[Script Info]
Title: 
[Events]
Format: Layer, Start, End, Style, Name, MarginL, MarginR, MarginV, Effect, Text
Dialogue: 0,0:00:06.84,0:00:08.48,Default,,0000,0000,0000,,Chúng ta đều biết về khủng long,
Dialogue: 0,0:00:08.48,0:00:10.78,Default,,0000,0000,0000,,một thời từng lang thang\Ntrên hành tinh này.
Dialogue: 0,0:00:10.78,0:00:12.97,Default,,0000,0000,0000,,Nhưng rất lâu sau khi chúng tuyệt chủng,
Dialogue: 0,0:00:12.97,0:00:15.38,Default,,0000,0000,0000,,những động vật lớn còn gọi là "megafauna"
Dialogue: 0,0:00:15.38,0:00:17.96,Default,,0000,0000,0000,,vẫn sống trên khắp các châu lục.
Dialogue: 0,0:00:17.96,0:00:21.87,Default,,0000,0000,0000,,Ở châu Mỹ, loài lười đất, to bằng con voi,
Dialogue: 0,0:00:21.87,0:00:24.22,Default,,0000,0000,0000,,kéo đổ cây bằng móng vuốt.
Dialogue: 0,0:00:24.22,0:00:26.65,Default,,0000,0000,0000,,Hổ răng kiếm, to như loài gấu nâu ngày nay
Dialogue: 0,0:00:26.65,0:00:27.85,Default,,0000,0000,0000,,săn theo đàn.
Dialogue: 0,0:00:27.85,0:00:30.58,Default,,0000,0000,0000,,Nhưng chúng còn thua xa gấu mặt ngắn.
Dialogue: 0,0:00:30.58,0:00:33.22,Default,,0000,0000,0000,,Khi đứng thẳng, loài gấu này cao gần 4 mét
Dialogue: 0,0:00:33.22,0:00:35.13,Default,,0000,0000,0000,,và có lẽ còn đuổi cả bọn hổ răng kiếm
Dialogue: 0,0:00:35.13,0:00:36.69,Default,,0000,0000,0000,,tránh xa con mồi của chúng.
Dialogue: 0,0:00:36.69,0:00:39.50,Default,,0000,0000,0000,,Có những con tatu to bằng chiếc ô tô con,
Dialogue: 0,0:00:39.50,0:00:41.13,Default,,0000,0000,0000,,hải ly thì dài gần 2 mét rưỡi,
Dialogue: 0,0:00:41.13,0:00:44.32,Default,,0000,0000,0000,,và một con chim với sải cánh đến 8 mét.
Dialogue: 0,0:00:44.32,0:00:46.51,Default,,0000,0000,0000,,Hầu như khắp nơi, các loài này
Dialogue: 0,0:00:46.51,0:00:50.38,Default,,0000,0000,0000,,đã dần tuyệt chủng,\Nthường là vì bị con người săn bắn.
Dialogue: 0,0:00:50.38,0:00:54.30,Default,,0000,0000,0000,,Một số loài còn sống sót\Nở vài vùng thuộc châu Phi và châu Á.
Dialogue: 0,0:00:54.30,0:00:59.00,Default,,0000,0000,0000,,Ở những nơi khác, ta vẫn còn tìm thấy\Nnhững vết tích của các loài dã thú này.
Dialogue: 0,0:00:59.00,0:01:00.88,Default,,0000,0000,0000,,Hầu hết cây cối đều có thể mọc chồi mới
Dialogue: 0,0:01:00.88,0:01:02.55,Default,,0000,0000,0000,,từ chỗ thân cây bị gãy,
Dialogue: 0,0:01:02.55,0:01:04.97,Default,,0000,0000,0000,,để bù lại phần vỏ mà cây bị mất
Dialogue: 0,0:01:04.97,0:01:07.80,Default,,0000,0000,0000,,và để sinh tồn khi bị xé toạc,\Nvặn hay giẫm đạp,
Dialogue: 0,0:01:07.80,0:01:12.13,Default,,0000,0000,0000,,một phần là do cây đã tiến hóa để sinh tồn\Nkhi bị voi tấn công.
Dialogue: 0,0:01:12.13,0:01:14.63,Default,,0000,0000,0000,,Linh dương sừng nhánh châu Mỹ\Nchạy được nhanh như vậy
Dialogue: 0,0:01:14.63,0:01:17.80,Default,,0000,0000,0000,,là vì nó đã tiến hóa\Nđể chạy thoát loài báo đốm châu Mỹ.
Dialogue: 0,0:01:17.80,0:01:21.03,Default,,0000,0000,0000,,Các loài còn sống sót hiện nay\Nsống trong các hệ sinh thái "ma",
Dialogue: 0,0:01:21.03,0:01:25.22,Default,,0000,0000,0000,,tức là vẫn thích nghi với các mối đe dọa\Ntừ những loài không còn tồn tại nữa.
Dialogue: 0,0:01:25.22,0:01:28.38,Default,,0000,0000,0000,,Ngày nay, có lẽ chúng ta có thể tái sinh\Nnhững loài đã tuyệt chủng,
Dialogue: 0,0:01:28.38,0:01:31.16,Default,,0000,0000,0000,,phục hồi những loài đã mất\Nnhờ công nghệ di truyền.
Dialogue: 0,0:01:31.16,0:01:33.22,Default,,0000,0000,0000,,Ví dụ, đã có nghiên cứu nhằm tìm cách
Dialogue: 0,0:01:33.22,0:01:36.72,Default,,0000,0000,0000,,nhân bản vô tính voi ma-mút\Ntừ những phần thịt còn lưu giữ trong băng
Dialogue: 0,0:01:36.72,0:01:38.47,Default,,0000,0000,0000,,Nhưng ngay cả khi không thể,
Dialogue: 0,0:01:38.47,0:01:41.34,Default,,0000,0000,0000,,chúng ta vẫn có thể\Nkhôi phục nhiều hệ sinh thái
Dialogue: 0,0:01:41.34,0:01:43.22,Default,,0000,0000,0000,,mà thế giới đã bị mất.
Dialogue: 0,0:01:43.22,0:01:46.64,Default,,0000,0000,0000,,Làm thế nào?\NBằng cách dùng các trang trại bỏ hoang.
Dialogue: 0,0:01:46.64,0:01:49.40,Default,,0000,0000,0000,,Khi thị trường lương thực\Nđược toàn cầu hóa,
Dialogue: 0,0:01:49.40,0:01:51.97,Default,,0000,0000,0000,,đất cằn cỗi trở nên kém cạnh tranh.
Dialogue: 0,0:01:51.97,0:01:54.19,Default,,0000,0000,0000,,Nông dân có đất khô cằn\Nkhông thể cạnh tranh
Dialogue: 0,0:01:54.19,0:01:57.38,Default,,0000,0000,0000,,với những người trồng trọt\Ntrên đất tốt hơn ở nơi khác.
Dialogue: 0,0:01:57.38,0:02:01.36,Default,,0000,0000,0000,,Kết quả là ở nhiều vùng,\Nnông nghiệp đã bắt đầu rút lui,
Dialogue: 0,0:02:01.36,0:02:03.99,Default,,0000,0000,0000,,và cây cối đã bắt đầu trở lại.
Dialogue: 0,0:02:03.99,0:02:07.12,Default,,0000,0000,0000,,Theo một ước tính, hai phần ba đất ở Mỹ
Dialogue: 0,0:02:07.12,0:02:09.83,Default,,0000,0000,0000,,từng là đất rừng được khai hoang\Nđể làm nông trại
Dialogue: 0,0:02:09.83,0:02:11.63,Default,,0000,0000,0000,,nay đã trở lại thành rừng.
Dialogue: 0,0:02:11.63,0:02:13.83,Default,,0000,0000,0000,,Theo một ước tính khác, đến năm 2030
Dialogue: 0,0:02:13.83,0:02:16.17,Default,,0000,0000,0000,,một vùng ở châu Âu\Nbằng diện tích của Ba Lan
Dialogue: 0,0:02:16.17,0:02:18.30,Default,,0000,0000,0000,,sẽ bị nông dân bỏ hoang.
Dialogue: 0,0:02:18.30,0:02:20.67,Default,,0000,0000,0000,,Nên ngay cả khi không thể\Nsử dụng DNA để tái sinh
Dialogue: 0,0:02:20.67,0:02:23.05,Default,,0000,0000,0000,,những con lười đất và tatu khổng lồ,
Dialogue: 0,0:02:23.06,0:02:25.59,Default,,0000,0000,0000,,ta vẫn có thể khôi phục\Nloài gấu, chó sói, báo sư tử,
Dialogue: 0,0:02:25.59,0:02:27.58,Default,,0000,0000,0000,,linh miêu, nai sừng tấm và bò rừng bizon
Dialogue: 0,0:02:27.59,0:02:29.50,Default,,0000,0000,0000,,ở những nơi chúng đã từng sinh sống.
Dialogue: 0,0:02:29.52,0:02:32.46,Default,,0000,0000,0000,,Một số loài trong số này\Nsẽ định hình lại môi trường sống,
Dialogue: 0,0:02:32.46,0:02:35.35,Default,,0000,0000,0000,,tạo điều kiện cho các loài khác sinh sôi.
Dialogue: 0,0:02:35.35,0:02:37.48,Default,,0000,0000,0000,,Khi loài sói xám được tái thả
Dialogue: 0,0:02:37.48,0:02:39.94,Default,,0000,0000,0000,,vào Công viên quốc gia Yellowstone\Nnăm 1995,
Dialogue: 0,0:02:39.94,0:02:42.38,Default,,0000,0000,0000,,chúng nhanh chóng biến đổi hệ sinh thái.
Dialogue: 0,0:02:42.38,0:02:44.99,Default,,0000,0000,0000,,Sói giúp giảm số lượng hươu vốn đông đúc,
Dialogue: 0,0:02:44.99,0:02:47.07,Default,,0000,0000,0000,,thảm thực vật bắt đầu hồi phục.
Dialogue: 0,0:02:47.07,0:02:51.30,Default,,0000,0000,0000,,Chiều cao của một số cây\Ntăng gấp năm lần chỉ trong sáu năm.
Dialogue: 0,0:02:51.30,0:02:54.63,Default,,0000,0000,0000,,Khi rừng hồi phục, chim chóc cũng quay về.
Dialogue: 0,0:02:54.63,0:02:57.71,Default,,0000,0000,0000,,Hải ly ăn vỏ cây\Nsinh sôi trên các dòng sông,
Dialogue: 0,0:02:57.71,0:02:59.58,Default,,0000,0000,0000,,và các con đập chúng xây\Ncung cấp nơi ở
Dialogue: 0,0:02:59.58,0:03:04.05,Default,,0000,0000,0000,,cho rái cá, chuột xạ, vịt, ếch và cá.
Dialogue: 0,0:03:04.05,0:03:06.63,Default,,0000,0000,0000,,Sói xám ăn thịt sói đồng cỏ,\Ncho phép thỏ và chuột
Dialogue: 0,0:03:06.63,0:03:08.43,Default,,0000,0000,0000,,tăng dần số lượng,
Dialogue: 0,0:03:08.43,0:03:11.01,Default,,0000,0000,0000,,cung cấp thêm thức ăn\Ncho diều hâu, chồn,
Dialogue: 0,0:03:11.01,0:03:12.93,Default,,0000,0000,0000,,cáo và lửng.
Dialogue: 0,0:03:12.93,0:03:15.77,Default,,0000,0000,0000,,Đại bàng đầu trắng và quạ ăn xác thối
Dialogue: 0,0:03:15.77,0:03:17.60,Default,,0000,0000,0000,,mà loài sói bỏ lại.
Dialogue: 0,0:03:17.60,0:03:19.63,Default,,0000,0000,0000,,Loài gấu cũng ăn xác, và ăn cả quả mọng
Dialogue: 0,0:03:19.63,0:03:21.97,Default,,0000,0000,0000,,đã bắt đầu mọc lại trên những bụi cây.
Dialogue: 0,0:03:21.97,0:03:23.97,Default,,0000,0000,0000,,Số bò rừng bizon tăng khi chúng gặm cỏ
Dialogue: 0,0:03:23.97,0:03:26.15,Default,,0000,0000,0000,,trên những khu rừng đã hồi sinh.
Dialogue: 0,0:03:26.15,0:03:29.55,Default,,0000,0000,0000,,Loài sói xám đã thay đổi gần như mọi thứ.
Dialogue: 0,0:03:29.55,0:03:32.38,Default,,0000,0000,0000,,Đây là một ví dụ\Nvề sự "xáo trộn dinh dưỡng".
Dialogue: 0,0:03:32.38,0:03:34.41,Default,,0000,0000,0000,,Một sự thay đổi ở đỉnh của chuỗi thức ăn
Dialogue: 0,0:03:34.41,0:03:36.80,Default,,0000,0000,0000,,làm đảo lộn đến tận cuối chuỗi,
Dialogue: 0,0:03:36.80,0:03:38.47,Default,,0000,0000,0000,,ảnh hưởng đến tất cả các bậc.
Dialogue: 0,0:03:38.47,0:03:41.30,Default,,0000,0000,0000,,Việc tìm ra những xáo trộn này\Ntrên quy mô lớn
Dialogue: 0,0:03:41.30,0:03:44.08,Default,,0000,0000,0000,,có lẽ là một trong những\Nphát hiện khoa học thú vị nhất
Dialogue: 0,0:03:44.08,0:03:45.92,Default,,0000,0000,0000,,trong nửa thế kỷ qua.
Dialogue: 0,0:03:45.92,0:03:48.13,Default,,0000,0000,0000,,Chúng cho ta biết\Ncác hệ sinh thái dù mất đi
Dialogue: 0,0:03:48.13,0:03:50.63,Default,,0000,0000,0000,,chỉ một hoặc hai loài động vật lớn
Dialogue: 0,0:03:50.63,0:03:53.22,Default,,0000,0000,0000,,có thể biến đổi một cách khác hẳn
Dialogue: 0,0:03:53.22,0:03:54.79,Default,,0000,0000,0000,,so với các hệ sinh thái có chúng.
Dialogue: 0,0:03:54.79,0:03:57.51,Default,,0000,0000,0000,,Khắp nơi trên thế giới,\Nnhiều phong trào mới đang cố gắng
Dialogue: 0,0:03:57.51,0:03:59.66,Default,,0000,0000,0000,,thúc đẩy sự phục hồi của thiên nhiên
Dialogue: 0,0:03:59.68,0:04:01.72,Default,,0000,0000,0000,,bằng quá trình "tái hoang hóa".
Dialogue: 0,0:04:01.72,0:04:04.52,Default,,0000,0000,0000,,Có nghĩa là sửa chữa\Nnhững thiệt hại chúng ta đã gây ra,
Dialogue: 0,0:04:04.52,0:04:06.85,Default,,0000,0000,0000,,hồi sinh các loài đã bị tận diệt,
Dialogue: 0,0:04:06.85,0:04:08.74,Default,,0000,0000,0000,,và sau đó nhường bước cho thiên nhiên.
Dialogue: 0,0:04:08.74,0:04:11.88,Default,,0000,0000,0000,,Không cần phải cố\Ntạo ra một hệ sinh thái lý tưởng,
Dialogue: 0,0:04:11.88,0:04:15.24,Default,,0000,0000,0000,,để tạo ra đồng cỏ, một khu rừng nhiệt đới\Nhay một rạn san hô.
Dialogue: 0,0:04:15.24,0:04:18.08,Default,,0000,0000,0000,,Tái hoang hóa là mang trở lại\Ncác loài có vai trò thúc đẩy
Dialogue: 0,0:04:18.08,0:04:19.97,Default,,0000,0000,0000,,các quá trình mãnh liệt
Dialogue: 0,0:04:19.97,0:04:22.34,Default,,0000,0000,0000,,rồi sau đó để thiên nhiên tự vận động.
Dialogue: 0,0:04:22.34,0:04:25.13,Default,,0000,0000,0000,,Nhưng quan trọng là\Nta không được lấy việc tái hoang hóa
Dialogue: 0,0:04:25.13,0:04:27.97,Default,,0000,0000,0000,,làm cớ đẩy người dân ra khỏi đất của họ.
Dialogue: 0,0:04:27.97,0:04:30.20,Default,,0000,0000,0000,,Tái hoang hóa chỉ thực hiện\Nkhi người dân ở đó
Dialogue: 0,0:04:30.20,0:04:32.55,Default,,0000,0000,0000,,đồng ý và nhiệt tình ủng hộ.
Dialogue: 0,0:04:32.55,0:04:35.02,Default,,0000,0000,0000,,Hãy tưởng tượng mình\Nđứng trên một vách đá ở Anh,
Dialogue: 0,0:04:35.02,0:04:38.05,Default,,0000,0000,0000,,xem cá nhà táng tấn công bầy cá trích
Dialogue: 0,0:04:38.05,0:04:40.22,Default,,0000,0000,0000,,như cảnh tượng vẫn nhìn thấy từ bờ
Dialogue: 0,0:04:40.22,0:04:41.72,Default,,0000,0000,0000,,trước thế kỷ 18.
Dialogue: 0,0:04:41.72,0:04:43.55,Default,,0000,0000,0000,,Bằng cách tạo ra các khu bảo tồn biển
Dialogue: 0,0:04:43.55,0:04:45.38,Default,,0000,0000,0000,,nơi cấm đánh bắt hải sản để bán,
Dialogue: 0,0:04:45.38,0:04:46.90,Default,,0000,0000,0000,,điều đó có thể xảy ra.
Dialogue: 0,0:04:46.90,0:04:48.98,Default,,0000,0000,0000,,Hãy tưởng tượng một đồng cỏ ở châu Âu
Dialogue: 0,0:04:48.98,0:04:51.32,Default,,0000,0000,0000,,với đủ của các loài động vật từng có:
Dialogue: 0,0:04:51.32,0:04:54.95,Default,,0000,0000,0000,,hà mã, tê giác, voi, linh cẩu và sư tử...
Dialogue: 0,0:04:54.95,0:04:57.13,Default,,0000,0000,0000,,Tái hoang hóa\Nhồi sinh một loài quý hiếm nữa,
Dialogue: 0,0:04:57.13,0:05:00.16,Default,,0000,0000,0000,,bên cạnh các loài động thực vật đã mất,
Dialogue: 0,0:05:00.16,0:05:02.88,Default,,0000,0000,0000,,loài vật đó mang tên là Hi vọng.
Dialogue: 0,0:05:02.88,0:05:05.00,Default,,0000,0000,0000,,Nhờ đó chúng ta biết\Nsự thay đổi sinh thái
Dialogue: 0,0:05:05.00,0:05:07.92,Default,,0000,0000,0000,,không phải lúc nào cũng\Ndiễn ra theo một hướng.
Dialogue: 0,0:05:07.92,0:05:11.63,Default,,0000,0000,0000,,Có thể sau một mùa xuân lặng lẽ\Nlà một mùa hè sôi động.