिक जास्त बिनचूक [br]आणि धारदार होत जातं.

0:08:29.560,0:08:30.776
काही वर्षांतच आम्ही

0:08:30.800,0:08:33.416
आमची मूळ आश्वासनं पूर्ण करू शकू,

0:08:33.440,0:08:36.816
अशी आम्हांला आशा वाटते.

0:08:36.840,0:08:38.895
संगणक हे केवळ एक उदाहरण झालं.

0:08:38.919,0:08:42.456
त्याची मला आवड आहे, [br]आणि आमचा गट त्यावर काम करतो.

0:08:42.480,0:08:46.296
पण इतर अनेक क्षेत्रांतली उदाहरणं आहेत, [br]शाश्वत ऊर्जा, वैद्यकीय,

0:08:46.320,0:08:48.056
रचना करण्यासाठी कच्चा माल.

0:08:48.080,0:08:51.136
या सर्वांत शास्त्र सांगणार आहे, [br]नॅनोचा मार्ग स्वीकारा.

0:08:51.160,0:08:53.280
तो सर्वात फायदेशीर आहे.

0:08:53.920,0:08:55.376
पण त्या मार्गाने जायचं असेल,

0:08:55.400,0:08:58.576
तर वैज्ञानिकांना, [br]मी वर्णन केलं होतं त्यासारख्या

0:08:58.600,0:09:00.736
नवीन साधनांची गरज भासणार आहे.

0:09:00.760,0:09:04.616
रसायनशास्त्राची गरज भासणार आहे.

0:09:04.640,0:09:08.296
विज्ञानातलं सौंदर्य पहा, [br]एकदा ही साधनं विकसित झाली,

0:09:08.320,0:09:09.576
की ती कायमच उपलब्ध असतात.

0:09:09.600,0:09:10.856
कोणीही, कुठेही

0:09:10.880,0:09:13.736
ती घेऊन वापरू शकतो,

0:09:13.760,0:09:16.720
आणि नॅनोटेक्नॉलॉजीचं आश्वासन पुरं करायला [br]हातभार लावू शकतो.

0:09:17.320,0:09:20.016
मला इतका वेळ दिल्याबद्दल धन्यवाद. [br]मी आपला आभारी आहे.

0:09:20.040,0:09:22.480
(टाळ्या)