WEBVTT

00:00:06.966 --> 00:00:08.830
Hepimiz bir zamanlar gezegenimizde

00:00:08.830 --> 00:00:10.714
yaşamış olan dinozorları biliyoruz.

00:00:10.714 --> 00:00:12.966
Ama nesilleri tükendikten çok sonra,

00:00:12.966 --> 00:00:15.380
her kıtada megafauna dediğimiz

00:00:15.380 --> 00:00:17.964
devasa hayvanlar yaşadı.

00:00:17.964 --> 00:00:21.843
Amerika'da, fil boyutundaki yer tembel hayvanları

00:00:21.843 --> 00:00:24.216
pençeleriyle ağaçları söküyorlardı.

00:00:24.216 --> 00:00:26.799
Kılıç gibi keskin dişleri olan, boz ayı boyutundaki

00:00:26.799 --> 00:00:28.266
kediler sürüler halinde avlanıyorlardı.

00:00:28.266 --> 00:00:30.300
Ama arka ayakları üzerindeyken on üç fit boyunda olan

00:00:30.300 --> 00:00:33.216
ve muhtemelen bu kedileri

00:00:33.216 --> 00:00:35.131
avlarından kolaylıkla uzaklaştıran

00:00:35.131 --> 00:00:36.690
kısa yüzlü ayılara denk değillerdi.

00:00:36.690 --> 00:00:39.610
Küçük arabaların boyutunda armadillolar,

00:00:39.610 --> 00:00:41.131
sekiz fit uzunluğunda kunduzlar

00:00:41.131 --> 00:00:44.324
ve kanat genişliği 26 fit olan kuşlar vardı.

00:00:44.324 --> 00:00:46.909
Neredeyse her yerde, çoğunlukla insanlar tarafından

00:00:46.909 --> 00:00:50.381
megafaunaların nesli tüketilmişti.

00:00:50.381 --> 00:00:54.298
Bazı türler Afrika ve Asya'nın bazı yerlerinde hâlâ yaşıyorlar.

00:00:54.298 --> 00:00:59.005
Başka yerlerde ise, bu devasa hayvanların kalıntılarını görebilirsiniz.

00:00:59.005 --> 00:01:00.882
Ağaçların çoğu, kabuk kaybına karşı direnmek ve

00:01:00.882 --> 00:01:02.547
bölünüp ezildikten sonra yaşamaya devam etmek için

00:01:02.547 --> 00:01:04.966
gövdelerinin kırıldığı yerden

00:01:04.966 --> 00:01:07.798
tekrar filizlenebilirler.

00:01:07.798 --> 00:01:12.132
Çünkü kısmen fillerin saldırılarına karşı koymak için evrilmişlerdir.

00:01:12.132 --> 00:01:14.632
Amerikan antilobu çok hızlı koşabilir,

00:01:14.632 --> 00:01:17.799
çünkü Amerikan çitasından kaçabilmek için evrilmiştir.

00:01:17.799 --> 00:01:21.029
Hayatta kalan hayvanlar, artık var olmayan hayvanların

00:01:21.029 --> 00:01:25.215
tehditlerine alışmış bir biçimde, hayalet ekosistemlerde yaşıyorlar.

00:01:25.215 --> 00:01:28.381
Bugün, genetik materyalleri kullanarak belki bu hayaletleri

00:01:28.381 --> 00:01:31.163
canlandırabilir ve kaybolmuş türleri geri getirebiliriz.

00:01:31.163 --> 00:01:33.216
Örneğin, tüylü mamutu donmuş kalıntılarından

00:01:33.216 --> 00:01:36.716
klonlamak üzerine bir araştırma yapıldı.

00:01:36.716 --> 00:01:38.466
Ama bu mümkün olmasa bile,

00:01:38.466 --> 00:01:41.340
dünyanın kaybettiği ekosistemlerin birçoğunu

00:01:41.340 --> 00:01:43.217
geri getirebiliriz.

00:01:43.217 --> 00:01:47.095
Nasıl mı? Terk edilmiş çiftlikleri kullanarak.

00:01:47.095 --> 00:01:49.133
Gıda piyasası küreselleştikçe,

00:01:49.133 --> 00:01:51.966
verimsiz topraklar rekabet edemez hâle gelir.

00:01:51.966 --> 00:01:54.186
Çorak yerlerdeki çiftçiler, daha verimli topraklarda

00:01:54.186 --> 00:01:57.382
ekin üreten çiftçilerle yarışamazlar.

00:01:57.382 --> 00:02:01.360
Sonuç olarak, çoğu bölgelerde tarımsal faaliyet azalmaya

00:02:01.360 --> 00:02:03.988
ve ağaçlar yeniden yetişmeye başladı.

00:02:03.988 --> 00:02:07.116
Bir tahmine göre, ABD'de bir zamanlar orman olan,

00:02:07.116 --> 00:02:09.827
ama tarım için temizlenen alanların üçte ikisinin

00:02:09.827 --> 00:02:11.632
tekrar orman olduğu söyleniyor.

00:02:11.632 --> 00:02:13.832
Başka bir tahmine göre, 2030 itibariyle

00:02:13.832 --> 00:02:16.166
Avrupa'da Polonya büyüklüğünde bir alanın

00:02:16.166 --> 00:02:18.299
çiftçiler tarafından boşaltılacağı öngörülüyor.

00:02:18.299 --> 00:02:20.670
Yer tembel hayvanı ve devasa armadilloları

00:02:20.670 --> 00:02:23.173
DNA ile geri getiremesek bile,

00:02:23.173 --> 00:02:25.509
ayıları, kurtları, pumaları

00:02:25.509 --> 00:02:27.466
vaşakları, geyikleri ve bizonları

00:02:27.466 --> 00:02:29.382
bir zamanlar yaşadıkları alanlara geri götürebiliriz.

00:02:29.382 --> 00:02:32.019
Bu hayvanların bazıları çevrelerini yeniden şekillendirebilir,

00:02:32.019 --> 00:02:35.518
diğer türlerin yaşayabilmesi için uygun ortamlar oluşturabilirler.

00:02:35.518 --> 00:02:37.049
1995'te kurtlar, Yellowstone Milli Parkı'na

00:02:37.049 --> 00:02:39.938
yeniden kazandırıldıklarında,

00:02:39.938 --> 00:02:42.382
ekosistemi anında değiştirdiler.

00:02:42.382 --> 00:02:44.987
Aşırı kalabalıklaşan geyiklerin sayısını azalttılar,

00:02:44.987 --> 00:02:47.071
böylelikle bitkiler çoğalmaya başladı.

00:02:47.071 --> 00:02:51.299
Ağaçların boyutları sadece altı yıl içinde beşe katlandı.

00:02:51.299 --> 00:02:54.632
Orman geri dönünce, ötücü kuşlar da geri döndü.

00:02:54.632 --> 00:02:57.706
Ağaçları yiyen kunduzların nehirlerde sayıları arttı

00:02:57.706 --> 00:02:59.582
ve setleri

00:02:59.582 --> 00:03:04.049
su samurları, misk fareleri, ördekler, kurbağalar ve balıklar için yuva sağladı.

00:03:04.049 --> 00:03:06.630
Kurtlar çakalları öldürdü, bu tavşanların ve farelerin

00:03:06.630 --> 00:03:08.426
sayılarının artmasını sağladı.

00:03:08.426 --> 00:03:11.011
Bu da şahinler, gelincikler, tilkiler ve porsuklar için

00:03:11.011 --> 00:03:12.930
daha fazla yemek demekti.

00:03:12.930 --> 00:03:15.766
Kel kartallar ve kuzgunlar kurtların bıraktıkları

00:03:15.766 --> 00:03:17.603
leşlerle beslendiler.

00:03:17.603 --> 00:03:19.632
Aynı zamanda, geri dönen çalılardaki meyvelerle de beslenen

00:03:19.632 --> 00:03:21.966
ayılar için de geçerliydi bu.

00:03:21.966 --> 00:03:23.966
Yeniden canlanan ormanda otlanan

00:03:23.966 --> 00:03:26.153
bizonların da sayıları çoğaldı.

00:03:26.153 --> 00:03:29.549
Kurtlar neredeyse her şeyi değiştirdi.

00:03:29.549 --> 00:03:32.382
Bu, beslenme etkileşiminin bir örneğidir.

00:03:32.382 --> 00:03:34.410
Beslenme zincirinin tepesindeki bir değişim

00:03:34.410 --> 00:03:36.799
zemine kadar bütün basamakları

00:03:36.799 --> 00:03:38.466
etkiler.

00:03:38.466 --> 00:03:41.295
Yaygın olan beslenme etkileşiminin keşfi,

00:03:41.295 --> 00:03:44.085
son yarım yüzyılın en heyecan verici keşiflerinden

00:03:44.085 --> 00:03:45.920
biri olmuştur.

00:03:45.920 --> 00:03:48.131
Bize, büyük hayvanlardan bir ya da iki türü

00:03:48.131 --> 00:03:50.633
yok olmuş ekosistemlerin

00:03:50.633 --> 00:03:53.215
yok olmamış olanlardan tamamen farklı şekillerde

00:03:53.215 --> 00:03:54.931
davrandığını söyler.

00:03:54.931 --> 00:03:56.851
Dünyanın her yerinde, yeni hareketler

00:03:56.851 --> 00:03:59.215
"tekrar vahşileştirme" adı verilen bir süreçle doğanın yenilenmesini

00:03:59.215 --> 00:04:01.716
kolaylaştırmaya çalışıyorlar.

00:04:01.716 --> 00:04:04.523
Bu, verdiğimiz zararın bir kısmını telafi etmek,

00:04:04.523 --> 00:04:07.049
soylarını tükettiğimiz türleri geri kazanmak

00:04:07.049 --> 00:04:08.737
ve de geri çekilmek anlamına geliyor.

00:04:08.737 --> 00:04:11.882
Ortada ideal bir ekosistem yaratmak, bir çalılık, bir yağmur ormanı ya da

00:04:11.882 --> 00:04:15.243
bir mercan resifi üretmek gibi bir çaba yok.

00:04:15.243 --> 00:04:17.787
Tekrar vahşileştirme, değişim sürecini devam ettiren

00:04:17.787 --> 00:04:19.966
türleri geri getirmek

00:04:19.966 --> 00:04:22.337
ve daha sonra doğayı akışına bırakmaktır.

00:04:22.337 --> 00:04:25.134
Ama tekrar vahşileştirme asla insanları yerinden etmek

00:04:25.134 --> 00:04:27.967
için bir bahane olarak kullanılmamalıdır.

00:04:27.967 --> 00:04:29.716
Yalnızca orada çalışan insanların

00:04:29.716 --> 00:04:32.548
onayı ve isteği ile gerçekleşmelidir.

00:04:32.548 --> 00:04:35.015
İngiltere'de bir uçurumda durduğunuzu,

00:04:35.015 --> 00:04:38.049
ispermeçet balinalarının 18.yüzyıla kadar kıyıya yakın yerlerde

00:04:38.049 --> 00:04:40.216
yaptıkları gibi, ringa balığı sürülerine saldırışlarını

00:04:40.216 --> 00:04:41.881
izleyebildiğinizi hayal edin.

00:04:41.881 --> 00:04:43.549
Ticari avlanmanın yasak olduğu

00:04:43.549 --> 00:04:45.382
deniz koruma alanları yaratarak, bu

00:04:45.382 --> 00:04:46.900
tekrar mümkün olabilir.

00:04:46.900 --> 00:04:48.984
Avrupa'da bir Serengeti hayal edin,

00:04:48.984 --> 00:04:51.322
eskiden orada yaşamış olan hayvanlarla dolu olarak:

00:04:51.322 --> 00:04:54.947
Su aygırları, gergedanlar, filler, sırtlanlar ve aslanlar.

00:04:54.947 --> 00:04:57.132
Tekrar vahşileştirme bize, bütün o yok olmuş

00:04:57.132 --> 00:05:00.163
hayvan ve bitkilerin yanında, çok nadir rastlanan

00:05:00.163 --> 00:05:02.882
bir türü de kazandırır: Umut.

00:05:02.882 --> 00:05:05.001
Bize ekolojik değişimin her zaman

00:05:05.001 --> 00:05:07.921
aynı yönde gerçekleşmesi gerekmediğini hatırlatır.

00:05:07.921 --> 00:05:11.633
Sessiz bir bahardan sonra vahşi bir yaz gelebilir.