0:00:02.080,0:00:08.000
Wiki Hollow Knight đã chỉ vừa di chuyển[br]tới website "hollowknight.wiki",

0:00:08.000,0:00:13.360
để lại wiki cũ tại hollowknight.fandom.com[br]phía sau. Phiên bản wiki tại Fandom

0:00:13.360,0:00:17.600
sẽ không còn được cập nhật và bảo trì bởi[br]cùng nhóm các tình nguyện viên tuyệt vời

0:00:17.600,0:00:22.720
đã đóng góp và xây dựng nên nó. Nếu bạn[br]định tìm thông tin về các loại quặng hoặc

0:00:22.720,0:00:28.200
vì một lý do nào đó lại không nhớ đoạn nào[br]đó, hãy tìm chúng trên trang wiki mới. À

0:00:28.200,0:00:32.760
mà nếu bạn đang sử dụng PC, bạn nên cài[br]đặt tiện ích mở rộng Indie Wiki Buddy

0:00:32.760,0:00:36.960
để dễ dàng chuyển hướng toàn bộ[br]liên kết trên Fandom sang website mới.

0:00:36.960,0:00:41.520
Bạn sẽ thắc mắc tại sao Hollow Knight[br]Wiki lại quyết định rời bỏ trang web

0:00:41.520,0:00:46.920
mà họ đã dày công xây dựng. Vấn đề chính[br]nằm tại công ty đang lưu trữ wiki HK gốc—

0:00:46.920,0:00:53.400
—Fandom. Fandom là một "wiki farm", đơn[br]giản hơn, đó là một dịch vụ lưu trữ wiki.

0:00:53.400,0:00:58.920
Công ty được sáng lập vào năm 2004 dưới[br]cái tên WikiCities, bởi ông Jimmy Wales—

0:00:58.920,0:01:05.160
đồng sáng lập của Wikipedia. Họ[br]sau đó đổi tên thành Wikia vào 2006, và

0:01:05.160,0:01:12.560
Fandom từ 2016. Dù được sáng lập bởi cùng[br]một người, Fandom lại hoàn toàn khác biệt.

0:01:12.560,0:01:18.240
Fandom là công ty vì lợi nhuận, và có tiêu[br]chuẩn hoàn toàn khác so với Wikipedia.

0:01:18.240,0:01:23.520
Sự thành công của họ dưới tư cách là một[br]wikifarm là khó mà chối cãi, với tổng số

0:01:23.520,0:01:28.800
hơn 250.000 wiki độc lập được tạo, từ các[br]thương hiệu truyền thông tầm cỡ thế giới,

0:01:28.800,0:01:35.000
các cộng đồng indie nhỏ đang phát triển,[br]cùng với những chỗ phổ biến cách kì lạ, và

0:01:35.000,0:01:39.600
"shitpost". Phạm vi tiếp cận của[br]Fandom về văn hóa đại chúng là rất lớn,

0:01:39.600,0:01:43.520
và các wiki được lưu trữ trên trang của[br]họ có một lượng tiếp cận điên rồ.

0:01:43.520,0:01:48.320
Nhưng trong những năm gần đây, một lượng[br]lớn cộng đồng đã quyết định rời khỏi

0:01:48.320,0:01:54.000
nền tảng Fandom. Họ bao gồm[br]Zelda Wiki, Fallout Wiki,

0:01:54.000,0:02:02.200
Terraria Wiki, ARK Survival Evolved Wiki, Arthur [br]Wiki, Noita Wiki, Jojo’s Bizarre Encyclopedia,

0:02:02.200,0:02:09.960
RuneScape Wiki, Diary of a Wimpy Kid Wiki, [br]Rhythm Heaven Wiki, và Croc Wiki.

0:02:09.960,0:02:14.680
Và chỉ cách đây vài tuần, Minecraft Wiki[br]cũng đã hoàn tất việc rời khỏi Fandom,

0:02:14.680,0:02:20.760
cùng với các thành viên của cộng đồng rời[br]đi như việc trang có quá nhiều quảng cáo,

0:02:20.760,0:02:25.440
trải nghiệm đọc giảm sút, và[br]sự xuất hiện của Thảm họa Grimace.

0:02:25.440,0:02:31.040
Fandom có thể tệ đến mức nào cơ chứ?[br]Nếu như bạn xem qua các trang diễn đàn và

0:02:31.040,0:02:35.156
cộng đồng khác nhau, bạn sẽ không phải đợi[br]lâu để có thể thấy những lời than phiền—

0:02:35.156,0:02:37.285
về website Fandom, chủ yếu bao gồm

0:02:37.286,0:02:43.280
về lượng quảng cáo dày đặc. Video [br]quảng cáo cỡ lớn hiện ngay trên đầu trang,

0:02:43.280,0:02:47.840
rồi sau đó thu nhỏ rồi đi theo bạn trong[br]lúc bạn cuộn xuống. Một khi đoạn quảng cáo

0:02:47.840,0:02:52.080
kết thúc thì nó sẽ bắt đầu chiếu thêm mấy[br]đoạn nội dung ngẫu nhiên mà nó còn chả

0:02:52.080,0:02:57.120
liên quan gì với trang wiki mà bạn đang[br]xem. Trên điện thoại còn tệ hơn như vậy,

0:02:57.120,0:03:01.920
khi mà không gian hiển thị nội dung bị[br]che lại bởi quảng cáo và cửa sổ bật lên.

0:03:01.920,0:03:08.080
Fandom cũng thích đặt thêm mấy tính năng[br]gây nhiễu lên trang, như là Fandom Trivia,

0:03:08.080,0:03:11.440
bao gồm những câu hỏi đánh đố[br]hiểu biết của bạn về các thương hiệu

0:03:11.440,0:03:12.685
truyền thông khác nhau,

0:03:12.686,0:03:17.160
cũng như một lượng lớn các quảng cáo[br]biểu ngữ khác nhau. Họ cũng thích

0:03:17.160,0:03:22.720
chèn các wiki không ăn nhập gì với trang[br]đang xem chỉ để cố gắng quảng bá chéo.

0:03:22.720,0:03:27.280
Họ thậm chí còn chèn thêm quảng cáo và[br]nhiều thứ khác vào giữa trang. Như trang

0:03:27.280,0:03:32.400
này về việc Team Cherry, vừa được GameSpot[br]Expert Review từ tận 2018 bị chèn vào ngay

0:03:32.400,0:03:37.480
giữa bài. Mặc dù nó đã được đẩy vào[br]góc trên cùng của trang, cái video này

0:03:37.480,0:03:42.960
cũng nằm trong các trang khác trên toàn bộ[br]cái wiki này. Tôi chả biết tại sao bạn cần

0:03:42.960,0:03:46.760
xem review về Hollow Knight nếu mà[br]bạn đang ở ngay trên trang wiki

0:03:46.760,0:03:52.600
về nó. Cho đến khi bạn nhận ra rằng[br]GameSpot được sở hữu bởi Fandom.

0:03:52.601,0:03:57.770
Giọt nước tràn ly đối với cộng đồng wiki[br]HK là sự ra đời của "câu trả lời nhanh"

0:03:57.771,0:04:02.514
dựa trên trí tuệ nhân tạo trên nhiều trang[br]wiki, lấp đầy với câu trả lời hoàn toàn—

0:04:02.520,0:04:07.800
sai sự thật. Bạn có biết là The White[br]Lady sẽ rơi ra Knight of the Deithwen,

0:04:07.800,0:04:13.785
một loại vũ khí cực bá? Hay là việc Hornet[br]được ship với Yorktown (chị của cổ),

0:04:13.786,0:04:18.879
Enterprise (em của cổ) và cả Eagle Union?[br]Các câu trả lời tự động này được áp dụng

0:04:18.880,0:04:23.840
bởi Fandom mà không một lời cảnh báo, và[br]bảo quản viên cũng không thể tắt nó khỏi

0:04:23.840,0:04:29.040
wiki của họ. Fandom sau đó cũng đã gỡ bỏ[br]nó do các phản hồi tiêu cực từ cộng đồng,

0:04:29.040,0:04:33.600
nhưng bọn họ vẫn chưa loại bỏ hoàn toàn,[br]vẫn muốn đưa nó quay lại trong tương lai,

0:04:33.600,0:04:37.880
mà không có một lời giải thích nào về việc[br]các cộng đồng có thể tắt nó đi hay không.

0:04:37.880,0:04:43.480
Một ví dụ nữa cho việc cố chèn thêm thứ họ[br]không muốn - là cái thanh dọc ở ngay đây,

0:04:43.480,0:04:47.960
luôn luôn hiển thị ở ngay cạnh cái trang[br]wiki mà bạn đang xem. Nhờ đó mà bạn sẽ chỉ

0:04:47.960,0:04:54.440
một bước nữa để vào mục anime trên Fandom.[br]Vốn chỉ là đường link tới các wiki nổi bật

0:04:54.440,0:05:01.280
cũng như một cái Honest Trailer từ một cái[br]cổ điển từ 2008 - Speed Racer. Trông rất

0:05:01.280,0:05:06.800
là ngẫu nhiên cho đến khi bạn cũng biết là[br]ScreenJunkies cũng được sở hữu bởi Fandom.

0:05:06.800,0:05:10.957
Bạn cũng có thể truy cập bản beta[br]cho Fan Central mới của Fandom,

0:05:10.971,0:05:15.857
một trang giống như mạng xã hội đến kì[br]lạ, nơi bạn theo dõi các fandom cụ thể.

0:05:15.858,0:05:20.643
Có rất nhiều bài đăng, nhưng chúng dường[br]như không nhận được nhiều tương tác,

0:05:20.644,0:05:24.643
nhưng ai biết được cơ chứ, đây có thể[br]là thứ cuối cùng có thể gi*t chết Twitter?

0:05:24.644,0:05:28.614
Vì một lí do nào đó, tôi nhận được rất[br]nhiều bài đăng từ fandom Funkipedia Mods.

0:05:28.615,0:05:32.614
Thật vui khi thấy họ vẫn hoạt động khá tốt[br]trong năm của Chúa chúng ta—2023.

0:05:32.615,0:05:38.942
Vì Fandom thích chèn quảng cáo, video, và[br]những thứ vớ vẩn vào trang web của họ,

0:05:38.943,0:05:45.829
họ cũng hạn chế cách wiki được hiển thị.[br]Fandom, và hầu hết mọi wiki trên internet,

0:05:45.830,0:05:50.443
được xây dựng trên phần mềm[br]mã nguồn mở MediaWiki. Nhưng-

0:05:50.444,0:05:54.957
Fandom hạn chế rất nhiều về cách cộng đồng[br]có thể bố trí và định dạng wiki của họ.

0:05:54.958,0:05:59.314
Nhiều tính năng quản trị chỉ có sẵn[br]thông qua yêu cầu với các đại diện Fandom,

0:05:59.315,0:06:02.156
hạn chế sự sáng tạo trong[br]việc thiết kế dự án wiki,

0:06:02.157,0:06:08.143
cụ thể là chính sách kiểm duyệt cộng[br]đồng và xác minh người dùng của Fandom.

0:06:08.144,0:06:13.271
Fandom có một số biện pháp bảo vệ chống[br]phá hoại, nhưng các lựa chọn bị hạn chế.

0:06:13.629,0:06:17.829
Ngoài việc khóa toàn bộ trang cho mọi[br]người dùng trừ bảo quản viên, đây lại-

0:06:17.830,0:06:21.943
không là một giải pháp lâu dài - mọi[br]biện pháp bảo vệ trang trên Fandom đều

0:06:21.944,0:06:24.970
có thể bị vượt qua bởi quy[br]trình xác nhận tự động, diễn ra

0:06:24.971,0:06:29.286
tự động 4 ngày sau khi[br]tài khoản được tạo và đăng ký.

0:06:29.400,0:06:33.600
Fandom muốn giữ giới hạn cho phép[br]sửa đổi wiki ở mức tối thiểu,

0:06:33.600,0:06:38.556
vì họ tin rằng wiki thuộc về cộng đồng[br]và mọi người đều được phép đóng góp.

0:06:38.557,0:06:43.971
Điều này có vẻ hợp lý, nhưng không[br]hiệu quả với các fandom chủ yếu gồm

0:06:43.972,0:06:46.228
những thành phần phá hoại dài dẳng.

0:06:46.229,0:06:49.071
Cụ thể là? Pizza Tower.

0:06:49.440,0:06:55.040
Phá hoại đã trở thành mối đe dọa đối[br]với Pizza Tower Wiki vào mùa hè năm 2023.

0:06:55.040,0:06:59.240
Do phần lớn các fan hâm mộ Pizza[br]Tower đều thuộc tốp "trẻ trâu",

0:06:59.240,0:07:04.314
wiki đã bị tràn ngập bởi những tên[br]nghịch ngợm chèn meme vào các trang.

0:07:04.315,0:07:08.929
Sự phá hoại dài dẳng đã khiến các bảo quản[br]viên phải phân nhánh và chuyển nó đến

0:07:08.930,0:07:12.557
trang wiki farm phổ biến khác, Miraheze.

0:07:12.558,0:07:17.014
Hiển nhiên, bạn sẽ thấy những kẻ phá hoại[br]cố gắng quậy tung bất kỳ trang wiki nào.

0:07:17.015,0:07:19.786
Bạn không biết điều đó ư?[br]Chào mừng đến với Internet.

0:07:20.057,0:07:22.914
Bạn vẫn còn đủ trong sáng để[br]biết từ bussy có nghĩa là gì.

0:07:23.086,0:07:26.757
Mọi wiki đều phải đối phó với hành vi[br]phá hoại theo cách này hay cách khác.

0:07:26.758,0:07:30.400
Nhưng nếu wiki của bạn nằm tại Fandom,[br]sẽ không chỉ có những tên phá hoại

0:07:30.401,0:07:32.643
xuất hiện để phá banh công sức của bạn.

0:07:32.814,0:07:35.014
Có khi, nó lại là tập đoàn lớn đang tìm

0:07:35.015,0:07:37.357
cách để quảng cáo sản phẩm[br]mới nhất của họ.

0:07:37.557,0:07:42.571
Mùa hè năm 2023, McDonald's đã[br]tung ra Grimace Shake để kỷ niệm

0:07:42.572,0:07:46.457
sinh nhật của linh vật phản diện[br]chính của McDonald's - Grimace.

0:07:46.584,0:07:51.463
Grimace Shake là một thành công lớn, được[br]mọi người trên khắp thế giới yêu thích.

0:07:51.464,0:07:53.453
Hãy nhìn họ vui vẻ kìa.

0:07:53.589,0:07:57.511
Nhưng có một khía cạnh đen tối hơn[br]trong chiêu trò tiếp thị của công ty này.

0:07:57.895,0:07:59.811
Để giúp quảng bá sự kiện Grimace Shake,

0:07:59.920,0:08:04.821
họ đã trả tiền cho Fandom để thay đổi bài[br]viết về Grimace trên McDonald's Wiki,

0:08:04.889,0:08:07.826
bóp méo nó thành một trang[br]quảng cáo siêu to khổng lồ.

0:08:07.827,0:08:11.321
Fandom đã thay thế nghiên cứu độc[br]lập do các tình nguyện viên thực hiện

0:08:11.322,0:08:14.768
bằng thứ mà tôi chỉ có thể mô tả là[br]sự truyền bá "tư tưởng" Grimace.

0:08:17.400,0:08:19.747
Ngay cả trang chính của Wiki McDonald's

0:08:19.748,0:08:22.388
cũng không thoát khỏi đôi[br]tay bẩn thỉu của Grimace.

0:08:22.389,0:08:25.353
Toàn bộ trang biến thành một[br]bài quảng cáo được tài trợ,

0:08:25.354,0:08:28.653
với các quảng cáo dẫn dụ người xem[br]tải xuống ứng dụng McDonald's,

0:08:28.654,0:08:31.042
và một đoạn video Brian Cox yêu cầu

0:08:31.043,0:08:34.721
những người xem bất lực[br]tham gia uống sữa lắc Grimace.

0:08:34.722,0:08:44.142
[Chả buồn dịch chỗ này... -Song Ngư]

0:08:44.143,0:08:49.067
Trang chính được coi là thiêng liêng và[br]quan trọng nhất trong số các trang wiki

0:08:49.068,0:08:52.979
với quyền sửa đổi thường chỉ giới hạn[br]cho chính các bảo quản viên.

0:08:52.980,0:08:56.689
Để có thể biến nó thành một[br]trang quảng cáo dày đặc, thì...

0:08:56.821,0:08:58.558
Như một người khôn ngoan sẽ nói...

0:08:58.758,0:08:59.921
"Dễ như một trò đùa."[br]-Geoff Keighley

0:09:00.189,0:09:03.547
Một trong những người đóng góp[br]nổi bật cho bài viết Grimace đã

0:09:03.548,0:09:05.747
nói lên sự bất mãn của anh trên Twitter,

0:09:05.816,0:09:08.137
chỉ ra sự tha hóa đầy[br]rõ ràng về mặt đạo đức

0:09:08.138,0:09:12.805
liên quan đến việc Fandom thay thế[br]các bài viết thực tế bằng quảng cáo

0:09:13.111,0:09:17.594
Điều này tạo ra tiền lệ nguy hiểm về việc[br]Fandom được phép thay thế hoặc thay đổi

0:09:17.595,0:09:24.416
nội dung cộng đồng tạo - chính những nội[br]dung mà họ cho là cực kì quan trọng

0:09:24.640,0:09:29.463
Hy vọng là bạn đã hiểu được lí do tại[br]sao nhiều cộng đồng wiki lại rời bỏ Fandom

0:09:29.721,0:09:33.825
Wiki là một khối lượng công việc khổng lồ,[br]và các cộng đồng cần phải tin tưởng rằng

0:09:33.826,0:09:36.311
nhà cung cấp dịch vụ đang[br]thực sự quan tâm đến họ.

0:09:36.312,0:09:41.105
Và những hành động gần đây của Fandom[br]đã chỉ ra rằng họ quan tâm nhiều hơn

0:09:41.106,0:09:45.184
đến việc xây dựng trang mạng xã hội[br]văn hóa đại chúng của riêng họ

0:09:45.185,0:09:49.604
được trả tiền bằng các quảng cáo được[br]chèn khắp các wiki do người dùng tạo ra

0:09:49.605,0:09:54.821
hơn là lắng nghe cộng đồng[br]và giúp cải thiện các wiki đó.

0:09:54.822,0:09:58.205
Và Fandom sẽ thêm các tính năng[br]và thay thế nội dung theo bất kỳ

0:09:58.206,0:10:01.768
cách nào họ thấy phù hợp, mà không[br]cần giao tiếp rõ ràng với những người

0:10:01.769,0:10:04.258
tạo ra giá trị thực sự[br]của chính nền tảng đó.

0:10:04.468,0:10:08.037
Tất nhiên, Fandom có ​​toàn quyền[br]làm tất cả những điều này.

0:10:08.184,0:10:10.289
Dù sao cũng là trang[br]web của họ mà thôi.

0:10:10.400,0:10:14.616
Và việc di chuyển khỏi Fandom[br]cũng không hề dễ dàng chút nào cả.

0:10:14.658,0:10:21.289
Khi Wiki Pizza Tower phân nhánh, cộng đồng[br]đã mong muốn đóng cửa trang Fandom.

0:10:21.616,0:10:27.295
Đại diện của Fandom, Saunt3D, đã nói rõ[br]rằng wiki tại Fandom sẽ không bị xóa.

0:10:27.416,0:10:29.226
Trích lời đại diện của Fandom:

0:10:29.358,0:10:41.953
[Chả buồn dịch chỗ này... -Song Ngư]

0:10:41.968,0:10:45.886
Saunt về cơ bản đang giải thích[br]rằng vì trang Fandom hiện đang

0:10:45.887,0:10:48.786
có lượng truy cập nhiều hơn[br]so với trang Miraheze mới,

0:10:48.787,0:10:53.686
phần lớn cộng đồng Pizza Tower sẽ phải[br]chịu thiệt thòi do trang Fandom đóng cửa.

0:10:53.687,0:10:59.229
Điều đó hiển nhiên vô lý, nhưng cũng vô lý[br]khi Fandom phá hủy một trang wiki tạo ra

0:10:59.230,0:11:02.971
doanh thu cho họ khi họ[br]không phải làm vậy.

0:11:03.186,0:11:04.843
Suant tiếp tục nói:

0:11:04.844,0:11:32.160
[Chả buồn dịch chỗ này... -Song Ngư]

0:11:32.160,0:11:37.000
Thực tế là wiki Fandom vẫn tồn tại sau khi[br]di chuyển đóng vai trò là một rào cản lớn

0:11:37.000,0:11:39.557
đối với bất kỳ cộng đồng[br]nào muốn rời khỏi Fandom.

0:11:39.558,0:11:42.371
Nguyên nhân là do tối ưu[br]hóa công cụ tìm kiếm (SEO).

0:11:42.372,0:11:48.014
Nếu bạn tìm wiki về bất cứ thứ gì, khả[br]năng cao kết quả đầu tiên sẽ là từ Fandom.

0:11:48.314,0:11:53.700
Ví dụ như wiki chính thức của Dead Cells,[br]được lưu trữ trên wiki.gg

0:11:53.701,0:11:58.885
và được chính các nhà phát triển hỗ trợ,[br]lại xuất hiện thứ hai trên Google,

0:11:58.886,0:12:03.029
đứng sau trang tại Fandom mà họ[br]đã phân nhánh từ tháng 1 năm 2023.

0:12:03.157,0:12:06.586
Tương tự như vậy đối với[br]Calamity Mod Wiki chính thức,

0:12:06.757,0:12:10.743
wiki dành riêng cho một bản[br]mod Terraria cực kỳ phổ biến.

0:12:10.744,0:12:16.257
Họ đã tách ra khỏi Fandom vào đầu năm 2022[br]và vẫn nằm dưới trang Fandom trên google.

0:12:16.400,0:12:21.400
Tệ hơn nữa, wiki Fandom đã trở[br]thành trò cười trong cộng đồng,

0:12:21.401,0:12:27.914
chứa đầy thông tin lỗi thời, hay các trang[br]về quái trùm và vật phẩm không tồn tại.

0:12:27.986,0:12:32.686
Ngay cả những wiki Fandom lỗi thời và[br]bị phá hoại vẫn có thể giành được

0:12:32.687,0:12:34.771
vị trí hàng đầu trên các công cụ tìm kiếm.

0:12:35.014,0:12:38.657
Người ta còn tin rằng hành vi phá hoại[br]có thể khiến wiki Fandom trở nên

0:12:38.658,0:12:41.086
"hấp dẫn" hơn trong mắt[br]của các công cụ tìm kiếm.

0:12:41.314,0:12:54.214
CHECK COMMENT GHIM CỦA TÁC GIẢ VIDEO[br]-Song Ngư

0:12:54.329,0:12:59.957
Và mọi bảo quản viên tham gia vào wiki[br]mới đều bị gỡ quyền trên wiki Fandom.

0:13:00.043,0:13:04.143
Tất cả những điều này có thể[br]khiến nhiều dự án chỉ ở lại Fandom,

0:13:04.144,0:13:08.786
không muốn phải đối đầu với tranh chấp[br]SEO đang chờ họ nếu họ chọn phân nhánh.

0:13:08.787,0:13:12.929
Họ cũng phải cân nhắc đến các wiki[br]không nói tiếng Anh được điều hành

0:13:12.930,0:13:17.900
bởi các nhóm riêng biệt có thể không tuân[br]theo nếu wiki tiếng Anh quyết định rời bỏ.

0:13:17.901,0:13:23.857
Trên hết, Google cũng ngăn chặn[br]những gì họ coi là "nội dung trùng lặp",

0:13:23.858,0:13:27.814
vì vậy các trang wiki sẽ cần phải được[br]thay đổi để chúng không giống hệt

0:13:27.815,0:13:30.471
từng từ một với các trang Fandom gốc.

0:13:30.671,0:13:34.129
Khi tất cả những điều này[br]xảy ra với các cộng đồng wiki,

0:13:34.130,0:13:39.871
tôi nghĩ thật đáng kinh ngạc khi có rất[br]nhiều người đã quyết định tạm biệt Fandom

0:13:39.872,0:13:43.040
và tìm kiếm nhà cung cấp khác[br]trong vài năm trở lại đây.

0:13:43.043,0:13:49.429
Đó lại là câu hỏi lớn tiếp theo.[br]Nếu không phải Fandom, thì ở đâu?

0:13:49.430,0:13:53.714
Đó là câu hỏi mà mọi cộng đồng[br]muốn rời khỏi Fandom phải trả lời,

0:13:53.715,0:13:58.557
và mỗi giải pháp đều có những lợi ích[br]và hạn chế riêng cần được cân nhắc.

0:13:58.558,0:14:04.429
Cộng đồng Minecraft Wiki đã mở một[br]cuộc thảo luận dài về chính chủ đề này,

0:14:04.430,0:14:07.000
bỏ phiếu đồng thuận về[br]ngôi nhà mới của họ.

0:14:07.057,0:14:12.900
Hãy cùng xem xét các lựa chọn dành cho[br]cộng đồng có ý định muốn rời khỏi Fandom.

0:14:12.943,0:14:17.557
Wiki.gg là một trang trại wiki[br]ra mắt vào tháng 3 năm 2022,

0:14:17.558,0:14:23.386
hiện đã có hơn 200 wiki trò chơi điện tử,[br]bao gồm wiki chính thức của Dying Lights

0:14:23.387,0:14:31.000
và Terraria, cũng như các wiki về Cuphead,[br]Ace Combat, ARK, và một quả game

0:14:31.001,0:14:35.886
indie mà bạn có lẽ chưa từng[br]nghe đến - " Friday Night Funkin' ".

0:14:35.887,0:14:41.814
Wiki.gg được ra mắt bởi Freedom Games,[br]một nhà phát hành indie do Donovan Duncan,

0:14:41.815,0:14:48.500
cựu chủ tịch Fandom và Ben Robinson,[br]người sáng lập Gamepedia, một wiki farm

0:14:48.501,0:14:53.986
được thành lập vào năm 2012, cuối cùng[br]được Fandom mua lại vào năm 2018.

0:14:54.371,0:14:59.814
Wiki.gg được tạo ra nhằm đối đầu với [br]trải nghiệm đầy rẫy quảng cáo của Fandom.

0:15:00.300,0:15:04.280
Và trong khi hầu hết mọi trang wiki đều[br]chạy quảng cáo để trang trải chi phí,

0:15:04.280,0:15:08.557
Wiki.gg lại độc đáo ở chỗ tất cả quảng cáo[br]của họ đều dành cho các trò chơi do

0:15:08.558,0:15:13.671
Freedom Games phát hành, hoặc từ nhà làm[br]game indie khác muốn hợp tác với wiki.gg.

0:15:13.800,0:15:16.843
Thế nên bạn không phải lo lắng về[br]các quảng cáo thực sự sơ sài

0:15:16.844,0:15:19.500
xuất hiện trên hầu hết mọi[br]website khác trên internet.

0:15:19.786,0:15:25.029
Một wiki farm nổi tiếng khác[br]là Miraheze, đã có từ năm 2015.

0:15:25.543,0:15:30.629
Mọi thứ ở đây được duy trì từ tiền quyên[br]góp, và hoàn toàn không có quảng cáo,

0:15:30.630,0:15:36.614
điều này khá điên rồ. Miraheze lưu trữ hơn[br]7000 trang wiki bao gồm wiki chính thức

0:15:36.615,0:15:42.313
của Rain World, Pizza Tower,[br]và đáng chú ý nhất là Croc Wiki.

0:15:42.314,0:15:47.960
Miraheze tương tự Fandom ở chỗ việc tạo[br]wiki trên trang web của họ khá đơn giản.

0:15:47.960,0:15:52.143
Nhưng điểm khác biệt là Miraheze cung cấp[br]cho người dùng nhiều quyền tự do hơn.

0:15:52.144,0:15:57.529
Nhiều giao diện và tiện ích mở rộng hơn,[br]cùng khả năng thiết lập tên miền tùy chọn,

0:15:57.530,0:16:00.529
và thậm chí có thể tạo[br]wiki hoàn toàn riêng tư.

0:16:00.720,0:16:04.386
Tất nhiên, nếu bạn không muốn[br]được một trang trại wiki lớn lưu trữ,

0:16:04.387,0:16:07.700
một lựa chọn khác là tự lưu trữ wiki.

0:16:07.914,0:16:13.199
Đó là những gì Jojo Wiki quyết định làm[br]sau khi tách khỏi Fandom vào năm 2019.

0:16:13.200,0:16:19.857
Theo trang hỗ trợ của họ, chi phí duy trì[br]máy chủ cho JojoWiki là 480$ một tháng.

0:16:20.243,0:16:26.971
Để trang trải chi phí, wiki có quảng cáo,[br]nhưng ít gây khó chịu hơn so với Fandom.

0:16:26.972,0:16:30.476
Trang web này cũng có một trang Patreon[br]nơi các thành viên trong cộng đồng có thể

0:16:30.477,0:16:32.486
quyên góp để giúp duy trì hoạt động.

0:16:32.657,0:16:37.143
Jojo chỉ là một trong nhiều trang[br]wiki được điều hành độc lập,

0:16:37.144,0:16:45.653
như Fallout Wiki, Smash Wiki, Jiggywikki,[br]Wimpy Kid Wiki, Homestar Runner Wiki,

0:16:45.853,0:16:49.943
Yugipedia và nhiều, nhiều trang khác nữa.

0:16:50.129,0:16:54.971
Lợi ích của việc tự lưu trữ hẳn là rất rõ[br]ràng. Các wiki tự lưu trữ có quyền tự do

0:16:54.972,0:16:59.257
làm hầu như bất cứ điều gì họ muốn, không[br]phải lo lắng về bất kỳ sự kiểm soát nào

0:16:59.258,0:17:02.571
từ phía bên ngoài mà không liên[br]quan trực tiếp đến cộng đồng.

0:17:02.572,0:17:07.214
Nhược điểm lớn nhất của việc tự lưu[br]trữ là việc thiết lập rất phức tạp.

0:17:07.286,0:17:11.286
Cần có nhiều hiểu biết kỹ thuật[br]để tự lưu trữ một trang wiki,

0:17:11.357,0:17:13.486
chưa kể đến các chi phí liên quan.

0:17:13.671,0:17:17.613
May mắn thay, có nhiều cách để[br]hoạt động như một wiki độc lập

0:17:17.671,0:17:21.800
trong khi vẫn nhận được sự hỗ trợ thường[br]được cung cấp bởi một trang trại wiki,

0:17:21.914,0:17:24.786
và đó là thông qua các[br]liên minh wiki độc lập.

0:17:25.014,0:17:28.843
Đây là các nhóm gồm nhiều wiki làm[br]việc cùng nhau để thúc đẩy lẫn nhau

0:17:28.844,0:17:32.686
và hỗ trợ nhau trong mọi khía cạnh để[br]duy trì một wiki chất lượng cao.

0:17:32.687,0:17:35.086
Một trong những nhóm nổi[br]bật nhất như thế này là

0:17:35.087,0:17:39.257
Liên minh Wiki Độc lập Nintendo,[br]hay NIWA.

0:17:39.400,0:17:43.929
NIWA được thành lập vào năm 2010 bởi ba[br]wiki Nintendo nổi bật riêng biệt,

0:17:43.930,0:17:48.543
Super Mario Wiki, Zelda Wiki[br]và Bulbapedia.

0:17:48.600,0:17:52.700
Liên minh này được thành lập như một phản[br]ứng trước những lo ngại về việc tư bản hóa

0:17:52.701,0:17:54.629
các wiki cộng đồng chơi game.

0:17:54.630,0:17:59.414
Trước khi NIWA cuối cùng được thành lập,[br]Archaic - bảo quản viên của Bulbagarden,

0:17:59.415,0:18:03.386
đã giải thích lý do tại sao ông thấy[br]các wiki độc lập làm việc cùng nhau

0:18:03.387,0:18:06.471
có giá trị như vậy, nói vào năm 2010:

0:18:06.472,0:18:14.443
[Chả buồn dịch chỗ này... -Song Ngư]

0:18:14.444,0:18:20.360
Vâng, những lo ngại về Fandom đã tồn tại[br]trong hơn mười năm nay. Archaic tiếp tục:

0:18:20.360,0:18:38.429
[Chả buồn dịch chỗ này... -Song Ngư]

0:18:38.430,0:18:44.600
NIWA có hơn 30 wiki riêng biệt, độc lập,[br]trong đó, một số nhưng không phải tất cả,

0:18:44.601,0:18:46.271
đều tự lưu trữ.

0:18:46.272,0:18:50.870
Bulbagarden cung cấp dịch vụ lưu trữ cho[br]NintendoWiki, F-Zero Wiki, cùng nhiều trang khác.

0:18:50.871,0:18:57.286
Một trang khác, ABXY.org, cung cấp dịch[br]vụ lưu trữ cho Metroid Wiki và Zelda Wiki.

0:18:57.287,0:19:03.729
Cả Bulbagarden và ABXY đều đã hoạt động[br]trong hơn 15 năm nay và cung cấp cho cộng

0:19:03.730,0:19:07.814
đồng wiki một sự tự do đầy ổn định;[br]đồng thời cũng truyền tải hướng dẫn

0:19:07.815,0:19:13.614
và kinh nghiệm chuyên môn trong suốt 15[br]năm hoạt động. Trên thực tế, ABXY là máy

0:19:13.615,0:19:18.429
chủ mà Wiki Hollow Knight[br]cuối cùng đã quyết định di chuyển đến.

0:19:18.430,0:19:22.086
Tuy nhiên, trong số tất cả các wiki đã[br]tách ra khỏi Fandom trong những năm

0:19:22.087,0:19:27.529
gần đây, có một cộng đồng rõ ràng đã chiến[br]thắng trong cuộc chiến SEO của Google.

0:19:27.557,0:19:29.771
Và đó là Wiki RuneScape.

0:19:29.772,0:19:35.371
Khi họ tách khỏi Fandom vào 2018, họ hợp[br]tác với nhà phát triển trò chơi - Jagex

0:19:35.372,0:19:39.986
để thành lập Wiki RuneScape và[br]Old School RuneScape chính thức.

0:19:39.987,0:19:44.457
Quan hệ đối tác này đã được thực hiện từ[br]tận một năm trước khi thực sự tách ra, và

0:19:44.458,0:19:48.557
các bảo quản viên thậm chí còn thành lập[br]công ty riêng của họ - Weird Gloop, LTD.

0:19:48.614,0:19:53.160
Thành công của Weird Gloop với RuneScape[br]và cuộc chiến SEO với Fandom chính là

0:19:53.160,0:19:58.240
động lực thuyết phục cộng đồng Wiki[br]Minecraft chuyển sang nhóm của họ.

0:19:59.043,0:20:03.300
Wiki chiếm một phần không gian thú vị[br]trong nền văn hóa internet hiện đại.

0:20:03.386,0:20:07.213
Khi ngày càng nhiều người trực tuyến mỗi[br]năm, internet đang cô đọng lại thành

0:20:07.214,0:20:08.686
ngày càng ít trang web.

0:20:08.687,0:20:12.743
Các bảng tin và diễn đàn trực tuyến đã[br]được thay thế bằng mạng xã hội và

0:20:12.744,0:20:14.400
các khu vườn có tường bao quanh.

0:20:14.429,0:20:19.700
Fandom là sự kết tinh của chính[br]hiện tượng này dưới dạng wiki internet.

0:20:19.701,0:20:25.171
Họ muốn nắm bắt mọi cộng đồng cuối cùng mà[br]họ có thể và tạo ra tinh thần thời đại

0:20:25.172,0:20:26.557
văn hóa đại chúng mới.

0:20:26.558,0:20:30.943
Nhưng đây là những gì phân biệt Fandom[br]với các nền tảng truyền thông xã hội khác:

0:20:30.944,0:20:34.643
Bạn không thể tạo ra một trang web[br]lưu trữ video tốt hơn YouTube.

0:20:34.644,0:20:39.900
Bạn không thể tạo ra một trang mạng có[br]tính kết nối và ảnh hưởng như Facebook.

0:20:39.971,0:20:42.029
Bạn không thể tạo ra một Twitter khác.

0:20:42.114,0:20:44.757
Và ngay cả khi bạn có thể,[br]bạn cũng không nên làm vậy.

0:20:44.758,0:20:48.529
Nhưng có rất nhiều người tài năng,[br]thông minh ngoài kia

0:20:48.571,0:20:51.657
có thể tạo ra wiki tốt hơn Fandom.

0:20:51.658,0:20:57.870
Bởi vì wiki đi ngược với những gì các[br]công ty internet lớn cần để hoạt động.

0:20:57.871,0:21:02.357
Mã nguồn theo nghĩa đen[br]của hầu hết các wiki - MediaWiki,

0:21:02.358,0:21:08.157
là mã nguồn mở và miễn phí cho tất cả mọi[br]người. Và nó đã như vậy kể từ năm 2002.

0:21:08.158,0:21:13.171
Wiki được tạo ra và tồn tại để chia sẻ[br]thông tin một cách tự do và hiệu quả.

0:21:13.172,0:21:17.800
Fandom tồn tại để ném quảng cáo vào mặt[br]bạn và kiếm được nhiều tiền nhất có thể,

0:21:17.801,0:21:21.486
và nó đã đánh đổi giá trị của chính mình[br]đối với cộng đồng mà nó tuyên bố quan tâm

0:21:21.487,0:21:23.714
để làm điều đó.

0:21:23.829,0:21:28.143
Vào năm 2019, sau khi các bảo quản viên[br]của wiki RuneScape rời đi, một đại diện

0:21:28.144,0:21:31.214
từ Fandom đã chia sẻ thông điệp sau:

0:21:31.215,0:21:39.329
"Fandom với tư cách là một công ty đã thực hiện một số bước và[br]thay đổi một số tính năng trong vài năm qua mà không đặt cộng[br]đồng và nhu cầu của họ lên hàng đầu,

0:21:39.330,0:21:49.371
và dễ hiểu thay, việc đó đã khiến rất nhiều người dùng tức giận…[br]Trong tương lai, mục tiêu của chúng tôi là hợp tác với cộng đồng[br]bất cứ khi nào có thể thay vì ra lệnh thay đổi…"

0:21:49.400,0:21:53.171
Đây là bốn năm trước,[br]và mọi thứ chỉ trở nên tệ hơn.

0:21:53.172,0:21:57.171
Thực tế là Fandom không có lý do gì để[br]thay đổi thái độ của họ đối với cộng đồng

0:21:57.172,0:22:02.057
của họ, trừ khi có nhiều wiki hơn bắt đầu[br]di chuyển khỏi trang web của họ.

0:22:02.058,0:22:07.914
May mắn thay, mỗi cộng đồng riêng lẻ trên[br]Fandom đều có quyền chuyển đến nơi khác.

0:22:07.915,0:22:11.508
Vì vậy, đây có lẽ,[br]sẽ chỉ là vấn đề thời gian mà thôi.

0:22:11.843,0:22:18.000
[Dịch bởi Song Ngư] - [https://www.songngu.xyz][br]Có lẽ là tôi đã hơi quá trớn với bọn Fandom này rồi...