[Script Info]
Title: 
[Events]
Format: Layer, Start, End, Style, Name, MarginL, MarginR, MarginV, Effect, Text
Dialogue: 0,0:00:06.97,0:00:08.83,Default,,0000,0000,0000,,Wszyscy wiemy o dinozaurach,
Dialogue: 0,0:00:08.83,0:00:10.71,Default,,0000,0000,0000,,które zamieszkiwały ziemię.
Dialogue: 0,0:00:10.71,0:00:12.97,Default,,0000,0000,0000,,Ale czy zdajemy sobie sprawę,
Dialogue: 0,0:00:12.97,0:00:15.38,Default,,0000,0000,0000,,że długo po ich wymarciu
Dialogue: 0,0:00:15.38,0:00:17.96,Default,,0000,0000,0000,,na każdym kontynencie\Nżyły wielkie zwierzęta?
Dialogue: 0,0:00:17.96,0:00:21.84,Default,,0000,0000,0000,,W obu Amerykach\Nolbrzymie naziemne leniwce
Dialogue: 0,0:00:21.84,0:00:24.22,Default,,0000,0000,0000,,za pomocą szponów powalały drzewa.
Dialogue: 0,0:00:24.22,0:00:26.80,Default,,0000,0000,0000,,Tygrysy szablastozębne \Nrozmiarów niedźwiedzia
Dialogue: 0,0:00:26.80,0:00:28.27,Default,,0000,0000,0000,,stadami polowały na ofiary.
Dialogue: 0,0:00:28.27,0:00:30.71,Default,,0000,0000,0000,,Daleko im było jednak \Ndo niedźwiedzi krótkopyskich,
Dialogue: 0,0:00:30.71,0:00:33.27,Default,,0000,0000,0000,,które stojąc na tylnych łapach\Nmierzyły prawie 4 metry
Dialogue: 0,0:00:33.27,0:00:35.13,Default,,0000,0000,0000,,i prawdopodobnie odpędzały
Dialogue: 0,0:00:35.13,0:00:36.69,Default,,0000,0000,0000,,tygrysy od zdobyczy.
Dialogue: 0,0:00:36.69,0:00:39.61,Default,,0000,0000,0000,,Były też pancerniki rozmiarów samochodu
Dialogue: 0,0:00:39.61,0:00:41.13,Default,,0000,0000,0000,,oraz dwuipółmetrowe bobry
Dialogue: 0,0:00:41.13,0:00:44.32,Default,,0000,0000,0000,,i ptaki ze skrzydłami\No rozpiętości 8 metrów.
Dialogue: 0,0:00:44.32,0:00:46.91,Default,,0000,0000,0000,,Prawie wszędzie na świecie\Nmegafauna wymarła,
Dialogue: 0,0:00:46.91,0:00:50.38,Default,,0000,0000,0000,,często wybita przez myśliwych.
Dialogue: 0,0:00:50.38,0:00:54.30,Default,,0000,0000,0000,,Kilka gatunków przetrwało\Njednak w Afryce i Azji.
Dialogue: 0,0:00:54.30,0:00:59.00,Default,,0000,0000,0000,,Gdzie indziej po megafaunie\Npozostały istotne ślady.
Dialogue: 0,0:00:59.00,0:01:01.51,Default,,0000,0000,0000,,Na przykład zdolność drzew\Ndo wypuszczania pędów
Dialogue: 0,0:01:01.51,0:01:02.55,Default,,0000,0000,0000,,ze złamanego pnia,
Dialogue: 0,0:01:02.55,0:01:04.97,Default,,0000,0000,0000,,odporność na utratę dużej części kory,
Dialogue: 0,0:01:04.97,0:01:07.80,Default,,0000,0000,0000,,na skręcanie, tratowanie i łamanie,
Dialogue: 0,0:01:07.80,0:01:12.13,Default,,0000,0000,0000,,która wykształciła się\Nna skutek ataków słoni.
Dialogue: 0,0:01:12.13,0:01:14.63,Default,,0000,0000,0000,,Amerykański widłoróg\Nbiega tak szybko dlatego,
Dialogue: 0,0:01:14.63,0:01:17.80,Default,,0000,0000,0000,,że nauczył się uciekać przed gepardem.
Dialogue: 0,0:01:17.80,0:01:21.03,Default,,0000,0000,0000,,Te gatunki, które przetrwały,\Nżyją w specyficznych ekosystemach,
Dialogue: 0,0:01:21.03,0:01:25.22,Default,,0000,0000,0000,,odpornych na zagrożenia\Nze strony wymarłych gatunków.
Dialogue: 0,0:01:25.22,0:01:28.38,Default,,0000,0000,0000,,Być może kiedyś uda nam się
Dialogue: 0,0:01:28.38,0:01:31.16,Default,,0000,0000,0000,,wskrzesić utracone gatunki\Nz materiału genetycznego.
Dialogue: 0,0:01:31.16,0:01:33.22,Default,,0000,0000,0000,,Prowadzi się na przykład badania
Dialogue: 0,0:01:33.22,0:01:36.72,Default,,0000,0000,0000,,nad klonowaniem mamutów włochatych\Nz ich zamarzniętych szczątków.
Dialogue: 0,0:01:36.72,0:01:38.47,Default,,0000,0000,0000,,Ale nawet jeśli to się nie uda
Dialogue: 0,0:01:38.47,0:01:41.34,Default,,0000,0000,0000,,i tak możemy odbudować,
Dialogue: 0,0:01:41.34,0:01:43.22,Default,,0000,0000,0000,,wiele z tego, co utraciliśmy.
Dialogue: 0,0:01:43.22,0:01:47.10,Default,,0000,0000,0000,,Jak? Dzięki terenom \Nwyłączonym z rolnictwa.
Dialogue: 0,0:01:47.10,0:01:50.36,Default,,0000,0000,0000,,Rynek spożywczy jest zglobalizowany,
Dialogue: 0,0:01:50.36,0:01:52.50,Default,,0000,0000,0000,,przez co nieurodzajne gleby
Dialogue: 0,0:01:52.50,0:01:54.19,Default,,0000,0000,0000,,nie mają szans konkurować
Dialogue: 0,0:01:54.19,0:01:57.38,Default,,0000,0000,0000,,z żyźniejszymi terenami.
Dialogue: 0,0:01:57.38,0:02:01.36,Default,,0000,0000,0000,,W rezultacie w wielu miejscach\Nnastępuje odwrót od rolnictwa
Dialogue: 0,0:02:01.36,0:02:03.99,Default,,0000,0000,0000,,i zaczynają powracać lasy.
Dialogue: 0,0:02:03.99,0:02:07.12,Default,,0000,0000,0000,,Szacuje się, że w USA 2/3 gruntów,
Dialogue: 0,0:02:07.12,0:02:10.02,Default,,0000,0000,0000,,które kiedyś były zalesione\Na potem wykarczowane pod uprawy,
Dialogue: 0,0:02:10.02,0:02:11.63,Default,,0000,0000,0000,,znów zostało zalesionych.
Dialogue: 0,0:02:11.63,0:02:13.83,Default,,0000,0000,0000,,Według innych źródeł \Ndo 2030 roku w Europie
Dialogue: 0,0:02:13.83,0:02:16.17,Default,,0000,0000,0000,,obszar upraw zmniejszy się
Dialogue: 0,0:02:16.17,0:02:18.30,Default,,0000,0000,0000,,o powierzchnię równą terytorium Polski.
Dialogue: 0,0:02:18.30,0:02:20.67,Default,,0000,0000,0000,,Nawet jeśli nie ożywimy
Dialogue: 0,0:02:20.67,0:02:23.17,Default,,0000,0000,0000,,wielkich leniwców ani pancerników,
Dialogue: 0,0:02:23.17,0:02:25.51,Default,,0000,0000,0000,,możemy przywrócić \Nniedźwiedzie, wilki, pumy
Dialogue: 0,0:02:25.51,0:02:27.47,Default,,0000,0000,0000,,rysie, bizony i łosie
Dialogue: 0,0:02:27.47,0:02:29.38,Default,,0000,0000,0000,,tam, gdzie już kiedyś żyły.
Dialogue: 0,0:02:29.38,0:02:32.02,Default,,0000,0000,0000,,Część z tych gatunków\Nmoże przekształcić otoczenie,
Dialogue: 0,0:02:32.02,0:02:35.52,Default,,0000,0000,0000,,stwarzając warunki sprzyjające\Nrozwojowi innych gatunków.
Dialogue: 0,0:02:35.52,0:02:37.93,Default,,0000,0000,0000,,Kiedy w Parku Narodowym Yellowstone
Dialogue: 0,0:02:37.93,0:02:39.94,Default,,0000,0000,0000,,przywrócono w 1995 roku wilki,
Dialogue: 0,0:02:39.94,0:02:42.38,Default,,0000,0000,0000,,wpłynęło to na zmianę całego ekosystemu.
Dialogue: 0,0:02:42.38,0:02:44.99,Default,,0000,0000,0000,,Zmalała nadmierna populacja jeleni,
Dialogue: 0,0:02:44.99,0:02:47.07,Default,,0000,0000,0000,,zaczęła odradzać się roślinność.
Dialogue: 0,0:02:47.07,0:02:51.30,Default,,0000,0000,0000,,Przez zaledwie sześć lat\Nczęść drzew urosła pięciokrotnie.
Dialogue: 0,0:02:51.30,0:02:54.63,Default,,0000,0000,0000,,Do odradzających się lasów\Nwróciły ptaki śpiewające.
Dialogue: 0,0:02:54.63,0:02:57.71,Default,,0000,0000,0000,,Wzrosła populacja bobrów,\Ndla których drzewa są pokarmem.
Dialogue: 0,0:02:57.71,0:02:59.81,Default,,0000,0000,0000,,Dzięki bobrowym tamom \Nprzybyło schronienia
Dialogue: 0,0:02:59.81,0:03:04.05,Default,,0000,0000,0000,,dla wydr, piżmaków, \Nkaczek, żab i ryb.
Dialogue: 0,0:03:04.05,0:03:06.63,Default,,0000,0000,0000,,Przez to, że wilki zabijają kojoty,
Dialogue: 0,0:03:06.63,0:03:08.43,Default,,0000,0000,0000,,wzrosła liczba zajęcy i myszy.
Dialogue: 0,0:03:08.43,0:03:11.01,Default,,0000,0000,0000,,To z kolei oznaczało więcej\Npożywienia dla jastrzębi,
Dialogue: 0,0:03:11.01,0:03:12.93,Default,,0000,0000,0000,,łasic, lisów i borsuków,
Dialogue: 0,0:03:12.93,0:03:15.77,Default,,0000,0000,0000,,ale też orłów i kruków żywiących się
Dialogue: 0,0:03:15.77,0:03:17.60,Default,,0000,0000,0000,,porzuconą przez wilki padliną.
Dialogue: 0,0:03:17.60,0:03:19.63,Default,,0000,0000,0000,,Wzrosła też populacja niedźwiedzi,
Dialogue: 0,0:03:19.63,0:03:22.26,Default,,0000,0000,0000,,żywiących się jagodami\Nz odnawiającego się runa leśnego.
Dialogue: 0,0:03:22.26,0:03:23.97,Default,,0000,0000,0000,,W zrewitalizowanych lasach
Dialogue: 0,0:03:23.97,0:03:26.15,Default,,0000,0000,0000,,wzrosła populacja bizonów.
Dialogue: 0,0:03:26.15,0:03:29.55,Default,,0000,0000,0000,,Wilki zmieniły prawie wszystko.
Dialogue: 0,0:03:29.55,0:03:32.38,Default,,0000,0000,0000,,Jest to przykład kaskady troficznej,
Dialogue: 0,0:03:32.38,0:03:35.02,Default,,0000,0000,0000,,kiedy zmiana na najwyższym poziomie \Npiramidy pokarmowej
Dialogue: 0,0:03:35.02,0:03:36.80,Default,,0000,0000,0000,,wpływa kolejno na niższe poziomy,
Dialogue: 0,0:03:36.80,0:03:38.47,Default,,0000,0000,0000,,przekształcając każdy z nich.
Dialogue: 0,0:03:38.47,0:03:41.30,Default,,0000,0000,0000,,Odkrycie szeroko zakrojonych \Nkaskad troficznych,
Dialogue: 0,0:03:41.30,0:03:44.08,Default,,0000,0000,0000,,to chyba jedno z najbardziej\Nfascynujących odkryć naukowych
Dialogue: 0,0:03:44.08,0:03:45.92,Default,,0000,0000,0000,,ostatnich 50 lat.
Dialogue: 0,0:03:45.92,0:03:47.15,Default,,0000,0000,0000,,Dzięki nim wiemy,
Dialogue: 0,0:03:47.15,0:03:50.63,Default,,0000,0000,0000,,że utrata zaledwie jednego \Nlub dwóch gatunków wielkich zwierząt
Dialogue: 0,0:03:50.63,0:03:54.92,Default,,0000,0000,0000,,może całkowicie zmienić \Nfunkcjonowanie ekosystemu.
Dialogue: 0,0:03:54.93,0:03:56.85,Default,,0000,0000,0000,,Na całym świecie, nowe ruchy ekologiczne
Dialogue: 0,0:03:56.85,0:03:59.22,Default,,0000,0000,0000,,starają się przyspieszać
Dialogue: 0,0:03:59.22,0:04:02.07,Default,,0000,0000,0000,,odtwarzanie zasobów natury\Nprzez odnawianie dzikiej przyrody.
Dialogue: 0,0:04:02.07,0:04:04.98,Default,,0000,0000,0000,,To oznacza naprawianie szkód,\Nktóre wyrządził człowiek,
Dialogue: 0,0:04:04.98,0:04:07.05,Default,,0000,0000,0000,,przywracanie gatunków do ich środowiska,
Dialogue: 0,0:04:07.05,0:04:08.74,Default,,0000,0000,0000,,a potem wycofanie się.
Dialogue: 0,0:04:08.74,0:04:11.88,Default,,0000,0000,0000,,Nie chodzi o stworzenie\Nekosystemu idealnego,
Dialogue: 0,0:04:11.88,0:04:15.24,Default,,0000,0000,0000,,jak stworzenie wrzosowisk, lasów\Ntropikalnych czy rafy koralowej,
Dialogue: 0,0:04:15.24,0:04:17.79,Default,,0000,0000,0000,,ale o przywrócenie gatunków,
Dialogue: 0,0:04:17.79,0:04:19.97,Default,,0000,0000,0000,,które spowodują dynamiczne przemiany,
Dialogue: 0,0:04:19.97,0:04:22.34,Default,,0000,0000,0000,,a potem pozostawienie spraw samej naturze.
Dialogue: 0,0:04:22.34,0:04:24.45,Default,,0000,0000,0000,,Nie wolno jednak dopuścić do tego,
Dialogue: 0,0:04:24.45,0:04:26.21,Default,,0000,0000,0000,,by ochrona dzikiej przyrody
Dialogue: 0,0:04:26.21,0:04:28.26,Default,,0000,0000,0000,,prowadziła do wysiedleń ludzi.
Dialogue: 0,0:04:28.26,0:04:32.55,Default,,0000,0000,0000,,Potrzebna jest ich zgoda i zaangażowanie.
Dialogue: 0,0:04:32.55,0:04:35.02,Default,,0000,0000,0000,,Wyobraź sobie, że z angielskiego klifu
Dialogue: 0,0:04:35.02,0:04:38.05,Default,,0000,0000,0000,,obserwujesz kaszaloty i ławice śledzi,
Dialogue: 0,0:04:38.05,0:04:40.22,Default,,0000,0000,0000,,takie, jak można było zobaczyć
Dialogue: 0,0:04:40.22,0:04:41.88,Default,,0000,0000,0000,,jeszcze w XVIII wieku.
Dialogue: 0,0:04:41.88,0:04:43.55,Default,,0000,0000,0000,,Jeśli stworzymy morskie rezerwaty,
Dialogue: 0,0:04:43.55,0:04:45.38,Default,,0000,0000,0000,,bez komercyjnych połowów,
Dialogue: 0,0:04:45.38,0:04:46.90,Default,,0000,0000,0000,,możemy tę wizję urzeczywistnić.
Dialogue: 0,0:04:46.90,0:04:48.98,Default,,0000,0000,0000,,Wyobraź sobie europejskie Serengeti,
Dialogue: 0,0:04:48.98,0:04:51.32,Default,,0000,0000,0000,,z bogactwem zwierząt, które tu żyły:
Dialogue: 0,0:04:51.32,0:04:54.95,Default,,0000,0000,0000,,hipopotamów, nosorożców,\Nsłoni, hien i lwów.
Dialogue: 0,0:04:54.95,0:04:57.13,Default,,0000,0000,0000,,Wraz z dziką przyrodą,
Dialogue: 0,0:04:57.13,0:05:00.16,Default,,0000,0000,0000,,prócz roślin i zwierząt,
Dialogue: 0,0:05:00.16,0:05:02.88,Default,,0000,0000,0000,,powraca rzadki gatunek zwany nadzieją.
Dialogue: 0,0:05:02.88,0:05:05.00,Default,,0000,0000,0000,,Zmiany w przyrodzie
Dialogue: 0,0:05:05.00,0:05:07.92,Default,,0000,0000,0000,,nie muszą zawsze iść w jednym kierunku.
Dialogue: 0,0:05:07.92,0:05:11.63,Default,,0000,0000,0000,,Może nie wszystko jest jeszcze stracone.