WEBVTT

00:00:07.033 --> 00:00:12.010
Dil sık sık hafife aldığımız,
hayatımızın önemli bir parçasıdır.

00:00:12.010 --> 00:00:15.389
Onunla, düşüncelerimizi
ve hislerimizi iletebiliriz,

00:00:15.389 --> 00:00:17.370
kendimizi romanlarda kaybedebiliriz,

00:00:17.370 --> 00:00:18.828
mesaj atabiliriz

00:00:18.828 --> 00:00:20.794
ve arkadaşlarımızla selamlaşabiliriz.

00:00:20.794 --> 00:00:25.468
Düşünceleri kelimelere dönüştürememeyi
hayal etmesi zordur.

00:00:25.468 --> 00:00:29.304
Ama beyninizdeki dil ağının hassas dokusu,

00:00:29.304 --> 00:00:33.556
felç, hastalık veya travmadan
dolayı bozulursa,

00:00:33.556 --> 00:00:37.484
kendinizi tam olarak 
kelime kaybına uğramış bulabilirsiniz.

00:00:37.484 --> 00:00:43.505
Afazi olarak adlandırılan bu rahatsızlık
iletişime tüm açılardan zarar verebilir.

00:00:43.505 --> 00:00:47.035
Afazili bireyler her zaman oldukları kadar
zeki olmaya devam ederler.

00:00:47.035 --> 00:00:48.985
Ne söylemek istediklerini bilirler,

00:00:48.985 --> 00:00:52.246
ama her zaman doğru şekilde söyleyemezler.

00:00:52.246 --> 00:00:56.559
İstemsiz olarak parafazi denilen

00:00:56.559 --> 00:00:59.684
bağlantılı kelimeleri,
kedi yerine köpek demek gibi

00:00:59.684 --> 00:01:03.055
ya da kulağa benzer gelen kelimeleri,
''at'' yerine ''konut'' gibi

00:01:03.055 --> 00:01:06.055
birbiri yerine kullanabilirler.

00:01:06.055 --> 00:01:09.254
Bazen kullandıkları kelimeler
anlamsız bile olabilir.

00:01:09.254 --> 00:01:13.995
Farklı afazi türleri iki kategori
altında gruplandırılmıştır,

00:01:13.995 --> 00:01:16.325
akıcı veya algısal afazi

00:01:16.325 --> 00:01:19.966
ve tutuk veya ifadesel afazi.

00:01:19.966 --> 00:01:23.776
Akıcı afazili insanlar konuşurken,
çekimleri normal olarak kullanabilirler

00:01:23.776 --> 00:01:26.457
ama anlamsız kelimeler kullanırlar.

00:01:26.457 --> 00:01:29.526
Başkalarının konuşmasını anlamakta
güçlük çekerler

00:01:29.526 --> 00:01:33.535
ve çoğu zaman kendi konuşmalarındaki
hataları fark edemezler.

00:01:33.535 --> 00:01:36.305
Tutuk afazili insanlarınsa,
diğer bir yandan

00:01:36.305 --> 00:01:38.206
anlamlandırmaları iyidir

00:01:38.206 --> 00:01:43.367
ama kelimeler arasında uzun duraklamalar
yaşarlar ve dilbilgisi hataları yaparlar.

00:01:43.367 --> 00:01:46.607
Zaman zaman hepimiz bir kelimeyi
aklımıza getiremediğimizde,

00:01:46.607 --> 00:01:48.488
dilinin ucunda olma hissini yaşarız

00:01:48.488 --> 00:01:52.818
ama afazili olmak basit, günlük kullanılan
cisimleri adlandırmayı zor hâle getirir.

00:01:52.818 --> 00:01:56.518
Yazmak ve okumak bile zor
ve sinir bozucu olabiliir.

00:01:56.518 --> 00:01:59.308
Peki bu dil kaybı nasıl oluşur?

00:01:59.308 --> 00:02:01.807
İnsan beyninin iki yarımküresi vardır.

00:02:01.807 --> 00:02:05.567
Çoğu insanda beynin
sol yarımküresi dili yönetir.

00:02:05.567 --> 00:02:07.898
Bunu biliyoruz çünkü 1861'de,

00:02:07.898 --> 00:02:09.997
fizikçi Paul Broca,
''esmer'' kelimesi harici

00:02:09.997 --> 00:02:15.116
tüm kelimeleri kullanma yetisini
kaybeden bir hastayı incelemişti.

00:02:15.116 --> 00:02:17.998
Hastanın beyniyle ilgili yapılan
postmodern bir araştırmada,

00:02:17.998 --> 00:02:21.338
Broca, sol yarımkürede, şimdi Broca
alanı olarak bilinen yerde,

00:02:21.338 --> 00:02:23.727
büyük bir lezyon keşfetti.

00:02:23.727 --> 00:02:26.768
Billim adamları bugün Broca alanının
nesneleri isimlendirmeden

00:02:26.768 --> 00:02:29.158
ve konuşmada yer alan kasların
koordinasyonundan

00:02:29.158 --> 00:02:30.988
sorumlu olduğuna inanıyor.

00:02:30.988 --> 00:02:33.528
Broca alanının arkasında,
işitme korteksinin yakınında

00:02:33.528 --> 00:02:35.878
Wernicke alanı vardır.

00:02:35.878 --> 00:02:39.008
Burası beynin anlamla
sesi bağladığı yerdir.

00:02:39.008 --> 00:02:42.108
Wernicke alanı hasarı,
beynin dili kavramasını zayıflatır.

00:02:42.108 --> 00:02:45.489
Afazi, bu özelleşmiş dil
alanlarından birinin

00:02:45.489 --> 00:02:48.299
veya her ikisinin de
hasar görmesinden kaynaklanır.

00:02:48.299 --> 00:02:50.829
Neyse ki, beyinde 
bu dil merkezlerini destekleyen

00:02:50.829 --> 00:02:52.779
ve iletişime yardım edebilen

00:02:52.779 --> 00:02:55.218
başka alanlar da var.

00:02:55.218 --> 00:02:59.078
Beyinde, hareketin kontrolünü sağlayan 
alanlar bile dil ile bağlantılıdır.

00:02:59.078 --> 00:03:04.478
FMRG araştırmaları, ''koş'' veya 
''dans et'' gibi hareket kelimelerini

00:03:04.478 --> 00:03:07.600
duyduğumuzda, vücut gerçekten koşuyor 
ya da dans ediyormuş gibi,

NOTE Paragraph

00:03:07.600 --> 00:03:10.969
beynin hareketten sorumlu kısımları 
aydınlanır.

00:03:10.969 --> 00:03:13.929
Diğer yarım küremiz de
ritim ve tonlamayı geliştirerek

00:03:13.929 --> 00:03:16.939
dile katkıda bulunur.

00:03:16.939 --> 00:03:21.099
Bazen, iletişim zor olduğunda,
bu dilsel olmayan alanlar

00:03:21.099 --> 00:03:23.469
afazili insanlara yardımda bulunur.

00:03:23.469 --> 00:03:25.668
Peki afazi ne kadar yaygın?

00:03:25.668 --> 00:03:28.913
Sadece ABD'de,
yaklaşık 1 milyon afazili birey

00:03:28.913 --> 00:03:32.530
ve her yıl tahmini 80.000
yeni afazi vakası var.

00:03:32.530 --> 00:03:35.669
Felç atlatan insanların
üçte biri afaziden muzdarip,

00:03:35.669 --> 00:03:38.260
bu onu Parkinson hastalığından

00:03:38.260 --> 00:03:40.180
yada daha az bilinen multipl sklerozdan

00:03:40.180 --> 00:03:42.469
daha yaygın yapıyor.

00:03:42.469 --> 00:03:47.880
Afazinin, felç ya da beyin yaralanmasından
dolayı oluşmayan

00:03:47.880 --> 00:03:50.771
ama ilk semptomlarından birinin

00:03:50.771 --> 00:03:53.209
dil kaybı olduğu bir bunama çeşidi olan,

00:03:53.209 --> 00:03:56.061
ender görülen bir türü
primer progresif afazi ya da PPA'dır.

00:03:56.061 --> 00:04:01.232
PPA'yı tedavi etmekteki amaç bunamanın
diğer semptomları ortaya çıkana kadar,

00:04:01.232 --> 00:04:04.560
mümkün olduğunca,
dil fonksiyonlarını devam ettirmektir.

00:04:04.560 --> 00:04:08.330
Ancak, felçten ya da beyin travmasından
dolayı afazi edinildiğinde

00:04:08.330 --> 00:04:12.041
dil gelişimi, konuşma
terapisiyle geri kazanılabilir.

00:04:12.041 --> 00:04:15.551
Beynimizin, beyin plastisitesi 
olarak bilinen kendini onarma kabiliyeti,

00:04:15.551 --> 00:04:18.480
beyin lezyonu etrafındaki alanların,
iyileşme işlemi sırasında

00:04:18.480 --> 00:04:21.994
bazı fonksiyonları üstlenmesine
izin verir.

00:04:21.994 --> 00:04:26.405
Bilim adamları, 
yeni teknolojiyi kullanarak

00:04:26.405 --> 00:04:28.340
afazili insanlarda, beyin plastisitesini

00:04:28.340 --> 00:04:31.340
destekleyebileceğine inandıkları
deneyler yürütüyorlar.

00:04:31.340 --> 00:04:34.344
Aynı zamanda, afazili insanlar,
diğerlerinin onları anlamayacağı

00:04:34.344 --> 00:04:37.751
ya da konuşmaları için fazladan süre 
vermeyeceklerinden korktukları için

00:04:37.751 --> 00:04:39.941
toplumdan izole oluyorlar.

00:04:39.941 --> 00:04:44.311
Onlara iletişime geçebilmeleri için
zaman ve esneklik sunarak,

00:04:44.311 --> 00:04:47.105
afazinin sınırlarının ötesine geçip

00:04:47.105 --> 00:04:50.034
dilin kapılarını yeniden açmalarına
yardım edebilirsiniz.