WEBVTT

00:00:03.627 --> 00:00:07.838
"Tôi cảm thấy có một 
đám tang đang diễn ra trong đầu,

00:00:07.838 --> 00:00:10.240
người ta than khóc,

00:00:10.240 --> 00:00:12.900
đi đi lại lại
cho tới khi tôi thấy

00:00:12.900 --> 00:00:15.836
cảm xúc ấy bị phá vỡ.

00:00:15.836 --> 00:00:17.605
Khi tất cả đã yên vị,

00:00:17.605 --> 00:00:19.603
một nghi thức, như tiếng trống,

00:00:19.603 --> 00:00:22.315
cứ đánh liên tục, liên tục, 
cho tới khi

00:00:22.315 --> 00:00:25.831
đầu tôi trở nên đờ đẫn.

00:00:25.831 --> 00:00:27.707
Rồi tôi nghe thấy
họ nâng một cái hộp

00:00:27.707 --> 00:00:29.994
tạo tiếng cót két trong tâm trí tôi

00:00:29.994 --> 00:00:33.053
tiếng giày đinh 
lại vang lên nặng trịch,

00:00:33.053 --> 00:00:36.070
và không gian bắt đầu rung lên,

00:00:36.070 --> 00:00:38.210
như thể thiên đường 
là một cái chuông

00:00:38.210 --> 00:00:40.201
và con người là một cái tai,

00:00:40.201 --> 00:00:43.284
và tôi, với sự tĩnh lặng, 
giống nòi xa lạ

00:00:43.284 --> 00:00:46.493
bị sụp đổ, cô độc, ở đây.

00:00:46.493 --> 00:00:49.670
Và rồi, tấm ván trong 
suy nghĩ gãy đôi,

00:00:49.670 --> 00:00:53.011
tôi ngã xuống vực sâu

00:00:53.011 --> 00:00:55.686
đâm sầm xuống,

00:00:55.686 --> 00:01:00.198
và không còn biết gì nữa."

NOTE Paragraph

00:01:00.198 --> 00:01:03.680
Chúng ta biết về trầm cảm 
qua các ẩn dụ.

00:01:03.680 --> 00:01:07.389
Emily Dickinson đã mô tả nó 
bằng ngôn ngữ,

00:01:07.389 --> 00:01:10.130
Goya thì mô tả 
qua tranh.

00:01:10.130 --> 00:01:12.113
Một nửa mục đích 
của nghệ thuật

00:01:12.113 --> 00:01:15.997
là mô tả những 
trạng thái như vậy.

NOTE Paragraph

00:01:15.997 --> 00:01:19.587
Đối với tôi, tôi từng luôn nghĩ 
mình là người cứng rắn,

00:01:19.587 --> 00:01:21.460
là một trong 
những người sẽ sống sót

00:01:21.460 --> 00:01:24.614
nếu bị gửi tới một 
trại tập trung.

NOTE Paragraph

00:01:24.614 --> 00:01:27.497
Năm 1991, tôi phải gánh chịu 
một loạt các mất mát.

00:01:27.497 --> 00:01:29.198
Mẹ tôi mất,

00:01:29.198 --> 00:01:31.324
tan vỡ tình yêu,

00:01:31.324 --> 00:01:33.167
tôi trở lại Mỹ

00:01:33.167 --> 00:01:35.268
sau nhiều năm 
sống ở nước ngoài,

00:01:35.268 --> 00:01:38.432
và tôi dễ dàng trải qua 
tất cả những biến cố đó.

NOTE Paragraph

00:01:38.432 --> 00:01:41.539
Nhưng năm 1994, 3 năm sau,

00:01:41.539 --> 00:01:45.932
Tôi thấy mình đang mất dần 
sự hứng thú với mọi thứ.

00:01:45.932 --> 00:01:47.577
Tôi không muốn làm những điều

00:01:47.577 --> 00:01:49.959
trước đây mình từng thích thú,

00:01:49.959 --> 00:01:51.877
mà không biết lý do tại sao.

00:01:51.877 --> 00:01:53.697
Đối lập với trầm cảm

00:01:53.697 --> 00:01:56.934
không phải là hạnh phúc,
mà là sinh lực,

00:01:56.934 --> 00:01:58.429
và chính là sinh lực

00:01:58.429 --> 00:02:02.082
là thứ tôi đang mất dần
vào thời điểm đó.

00:02:02.082 --> 00:02:04.237
Tất cả những thứ phải làm

00:02:04.237 --> 00:02:06.411
dường như quá sức.

00:02:06.411 --> 00:02:08.058
Tôi về nhà,

00:02:08.058 --> 00:02:11.440
và thấy nút đỏ nhấp nháy
trên máy trả lời tự động

00:02:11.440 --> 00:02:13.585
thay vì hồi hộp muốn 
nghe tin từ bạn bè,

00:02:13.585 --> 00:02:15.133
tôi nghĩ,

00:02:15.133 --> 00:02:18.368
"Sao có nhiều người 
mình phải gọi lại đến vậy."

00:02:18.368 --> 00:02:20.755
Hoặc tôi sẽ quyết định
mình nên ăn trưa,

00:02:20.755 --> 00:02:23.301
và rồi tôi nghĩ,
ôi, lại phải lấy thức ăn ra,

00:02:23.301 --> 00:02:25.340
còn cho vào đĩa nữa chứ

00:02:25.340 --> 00:02:29.389
rồi còn cắt, nhai, và nuốt,

00:02:29.389 --> 00:02:33.090
và tôi thấy chuyện đó 
như cực hình với mình.

NOTE Paragraph

00:02:33.090 --> 00:02:35.541
Và một trong những điều
thường được đề cập

00:02:35.541 --> 00:02:37.443
trong các cuộc 
thảo luận về trầm cảm

00:02:37.443 --> 00:02:39.801
đó là, bạn biết
điều đó thật ngớ ngẩn.

00:02:39.801 --> 00:02:42.537
Bạn biết điều mình đang trải qua 
thật ngớ ngẩn vô cùng.


00:02:42.537 --> 00:02:44.681
Bạn biết hầu hết mọi người 
đều xoay xở được

00:02:44.681 --> 00:02:46.995
vừa nghe tin nhắn vừa ăn trưa,

00:02:46.995 --> 00:02:48.907
tự sắp xếp để tắm táp,

00:02:48.907 --> 00:02:50.167
và mở cửa đi ra ngoài,

00:02:50.167 --> 00:02:51.644
đó là việc chả có gì quá sức,

00:02:51.644 --> 00:02:54.985
thế nhưng bạn lại 
cảm thấy nặng nề khổ sở

00:02:54.985 --> 00:02:58.737
và không sao tìm cách
thoát ra được.

00:02:58.737 --> 00:03:03.236
Và rồi tôi bắt đầu thấy 
mình hoạt động ít dần

00:03:03.236 --> 00:03:05.326
suy nghĩ ít dần

00:03:05.326 --> 00:03:07.694
cảm nhận ít dần.

00:03:07.694 --> 00:03:10.049
Giống như người vô dụng.

NOTE Paragraph

00:03:10.049 --> 00:03:12.415
Và rồi, nỗi lo âu xâm chiếm.

00:03:12.415 --> 00:03:14.694
Nếu bạn nói tôi sẽ bị

00:03:14.694 --> 00:03:16.283
trầm cảm vào tháng tới,

00:03:16.283 --> 00:03:19.507
tôi sẽ nói: "Miễn là biết 
sẽ hết vào tháng 11, tôi chịu được."

00:03:19.507 --> 00:03:20.623
Nhưng nếu bạn bảo tôi,

00:03:20.623 --> 00:03:23.923
"Bạn sẽ cực kỳ lo lắng
trong tháng tới",

00:03:23.923 --> 00:03:26.296
tôi thà cắt đứt cổ tay 
còn hơn là chịu đựng nó.

00:03:26.296 --> 00:03:28.078
Tôi luôn cảm thấy thế,

00:03:28.078 --> 00:03:30.306
thấy như thể đang đi

00:03:30.306 --> 00:03:31.708
rồi bị trượt hoặc vấp ngã

00:03:31.708 --> 00:03:33.593
và mặt đất đâm sầm vào người,

00:03:33.593 --> 00:03:36.311
thường thì nó chỉ kéo dài một giây,
nhưng đây, không,

00:03:36.311 --> 00:03:38.249
nó lại kéo dài 6 tháng.

00:03:38.249 --> 00:03:41.281
Đó là cảm giác 
lúc nào cũng sợ hãi

00:03:41.281 --> 00:03:45.057
nhưng lại không biết 
mình sợ cái gì.

00:03:45.057 --> 00:03:47.477
Và đó là lúc, 
tôi bắt đầu nghĩ,

00:03:47.477 --> 00:03:51.476
sao sống lại khổ sở đau đớn thế,

00:03:51.476 --> 00:03:54.060
và lý do duy nhất để 
không tự giết chính mình

00:03:54.060 --> 00:03:57.191
là vì không muốn
làm đau người khác.

NOTE Paragraph

00:03:57.191 --> 00:04:00.184
Và cuối cùng, một ngày nọ, 
tôi thức dậy

00:04:00.200 --> 00:04:02.208
và tôi nghĩ, hình như,
mình đột quỵ rồi,

00:04:02.208 --> 00:04:04.939
vì tôi nằm trên giường, 
hoàn toàn không cử động được,

00:04:04.939 --> 00:04:06.888
nhìn cái điện thoại, nghĩ,

00:04:06.888 --> 00:04:10.451
"Không ổn rồi, phải cầu cứu thôi."

00:04:10.451 --> 00:04:12.186
nhưng tôi không thể nào với tay

00:04:12.186 --> 00:04:14.648
nhấc điện thoại lên và bấm số.

00:04:14.648 --> 00:04:18.802
Cuối cùng, sau 4 giờ 
nằm nhìn trân trân vào điện thoại,

00:04:18.802 --> 00:04:20.164
điện thoại reo,

00:04:20.164 --> 00:04:22.412
bằng cách nào đó,
tôi nhấc được điện thoại lên,

00:04:22.412 --> 00:04:24.212
đó là cha tôi.

00:04:24.212 --> 00:04:27.365
Tôi nói: 
"Con đang nguy kịch.

00:04:27.365 --> 00:04:29.528
Cần làm cái gì ba ạ."

NOTE Paragraph

00:04:29.528 --> 00:04:32.856
Ngày hôm sau, 
tôi bắt đầu uống thuốc

00:04:32.856 --> 00:04:35.224
và trị liệu.

00:04:35.224 --> 00:04:37.531
Tôi cũng bắt đầu nghĩ tới

00:04:37.531 --> 00:04:39.410
câu hỏi đáng sợ này:

00:04:39.410 --> 00:04:41.483
Nếu tôi không phải
là một người gan góc

00:04:41.483 --> 00:04:44.039
người có thể sống sót
ở trại tập trung,

00:04:44.039 --> 00:04:45.679
thì tôi là ai?

00:04:45.679 --> 00:04:47.628
Và nếu tôi phải uống thuốc,

00:04:47.628 --> 00:04:51.335
liệu thuốc đó có làm cho tôi 
trở thành chính mình

00:04:51.335 --> 00:04:53.754
hay nó sẽ biến tôi
thành một người nào khác?

00:04:53.754 --> 00:04:55.450
Và tôi sẽ cảm thấy thế nào

00:04:55.450 --> 00:04:57.989
nếu nó biến tôi 
thành người khác?

NOTE Paragraph

00:04:57.989 --> 00:05:01.300
Tôi có hai lợi thế 
khi bước vào cuộc chiến.

00:05:01.300 --> 00:05:04.280
Thứ nhất tôi biết rằng, 
nói một cách khách quan,

00:05:04.280 --> 00:05:05.901
tôi có một cuộc đời tốt đẹp

00:05:05.901 --> 00:05:07.786
và nếu chỉ cần khỏe lên được thôi,

00:05:07.786 --> 00:05:09.224
sẽ có điều gì đó 
chờ tôi ở cuối con đường,

00:05:09.224 --> 00:05:11.010
điều gì đó đáng để sống.

00:05:11.010 --> 00:05:14.052
Và lợi thế thứ hai đó là
tôi được chữa trị tốt

NOTE Paragraph

00:05:14.052 --> 00:05:17.816
Nhưng tôi lại cứ 
trồi lên rồi lại tụt xuống,

00:05:17.816 --> 00:05:20.095
và lại cứ trồi lên, rồi lại tụt xuống,

00:05:20.095 --> 00:05:23.139
lên xuống thất thường,

00:05:23.139 --> 00:05:25.092
và cuối cùng hiểu ra rằng

00:05:25.092 --> 00:05:27.336
tôi sẽ phải sống dựa vào thuốc

00:05:27.336 --> 00:05:29.632
và trị liệu mãi mãi.

00:05:29.632 --> 00:05:32.006
Tôi băn khoăn: 
"Đây là vấn đề về hóa học,

00:05:32.006 --> 00:05:33.770
hay là vấn đề tâm lý?

00:05:33.770 --> 00:05:37.466
Bệnh này cần hóa trị
hay là chữa trị tâm lý?

00:05:37.466 --> 00:05:39.525
Và tôi không thể nào
tìm ra câu trả lời.

00:05:39.525 --> 00:05:42.002
Và rồi tôi hiểu ra rằng, thật ra,

00:05:42.002 --> 00:05:44.076
ta chẳng đủ tiến bộ 
trong cả hai lĩnh vực

00:05:44.076 --> 00:05:46.013
để giải thích
tường tận mọi vấn đề.

00:05:46.013 --> 00:05:49.260
Chữa trị bằng hóa chất
và chữa trị tâm lý,

00:05:49.260 --> 00:05:51.062
cả hai đều 
đóng vai trò nhất định,

00:05:51.062 --> 00:05:54.805
và tôi cũng nhận ra rằng 
trầm cảm là thứ gì đó

00:05:54.805 --> 00:05:57.308
được bện rất chặt rất sâu 
trong chúng ta,

00:05:57.308 --> 00:05:58.927
không thể nào tách rời nó

00:05:58.927 --> 00:06:01.413
khỏi tính cách và
nhân cách của chúng ta.

NOTE Paragraph

00:06:01.413 --> 00:06:03.445
Tôi muốn nói rằng: 
phương pháp chữa trị

00:06:03.445 --> 00:06:05.990
cho bệnh trầm cảm 
hiện rất kinh khủng.

00:06:05.990 --> 00:06:07.817
Chúng không hiệu quả cho lắm.

00:06:07.817 --> 00:06:09.650
Lại cực kỳ mắc tiền.

00:06:09.650 --> 00:06:12.099
Đi kèm với 
vô số tác dụng phụ.

00:06:12.099 --> 00:06:13.888
Chúng là một thảm họa.

00:06:13.888 --> 00:06:16.766
Nhưng tôi cũng biết ơn 
vì tôi sống ở thời này,

00:06:16.766 --> 00:06:18.576
chứ không phải 50 năm trước,

00:06:18.576 --> 00:06:20.087
khi người ta gần như

00:06:20.087 --> 00:06:21.488
chẳng làm được gì.

00:06:21.488 --> 00:06:24.069
Tôi hy vọng rằng 50 năm sau,

00:06:24.069 --> 00:06:25.926
khi nghe về
cách chữa trị cho tôi,

00:06:25.926 --> 00:06:28.059
họ sẽ kinh sợ khi biết
có người phải chịu

00:06:28.059 --> 00:06:30.885
thứ khoa học nguyên thủy như vậy.

NOTE Paragraph

00:06:30.885 --> 00:06:35.441
Trầm cảm là một
khiếm khuyết trong tình yêu.

00:06:35.441 --> 00:06:38.582
Nếu bạn kết hôn với ai đó và nghĩ,

00:06:38.582 --> 00:06:42.177
"Nếu vợ mình mà chết,
mình sẽ cưới người khác"

00:06:42.177 --> 00:06:45.223
thì đó chẳng phải là tình yêu
mà hằng thân thuộc với ta.

00:06:45.223 --> 00:06:47.173
Chẳng có cái gọi là tình yêu

00:06:47.173 --> 00:06:49.817
nếu không có 
cảm nhận về mất mát,

00:06:49.817 --> 00:06:52.401
và cái bóng ma tuyệt vọng

00:06:52.401 --> 00:06:56.130
có thể là động cơ khiến 
càng thêm khắng khít gắn bó.

NOTE Paragraph

00:06:56.130 --> 00:06:59.059
Có 3 điều con người ta
hay bị nhầm lẫn:

00:06:59.059 --> 00:07:02.859
trầm cảm, đau thương và buồn bã.

00:07:02.859 --> 00:07:06.145
Đau thương là phản ứng hiển lộ.

00:07:06.145 --> 00:07:09.104
Nếu qua một mất mát nào đó,
bạn cảm thấy cực kỳ buồn bã,

00:07:09.104 --> 00:07:10.737
và rồi 6 tháng sau,

00:07:10.737 --> 00:07:13.959
bạn vẫn buồn vô cùng, 
nhưng dần hoạt động lại bình thường,

00:07:13.959 --> 00:07:15.687
đó chắc chắn là đau buồn,

00:07:15.687 --> 00:07:17.979
và chắc nó sẽ tự hết thôi

00:07:17.979 --> 00:07:19.428
theo chừng mực nào đó.

00:07:19.428 --> 00:07:22.179
Nếu bạn phải chịu
một mất mát vô cùng lớn,

00:07:22.179 --> 00:07:23.393
và cảm thấy kinh khủng,

00:07:23.393 --> 00:07:26.390
6 tháng sau hầu như chẳng thể
quay trở lại bình thường,

00:07:26.390 --> 00:07:28.975
đó chắc chắn là 
trầm cảm xuất phát từ

00:07:28.975 --> 00:07:31.449
những tình huống thảm khốc.

00:07:31.449 --> 00:07:35.081
Quỹ đạo này cho chúng ta 
thấy nhiều điều.

00:07:35.081 --> 00:07:38.439
Người ta cứ nghĩ 
trầm cảm là buồn.

00:07:38.439 --> 00:07:40.775
Thực ra, nó là rất rất rất buồn,

00:07:40.775 --> 00:07:42.439
quá nhiều đau thương,

00:07:42.439 --> 00:07:45.368
dù nguyên nhân có khi 
lại vô cùng nhỏ nhặt.

NOTE Paragraph

00:07:45.368 --> 00:07:48.115
Khi tôi bắt đầu hiểu trầm cảm,

00:07:48.115 --> 00:07:50.950
và phỏng vấn những người
đã từng mắc bệnh,

00:07:50.950 --> 00:07:53.981
Tôi nhận thấy, 
có những người nhìn bề ngoài

00:07:53.981 --> 00:07:55.686
có vẻ như là

00:07:55.686 --> 00:07:57.748
bị trầm cảm tương đối nhẹ,

00:07:57.748 --> 00:08:01.195
tuy nhiên họ lại hoàn toàn 
bị bất lực do trầm cảm.

00:08:01.195 --> 00:08:03.053
Và có những người,
qua lời lẽ

00:08:03.053 --> 00:08:04.365
mà họ mô tả,

00:08:04.365 --> 00:08:06.616
nghe như chịu trầm cảm nặng

00:08:06.616 --> 00:08:09.431
nhưng lại là những người
có lúc đã có cuộc sống tốt đẹp

00:08:09.431 --> 00:08:11.586
giữa các giai đoạn trầm cảm.

00:08:11.586 --> 00:08:14.271
Và tôi bắt đầu tìm hiểu điều

00:08:14.271 --> 00:08:15.874
đã làm cho một số người

00:08:15.874 --> 00:08:18.127
kiên cường hơn người khác.

00:08:18.127 --> 00:08:19.686
Cơ chế nào

00:08:19.686 --> 00:08:21.530
cho phép họ sống sót?

00:08:21.530 --> 00:08:24.699
Tôi đã phỏng vấn 
không biết bao nhiêu người

00:08:24.699 --> 00:08:26.874
từng bị trầm cảm.

NOTE Paragraph

00:08:26.874 --> 00:08:28.825
Một trong những người đầu 
được phỏng vấn

00:08:28.825 --> 00:08:30.706
đã mô tả trầm cảm

00:08:30.706 --> 00:08:33.967
là cảm giác chết từ từ,

00:08:33.967 --> 00:08:36.091
may mà, tôi nghe điều này từ sớm

00:08:36.091 --> 00:08:37.457
bởi vì nó nhắc tôi

00:08:37.457 --> 00:08:39.456
rằng chết từ từ

00:08:39.456 --> 00:08:41.491
có thể dẫn tới cái chết thiệt,

00:08:41.491 --> 00:08:43.495
và đây là 
một vấn đề nghiêm trọng.

00:08:43.495 --> 00:08:46.154
Đây là nguyên nhân lớn 
gây khuyết tật trên thế giới,

00:08:46.154 --> 00:08:49.184
người ta chết vì nó mỗi ngày.

NOTE Paragraph

00:08:49.184 --> 00:08:50.953
Một trong những người 
tôi trò chuyện

00:08:50.953 --> 00:08:52.927
khi tôi cố tìm hiểu về điều này,

00:08:52.927 --> 00:08:54.595
là một người bạn dễ thương

00:08:54.595 --> 00:08:56.613
tôi đã biết lâu rồi,

00:08:56.613 --> 00:08:59.155
chị ấy đã có 
giai đoạn bị loạn thần

00:08:59.155 --> 00:09:01.059
trong năm đầu đại học,

00:09:01.059 --> 00:09:04.115
và rồi diễn biến thành 
trầm cảm rất tồi tệ.

00:09:04.115 --> 00:09:05.541
Chị ấy bị 
rối loạn lưỡng cực,

00:09:05.541 --> 00:09:08.184
hay khi ấy còn gọi 
là hưng-trầm cảm.

00:09:08.184 --> 00:09:10.228
Nhưng rồi chị ấy đã khá lên,

00:09:10.228 --> 00:09:11.936
nhờ dùng lithium

00:09:11.936 --> 00:09:13.311
và rồi cuối cùng,

00:09:13.311 --> 00:09:15.271
không còn uống lithium nữa,

00:09:15.271 --> 00:09:17.106
để xem không có thuốc sẽ thế nào,

00:09:17.106 --> 00:09:19.081
nhưng chị ấy
đã bị loạn thần lại

00:09:19.081 --> 00:09:21.419
rồi sa sút tinh thần
thành cơn trầm cảm nặng nhất

00:09:21.419 --> 00:09:23.291
tôi từng thấy.

00:09:23.291 --> 00:09:26.306
Khi ấy chị ngồi
trong căn hộ của bố mẹ,

00:09:26.306 --> 00:09:29.383
trương căng lực,
không động tĩnh,

00:09:29.383 --> 00:09:31.865
hết ngày này sang ngày khác.

00:09:31.865 --> 00:09:35.082
Vài năm sau, 
khi tôi phỏng vấn chị,

00:09:35.082 --> 00:09:38.413
chị đã là một nhà thơ 
và nhà tâm lí trị liệu tên là Maggie Robbins.

00:09:38.413 --> 00:09:41.646
Khi tôi phỏng vấn, chị nói:

00:09:41.646 --> 00:09:45.030
"Tôi đã hát bài "Hoa bay hết đi đâu"
('Where Have All The Flowers Gone')

00:09:45.030 --> 00:09:48.240
hát đi hát lại
để chiếm lấy tâm trí mình.

00:09:48.240 --> 00:09:51.375
Tôi đã hát để xóa đi
điều tâm trí mình đang nói:

00:09:51.375 --> 00:09:55.865
"Mày chả là gì cả
Mày chả là ai,

00:09:55.865 --> 00:09:58.691
Mày thậm chí 
không đáng sống nữa."

00:09:58.691 --> 00:10:00.869
khi tôi bắt đầu nghĩ

00:10:00.869 --> 00:10:03.082
đến chuyện tự sát."

NOTE Paragraph

00:10:03.082 --> 00:10:04.990
Khi trầm cảm, người ta
không nghĩ rằng

00:10:04.990 --> 00:10:07.127
mình đã mang lên
một tấm mạng đen

00:10:07.127 --> 00:10:09.107
và nhìn thế giới
qua lớp sương mù

00:10:09.107 --> 00:10:11.001
của những cảm xúc tiêu cực.

00:10:11.001 --> 00:10:13.721
Người ta nghĩ rằng,
một tấm mạng đã bị cất đi,

00:10:13.721 --> 00:10:15.643
tấm mạng ấy
là niềm hạnh phúc,

00:10:15.643 --> 00:10:18.067
và giờ đây, người ta phải 
nhìn mọi thứ trần trụi.

00:10:18.067 --> 00:10:21.031
Giúp đỡ người tâm thần phân liệt
thì dễ hơn,

00:10:21.031 --> 00:10:22.842
vì họ biết có gì đó
rất lạ ở trong mình,

00:10:22.842 --> 00:10:25.029
cần phải được xua đuổi đi,

00:10:25.029 --> 00:10:27.193
nhưng với người trầm cảm thì rất khó

00:10:27.193 --> 00:10:31.040
vì chúng ta tin là
mình đang nhìn thấy sự thật.

NOTE Paragraph

00:10:31.040 --> 00:10:33.987
Nhưng sự thật nói dối.

00:10:33.987 --> 00:10:35.985
Tôi bị ám ảnh bởi câu nói:

00:10:35.985 --> 00:10:38.360
"Nhưng sự thật nói dối."

00:10:38.360 --> 00:10:40.813
Khi nói chuyện với người trầm cảm,
tôi phát hiện ra

00:10:40.813 --> 00:10:43.495
họ có rất nhiều 
cảm nhận, tri giác ảo.

00:10:43.495 --> 00:10:45.162
Họ nói: "Không ai yêu tôi."

00:10:45.162 --> 00:10:46.813
Bạn nói: "Tôi yêu anh,

00:10:46.813 --> 00:10:49.335
vợ anh yêu anh
mẹ anh yêu anh."

00:10:49.335 --> 00:10:51.258
Bạn có thể 
trả lời ngay như vậy,

00:10:51.258 --> 00:10:52.923
với hầu hết mọi người.

00:10:52.923 --> 00:10:55.190
Nhưng những người trầm cảm cũng nói:

00:10:55.190 --> 00:10:56.895
"Bất luận chúng ta làm gì,

00:10:56.895 --> 00:10:59.168
rồi cuối cùng cũng chết cả thôi."

00:10:59.168 --> 00:11:01.371
Hoặc nói: 
"Chả còn sự gắn kết thực sự

00:11:01.371 --> 00:11:03.024
giữa hai con người nữa đâu.

00:11:03.024 --> 00:11:05.600
Mỗi chúng ta bế tắc
trong cơ thể của chính mình."

00:11:05.600 --> 00:11:07.449
Khi đó bạn cần trả lời:

00:11:07.449 --> 00:11:08.770
"Đúng thế,

00:11:08.770 --> 00:11:10.588
nhưng tôi nghĩ giờ 
ta nên tập trung

00:11:10.588 --> 00:11:12.484
về chuyện sáng nay 
ta sẽ ăn gì đây."

00:11:12.484 --> 00:11:14.669
(Cười)

00:11:14.669 --> 00:11:16.338
Nhiều lần,

00:11:16.338 --> 00:11:19.234
điều họ biểu lộ không phải 
là bệnh lý mà là quan điểm

00:11:19.234 --> 00:11:21.891
và nghĩ rằng,
điều thực sự nổi bật

00:11:21.891 --> 00:11:24.825
là đa số ai cũng biết
những câu hỏi về sự tồn tại

00:11:24.825 --> 00:11:27.115
và họ sẽ không 
khiến chúng ta bối rối.

00:11:27.115 --> 00:11:29.274
Tôi thích một nghiên cứu

00:11:29.274 --> 00:11:30.954
trong đó có một nhóm
người bị trầm cảm,

00:11:30.954 --> 00:11:32.855
và một nhóm người không bị,

00:11:32.855 --> 00:11:35.478
cả hai phải chơi 
video game trong 1 tiếng

00:11:35.478 --> 00:11:37.291
và cuối giờ chơi,

00:11:37.291 --> 00:11:38.942
họ được hỏi họ đã

00:11:38.942 --> 00:11:40.806
giết được bao nhiêu quái vật.

00:11:40.806 --> 00:11:43.018
Nhóm bị trầm cảm
nói khá chính xác,

00:11:43.018 --> 00:11:45.076
xê dịch trong 10%

00:11:45.076 --> 00:11:46.547
nhưng nhóm 
không bị trầm cảm

00:11:46.547 --> 00:11:50.092
đưa con số gấp 
khoảng 15 đến 20 lần

00:11:50.092 --> 00:11:51.834
so với số quái vật --- (Cười) ---

00:11:51.834 --> 00:11:55.945
họ thực sự đã giết.

NOTE Paragraph

00:11:55.945 --> 00:11:59.011
Khi tôi chọn viết về trầm cảm,
nhiều người hỏi

00:11:59.011 --> 00:12:00.780
chắc rất là khó

00:12:00.780 --> 00:12:03.904
để lộ mình ra
cho người khác thấy.

00:12:03.904 --> 00:12:06.104
Họ hỏi: "Mỗi người
kể với anh một khác không?"

00:12:06.104 --> 00:12:08.176
Tôi nói: 
"Vâng, họ kể khác nhau.

00:12:08.176 --> 00:12:10.090
Họ kể mỗi khác

00:12:10.090 --> 00:12:12.880
khi họ bắt đầu kể 
về kinh nghiệm của họ,

00:12:12.880 --> 00:12:14.715
về kinh nghiệm
của chị em họ,

00:12:14.715 --> 00:12:16.489
hoặc bạn bè họ.

00:12:16.489 --> 00:12:18.781
Mọi thứ khác biệt
bởi giờ tôi biết

00:12:18.781 --> 00:12:21.462
trầm cảm, 
đó là bí mật gia đình

00:12:21.462 --> 00:12:23.539
mà mỗi người có.

NOTE Paragraph

00:12:23.539 --> 00:12:27.167
Vài năm trước
tôi có dự một hội thảo.

00:12:27.167 --> 00:12:29.820
Vào ngày Thứ Sáu
trong hội thảo dài 3 ngày ấy,

00:12:29.820 --> 00:12:32.711
một trong những người tham dự
gọi tôi ra và nói:

00:12:32.711 --> 00:12:36.116
"Tôi bị trầm cảm

00:12:36.116 --> 00:12:38.885
và xấu hổ về nó

00:12:38.885 --> 00:12:40.988
nhưng tôi đang uống thuốc

00:12:40.988 --> 00:12:43.936
và muốn hỏi xin ý kiến của anh"

00:12:43.936 --> 00:12:46.770
Và tôi đưa ra lời khuyên
mà tôi cho là tốt nhất.

00:12:46.770 --> 00:12:48.490
Rồi chị ấy nói:
"Anh ạ,

00:12:48.490 --> 00:12:51.281
chồng tôi sẽ chẳng bao giờ
hiểu được điều này.

00:12:51.281 --> 00:12:53.854
Anh ấy là kiểu người không 
hiểu được chuyện này,

00:12:53.854 --> 00:12:56.721
cho nên chuyện này
chỉ anh và tôi biết thôi nhé."

00:12:56.721 --> 00:12:58.507
Tôi nói: "Được mà."

00:12:58.507 --> 00:13:00.616
Vào ngày Chủ Nhật 
vẫn trong hội thảo đó,

00:13:00.616 --> 00:13:03.660
chồng cô ấy kéo tôi ra,

00:13:03.660 --> 00:13:05.354
ông ấy nói: 
"Vợ tôi sẽ nghĩ


00:13:05.354 --> 00:13:07.789
tôi không phải là đàn ông
nếu cô ấy biết điều này

00:13:07.789 --> 00:13:10.255
nhưng tôi đang bị trầm cảm

00:13:10.255 --> 00:13:11.609
và tôi phải uống thuốc

00:13:11.609 --> 00:13:14.114
không biết anh nghĩ sao 
về chuyện này?"

00:13:14.114 --> 00:13:15.537
Họ đều đang giấu

00:13:15.537 --> 00:13:17.752
cùng chữa trị
ở hai nơi khác nhau


00:13:17.752 --> 00:13:20.397
trong cùng một căn phòng.

00:13:20.397 --> 00:13:22.418
Tôi trả lời
tôi nghĩ rằng

00:13:22.418 --> 00:13:24.102
giờ mà họ nói chuyện với nhau 


00:13:24.102 --> 00:13:26.116
thì chắc sẽ nổ ra 
một vài vấn đề đấy.

00:13:26.116 --> 00:13:30.307
(Cười)

00:13:30.307 --> 00:13:31.962
Nhưng tôi đã sốc

00:13:31.962 --> 00:13:33.768
bởi cái gánh nặng

00:13:33.768 --> 00:13:36.141
của những sự giấu giếm ấy.

00:13:36.141 --> 00:13:38.026
Trầm cảm khiến ta kiệt quệ.

00:13:38.026 --> 00:13:40.794
Nó gặm nhấm hết
thời giờ và sức lực của ta,

00:13:40.794 --> 00:13:42.298
và im không nói gì về nó

00:13:42.298 --> 00:13:45.029
có thể khiến nó tệ hơn.

NOTE Paragraph

00:13:45.029 --> 00:13:46.762
Sau đó, tôi bắt đầu 
nghĩ về các cách

00:13:46.762 --> 00:13:48.728
giúp người ta cảm thấy khá hơn.

00:13:48.728 --> 00:13:51.167
Ban đầu tôi rất bảo thủ 
trong việc dùng thuốc.

00:13:51.167 --> 00:13:53.539
Tôi tin có những liệu pháp
sẽ có tác dụng,

00:13:53.539 --> 00:13:55.348
rõ ràng chúng có tác dụng--

00:13:55.348 --> 00:13:56.992
có thuốc,

00:13:56.992 --> 00:13:58.468
có các phương pháp trị liệu,

00:13:58.468 --> 00:14:00.913
cũng có thể có 
phương pháp sốc điện,

00:14:00.913 --> 00:14:03.588
còn lại là nhảm nhí hết.

00:14:03.588 --> 00:14:05.420
Nhưng rồi tôi nhận ra

00:14:05.420 --> 00:14:07.172
nếu bị ung thư não,

00:14:07.172 --> 00:14:08.644
và bạn nói rằng
trồng cây chuối

00:14:08.644 --> 00:14:11.639
20 phút vào mỗi buổi sáng
khiến bạn khá hơn,


00:14:11.639 --> 00:14:13.153
thì chắc nó khiến khá hơn thật,

00:14:13.153 --> 00:14:14.741
nhưng vẫn bị ung thư não,

00:14:14.741 --> 00:14:17.030
vẫn có thể chết vì bệnh này.

00:14:17.030 --> 00:14:19.542
Nhưng nếu bạn nói
bạn bị trầm cảm

00:14:19.542 --> 00:14:21.647
và mỗi sáng
trồng cây chuối 20 phút

00:14:21.647 --> 00:14:24.131
khiến bạn thấy khá hơn,
thì đúng là nó có tác dụng,

00:14:24.131 --> 00:14:26.491
bởi trầm cảm
là bệnh trong cảm giác của bạn,

00:14:26.491 --> 00:14:28.100
và nếu bạn cảm thấy tốt hơn,

00:14:28.100 --> 00:14:30.930
thì kết quả là,
bạn sẽ không còn trầm cảm nữa.

00:14:30.930 --> 00:14:32.963
Bởi vậy tôi trở nên 
cởi mở hơn

00:14:32.963 --> 00:14:35.888
với những phương pháp chữa trị 
khác với Tây y.




NOTE Paragraph

00:14:35.888 --> 00:14:38.272
Tôi nhận được thư,
hàng trăm lá,

00:14:38.272 --> 00:14:40.788
họ viết để kể tôi nghe
những điều đã giúp cho họ.

00:14:40.788 --> 00:14:42.989
Ở hậu trường,
hôm nay một người hỏi tôi

00:14:42.989 --> 00:14:44.452
về thiền.

00:14:44.452 --> 00:14:46.917
Một lá thư mà tôi rất quý

00:14:46.917 --> 00:14:48.391
là của một chị này

00:14:48.391 --> 00:14:50.598
viết rằng chị đã
thử nghiệm các liệu pháp

00:14:50.598 --> 00:14:52.985
chị ấy thử thuốc
cái gì cũng đã thử,

00:14:52.985 --> 00:14:55.822
và rồi tìm ra một giải pháp
và mong chia sẻ với mọi người,

00:14:55.822 --> 00:14:59.634
đó là ngồi tết vòng.

00:14:59.634 --> 00:15:02.633
(Cười)

00:15:02.633 --> 00:15:06.157
Chị ấy cũng gửi cho tôi
một số sợi vòng chị ấy đã làm (Cười)

00:15:06.157 --> 00:15:09.845
Nhưng hôm nay 
tôi lại không đeo.


00:15:09.845 --> 00:15:12.360
Tôi gợi ý chị ấy thử tra cứu

00:15:12.360 --> 00:15:16.408
chứng rối loại ám ảnh cưỡng chế
trên DSM.

NOTE Paragraph

00:15:16.408 --> 00:15:19.536
Nhưng khi tôi xem xét
phương pháp chữa trị phi chính thống,

00:15:19.536 --> 00:15:22.444
tôi cũng học được cách nhìn
các phương pháp chữa trị khác.

00:15:22.444 --> 00:15:25.347
Tôi đã thử phép trừ tà
của một bộ lạc ở Senegal

00:15:25.347 --> 00:15:27.360
nghi lễ dùng nhiều huyết chiên,

00:15:27.360 --> 00:15:29.422
giờ tôi sẽ không mô tả chi tiết

00:15:29.422 --> 00:15:31.422
nhưng vài năm sau
tôi có dịp đến Rwanda


00:15:31.422 --> 00:15:33.180
làm việc trong một dự án.

00:15:33.180 --> 00:15:35.976
tôi đã kể về kinh nghiệm ấy của mình
với một người nọ,

00:15:35.976 --> 00:15:37.736
anh ấy nói:
"Anh biết không,

00:15:37.736 --> 00:15:39.556
đấy là Tây Phi
còn Đông Phi chúng tôi,

00:15:39.556 --> 00:15:41.390
các nghi lễ 
hơi khác một chút,

00:15:41.390 --> 00:15:43.403
nhưng cũng có những nghi lễ


00:15:43.403 --> 00:15:45.390
giống như anh mô tả."

00:15:45.390 --> 00:15:47.053
- Thế ư?
- Đúng vậy!

00:15:47.053 --> 00:15:49.695
"Chúng tôi có nhiều rắc rối
với bác sĩ tâm thần phương Tây,

00:15:49.695 --> 00:15:52.452
đặc biệt những người
xuất hiện sau nạn diệt chủng."


00:15:52.452 --> 00:15:54.779
Tôi hỏi: 
"Những phiền phức kiểu gì?"

00:15:54.779 --> 00:15:56.325
Anh ấy nói:

00:15:56.325 --> 00:15:58.989
"Họ làm những điều kì cục là

00:15:58.989 --> 00:16:00.874
không cho người ta ra nắng

00:16:00.874 --> 00:16:02.574
trong khi ra nắng
thì mới khỏe lên.


00:16:02.574 --> 00:16:05.668
Họ cũng không cho nghe trống
để khiến mạch máu lưu thông.


00:16:05.668 --> 00:16:07.510
Họ cũng chẳng cho
giao tiếp xã hội.

00:16:07.510 --> 00:16:09.285
Họ không cho rằng trầm cảm

00:16:09.285 --> 00:16:10.718
là bị một thần nhập vào.

00:16:10.718 --> 00:16:13.349
Ngược lại, họ đưa người ta

00:16:13.349 --> 00:16:15.977
lần lượt từng người
vào một căn phòng nhỏ tối tăm

00:16:15.977 --> 00:16:17.320
cho họ nói suốt một tiếng

00:16:17.320 --> 00:16:19.550
về những chuyện tồi tệ
từng xảy đến với họ."

00:16:19.550 --> 00:16:25.010
(Cười) (Vỗ tay)

00:16:25.010 --> 00:16:27.372
Anh ấy nói tiếp:
Chúng tôi phải trục xuất họ.

00:16:27.372 --> 00:16:30.429
(Cười)

NOTE Paragraph

00:16:30.429 --> 00:16:32.873
Khép lại trình bày về
cách chữa phi chính thống,

00:16:32.873 --> 00:16:34.908
tôi muốn kể về
Frank Russakoff.

00:16:34.908 --> 00:16:37.961
Anh ấy đã
bị trầm cảm rất nặng

00:16:37.961 --> 00:16:40.876
có lẽ là trường hợp nặng nhất
tôi từng gặp ở nam giới.

00:16:40.876 --> 00:16:42.869
Anh ấy thường xuyên bị trầm cảm.

00:16:42.869 --> 00:16:45.010
Khi gặp tôi ,
anh ấy đang trong tình trạng

00:16:45.010 --> 00:16:48.168
mỗi tháng đều phải sốc điện.

00:16:48.168 --> 00:16:50.743
Sau đó một tuần, anh ấy 
thấy mất phương hướng,

00:16:50.743 --> 00:16:52.546
rồi một tuần lại thấy ổn,

00:16:52.546 --> 00:16:54.246
rồi tuần sau,
tinh thần lại xuống

00:16:54.246 --> 00:16:56.931
tuần sau nữa,
lại đi sốc điện.

00:16:56.931 --> 00:16:58.346
Khi gặp, anh ấy bảo tôi:

00:16:58.346 --> 00:17:00.898
"Sống từng ngày thế này
thật không sao chịu nổi

00:17:00.898 --> 00:17:02.405
Tôi không thể tiếp tục thế này

00:17:02.405 --> 00:17:04.669
tôi vừa tìm ra cách
để kết thúc mọi chuyện

00:17:04.669 --> 00:17:06.226
nếu tôi không 
cảm thấy khá hơn.

00:17:06.226 --> 00:17:08.934
nhưng," - anh ấy nói-
"tôi nghe nói về một dự thảo

00:17:08.934 --> 00:17:11.157
ở Bệnh viện Massachuset
về một quy trình gọi là


00:17:11.157 --> 00:17:13.183
cingulotomy,
tức là phẫu thuật não

00:17:13.183 --> 00:17:15.754
tôi nghĩ tôi sẽ thử."

00:17:15.754 --> 00:17:17.708
Lúc đó, tôi đã rất kinh ngạc


00:17:17.708 --> 00:17:19.008
khi thấy rằng một người

00:17:19.008 --> 00:17:22.229
chắc chắn đã có vô vàn 
trải nghiệm tồi tệ

00:17:22.229 --> 00:17:24.088
với các phương pháp chữa trị

00:17:24.088 --> 00:17:27.210
vẫn còn đâu đó trong mình
đủ niềm lạc quan


00:17:27.210 --> 00:17:29.760
để thử thêm một cách nữa.

00:17:29.760 --> 00:17:31.940
Anh ấy đã phẫu thuật não

00:17:31.940 --> 00:17:33.981
kết quả thành công đến kinh ngạc.

00:17:33.981 --> 00:17:35.474
Giờ anh ấy là bạn của tôi,

00:17:35.474 --> 00:17:38.966
có một người vợ dễ thương
hai đứa con xinh đẹp.

00:17:38.966 --> 00:17:41.915
Sau cuộc phẫu thuật,
anh ấy viết thư cho tôi vào Giáng Sinh

00:17:41.915 --> 00:17:43.104
anh nói:

00:17:43.104 --> 00:17:45.511
"Năm nay cha tôi 
gửi tặng hai món quà,

00:17:45.511 --> 00:17:48.113
Một là cái giá CD lưu động

00:17:48.113 --> 00:17:49.534
cái này, tôi không cần lắm,

00:17:49.534 --> 00:17:51.631
nhưng tôi biết ông tặng
để tôi ăn mừng việc

00:17:51.631 --> 00:17:53.359
giờ tôi đang sống tự lập

00:17:53.359 --> 00:17:55.406
và có một công việc 
mình yêu thích.

00:17:55.406 --> 00:17:56.967
Món quà kia,

00:17:56.967 --> 00:17:58.543
là bức ảnh của bà tôi,

00:17:58.543 --> 00:18:00.795
bà đã chết vì tự sát.

00:18:00.795 --> 00:18:03.730
Khi tôi mở nó ra,
tôi bật khóc,

00:18:03.730 --> 00:18:05.610
mẹ tôi đến và hỏi:

00:18:05.610 --> 00:18:08.925
"Con khóc vì có một người thân
mà con chưa từng được gặp mặt ư?"

00:18:08.925 --> 00:18:13.013
Tôi trả lời: "Bà cũng 
mang căn bệnh của con, mẹ ạ."

00:18:13.013 --> 00:18:15.594
Giờ khi đang viết cho anh,
tôi cũng khóc.

00:18:15.594 --> 00:18:19.189
Không phải vì tôi buồn
mà vì đang xúc động mạnh,


00:18:19.189 --> 00:18:21.410
tôi mới nghĩ,
tôi đã có nguy cơ tự sát,

00:18:21.410 --> 00:18:23.113
nhưng ba mẹ
đã giúp tôi tiếp tục,

00:18:23.113 --> 00:18:24.862
cả các bác sĩ cũng thế.

00:18:24.862 --> 00:18:26.716
rồi tôi được phẫu thuật.

00:18:26.716 --> 00:18:29.531
Giờ tôi còn sống 
và đầy biết ơn.

00:18:29.531 --> 00:18:31.791
Chúng ta đang sống đúng thời

00:18:31.791 --> 00:18:35.670
mặc dù nhiều khi
ta không hề thấy thế."

NOTE Paragraph

00:18:35.670 --> 00:18:37.567
Tôi đã sốc bởi vì


00:18:37.567 --> 00:18:39.292
đa số coi trầm cảm là

00:18:39.292 --> 00:18:42.829
một thứ thuộc tầng lớp trung lưu, 
hiện đại, du nhập từ phương Tây,

00:18:42.829 --> 00:18:44.981
và tôi đã xem xét 
sự chi phối của bệnh này

00:18:44.981 --> 00:18:46.984
trong nhiều bối cảnh khác nhau.

00:18:46.984 --> 00:18:49.103
Một trong những điều 
tôi lưu tâm nhất

00:18:49.103 --> 00:18:50.893
là căn bệnh trầm cảm 
ở những người nghèo.

00:18:50.893 --> 00:18:52.674
Thế là, tôi đã ra đi, để xem

00:18:52.674 --> 00:18:55.254
người ta làm gì được
cho người nghèo trầm cảm.

00:18:55.254 --> 00:18:57.412
Tôi phát hiện ra là
phần lớn người nghèo

00:18:57.412 --> 00:18:59.969
không được điều trị trầm cảm.

00:18:59.969 --> 00:19:02.888
Trầm cảm là hệ quả 
của sự mềm yếu được di truyền

00:19:02.888 --> 00:19:06.046
được cho là có thể 
có trong bất kì ai;

00:19:06.046 --> 00:19:07.999
và là do hoàn cảnh kích động,

00:19:07.999 --> 00:19:09.902
yếu tố này,
dường như hệ trọng hơn

00:19:09.902 --> 00:19:11.777
đối với những người nghèo khổ.

00:19:11.777 --> 00:19:14.204
Thế nhưng, nó lại thế này: 
nếu bạn có

00:19:14.204 --> 00:19:16.344
cuộc sống tươi đẹp 
nhưng lại thấy sầu thảm,

00:19:16.344 --> 00:19:18.344
bạn tự hỏi: "Tại sao
tôi cảm thấy thế?

00:19:18.344 --> 00:19:20.013
Tôi ắt hẳn bị trầm cảm."

00:19:20.013 --> 00:19:21.936
Và bạn đi chữa trị.

00:19:21.936 --> 00:19:24.029
Nhưng nếu bạn thực sự
sống một đời thảm hại

00:19:24.029 --> 00:19:25.896
và cảm thấy luôn sầu thảm,

00:19:25.896 --> 00:19:28.722
cảm giác này hoàn toàn 
tương xứng với đời sống của bạn,

00:19:28.722 --> 00:19:30.446
bạn sẽ không nghĩ rằng

00:19:30.446 --> 00:19:32.229
"Bệnh này chữa được."

00:19:32.229 --> 00:19:35.365
Và thế là đất nước này,
có một thứ dịch bệnh:

00:19:35.365 --> 00:19:38.278
trầm cảm ở người nghèo.

00:19:38.278 --> 00:19:40.790
Bệnh này, không ai để mắt tới,
không ai chữa,

00:19:40.790 --> 00:19:42.846
không ai giải quyết,

00:19:42.846 --> 00:19:45.046
bệnh này là một 
thảm họa trên diện lớn.

00:19:45.046 --> 00:19:46.534
Tôi tìm được một cô học giả nọ,

00:19:46.534 --> 00:19:48.351
bấy giờ đang làm nghiên cứu

00:19:48.351 --> 00:19:50.092
ở khu ổ chuột rìa D.C.,

00:19:50.092 --> 00:19:53.089
Ở đó, cô ấy gặp những phụ nữ 
thực ra đến khám những bệnh khác,

00:19:53.089 --> 00:19:54.868
nhưng lại được 
chẩn đoán trầm cảm.

00:19:54.868 --> 00:19:58.613
Cô trình dự thảo 
thí nghiệm sáu tháng.

00:19:58.613 --> 00:20:00.463
Lolly, một phụ nữ
đã đồng ý tham gia.

00:20:00.463 --> 00:20:02.760
Hôm vào làm thí nghiệm, 
chị ta đã nói như vầy.

00:20:02.760 --> 00:20:06.155
Chị ấy là một phụ nữ,

00:20:06.155 --> 00:20:08.247
có 7 con. 
Chị nói:

00:20:08.247 --> 00:20:10.898
"Trước tôi có đi làm, 
nhưng giờ thì không

00:20:10.898 --> 00:20:12.958
bởi tôi không 
bước nổi ra khỏi nhà.

00:20:12.958 --> 00:20:15.186
Tôi không nói nổi 
câu nào với các con.

00:20:15.186 --> 00:20:17.953
Sáng ra, tôi chỉ đợi 
chúng nó ra khỏi nhà,

00:20:17.953 --> 00:20:20.943
rồi lên giường,
trùm chăn kín mít.

00:20:20.943 --> 00:20:22.589
Đến 3 giờ, bọn trẻ về.

00:20:22.589 --> 00:20:24.390
Thời gian trôi
nhanh quá là nhanh."

00:20:24.390 --> 00:20:26.630
Chị còn nói: 
"Tôi uống nhiều thuốc ngủ Tylenol

00:20:26.630 --> 00:20:29.389
tôi uống đủ thứ, 
miễn sao ngủ thêm được.

00:20:29.389 --> 00:20:33.159
Chồng tôi luôn nói là 
tôi ngu và xấu xí.

00:20:33.159 --> 00:20:36.664
Tôi ước chi mình có thể 
chấm dứt cơn đau".

NOTE Paragraph

00:20:36.664 --> 00:20:39.304
Lolly được đưa vào 
chương trình thí nghiệm nói trên.

00:20:39.304 --> 00:20:41.612
Sáu tháng sau, 
tôi có dịp phỏng vấn chị.

00:20:41.612 --> 00:20:46.019
Lúc ấy, chị đã đi trông trẻ
cho hải quân Mỹ.

00:20:46.019 --> 00:20:49.824
Chị đã bỏ 
người chồng bạo hành kia.

00:20:49.824 --> 00:20:51.906
Chị nói với tôi:

00:20:51.906 --> 00:20:54.275
"Các con tôi giờ vui hơn nhiều.

00:20:54.275 --> 00:20:56.252
Trong nhà có một phòng 
cho bọn con trai,

00:20:56.252 --> 00:20:58.860
một phòng cho bọn con gái.

00:20:58.860 --> 00:21:01.399
Nhưng cứ đến tối, 
bảy đứa trèo lên giường mẹ.

00:21:01.399 --> 00:21:04.011
8 mẹ con làm bài tập 
và những thứ khác cùng nhau.

00:21:04.011 --> 00:21:05.684
Một đứa muốn 
mai sau đi giảng đạo,

00:21:05.684 --> 00:21:07.384
một đứa muốn làm lính cứu hỏa.

00:21:07.384 --> 00:21:10.350
Một đứa con gái 
lại muốn sau làm luật sư.

00:21:10.350 --> 00:21:12.355
Giờ bọn nó không còn 
hay khóc như trước,

00:21:12.355 --> 00:21:14.913
không hay đánh nhau như trước.

00:21:14.913 --> 00:21:18.693
Tôi giờ chỉ cần các con.

00:21:18.693 --> 00:21:20.605
Mọi thứ,
cách tôi ăn mặc và hành xử,

00:21:20.605 --> 00:21:25.798
cũng như cảm giác của tôi
- không ngừng thay đổi.

00:21:25.798 --> 00:21:29.485
Giờ tôi ra ngoài 
mà chẳng sợ gì nữa.

00:21:29.485 --> 00:21:32.894
Tôi nghĩ những cảm giác buồn 
sẽ không quay lại.

00:21:32.894 --> 00:21:35.929
Nếu không có bác sĩ Miranda,

00:21:35.929 --> 00:21:39.546
giờ đây chắc tôi vẫn 
ở nhà trùm chăn kín mít,

00:21:39.546 --> 00:21:41.895
nếu còn sống.

00:21:41.895 --> 00:21:45.627
Tôi xin Chúa 
ban cho tôi một thiên sứ,

00:21:45.627 --> 00:21:49.957
và Ngài đã lắng nghe lời tôi."

NOTE Paragraph

00:21:49.959 --> 00:21:53.312
Tôi hết sức cảm động
vì những điều này

00:21:53.312 --> 00:21:55.851
và quyết định 
dựa trên đó mà viết,

00:21:55.851 --> 00:21:57.230
không chỉ cuốn sách dang dở,

00:21:57.230 --> 00:21:58.541
mà còn viết một bài báo.

00:21:58.541 --> 00:22:00.862
Thế là tôi được 
tạp chí New York Times đặt hàng

00:22:00.862 --> 00:22:02.878
viết về chứng trầm cảm 
ở người nghèo.

NOTE Paragraph

00:22:02.878 --> 00:22:04.494
Viết xong tôi gửi đi,

00:22:04.494 --> 00:22:06.090
biên tập viên gọi tôi, nói:

00:22:06.090 --> 00:22:07.800
"Chúng tôi không thể đăng bài này."

NOTE Paragraph

00:22:07.800 --> 00:22:09.550
Tôi hỏi: "Tại sao vậy?"

NOTE Paragraph

00:22:09.550 --> 00:22:11.855
Chị ta trả lời: 
"Chuyện nghe như bịa.

00:22:11.855 --> 00:22:15.633
Những người ở đáy xã hội ấy,

00:22:15.633 --> 00:22:17.337
sau vài tháng chữa trị,

00:22:17.337 --> 00:22:19.969
lại có thể sẵn sàng 
quản lí Morgan Stanley ư?

00:22:19.969 --> 00:22:21.823
Thế thì hão huyền quá."

00:22:21.823 --> 00:22:24.028
Chị ấy nói chưa bao giờ
nghe chuyện như vậy.

NOTE Paragraph

00:22:24.028 --> 00:22:26.562
Tôi nói: "Việc chị chưa bao giờ
nghe chuyện như vậy

00:22:26.562 --> 00:22:29.562
có nghĩa là, đây đúng là 
tin nóng đấy!"

00:22:29.562 --> 00:22:35.696
(Cười) 
(Vỗ tay)

00:22:37.317 --> 00:22:39.811
"Mà quý tòa soạn đây 
lại là cơ quan đưa tin".

NOTE Paragraph

00:22:39.811 --> 00:22:41.793
Sau một hồi thương lượng,

00:22:41.793 --> 00:22:43.034
họ đồng ý đăng bài.

00:22:43.034 --> 00:22:44.649
Tôi nghĩ,
nhiều điều họ nói

00:22:44.649 --> 00:22:46.944
lại liên quan một cách kỳ lạ

00:22:46.944 --> 00:22:49.086
đến cái ghẻ lạnh của người đời

00:22:49.086 --> 00:22:50.549
đối với việc chữa trị trầm cảm.

00:22:50.549 --> 00:22:52.431
Đó là ý niệm cho rằng 
nếu đi chữa bệnh

00:22:52.431 --> 00:22:55.127
cho nhiều người 
ở những cộng đồng nghèo khó,

00:22:55.127 --> 00:22:57.025
thì chúng ta như đang bóc lột,

00:22:57.025 --> 00:22:58.667
đơn giản chỉ vì ta sẽ thay đổi họ.

00:22:58.667 --> 00:23:00.700
Có sự áp đặt đạo đức sai lầm

00:23:00.700 --> 00:23:02.489
dường như đang
lởn vởn quanh ta.

00:23:02.489 --> 00:23:04.843
Đó là ý kiến cho rằng
điều trị trầm cảm,

00:23:04.843 --> 00:23:07.142
thuốc men, và những thứ đại loại thế, 


00:23:07.142 --> 00:23:09.314
chỉ là thứ nhân tạo, 
không tự nhiên.

00:23:09.314 --> 00:23:12.163
Tôi nghĩ đó là,
một ý nghĩ sai lạc.

00:23:12.163 --> 00:23:15.695
Răng cỏ, nếu cứ để tự nhiên, 
sẽ rụng,

00:23:15.695 --> 00:23:19.025
thế nhưng, chẳng có ai 
phản đối thuốc đánh răng,

00:23:19.025 --> 00:23:21.153
ít nhất là, trong vòng
những người tôi biết.

NOTE Paragraph

00:23:21.153 --> 00:23:23.655
Thế rồi, người ta lại nói: 
"Trầm cảm phải chăng là

00:23:23.655 --> 00:23:25.840
một phần của những thứ 
ai cũng phải đi qua?

00:23:25.840 --> 00:23:27.581
Tiến hóa lên thì 
đi qua trầm cảm mà?

00:23:27.581 --> 00:23:29.488
Đó chẳng phải là 
một phần của nhân cách ư?"

00:23:29.488 --> 00:23:32.234
Tôi xin trả lời: 
tâm trạng có thể thích nghi.

00:23:32.234 --> 00:23:35.563
Biết chịu đựng nỗi sợ, nỗi buồn

00:23:35.563 --> 00:23:37.405
hay biết vui hưởng khoái lạc

00:23:37.405 --> 00:23:39.208
và xử lí tất cả các 
loại tâm trạng khác,

00:23:39.208 --> 00:23:41.272
là một điều quý giá.

00:23:41.272 --> 00:23:44.319
Trầm cảm diễn ra

00:23:44.319 --> 00:23:46.331
khi hệ thống bị hư hỏng,

00:23:46.331 --> 00:23:48.048
và không còn 
khả năng thích nghi.

NOTE Paragraph

00:23:48.048 --> 00:23:49.620
Người ta đến nói với tôi rằng:

00:23:49.620 --> 00:23:52.388
"Tôi nghĩ nếu mình 
chịu đựng thêm một năm nữa,

00:23:52.388 --> 00:23:54.464
tôi có thể 
vượt qua khó khăn này".

NOTE Paragraph

00:23:54.464 --> 00:23:56.767
Tôi sẽ luôn trả lời: 
"Anh có thể sẽ vượt qua,

00:23:56.767 --> 00:23:59.476
nhưng anh không bao giờ 
trở lại tuổi 37.

00:23:59.476 --> 00:24:02.026
Đời thì ngắn, 
mà đó lại là một năm giời.

00:24:02.026 --> 00:24:03.982
Anh đang định 
bỏ phí một năm đấy.

00:24:03.982 --> 00:24:05.520
Nghĩ cho kỹ đi".

NOTE Paragraph

00:24:05.520 --> 00:24:08.366
Có một sự nghèo nàn 
trong Tiếng Anh,

00:24:08.366 --> 00:24:10.474
cũng như nhiều ngôn ngữ khác:

00:24:10.474 --> 00:24:12.692
chúng ta dùng 
cùng một chữ "trầm cảm"

00:24:12.692 --> 00:24:14.497
để mô tả tâm trạng
của một đứa bé

00:24:14.497 --> 00:24:16.209
thấy trời mưa 
đúng hôm sinh nhật,

00:24:16.209 --> 00:24:18.737
và để tả tâm trạng
của một người

00:24:18.737 --> 00:24:21.191
trước khi anh ta tự sát.

NOTE Paragraph

00:24:21.191 --> 00:24:24.296
Người ta hỏi: "Trầm cảm diễn tiến
theo nỗi buồn thông thường không?"

00:24:24.296 --> 00:24:27.440
Tôi trả lời rằng, 
về một mặt nào đó thì có.

00:24:27.440 --> 00:24:29.640
Có một độ tiếp diễn nhất định,

00:24:29.640 --> 00:24:31.597
cũng như có sự tiếp diễn

00:24:31.597 --> 00:24:33.584
giữa việc có một 
hàng rào sắt quanh nhà,

00:24:33.584 --> 00:24:35.261
hơi han gỉ,

00:24:35.261 --> 00:24:38.007
khiến bạn phải 
đánh giấy ráp và sơn lại,

00:24:38.007 --> 00:24:40.654
với việc bạn có một
cái nhà trăm năm tuổi,

00:24:40.654 --> 00:24:43.552
với hàng rào sắt
đã han gỉ hết,

00:24:43.552 --> 00:24:44.786
thành một đống bụi sắt.

00:24:44.786 --> 00:24:46.959
Và chính cái vết gỉ sét ấy,

00:24:46.959 --> 00:24:48.748
chính cái vấn đề han gỉ kia,

00:24:48.748 --> 00:24:51.737
là cái chúng ta 
đang bắt đầu xử lý.

NOTE Paragraph

00:24:51.737 --> 00:24:53.977
Giờ có người hỏi:

00:24:53.977 --> 00:24:56.708
"Anh uống thuốc trợ thần, 
vậy anh thấy vui lên không?".

00:24:56.708 --> 00:24:58.594
Tôi không.

00:24:58.594 --> 00:25:01.416
Nhưng mặt khác, 
tôi không thấy buồn vì phải ăn trưa,

00:25:01.416 --> 00:25:03.309
tôi không buồn 
vì trả lời điện thoại,

00:25:03.309 --> 00:25:06.702
và không còn buồn
khi nghĩ đến đi tắm.

00:25:06.702 --> 00:25:09.547
Tôi cảm thấy, 
mà thực ra, là tôi nghĩ,

00:25:09.547 --> 00:25:12.747
vì tôi cảm nhận được nỗi buồn
khi không trống rỗng.

00:25:12.747 --> 00:25:16.551
Tôi có thể buồn vì
thất vọng trong công việc,

00:25:16.551 --> 00:25:18.678
những mối quan hệ tan vỡ,

00:25:18.678 --> 00:25:20.655
trái đất nóng lên.

00:25:20.655 --> 00:25:23.694
Đó là những điều giờ đây
khiến tôi buồn.

00:25:23.694 --> 00:25:26.939
Tôi tự hỏi, đâu là kết luận.

00:25:26.939 --> 00:25:28.473
Làm sao những người 
đã từng bị trầm cảm nặng

00:25:28.473 --> 00:25:31.718
có thể vượt lên,
và có cuộc sống tốt đẹp hơn?

00:25:31.718 --> 00:25:34.368
Đâu là cơ chế giúp người ta 
dẻo dai về mặt tinh thần?

00:25:34.378 --> 00:25:36.519
Điều tôi nhận ra
qua năm tháng là,

00:25:36.529 --> 00:25:39.089
những người chối bỏ 
kinh nghiệm của mình,

00:25:39.099 --> 00:25:41.817
những người nói rằng: 
"Tôi bị trầm cảm lâu rồi

00:25:41.817 --> 00:25:42.977
và không bao giờ muốn
nghĩ về nó nữa,

00:25:42.977 --> 00:25:44.194
sẽ không bao giờ nhìn vào nó

00:25:44.194 --> 00:25:46.496
và chỉ tiếp tục 
sống đời mình thôi."

00:25:46.496 --> 00:25:48.216
trớ trêu thay, 
chính là những người

00:25:48.216 --> 00:25:50.825
bị làm nô lệ cho 
thứ bệnh họ mang.

00:25:50.825 --> 00:25:53.863
Chối bỏ bệnh trầm cảm 
chỉ làm cho nó nặng thêm.

00:25:53.863 --> 00:25:56.737
Người ta càng lẩn tránh, 
nó càng phát triển.

00:25:56.737 --> 00:25:59.297
Còn những người khá lên

00:25:59.297 --> 00:26:02.547
là những người 
có thể chấp nhận rằng

00:26:02.547 --> 00:26:04.356
họ có bệnh.

00:26:04.356 --> 00:26:06.568
Người nào thừa nhận bị trầm cảm,

00:26:06.568 --> 00:26:08.678
người nấy trở nên
dẻo dai về mặt tinh thần.

00:26:08.678 --> 00:26:10.490
Frank Russakoff nói với tôi:

NOTE Paragraph

00:26:10.490 --> 00:26:11.853
"Nếu được làm lại,

00:26:11.853 --> 00:26:13.799
ắt tôi không chọn những thứ này

00:26:13.799 --> 00:26:15.596
thế nhưng,
điều kỳ lạ là, tôi biết ơn

00:26:15.596 --> 00:26:17.550
những gì mình đã trải nghiệm.

00:26:17.550 --> 00:26:20.663
Mừng vì đã nhập viện 40 lần.

00:26:20.663 --> 00:26:23.680
Kinh nghiệm ấy đã dạy tôi
rất nhiều về tình thương.

00:26:23.680 --> 00:26:26.613
Mối quan hệ giữa tôi và bố mẹ 
cũng như các bác sĩ,

00:26:26.613 --> 00:26:30.873
đã và mãi quý giá."

00:26:30.873 --> 00:26:32.622
Maggie Robbins nói:

NOTE Paragraph

00:26:32.622 --> 00:26:35.958
"Tôi từng tình nguyện 
ở phòng khám AIDS,

00:26:35.958 --> 00:26:38.147
tới đó, chỉ nói, nói và nói.

00:26:38.147 --> 00:26:40.631
Những người 
tôi phải tham vấn

00:26:40.631 --> 00:26:42.574
lại đáp ứng kém, 
và tôi nghĩ

00:26:42.574 --> 00:26:46.421
'Họ chẳng thân thiện 
hay hợp tác gì mấy.'

00:26:46.421 --> 00:26:48.062
Và rồi tôi hiểu ra,

00:26:48.062 --> 00:26:50.701
rằng họ sẽ chẳng làm gì hơn

00:26:50.701 --> 00:26:52.811
là lí nhí vài câu 
trong những phút đầu.

00:26:52.846 --> 00:26:55.255
Lý do đơn giản,

00:26:55.255 --> 00:26:57.595
là tôi không bị AIDS,
không chờ chết

00:26:57.595 --> 00:27:00.017
nhưng tôi có thể
chấp nhận rằng họ bị AIDS

00:27:00.017 --> 00:27:02.287
và đang chờ chết.

00:27:02.393 --> 00:27:05.996
Nhu cầu là 
tài sản lớn nhất của ta.

00:27:05.996 --> 00:27:08.135
Hóa ra, tôi đã học được cách

00:27:08.135 --> 00:27:12.160
cho đi tất cả 
những gì tôi cần."

NOTE Paragraph

00:27:12.160 --> 00:27:13.851
Tôn trọng sự trầm cảm 
của người khác

00:27:13.851 --> 00:27:16.045
không ngăn được nó tái phát,

00:27:16.045 --> 00:27:18.706
nhưng có thể khiến 
nguy cơ của căn bệnh

00:27:18.706 --> 00:27:22.924
và bản thân căn bệnh,
trở nên dễ chịu đựng hơn.

00:27:22.924 --> 00:27:24.969
Vấn đề ở đây không phải là

00:27:24.969 --> 00:27:27.144
tìm ra ý nghĩa và cho rằng

00:27:27.144 --> 00:27:29.171
trầm cảm có ý nghĩa lớn 
với cuộc đời mình.

00:27:29.171 --> 00:27:31.342
Vấn đề là
tìm ra ý nghĩa của nó

00:27:31.342 --> 00:27:33.146
và khi nó trở lại,
thì nghĩ rằng:

00:27:33.146 --> 00:27:34.786
"Quả này là địa ngục đây,

00:27:34.786 --> 00:27:37.487
nhưng ta sẽ học điều gì đó từ nó."

00:27:37.487 --> 00:27:39.751
Tôi đã học từ nỗi trầm cảm 
của chính mình

00:27:39.751 --> 00:27:41.764
rằng một cảm xúc
có thể lớn đến chừng nào,

00:27:41.764 --> 00:27:44.861
rằng nó có thể 
thật hơn cả sự thật.

00:27:44.861 --> 00:27:47.810
Và tôi thấy rằng,
kinh nghiệm ấy

00:27:47.810 --> 00:27:50.702
đã giúp tôi trải nghiệm 
những cảm xúc tích cực

00:27:50.702 --> 00:27:54.222
một cách sâu sắc hơn.

00:27:54.222 --> 00:27:57.709
Đối lập với trầm cảm
không phải là niềm vui,

00:27:57.709 --> 00:27:59.163
mà là sức sống,

00:27:59.163 --> 00:28:01.904
Ngày nay, tôi phải sống,

00:28:01.904 --> 00:28:04.649
kể cả vào 
những ngày tôi buồn.

00:28:04.649 --> 00:28:07.962
Tôi đã cảm nhận 
sự tang chế trong tinh thần,

00:28:07.962 --> 00:28:09.986
tôi ngồi cạnh tên khổng lồ

00:28:09.986 --> 00:28:12.233
bên lề trái đất,

00:28:12.233 --> 00:28:14.322
và tôi đã nhận ra rằng

00:28:14.322 --> 00:28:16.173
một điều gì đó trong tôi,

00:28:16.173 --> 00:28:18.306
cái mà tôi gọi là linh hồn

00:28:18.306 --> 00:28:22.062
cái tôi chỉ mới thấy rõ
20 năm trước,

00:28:22.062 --> 00:28:26.580
khi địa ngục 
bất ngờ viếng thăm tôi.

00:28:26.580 --> 00:28:30.678
Tôi nghĩ, dù mình 
ghét sự trầm cảm,

00:28:30.678 --> 00:28:33.012
và biết mình sẽ lại trầm cảm,

00:28:33.012 --> 00:28:35.756
tôi đã tìm được cách
yêu nỗi trầm cảm.

00:28:35.756 --> 00:28:37.781
Tôi yêu nó, 
vì nó đã bắt tôi

00:28:37.781 --> 00:28:40.550
phải tìm và bám lấy niềm vui.

00:28:40.550 --> 00:28:44.038
Tôi yêu nó, vì mỗi ngày,
mình quyết định,

00:28:44.038 --> 00:28:45.578
đôi khi, một cách hơi mạo hiểm,

00:28:45.578 --> 00:28:48.276
và đôi khi, một cách ngược đời,

00:28:48.276 --> 00:28:50.854
rằng mình phải
bám vào những lẽ sống.

00:28:50.854 --> 00:28:54.977
Và tôi nghĩ, trầm cảm là 
hạnh phúc tôi vinh hạnh có.

NOTE Paragraph

00:28:54.977 --> 00:28:58.960
Xin cảm ơn.

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
(Vỗ tay)