WEBVTT

00:00:06.966 --> 00:00:08.830
Wszyscy wiemy o dinozaurach,

00:00:08.830 --> 00:00:10.714
które zamieszkiwały ziemię.

00:00:10.714 --> 00:00:12.966
Ale czy zdajemy sobie sprawę,

00:00:12.966 --> 00:00:15.380
że długo po ich wymarciu

00:00:15.380 --> 00:00:17.964
na każdym kontynencie
żyły wielkie zwierzęta?

00:00:17.964 --> 00:00:21.843
W obu Amerykach
olbrzymie naziemne leniwce

00:00:21.843 --> 00:00:24.216
za pomocą szponów powalały drzewa.

00:00:24.216 --> 00:00:26.799
Tygrysy szablastozębne 
rozmiarów niedźwiedzia

00:00:26.799 --> 00:00:28.266
stadami polowały na ofiary.

00:00:28.266 --> 00:00:30.710
Daleko im było jednak 
do niedźwiedzi krótkopyskich,

00:00:30.710 --> 00:00:33.266
które stojąc na tylnych łapach
mierzyły prawie 4 metry

00:00:33.266 --> 00:00:35.131
i prawdopodobnie odpędzały

00:00:35.131 --> 00:00:36.690
tygrysy od zdobyczy.

00:00:36.690 --> 00:00:39.610
Były też pancerniki rozmiarów samochodu

00:00:39.610 --> 00:00:41.131
oraz dwuipółmetrowe bobry

00:00:41.131 --> 00:00:44.324
i ptaki ze skrzydłami
o rozpiętości 8 metrów.

00:00:44.324 --> 00:00:46.909
Prawie wszędzie na świecie
megafauna wymarła,

00:00:46.909 --> 00:00:50.381
często wybita przez myśliwych.

00:00:50.381 --> 00:00:54.298
Kilka gatunków przetrwało
jednak w Afryce i Azji.

00:00:54.298 --> 00:00:59.005
Gdzie indziej po megafaunie
pozostały istotne ślady.

00:00:59.005 --> 00:01:01.512
Na przykład zdolność drzew
do wypuszczania pędów

00:01:01.512 --> 00:01:02.547
ze złamanego pnia,

00:01:02.547 --> 00:01:04.966
odporność na utratę dużej części kory,

00:01:04.966 --> 00:01:07.798
na skręcanie, tratowanie i łamanie,

00:01:07.798 --> 00:01:12.132
która wykształciła się
na skutek ataków słoni.

00:01:12.132 --> 00:01:14.632
Amerykański widłoróg
biega tak szybko dlatego,

00:01:14.632 --> 00:01:17.799
że nauczył się uciekać przed gepardem.

00:01:17.799 --> 00:01:21.029
Te gatunki, które przetrwały,
żyją w specyficznych ekosystemach,

00:01:21.029 --> 00:01:25.215
odpornych na zagrożenia
ze strony wymarłych gatunków.

00:01:25.215 --> 00:01:28.381
Być może kiedyś uda nam się

00:01:28.381 --> 00:01:31.163
wskrzesić utracone gatunki
z materiału genetycznego.

00:01:31.163 --> 00:01:33.216
Prowadzi się na przykład badania

00:01:33.216 --> 00:01:36.716
nad klonowaniem mamutów włochatych
z ich zamarzniętych szczątków.

00:01:36.716 --> 00:01:38.466
Ale nawet jeśli to się nie uda

00:01:38.466 --> 00:01:41.340
i tak możemy odbudować,

00:01:41.340 --> 00:01:43.217
wiele z tego, co utraciliśmy.

00:01:43.217 --> 00:01:47.095
Jak? Dzięki terenom 
wyłączonym z rolnictwa.

00:01:47.095 --> 00:01:50.363
Rynek spożywczy jest zglobalizowany,

00:01:50.363 --> 00:01:52.501
przez co nieurodzajne gleby

00:01:52.501 --> 00:01:54.186
nie mają szans konkurować

00:01:54.186 --> 00:01:57.382
z żyźniejszymi terenami.

00:01:57.382 --> 00:02:01.360
W rezultacie w wielu miejscach
następuje odwrót od rolnictwa

00:02:01.360 --> 00:02:03.988
i zaczynają powracać lasy.

00:02:03.988 --> 00:02:07.116
Szacuje się, że w USA 2/3 gruntów,

00:02:07.116 --> 00:02:10.017
które kiedyś były zalesione
a potem wykarczowane pod uprawy,

00:02:10.017 --> 00:02:11.632
znów zostało zalesionych.

00:02:11.632 --> 00:02:13.832
Według innych źródeł 
do 2030 roku w Europie

00:02:13.832 --> 00:02:16.166
obszar upraw zmniejszy się

00:02:16.166 --> 00:02:18.299
o powierzchnię równą terytorium Polski.

00:02:18.299 --> 00:02:20.670
Nawet jeśli nie ożywimy

00:02:20.670 --> 00:02:23.173
wielkich leniwców ani pancerników,

00:02:23.173 --> 00:02:25.509
możemy przywrócić 
niedźwiedzie, wilki, pumy

00:02:25.509 --> 00:02:27.466
rysie, bizony i łosie

00:02:27.466 --> 00:02:29.382
tam, gdzie już kiedyś żyły.

00:02:29.382 --> 00:02:32.019
Część z tych gatunków
może przekształcić otoczenie,

00:02:32.019 --> 00:02:35.518
stwarzając warunki sprzyjające
rozwojowi innych gatunków.

00:02:35.518 --> 00:02:37.929
Kiedy w Parku Narodowym Yellowstone

00:02:37.929 --> 00:02:39.938
przywrócono w 1995 roku wilki,

00:02:39.938 --> 00:02:42.382
wpłynęło to na zmianę całego ekosystemu.

00:02:42.382 --> 00:02:44.987
Zmalała nadmierna populacja jeleni,

00:02:44.987 --> 00:02:47.071
zaczęła odradzać się roślinność.

00:02:47.071 --> 00:02:51.299
Przez zaledwie sześć lat
część drzew urosła pięciokrotnie.

00:02:51.299 --> 00:02:54.632
Do odradzających się lasów
wróciły ptaki śpiewające.

00:02:54.632 --> 00:02:57.706
Wzrosła populacja bobrów,
dla których drzewa są pokarmem.

00:02:57.706 --> 00:02:59.812
Dzięki bobrowym tamom 
przybyło schronienia

00:02:59.812 --> 00:03:04.049
dla wydr, piżmaków, 
kaczek, żab i ryb.

00:03:04.049 --> 00:03:06.630
Przez to, że wilki zabijają kojoty,

00:03:06.630 --> 00:03:08.426
wzrosła liczba zajęcy i myszy.

00:03:08.426 --> 00:03:11.011
To z kolei oznaczało więcej
pożywienia dla jastrzębi,

00:03:11.011 --> 00:03:12.930
łasic, lisów i borsuków,

00:03:12.930 --> 00:03:15.766
ale też orłów i kruków żywiących się

00:03:15.766 --> 00:03:17.603
porzuconą przez wilki padliną.

00:03:17.603 --> 00:03:19.632
Wzrosła też populacja niedźwiedzi,

00:03:19.632 --> 00:03:22.256
żywiących się jagodami
z odnawiającego się runa leśnego.

00:03:22.256 --> 00:03:23.966
W zrewitalizowanych lasach

00:03:23.966 --> 00:03:26.153
wzrosła populacja bizonów.

00:03:26.153 --> 00:03:29.549
Wilki zmieniły prawie wszystko.

00:03:29.549 --> 00:03:32.382
Jest to przykład kaskady troficznej,

00:03:32.382 --> 00:03:35.020
kiedy zmiana na najwyższym poziomie 
piramidy pokarmowej

00:03:35.020 --> 00:03:36.799
wpływa kolejno na niższe poziomy,

00:03:36.799 --> 00:03:38.466
przekształcając każdy z nich.

00:03:38.466 --> 00:03:41.295
Odkrycie szeroko zakrojonych 
kaskad troficznych,

00:03:41.295 --> 00:03:44.085
to chyba jedno z najbardziej
fascynujących odkryć naukowych

00:03:44.085 --> 00:03:45.920
ostatnich 50 lat.

00:03:45.920 --> 00:03:47.151
Dzięki nim wiemy,

00:03:47.151 --> 00:03:50.633
że utrata zaledwie jednego 
lub dwóch gatunków wielkich zwierząt

00:03:50.633 --> 00:03:54.925
może całkowicie zmienić 
funkcjonowanie ekosystemu.

00:03:54.931 --> 00:03:56.851
Na całym świecie, nowe ruchy ekologiczne

00:03:56.851 --> 00:03:59.215
starają się przyspieszać

00:03:59.215 --> 00:04:02.066
odtwarzanie zasobów natury
przez odnawianie dzikiej przyrody.

00:04:02.066 --> 00:04:04.983
To oznacza naprawianie szkód,
które wyrządził człowiek,

00:04:04.983 --> 00:04:07.049
przywracanie gatunków do ich środowiska,

00:04:07.049 --> 00:04:08.737
a potem wycofanie się.

00:04:08.737 --> 00:04:11.882
Nie chodzi o stworzenie
ekosystemu idealnego,

00:04:11.882 --> 00:04:15.243
jak stworzenie wrzosowisk, lasów
tropikalnych czy rafy koralowej,

00:04:15.243 --> 00:04:17.787
ale o przywrócenie gatunków,

00:04:17.787 --> 00:04:19.966
które spowodują dynamiczne przemiany,

00:04:19.966 --> 00:04:22.337
a potem pozostawienie spraw samej naturze.

00:04:22.337 --> 00:04:24.454
Nie wolno jednak dopuścić do tego,

00:04:24.454 --> 00:04:26.207
by ochrona dzikiej przyrody

00:04:26.207 --> 00:04:28.256
prowadziła do wysiedleń ludzi.

00:04:28.256 --> 00:04:32.548
Potrzebna jest ich zgoda i zaangażowanie.

00:04:32.548 --> 00:04:35.015
Wyobraź sobie, że z angielskiego klifu

00:04:35.015 --> 00:04:38.049
obserwujesz kaszaloty i ławice śledzi,

00:04:38.049 --> 00:04:40.216
takie, jak można było zobaczyć

00:04:40.216 --> 00:04:41.881
jeszcze w XVIII wieku.

00:04:41.881 --> 00:04:43.549
Jeśli stworzymy morskie rezerwaty,

00:04:43.549 --> 00:04:45.382
bez komercyjnych połowów,

00:04:45.382 --> 00:04:46.900
możemy tę wizję urzeczywistnić.

00:04:46.900 --> 00:04:48.984
Wyobraź sobie europejskie Serengeti,

00:04:48.984 --> 00:04:51.322
z bogactwem zwierząt, które tu żyły:

00:04:51.322 --> 00:04:54.947
hipopotamów, nosorożców,
słoni, hien i lwów.

00:04:54.947 --> 00:04:57.132
Wraz z dziką przyrodą,

00:04:57.132 --> 00:05:00.163
prócz roślin i zwierząt,

00:05:00.163 --> 00:05:02.882
powraca rzadki gatunek zwany nadzieją.

00:05:02.882 --> 00:05:05.001
Zmiany w przyrodzie

00:05:05.001 --> 00:05:07.921
nie muszą zawsze iść w jednym kierunku.

00:05:07.921 --> 00:05:11.633
Może nie wszystko jest jeszcze stracone.