[Script Info]
Title: 
[Events]
Format: Layer, Start, End, Style, Name, MarginL, MarginR, MarginV, Effect, Text
Dialogue: 0,0:00:06.97,0:00:08.83,Default,,0000,0000,0000,,We kennen allemaal de dinosauriërs
Dialogue: 0,0:00:08.83,0:00:10.71,Default,,0000,0000,0000,,die ooit de planeet bewandelden.
Dialogue: 0,0:00:10.71,0:00:12.97,Default,,0000,0000,0000,,Maar lang nadat zij uitstierven,
Dialogue: 0,0:00:12.97,0:00:15.38,Default,,0000,0000,0000,,leefden grote dieren\Ndie we megafauna noemen
Dialogue: 0,0:00:15.38,0:00:17.96,Default,,0000,0000,0000,,op elk werelddeel.
Dialogue: 0,0:00:17.96,0:00:21.84,Default,,0000,0000,0000,,In Amerika leefde grondluiaards\Nzo groot als olifanten
Dialogue: 0,0:00:21.84,0:00:24.22,Default,,0000,0000,0000,,die bomen neerhaalden \Nmet hun klauwen.
Dialogue: 0,0:00:24.22,0:00:26.80,Default,,0000,0000,0000,,En sabeltandtijgers \Nzo groot als bruine beren
Dialogue: 0,0:00:26.80,0:00:28.27,Default,,0000,0000,0000,,die joegen in groepen.
Dialogue: 0,0:00:28.27,0:00:30.51,Default,,0000,0000,0000,,Maar ze konden niet op \Ntegen de kortsnuitbeer,
Dialogue: 0,0:00:30.51,0:00:33.22,Default,,0000,0000,0000,,die staand wel \N4 meter hoog was
Dialogue: 0,0:00:33.22,0:00:36.67,Default,,0000,0000,0000,,en deze katten van \Nhun prooi kon verjagen.
Dialogue: 0,0:00:36.67,0:00:39.61,Default,,0000,0000,0000,,Er waren gordeldieren \Nzo groot als kleine auto's,
Dialogue: 0,0:00:39.61,0:00:41.13,Default,,0000,0000,0000,,een bever van 2,5 meter
Dialogue: 0,0:00:41.13,0:00:44.32,Default,,0000,0000,0000,,en een vogel met een \Nvleugelwijdte van 8 meter.
Dialogue: 0,0:00:44.32,0:00:46.91,Default,,0000,0000,0000,,Bijna overal ter wereld\Nstierf de megafauna uit,
Dialogue: 0,0:00:46.91,0:00:50.38,Default,,0000,0000,0000,,vaak doordat ze bejaagd werden\Ndoor mensen.
Dialogue: 0,0:00:50.38,0:00:54.30,Default,,0000,0000,0000,,Sommige soorten leven nog voort\Nin delen van Afrika en Azië.
Dialogue: 0,0:00:54.30,0:00:59.00,Default,,0000,0000,0000,,Op andere plekken zie je \Nde erfenis van deze grote dieren.
Dialogue: 0,0:00:59.00,0:01:00.88,Default,,0000,0000,0000,,De meeste bomen kunnen \Nopnieuw kiemen
Dialogue: 0,0:01:00.88,0:01:02.55,Default,,0000,0000,0000,,als hun stam is gebroken,
Dialogue: 0,0:01:02.55,0:01:04.97,Default,,0000,0000,0000,,overleven het als hun schors \Nwordt afgehaald
Dialogue: 0,0:01:04.97,0:01:07.80,Default,,0000,0000,0000,,en doorstaan knakken, \Ndraaien en vertrappen
Dialogue: 0,0:01:07.80,0:01:12.13,Default,,0000,0000,0000,,deels omdat zij evolueerden \Nnaast de olifant.
Dialogue: 0,0:01:12.13,0:01:14.63,Default,,0000,0000,0000,,De Amerikaanse gaffelbok \Nkan zo snel lopen
Dialogue: 0,0:01:14.63,0:01:17.80,Default,,0000,0000,0000,,omdat hij evolueerde om \Nde Amerikaanse cheeta te ontlopen.
Dialogue: 0,0:01:17.80,0:01:21.03,Default,,0000,0000,0000,,De overgebleven dieren leven \Nin spook-ecosystemen,
Dialogue: 0,0:01:21.03,0:01:25.15,Default,,0000,0000,0000,,aangepast aan de dreiging van \Nsoorten die er niet meer zijn.
Dialogue: 0,0:01:25.15,0:01:28.38,Default,,0000,0000,0000,,Vandaag de dag is het mogelijk \Neen aantal van hen terug te brengen,
Dialogue: 0,0:01:28.38,0:01:31.24,Default,,0000,0000,0000,,en verloren diersoorten te doen herrijzen\Nmet genetisch materiaal.
Dialogue: 0,0:01:31.24,0:01:33.22,Default,,0000,0000,0000,,Er is bijvoorbeeld onderzoek naar
Dialogue: 0,0:01:33.22,0:01:36.72,Default,,0000,0000,0000,,het klonen van mammoeten \Nvanuit bevroren overblijfselen.
Dialogue: 0,0:01:36.72,0:01:38.47,Default,,0000,0000,0000,,Maar zelfs als dat niet mogelijk is,
Dialogue: 0,0:01:38.47,0:01:41.34,Default,,0000,0000,0000,,kunnen we toch veel \Necosystemen herstellen
Dialogue: 0,0:01:41.34,0:01:43.22,Default,,0000,0000,0000,,die we kwijt zijn geraakt.
Dialogue: 0,0:01:43.22,0:01:47.10,Default,,0000,0000,0000,,Hoe? Door gebruik te maken \Nvan verlaten boerderijen.
Dialogue: 0,0:01:47.10,0:01:49.13,Default,,0000,0000,0000,,Omdat de voedselmarkt \Nis geglobaliseerd,
Dialogue: 0,0:01:49.13,0:01:51.97,Default,,0000,0000,0000,,is het onaantrekkelijk om \Nonvruchtbaar land te bewerken.
Dialogue: 0,0:01:51.97,0:01:54.64,Default,,0000,0000,0000,,Boeren in onvruchtbare gebieden \Nkunnen niet concurreren
Dialogue: 0,0:01:54.64,0:01:57.38,Default,,0000,0000,0000,,met mensen die elders gewassen\Nverbouwen op betere grond.
Dialogue: 0,0:01:57.38,0:02:01.36,Default,,0000,0000,0000,,Als gevolg is landbouw in veel gebieden \Naan het verdwijnen
Dialogue: 0,0:02:01.36,0:02:03.99,Default,,0000,0000,0000,,en zijn de bomen teruggekeerd.
Dialogue: 0,0:02:03.99,0:02:07.12,Default,,0000,0000,0000,,Één schatting beweert dat twee-derde \Nvan de grond in de VS,
Dialogue: 0,0:02:07.12,0:02:09.83,Default,,0000,0000,0000,,die ooit bebost was, maar werd \Ngekapt voor de landbouw,
Dialogue: 0,0:02:09.83,0:02:11.63,Default,,0000,0000,0000,,nu weer bebost is.
Dialogue: 0,0:02:11.63,0:02:13.83,Default,,0000,0000,0000,,Een andere schatting beweert \Ndat er tegen 2030
Dialogue: 0,0:02:13.83,0:02:16.17,Default,,0000,0000,0000,,in Europa een gebied \Nter grootte van Polen
Dialogue: 0,0:02:16.17,0:02:18.30,Default,,0000,0000,0000,,door boeren verlaten zal zijn.
Dialogue: 0,0:02:18.30,0:02:20.36,Default,,0000,0000,0000,,Dus zelfs als we met DNA
Dialogue: 0,0:02:20.36,0:02:23.17,Default,,0000,0000,0000,,de grondluiaard en reuzengordeldieren \Nniet terug kunnen brengen
Dialogue: 0,0:02:23.17,0:02:25.51,Default,,0000,0000,0000,,kunnen we beren, wolven, poema's
Dialogue: 0,0:02:25.51,0:02:27.47,Default,,0000,0000,0000,,lynxen, elanden en bizons \Nuitzetten
Dialogue: 0,0:02:27.47,0:02:29.38,Default,,0000,0000,0000,,op de plekken waar \Nzij ooit leefden.
Dialogue: 0,0:02:29.38,0:02:32.14,Default,,0000,0000,0000,,Enkele van deze dieren kunnen \Nhun omgeving opnieuw vormgeven,
Dialogue: 0,0:02:32.14,0:02:35.52,Default,,0000,0000,0000,,waardoor andere soorten \Nhet beter zullen doen.
Dialogue: 0,0:02:35.52,0:02:37.05,Default,,0000,0000,0000,,Toen wolven weer werden uitgezet
Dialogue: 0,0:02:37.05,0:02:39.94,Default,,0000,0000,0000,,in het Yellowstone Park \Nin de VS in 1995,
Dialogue: 0,0:02:39.94,0:02:42.38,Default,,0000,0000,0000,,veranderden zij snel \Nhet ecosysteem.
Dialogue: 0,0:02:42.38,0:02:44.99,Default,,0000,0000,0000,,De overbevolking van herten \Nwerd teruggebracht,
Dialogue: 0,0:02:44.99,0:02:47.07,Default,,0000,0000,0000,,waardoor vegetatie begon te herstellen.
Dialogue: 0,0:02:47.07,0:02:51.30,Default,,0000,0000,0000,,De hoogte van sommige bomen \Nvervijfvoudigde in slechts zes jaar.
Dialogue: 0,0:02:51.30,0:02:54.63,Default,,0000,0000,0000,,Met de terugkeer van het bos \Nkwamen ook de zangvogels.
Dialogue: 0,0:02:54.63,0:02:57.71,Default,,0000,0000,0000,,In de rivieren kwamen \Nmeer bevers, die bomen eten,\N
Dialogue: 0,0:02:57.71,0:02:59.58,Default,,0000,0000,0000,,en hun dammen werden een thuis
Dialogue: 0,0:02:59.58,0:03:04.05,Default,,0000,0000,0000,,voor otters, muskusratten, \Neenden, kikkers en vissen.
Dialogue: 0,0:03:04.05,0:03:06.63,Default,,0000,0000,0000,,De wolven doodden coyotes, \Nwaardoor konijnen
Dialogue: 0,0:03:06.63,0:03:08.43,Default,,0000,0000,0000,,en muizen konden toenemen,
Dialogue: 0,0:03:08.43,0:03:11.01,Default,,0000,0000,0000,,wat weer meer voedsel biedt \Nvoor haviken, wezels,
Dialogue: 0,0:03:11.01,0:03:12.93,Default,,0000,0000,0000,,vossen en dassen.
Dialogue: 0,0:03:12.93,0:03:15.77,Default,,0000,0000,0000,,Zeearenden en raven voeden \Nzich op de resten
Dialogue: 0,0:03:15.77,0:03:17.60,Default,,0000,0000,0000,,die de wolven achterlaten.
Dialogue: 0,0:03:17.60,0:03:19.63,Default,,0000,0000,0000,,Net als beren, die ook de bessen eten
Dialogue: 0,0:03:19.63,0:03:21.97,Default,,0000,0000,0000,,van de teruggekeerde struiken.
Dialogue: 0,0:03:21.97,0:03:23.97,Default,,0000,0000,0000,,Bizons namen in aantal toe
Dialogue: 0,0:03:23.97,0:03:26.15,Default,,0000,0000,0000,,door het herleefde bos.
Dialogue: 0,0:03:26.15,0:03:29.55,Default,,0000,0000,0000,,De wolven veranderden \Nvrijwel alles.
Dialogue: 0,0:03:29.55,0:03:32.16,Default,,0000,0000,0000,,Dit is een voorbeeld van \Neen trofische cascade;
Dialogue: 0,0:03:32.16,0:03:34.41,Default,,0000,0000,0000,,een verandering aan \Nde top van de voedselketen
Dialogue: 0,0:03:34.41,0:03:36.80,Default,,0000,0000,0000,,die helemaal tot op \Nde bodem neerslaat
Dialogue: 0,0:03:36.80,0:03:38.47,Default,,0000,0000,0000,,en elk onderdeel raakt.
Dialogue: 0,0:03:38.47,0:03:41.80,Default,,0000,0000,0000,,De ontdekking van \Ngrote trofische cascades
Dialogue: 0,0:03:41.80,0:03:44.20,Default,,0000,0000,0000,,is misschien één van de spannendste \Nwetenschappelijke ontdekkingen
Dialogue: 0,0:03:44.20,0:03:45.92,Default,,0000,0000,0000,,van de afgelopen 50 jaar.
Dialogue: 0,0:03:45.92,0:03:47.86,Default,,0000,0000,0000,,Ze laten ons zien \Ndat ecosystemen
Dialogue: 0,0:03:47.86,0:03:50.63,Default,,0000,0000,0000,,waar maar één of twee grote dieren \Nuit verdwenen zijn,
Dialogue: 0,0:03:50.63,0:03:53.22,Default,,0000,0000,0000,,geheel anders \Nkunnen worden
Dialogue: 0,0:03:53.22,0:03:54.93,Default,,0000,0000,0000,,dan ecosystemen die ze behouden.
Dialogue: 0,0:03:54.93,0:03:56.85,Default,,0000,0000,0000,,Er zijn wereldwijd \Nnieuwe bewegingen
Dialogue: 0,0:03:56.85,0:03:59.22,Default,,0000,0000,0000,,om het natuurherstel \Nop gang te brengen
Dialogue: 0,0:03:59.22,0:04:01.72,Default,,0000,0000,0000,,in een proces dat \Nherintroductie van soorten heet.
Dialogue: 0,0:04:01.72,0:04:04.52,Default,,0000,0000,0000,,Dit houdt in dat schade \Nongedaan gemaakt moet worden,
Dialogue: 0,0:04:04.52,0:04:07.05,Default,,0000,0000,0000,,soorten terugbrengen die \Nuitgedreven zijn
Dialogue: 0,0:04:07.05,0:04:08.74,Default,,0000,0000,0000,,en dan een stap terug nemen.
Dialogue: 0,0:04:08.74,0:04:11.88,Default,,0000,0000,0000,,Er is geen poging om een \Nideaal ecosysteem te maken,
Dialogue: 0,0:04:11.88,0:04:15.19,Default,,0000,0000,0000,,om een heideveld, regenwoud \Nof koraalrif op te leveren.
Dialogue: 0,0:04:15.19,0:04:17.86,Default,,0000,0000,0000,,Herintroductie gaat over \Nsoorten terug brengen
Dialogue: 0,0:04:17.86,0:04:19.97,Default,,0000,0000,0000,,die dynamische processen sturen
Dialogue: 0,0:04:19.97,0:04:22.34,Default,,0000,0000,0000,,en de natuur haar gang laten gaan.
Dialogue: 0,0:04:22.34,0:04:25.13,Default,,0000,0000,0000,,Maar het is essentieel dat het \Nnooit gebruikt moet worden
Dialogue: 0,0:04:25.13,0:04:27.85,Default,,0000,0000,0000,,als reden om mensen \Nvan hun land te jagen.
Dialogue: 0,0:04:27.85,0:04:29.72,Default,,0000,0000,0000,,Het moet gebeuren \Nin toestemming met
Dialogue: 0,0:04:29.72,0:04:32.55,Default,,0000,0000,0000,,en door het enthousiasme \Nvan de mensen die er werken.
Dialogue: 0,0:04:32.55,0:04:35.02,Default,,0000,0000,0000,,Stel je voor dat je \Nop een rots in Engeland staat
Dialogue: 0,0:04:35.02,0:04:38.05,Default,,0000,0000,0000,,te kijken hoe potvissen \Neen school haring te lijf gaan
Dialogue: 0,0:04:38.05,0:04:40.14,Default,,0000,0000,0000,,zoals ze dat vlak voor de kust deden
Dialogue: 0,0:04:40.14,0:04:41.69,Default,,0000,0000,0000,,tot de 18e eeuw.
Dialogue: 0,0:04:41.69,0:04:43.36,Default,,0000,0000,0000,,Door reservaten \Nop zee te creëren,
Dialogue: 0,0:04:43.36,0:04:45.38,Default,,0000,0000,0000,,waar niet grootschalig \Ngevist mag worden,
Dialogue: 0,0:04:45.38,0:04:46.90,Default,,0000,0000,0000,,kan dit terugkomen.
Dialogue: 0,0:04:46.90,0:04:48.98,Default,,0000,0000,0000,,Stel je een \NEuropese Serengeti voor,
Dialogue: 0,0:04:48.98,0:04:51.32,Default,,0000,0000,0000,,vol met dieren \Ndie daar ooit leefden:
Dialogue: 0,0:04:51.32,0:04:54.95,Default,,0000,0000,0000,,nijlpaarden, neushoorns, \Nolifanten, hyena's en leeuwen.
Dialogue: 0,0:04:54.95,0:04:57.13,Default,,0000,0000,0000,,Wat herintroductie \Nvan soorten brengt,
Dialogue: 0,0:04:57.13,0:05:00.16,Default,,0000,0000,0000,,naast de introductie \Nvan die soort,
Dialogue: 0,0:05:00.16,0:05:02.88,Default,,0000,0000,0000,,is de zeldzame ding \Ndat hoop heet.
Dialogue: 0,0:05:02.88,0:05:05.00,Default,,0000,0000,0000,,Het zegt ons dat \Necologische verandering
Dialogue: 0,0:05:05.00,0:05:07.92,Default,,0000,0000,0000,,niet altijd in dezelfde \Nrichting hoeft te gaan.
Dialogue: 0,0:05:07.92,0:05:11.63,Default,,0000,0000,0000,,De stille lente kan worden gevolgd \Ndoor een wilde zomer.