0:00:07.433,0:00:11.960
Ngôn ngữ là một phần thiết yếu[br]trong cuộc sống mà chúng ta thường coi nhẹ

0:00:11.960,0:00:15.389
Qua ngôn ngữ, chúng ta có thể[br]bày tỏ suy nghĩ và cảm xúc bản thân,

0:00:15.389,0:00:17.310
đắm chìm trong những trang tiểu thuyết,

0:00:17.310,0:00:18.838
gửi tin nhắn,

0:00:18.838,0:00:21.034
và chào hỏi bạn bè.

0:00:21.034,0:00:25.778
Rất khó để hình dung việc mất khả năng[br]truyền đạt ý nghĩ thành con chữ.

0:00:25.778,0:00:29.304
Nhưng nếu mạng lưới ngôn ngữ tinh tế [br]trong não của bạn

0:00:29.304,0:00:33.556
bị phá vỡ do đột quỵ, bệnh,[br]hoặc chấn thương,

0:00:33.556,0:00:37.374
bạn có thể bị mất khả năng ngôn ngữ.

0:00:37.374,0:00:43.035
Hội chứng này có tên là "Bất lực ngôn ngữ"[br]có thể làm suy giảm mọi vấn đề giao tiếp.

0:00:43.405,0:00:47.035
Người mắc hội chứng này[br]vẫn thông minh như thường.

0:00:47.035,0:00:48.875
Họ biết điều họ muốn nói,

0:00:48.875,0:00:52.046
nhưng không phải lúc nào[br]họ cũng có thể diễn đạt được qua từ ngữ.

0:00:52.046,0:00:56.469
Họ có thể vô thức dùng các từ thay thế,[br]gọi là "hội chứng loạn ngôn"

0:00:56.469,0:00:59.684
thay thế từ gần nghĩa,[br]như nói "chó" thay cho "mèo"

0:01:01.234,0:01:05.465
hoặc từ có âm gần giống,[br]như "nhà (house)" thay cho "ngựa (horse)"

0:01:05.885,0:01:09.254
Đôi khi từ ngữ của họ có thể vô nghĩa.

0:01:09.734,0:01:13.995
Có nhiều kiểu bất lực ngôn ngữ khác nhau,[br]được chia thành hai nhóm chính:

0:01:13.995,0:01:16.325
lưu loát, hoặc mất ngôn ngữ dễ tiếp thu

0:01:16.325,0:01:19.966
và không lưu loát,[br]hoặc mất ngôn ngữ tăng diễn đạt.

0:01:19.966,0:01:23.776
Người bất lực ngôn ngữ lưu loát[br]có thể có phát âm bình thường

0:01:23.776,0:01:26.457
nhưng dùng từ vô nghĩa.

0:01:26.457,0:01:29.526
Họ gặp khó khăn trong việc[br]đọc hiểu câu từ của người khác

0:01:29.526,0:01:33.535
và thường xuyên không nhận ra được[br]lỗi phát âm của chính bản thân.

0:01:33.535,0:01:36.305
Người bất lực ngôn ngữ không lưu loát,

0:01:36.305,0:01:38.206
ngược lại, có thể đọc hiểu tốt

0:01:38.206,0:01:43.367
nhưng sẽ chần chừ lâu giữa các từ và[br]mắc lỗi ngữ pháp.

0:01:43.367,0:01:46.527
Chúng ta đều có những lúc ngắt ngứ

0:01:46.527,0:01:48.488
khi chúng ta không tìm ra từ để nói,

0:01:48.488,0:01:52.748
nhưng mắc chứng bất lực ngôn ngữ có thể[br]gây khó khăn để gọi tên các vật hàng ngày

0:01:52.748,0:01:56.518
Ngay cả đọc và viết[br]cũng trở nên khó khăn và chán nản.

0:01:56.518,0:01:59.308
Làm sao chứng mất khả năng ngôn ngữ[br]này xảy ra?

0:01:59.308,0:02:01.647
Não người có hai bán cầu.

0:02:01.647,0:02:05.567
Ở hầu hết người, bán cầu não trái[br]điều khiển chức năng ngôn ngữ.

0:02:05.567,0:02:07.978
Chúng ta biết điều này vì vào năm 1861,

0:02:07.978,0:02:10.677
bác sĩ Paul Broca nghiên cứu một bệnh nhân

0:02:10.677,0:02:15.506
mất khả năng sử dụng tất cả các từ[br]trừ từ "rám nắng".

0:02:15.506,0:02:17.998
Trong quá trình khám nghiệm não[br]của bệnh nhân sau khi chết,

0:02:17.998,0:02:21.338
Broca phát hiện ra một tổn thương lớn[br]ở bán cầu não trái

0:02:21.338,0:02:23.667
được biết đến với tên vùng Broca.

0:02:23.667,0:02:28.158
Các nhà khoa học ngày nay tin rằng[br]vùng Broca chịu trách nhiệm gọi tên đồ vật,

0:02:28.158,0:02:30.958
và điều phối các cơ phát âm.

0:02:30.958,0:02:35.768
Sau vùng Broca là vùng Wernicke,[br]gần vỏ não thính giác.

0:02:35.768,0:02:38.858
Đó là nơi não gắn nghĩa với từ phát ra.

0:02:38.858,0:02:43.338
Tổn thương vùng Wernicke ảnh hưởng[br]khả năng thông hiểu ngôn ngữ.

0:02:43.338,0:02:48.379
Bất lực ngôn ngữ xảy ra khi có tổn thương[br]ở một hoặc cả hai vùng chức năng ngôn ngữ.

0:02:48.379,0:02:50.829
May mắn là có những vùng khác của não

0:02:50.829,0:02:52.779
hỗ trợ hai vùng này

0:02:52.779,0:02:55.148
và có thể trợ giúp việc giao tiếp.

0:02:55.148,0:02:59.078
Ngay cả các vùng não điều khiển cử động[br]cũng kết nối với ngôn ngữ.

0:02:59.078,0:03:04.478
Nghiên cứu FMRI cho thấy khi ta nghe[br]một động từ, như "chạy" hoặc "nhảy",

0:03:04.478,0:03:07.600
các phần não phụ trách cử động sáng lên

0:03:07.600,0:03:10.969
như khi cơ thể đang thực sự chạy hay nhảy.

0:03:10.969,0:03:13.929
Bán cầu não còn lại cũng đóng góp vào[br]hoạt động ngôn ngữ,

0:03:13.929,0:03:17.369
gia tăng nhịp điệu và ngữ điệu[br]của giọng nói.

0:03:17.369,0:03:21.099
Những vùng không chuyên ngôn ngữ này[br]đôi khi trợ giúp người bị bất lực ngôn ngữ

0:03:21.099,0:03:23.469
khi việc giao tiếp trở nên khó khăn.

0:03:23.469,0:03:25.598
Vậy chứng bất lực ngôn ngữ[br]có phổ biến không?

0:03:25.598,0:03:28.913
Khoảng một triệu người Mỹ mắc chứng này,

0:03:28.913,0:03:32.530
với ước tính có 80 000 ca mắc mới mỗi năm.

0:03:32.530,0:03:35.669
Khoảng 1/3 người sống sót qua đột quỵ[br]mắc chứng bất lực ngôn ngữ

0:03:35.669,0:03:38.260
khiến nó trở nên phổ biến hơn cả Parkinson

0:03:38.260,0:03:40.180
hay xơ cứng nhiều nơi,

0:03:40.180,0:03:42.469
nhưng lại ít được biết đến rộng rãi.

0:03:42.469,0:03:47.880
Có một loại bất lực ngôn ngữ hiếm là PPA,[br]bất lực ngôn ngữ tiến triển nguyên phát.

0:03:47.880,0:03:50.771
không gây ra bởi đột quỵ[br]hay tổn thương não,

0:03:50.771,0:03:53.209
mà nó lại là một dạng mất trí nhớ,

0:03:53.209,0:03:55.951
mà triệu chứng đầu tiên[br]là mất khả năng ngôn ngữ.

0:03:55.951,0:04:01.232
Mục tiêu điều trị PPA là duy trì[br]khả năng ngôn ngữ càng lâu càng tốt

0:04:01.232,0:04:04.450
trước khi các triệu chứng mất trí nhớ khác[br]xuất hiện.

0:04:04.450,0:04:08.330
Tuy nhiên, khi bất lực ngôn ngữ gây ra[br]bởi đột quỵ hay tổn thương não,

0:04:08.330,0:04:12.041
cải thiện khả năng ngôn ngữ có thể[br]đạt được thông qua trị liệu ngôn ngữ.

0:04:12.041,0:04:15.911
Khả năng tự chữa lành của bộ não chúng ta,[br]được biết đến là sự linh hoạt của não bộ,

0:04:15.911,0:04:18.480
cho phép các vùng quanh chỗ tổn thương

0:04:18.480,0:04:21.994
tiếp nhận một vài chức năng[br]trong suốt quá trình phục hồi.

0:04:22.564,0:04:26.405
Các nhà khoa học đã thực hiện thí nghiệm[br]sử dụng nhiều hình thức công nghệ mới

0:04:26.405,0:04:31.340
mà họ tin có thể thúc đẩy sự linh họat[br]của não bộ ở những người bất lực ngôn ngữ.

0:04:31.940,0:04:35.254
Trong khi đó, nhiều người bất lực ngôn ngữ[br]tự cô lập bản thân,

0:04:35.254,0:04:39.941
sợ rằng không ai hiểu họ nói gì hoặc[br]không cho họ đủ thời gian để nói.

0:04:39.941,0:04:44.501
Bằng việc cho họ thêm thời gian và[br]linh động để giao tiếp bằng mọi cách có thể,

0:04:44.501,0:04:47.105
bạn có thể mở ra cánh cửa tới ngôn ngữ[br]một lần nữa,

0:04:47.105,0:04:50.034
vượt lên trên những giới hạn[br]của bất lực ngôn ngữ.