Có một ngày, khi đang đi dạo trên núi,
tôi cảm thấy khu rừng thân quen như ở nhà.
Tôi cảm thấy hứng thú khi biết rằng
các khu rừng hình thành từ các mối quan hệ
mối quan hệ tạo nên những mạng lưới,
như hệ thống sông ngòi xinh đẹp này.
Rồi tôi nghĩ:
"Wow! Khu rừng cũng giống
những gia đình của con người."
Tôi bị choáng ngợp bởi suy nghĩ
đẹp đẽ này
tới nỗi ngã ra đất,
va đầu vào gốc cây mới bị đốn.
Tôi thấy giận dữ,
rồi lại thấy đau lòng
vì rất nhiều loại cây đã
bị đốn hạ toàn bộ.
Ở Tây Canada, quê hương của tôi,
có những khoảng rừng trọc như thế này
ẩn mình ở khắp nơi,
nhưng chỉ đến khi Google Earth gửi
những hình ảnh
như thế này
thì chúng ta mới nhận ra
cả thế giới
những khu rừng nguyên sinh đang chảy máu
Bạn có biết
nạn phá rừng trên toàn thế giới
gây ra nhiều khí thải nhà kính hơn
tất cả tàu hỏa, máy bay
và xe hơi cộng lại?
Vâng, tôi rất buồn vì điều này,
nhưng tôi cũng hy vọng
vì trong nghiên cứu của mình,
tôi đã phát hiện ra rằng
mạng lưới các khu rừng có tổ chức
giống với mạng lưới nơ-ron
thần kinh và
các mối quan hệ xã hội của chúng ta.
Tôi tin rằng nếu ta có thể học được cách
kết hợp chúng thành một thể thống nhất
ta có thể thay đổi sự nóng lên toàn cầu
vì tôi tin rằng chúng ta ở đây để sửa chữa
Đây là những dữ kiện khoa học:
Trong số những hệ thống kể trên thì
cổ xưa nhất
là mạng lưới những loài nấm
mọc trong lòng đất.
Chúng tiến hóa cách đây hơn 1 tỉ năm,
mở đường cho sự sống từ đại dương
di chuyển lên đất liền.
Cuối cùng thì chúng chung sống với thực vật
trong môi trường cộng sinh
Sự cộng sinh này giúp đám thực vật
quang hợp,
hấp thu khí CO2, loại khí nhà kính
có hàm lượng lớn nhất,
từ trong khí quyển và thải ra khí oxy
mà chúng ta hít vào,
và thực tế đã giúp nhân loại tiến hóa.
Ngày nay, chúng ta gọi sự cộng sinh đó
là nấm rễ (mycorrhiza),
myco nghĩa là nấm, rrhiza nghĩa là rễ.
Nấm và rễ cây chung sống với nhau,
và tương hỗ nhau để cùng tồn tại.
Ngày nay, toàn bộ cây cối trong tất cả
các khu rừng trên thế giới
đều phụ thuộc vào nấm rễ cộng sinh
để tồn tại.
Chúng không thể sống thiếu sự cộng sinh
Sự cộng sinh bắt đầu như sau:
một hạt giống rơi xuống nền đất rừng,
rồi nảy mầm,
và đâm rễ vào trong đất,
sau đó nó bắt đầu gửi những tín hiệu
hóa học
để mấy cây nấm vươn tới, bám vào rễ.
Và nấm phản hồi lại
bằng tín hiệu của riêng mình,
nó nói với rễ cây,
'Cậu phải vươn tới chỗ tớ, và
đâm nhánh và mềm hơn.'
Và cứ thế nhờ sự tương tác này,
chúng vươn tới nhau trong
hoạt động cộng sinh diệu kỳ này.
Cách thức chúng hợp tác là
thực vật lấy carbon từ
quá trình quang hợp
và cung cấp cho nấm
vì nấm không thể tự quang hợp.
Đổi lại, nấm lấy chất dinh dưỡng
và nước từ đất,
ở những nơi mà rễ cây không thể xuống tới,
và cung cấp cho cây.
Và thế là cả hai đều hưởng lợi
từ sự hợp tác này.
Rồi khi nấm mọc lên mặt đất,
nó bắt đầu kết nối
các cây lại với nhau
tới khi toàn bộ khu rừng
đều được liên kết với nhau.
Bạn có biết một cái cây
có thể nối với hàng trăm cây khác
trong phạm vi tầm mắt của chúng ta?
Khi bạn đi xuyên qua rừng,
những gì bạn nhìn thấy, cây cối, rễ cây,
các loài nấm
chỉ là bề nổi của khu rừng.
Dưới mỗi bước chân bạn
là 300 dặm tế bào nấm trải dài
nằm san sát nhau
đang di chuyển vật chất đi vòng vòng.
Và nếu bạn có thể nhìn xuyên qua lòng đất
bạn sẽ thấy nó giống siêu xa lộ
nơi xe cộ chạy khắp nơi.
Mọi mạng lưới đều bao gồm
các đầu nối và liên kết.
Trong rừng, cây cối là các
đầu nối
và nấm là đối tác liên kết.
Nó cũng tựa như mạng xã hội Facebook,
bạn bè là các đầu nối,
các liên kết là tình bạn.
Chúng ta biết là một vài đầu nối,
hay những người bạn
luôn bận hơn người khác,
chẳng hạn người bạn luôn
gửi tin nhắn cho cả nhóm.
Trong rừng cũng vậy,
các đầu nối này,
ta gọi là các đầu nối trung tâm,
là những cây to trong rừng,
rễ của chúng vươn tới mọi nơi.
Giờ chúng ta đã biết
hệ thống khu rừng vận hành
quanh những cây trung tâm này,
những cây cổ thụ này,
như vậy trong rừng, đó là nơi
sản sinh thế hệ mới.
Trên mạng Facebook của bạn,
mọi người thường tiệc tùng,
hội họp
quanh cái người lúc nào cũng
nhắn tin cho cả hội.
Trong rừng, ta gọi những
đối tượng trung tâm ấy là các cây mẹ;
chúng là các cây cổ thụ trong rừng.
Chúng điều tiết lượng carbon
trong lá
rồi, thông qua các nhánh cây lớn,
gửi xuống rễ
đến mạng lưới sinh vật xung quanh,
nơi liên kết các cây xung quanh
các cây lớn và cây con khác,
và gửi lượng carbon đó đi khắp nơi.
Cây con nào thiếu dưỡng chất
do hạn hán hoặc thiếu ánh sáng,
thì cây mẹ càng gửi nhiều carbon.
Cũng giống như trong gia đình,
khi bạn gặp nhiều áp lực,
thì cha mẹ sẽ quan tâm đến bạn nhiều hơn,
đúng không?
Trong rừng cũng vậy.
Gần đây, chúng ta cũng vừa
phát hiện thêm một điều khác
là cây mẹ ưu tiên gửi nhiều
tín hiệu hơn tới cây con của chính nó.
Bằng cách này, nó hỗ trợ cây con
tồn tại và phát triển mạnh hơn,
và chúng có thể di truyền gien
cho các thế hệ tương lai.
Đó là chọn lọc tự nhiên.
Cách thức tổ chức của những khu rừng này
vừa là ưu điểm, lại vừa là nhược điểm.
Ưu điểm là vì có nhiều cây mẹ
và nhiều loài nấm liên kết chúng
với nhau.
Và mạng lưới đó rất khó bị phá vỡ.
Nó rất kiên cố.
Nhưng tất nhiên,
con người đã tìm ra cách.
Cách đó là đốn hạ những cây mẹ.
Nếu chỉ đốn hạ một cây thì không có gì
khác biệt
nhưng nếu đốn hạ nhiều cây
tạo ra nhiều khoảng rừng trọc
thì có thể phá hủy cả một hệ thống
như những quân cờ domino.
Và chúng ta có thể vượt giới hạn
tàn phá các khu rừng và gây
biến đổi khí hậu nhiều hơn,
chúng ta đang làm vậy rồi.
Vậy những gì ta làm,
những quyết định ta đưa ra,
có thể dẫn cả thế giới tới sức khỏe hoặc
bệnh tật.
Chúng ta có quyền lựa chọn.
Và tôi sẽ trình bày bốn ý tưởng
mà tôi nghĩ đáng được chia sẻ.
Đầu tiên:
Để yêu rừng,
bạn phải dành thời gian cho nó.
Hãy vào rừng, kết nối với rừng.
Và rồi bạn sẽ tranh đấu tận cùng
để bảo vệ chúng.
Thứ hai:
Hãy học cách chúng vận hành.
Hãy học cách sự sống
kết nối với nhau
trong các khu rừng đó.
Và để làm vậy,
bạn phải chấp nhận mạo hiểm, phải dám sai sót.
Thứ ba:
Bảo vệ những khu rừng.
Chúng cần bạn
vì chúng không thể tự vệ.
Chúng bị kẹt ở một chỗ.
Chúng không thể chạy trốn
con người,
và biến đổi khí hậu.
Chúng cần bạn.
Và cuối cùng
cũng là điều quan trọng nhất,
hãy dùng trí tuệ
và các mối quan hệ
của mình để truyền đi
các thông điệp tuyệt vời
rằng các khu rừng cần được
bảo vệ
vì lợi ích của chính chúng ta.
Tôi tin rằng khi ta đoàn kết
thì chúng ta sẽ được hàn gắn.