1
00:00:03,627 --> 00:00:07,838
"Tôi cảm thấy có một 
đám tang đang diễn ra trong đầu,

2
00:00:07,838 --> 00:00:10,240
người ta than khóc,

3
00:00:10,240 --> 00:00:12,900
đi đi lại lại
cho tới khi tôi thấy

4
00:00:12,900 --> 00:00:15,836
cảm xúc ấy bị phá vỡ.

5
00:00:15,836 --> 00:00:17,605
Khi tất cả đã yên vị,

6
00:00:17,605 --> 00:00:19,603
một nghi thức, như tiếng trống,

7
00:00:19,603 --> 00:00:22,315
cứ đánh liên tục, liên tục, 
cho tới khi

8
00:00:22,315 --> 00:00:25,831
đầu tôi trở nên đờ đẫn.

9
00:00:25,831 --> 00:00:27,707
Rồi tôi nghe thấy
họ nâng một cái hộp

10
00:00:27,707 --> 00:00:29,994
tạo tiếng cót két trong tâm trí tôi

11
00:00:29,994 --> 00:00:33,053
tiếng giày đinh 
lại vang lên nặng trịch,

12
00:00:33,053 --> 00:00:36,070
và không gian bắt đầu rung lên,

13
00:00:36,070 --> 00:00:38,210
như thể thiên đường 
là một cái chuông

14
00:00:38,210 --> 00:00:40,201
và con người là một cái tai,

15
00:00:40,201 --> 00:00:43,284
và tôi, với sự tĩnh lặng, 
giống nòi xa lạ

16
00:00:43,284 --> 00:00:46,493
bị sụp đổ, cô độc, ở đây.

17
00:00:46,493 --> 00:00:49,670
Và rồi, tấm ván trong 
suy nghĩ gãy đôi,

18
00:00:49,670 --> 00:00:53,011
tôi ngã xuống vực sâu

19
00:00:53,011 --> 00:00:55,686
đâm sầm xuống,

20
00:00:55,686 --> 00:01:00,198
và không còn biết gì nữa."

21
00:01:00,198 --> 00:01:03,680
Chúng ta biết về trầm cảm 
qua các ẩn dụ.

22
00:01:03,680 --> 00:01:07,389
Emily Dickinson đã mô tả nó 
bằng ngôn ngữ,

23
00:01:07,389 --> 00:01:10,130
Goya thì mô tả 
qua tranh.

24
00:01:10,130 --> 00:01:12,113
Một nửa mục đích 
của nghệ thuật

25
00:01:12,113 --> 00:01:15,997
là mô tả những 
trạng thái như vậy.

26
00:01:15,997 --> 00:01:19,587
Đối với tôi, tôi từng luôn nghĩ 
mình là người cứng rắn,

27
00:01:19,587 --> 00:01:21,460
là một trong 
những người sẽ sống sót

28
00:01:21,460 --> 00:01:24,614
nếu bị gửi tới một 
trại tập trung.

29
00:01:24,614 --> 00:01:27,497
Năm 1991, tôi phải gánh chịu 
một loạt các mất mát.

30
00:01:27,497 --> 00:01:29,198
Mẹ tôi mất,

31
00:01:29,198 --> 00:01:31,324
tan vỡ tình yêu,

32
00:01:31,324 --> 00:01:33,167
tôi trở lại Mỹ

33
00:01:33,167 --> 00:01:35,268
sau nhiều năm 
sống ở nước ngoài,

34
00:01:35,268 --> 00:01:38,432
và tôi dễ dàng trải qua 
tất cả những biến cố đó.

35
00:01:38,432 --> 00:01:41,539
Nhưng năm 1994, 3 năm sau,

36
00:01:41,539 --> 00:01:45,932
Tôi thấy mình đang mất dần 
sự hứng thú với mọi thứ.

37
00:01:45,932 --> 00:01:47,577
Tôi không muốn làm những điều

38
00:01:47,577 --> 00:01:49,959
trước đây mình từng thích thú,

39
00:01:49,959 --> 00:01:51,877
mà không biết lý do tại sao.

40
00:01:51,877 --> 00:01:53,697
Đối lập với trầm cảm

41
00:01:53,697 --> 00:01:56,934
không phải là hạnh phúc,
mà là sinh lực,

42
00:01:56,934 --> 00:01:58,429
và chính là sinh lực

43
00:01:58,429 --> 00:02:02,082
là thứ tôi đang mất dần
vào thời điểm đó.

44
00:02:02,082 --> 00:02:04,237
Tất cả những thứ phải làm

45
00:02:04,237 --> 00:02:06,411
dường như quá sức.

46
00:02:06,411 --> 00:02:08,058
Tôi về nhà,

47
00:02:08,058 --> 00:02:11,440
và thấy nút đỏ nhấp nháy
trên máy trả lời tự động

48
00:02:11,440 --> 00:02:13,585
thay vì hồi hộp muốn 
nghe tin từ bạn bè,

49
00:02:13,585 --> 00:02:15,133
tôi nghĩ,

50
00:02:15,133 --> 00:02:18,368
"Sao có nhiều người 
mình phải gọi lại đến vậy."

51
00:02:18,368 --> 00:02:20,755
Hoặc tôi sẽ quyết định
mình nên ăn trưa,

52
00:02:20,755 --> 00:02:23,301
và rồi tôi nghĩ,
ôi, lại phải lấy thức ăn ra,

53
00:02:23,301 --> 00:02:25,340
còn cho vào đĩa nữa chứ

54
00:02:25,340 --> 00:02:29,389
rồi còn cắt, nhai, và nuốt,

55
00:02:29,389 --> 00:02:33,090
và tôi thấy chuyện đó 
như cực hình với mình.

56
00:02:33,090 --> 00:02:35,541
Và một trong những điều
thường được đề cập

57
00:02:35,541 --> 00:02:37,443
trong các cuộc 
thảo luận về trầm cảm

58
00:02:37,443 --> 00:02:39,801
đó là, bạn biết
điều đó thật ngớ ngẩn.

59
00:02:39,801 --> 00:02:42,537
Bạn biết điều mình đang trải qua 
thật ngớ ngẩn vô cùng.


60
00:02:42,537 --> 00:02:44,681
Bạn biết hầu hết mọi người 
đều xoay xở được

61
00:02:44,681 --> 00:02:46,995
vừa nghe tin nhắn vừa ăn trưa,

62
00:02:46,995 --> 00:02:48,907
tự sắp xếp để tắm táp,

63
00:02:48,907 --> 00:02:50,167
và mở cửa đi ra ngoài,

64
00:02:50,167 --> 00:02:51,644
đó là việc chả có gì quá sức,

65
00:02:51,644 --> 00:02:54,985
thế nhưng bạn lại 
cảm thấy nặng nề khổ sở

66
00:02:54,985 --> 00:02:58,737
và không sao tìm cách
thoát ra được.

67
00:02:58,737 --> 00:03:03,236
Và rồi tôi bắt đầu thấy 
mình hoạt động ít dần

68
00:03:03,236 --> 00:03:05,326
suy nghĩ ít dần

69
00:03:05,326 --> 00:03:07,694
cảm nhận ít dần.

70
00:03:07,694 --> 00:03:10,049
Giống như người vô dụng.

71
00:03:10,049 --> 00:03:12,415
Và rồi, nỗi lo âu xâm chiếm.

72
00:03:12,415 --> 00:03:14,694
Nếu bạn nói tôi sẽ bị

73
00:03:14,694 --> 00:03:16,283
trầm cảm vào tháng tới,

74
00:03:16,283 --> 00:03:19,507
tôi sẽ nói: "Miễn là biết 
sẽ hết vào tháng 11, tôi chịu được."

75
00:03:19,507 --> 00:03:20,623
Nhưng nếu bạn bảo tôi,

76
00:03:20,623 --> 00:03:23,923
"Bạn sẽ cực kỳ lo lắng
trong tháng tới",

77
00:03:23,923 --> 00:03:26,296
tôi thà cắt đứt cổ tay 
còn hơn là chịu đựng nó.

78
00:03:26,296 --> 00:03:28,078
Tôi luôn cảm thấy thế,

79
00:03:28,078 --> 00:03:30,306
thấy như thể đang đi

80
00:03:30,306 --> 00:03:31,708
rồi bị trượt hoặc vấp ngã

81
00:03:31,708 --> 00:03:33,593
và mặt đất đâm sầm vào người,

82
00:03:33,593 --> 00:03:36,311
thường thì nó chỉ kéo dài một giây,
nhưng đây, không,

83
00:03:36,311 --> 00:03:38,249
nó lại kéo dài 6 tháng.

84
00:03:38,249 --> 00:03:41,281
Đó là cảm giác 
lúc nào cũng sợ hãi

85
00:03:41,281 --> 00:03:45,057
nhưng lại không biết 
mình sợ cái gì.

86
00:03:45,057 --> 00:03:47,477
Và đó là lúc, 
tôi bắt đầu nghĩ,

87
00:03:47,477 --> 00:03:51,476
sao sống lại khổ sở đau đớn thế,

88
00:03:51,476 --> 00:03:54,060
và lý do duy nhất để 
không tự giết chính mình

89
00:03:54,060 --> 00:03:57,191
là vì không muốn
làm đau người khác.

90
00:03:57,191 --> 00:04:00,184
Và cuối cùng, một ngày nọ, 
tôi thức dậy

91
00:04:00,200 --> 00:04:02,208
và tôi nghĩ, hình như,
mình đột quỵ rồi,

92
00:04:02,208 --> 00:04:04,939
vì tôi nằm trên giường, 
hoàn toàn không cử động được,

93
00:04:04,939 --> 00:04:06,888
nhìn cái điện thoại, nghĩ,

94
00:04:06,888 --> 00:04:10,451
"Không ổn rồi, phải cầu cứu thôi."

95
00:04:10,451 --> 00:04:12,186
nhưng tôi không thể nào với tay

96
00:04:12,186 --> 00:04:14,648
nhấc điện thoại lên và bấm số.

97
00:04:14,648 --> 00:04:18,802
Cuối cùng, sau 4 giờ 
nằm nhìn trân trân vào điện thoại,

98
00:04:18,802 --> 00:04:20,164
điện thoại reo,

99
00:04:20,164 --> 00:04:22,412
bằng cách nào đó,
tôi nhấc được điện thoại lên,

100
00:04:22,412 --> 00:04:24,212
đó là cha tôi.

101
00:04:24,212 --> 00:04:27,365
Tôi nói: 
"Con đang nguy kịch.

102
00:04:27,365 --> 00:04:29,528
Cần làm cái gì ba ạ."

103
00:04:29,528 --> 00:04:32,856
Ngày hôm sau, 
tôi bắt đầu uống thuốc

104
00:04:32,856 --> 00:04:35,224
và trị liệu.

105
00:04:35,224 --> 00:04:37,531
Tôi cũng bắt đầu nghĩ tới

106
00:04:37,531 --> 00:04:39,410
câu hỏi đáng sợ này:

107
00:04:39,410 --> 00:04:41,483
Nếu tôi không phải
là một người gan góc

108
00:04:41,483 --> 00:04:44,039
người có thể sống sót
ở trại tập trung,

109
00:04:44,039 --> 00:04:45,679
thì tôi là ai?

110
00:04:45,679 --> 00:04:47,628
Và nếu tôi phải uống thuốc,

111
00:04:47,628 --> 00:04:51,335
liệu thuốc đó có làm cho tôi 
trở thành chính mình

112
00:04:51,335 --> 00:04:53,754
hay nó sẽ biến tôi
thành một người nào khác?

113
00:04:53,754 --> 00:04:55,450
Và tôi sẽ cảm thấy thế nào

114
00:04:55,450 --> 00:04:57,989
nếu nó biến tôi 
thành người khác?

115
00:04:57,989 --> 00:05:01,300
Tôi có hai lợi thế 
khi bước vào cuộc chiến.

116
00:05:01,300 --> 00:05:04,280
Thứ nhất tôi biết rằng, 
nói một cách khách quan,

117
00:05:04,280 --> 00:05:05,901
tôi có một cuộc đời tốt đẹp

118
00:05:05,901 --> 00:05:07,786
và nếu chỉ cần khỏe lên được thôi,

119
00:05:07,786 --> 00:05:09,224
sẽ có điều gì đó 
chờ tôi ở cuối con đường,

120
00:05:09,224 --> 00:05:11,010
điều gì đó đáng để sống.

121
00:05:11,010 --> 00:05:14,052
Và lợi thế thứ hai đó là
tôi được chữa trị tốt

122
00:05:14,052 --> 00:05:17,816
Nhưng tôi lại cứ 
trồi lên rồi lại tụt xuống,

123
00:05:17,816 --> 00:05:20,095
và lại cứ trồi lên, rồi lại tụt xuống,

124
00:05:20,095 --> 00:05:23,139
lên xuống thất thường,

125
00:05:23,139 --> 00:05:25,092
và cuối cùng hiểu ra rằng

126
00:05:25,092 --> 00:05:27,336
tôi sẽ phải sống dựa vào thuốc

127
00:05:27,336 --> 00:05:29,632
và trị liệu mãi mãi.

128
00:05:29,632 --> 00:05:32,006
Tôi băn khoăn: 
"Đây là vấn đề về hóa học,

129
00:05:32,006 --> 00:05:33,770
hay là vấn đề tâm lý?

130
00:05:33,770 --> 00:05:37,466
Bệnh này cần hóa trị
hay là chữa trị tâm lý?

131
00:05:37,466 --> 00:05:39,525
Và tôi không thể nào
tìm ra câu trả lời.

132
00:05:39,525 --> 00:05:42,002
Và rồi tôi hiểu ra rằng, thật ra,

133
00:05:42,002 --> 00:05:44,076
ta chẳng đủ tiến bộ 
trong cả hai lĩnh vực

134
00:05:44,076 --> 00:05:46,013
để giải thích
tường tận mọi vấn đề.

135
00:05:46,013 --> 00:05:49,260
Chữa trị bằng hóa chất
và chữa trị tâm lý,

136
00:05:49,260 --> 00:05:51,062
cả hai đều 
đóng vai trò nhất định,

137
00:05:51,062 --> 00:05:54,805
và tôi cũng nhận ra rằng 
trầm cảm là thứ gì đó

138
00:05:54,805 --> 00:05:57,308
được bện rất chặt rất sâu 
trong chúng ta,

139
00:05:57,308 --> 00:05:58,927
không thể nào tách rời nó

140
00:05:58,927 --> 00:06:01,413
khỏi tính cách và
nhân cách của chúng ta.

141
00:06:01,413 --> 00:06:03,445
Tôi muốn nói rằng: 
phương pháp chữa trị

142
00:06:03,445 --> 00:06:05,990
cho bệnh trầm cảm 
hiện rất kinh khủng.

143
00:06:05,990 --> 00:06:07,817
Chúng không hiệu quả cho lắm.

144
00:06:07,817 --> 00:06:09,650
Lại cực kỳ mắc tiền.

145
00:06:09,650 --> 00:06:12,099
Đi kèm với 
vô số tác dụng phụ.

146
00:06:12,099 --> 00:06:13,888
Chúng là một thảm họa.

147
00:06:13,888 --> 00:06:16,766
Nhưng tôi cũng biết ơn 
vì tôi sống ở thời này,

148
00:06:16,766 --> 00:06:18,576
chứ không phải 50 năm trước,

149
00:06:18,576 --> 00:06:20,087
khi người ta gần như

150
00:06:20,087 --> 00:06:21,488
chẳng làm được gì.

151
00:06:21,488 --> 00:06:24,069
Tôi hy vọng rằng 50 năm sau,

152
00:06:24,069 --> 00:06:25,926
khi nghe về
cách chữa trị cho tôi,

153
00:06:25,926 --> 00:06:28,059
họ sẽ kinh sợ khi biết
có người phải chịu

154
00:06:28,059 --> 00:06:30,885
thứ khoa học nguyên thủy như vậy.

155
00:06:30,885 --> 00:06:35,441
Trầm cảm là một
khiếm khuyết trong tình yêu.

156
00:06:35,441 --> 00:06:38,582
Nếu bạn kết hôn với ai đó và nghĩ,

157
00:06:38,582 --> 00:06:42,177
"Nếu vợ mình mà chết,
mình sẽ cưới người khác"

158
00:06:42,177 --> 00:06:45,223
thì đó chẳng phải là tình yêu
mà hằng thân thuộc với ta.

159
00:06:45,223 --> 00:06:47,173
Chẳng có cái gọi là tình yêu

160
00:06:47,173 --> 00:06:49,817
nếu không có 
cảm nhận về mất mát,

161
00:06:49,817 --> 00:06:52,401
và cái bóng ma tuyệt vọng

162
00:06:52,401 --> 00:06:56,130
có thể là động cơ khiến 
càng thêm khắng khít gắn bó.

163
00:06:56,130 --> 00:06:59,059
Có 3 điều con người ta
hay bị nhầm lẫn:

164
00:06:59,059 --> 00:07:02,859
trầm cảm, đau thương và buồn bã.

165
00:07:02,859 --> 00:07:06,145
Đau thương là phản ứng hiển lộ.

166
00:07:06,145 --> 00:07:09,104
Nếu qua một mất mát nào đó,
bạn cảm thấy cực kỳ buồn bã,

167
00:07:09,104 --> 00:07:10,737
và rồi 6 tháng sau,

168
00:07:10,737 --> 00:07:13,959
bạn vẫn buồn vô cùng, 
nhưng dần hoạt động lại bình thường,

169
00:07:13,959 --> 00:07:15,687
đó chắc chắn là đau buồn,

170
00:07:15,687 --> 00:07:17,979
và chắc nó sẽ tự hết thôi

171
00:07:17,979 --> 00:07:19,428
theo chừng mực nào đó.

172
00:07:19,428 --> 00:07:22,179
Nếu bạn phải chịu
một mất mát vô cùng lớn,

173
00:07:22,179 --> 00:07:23,393
và cảm thấy kinh khủng,

174
00:07:23,393 --> 00:07:26,390
6 tháng sau hầu như chẳng thể
quay trở lại bình thường,

175
00:07:26,390 --> 00:07:28,975
đó chắc chắn là 
trầm cảm xuất phát từ

176
00:07:28,975 --> 00:07:31,449
những tình huống thảm khốc.

177
00:07:31,449 --> 00:07:35,081
Quỹ đạo này cho chúng ta 
thấy nhiều điều.

178
00:07:35,081 --> 00:07:38,439
Người ta cứ nghĩ 
trầm cảm là buồn.

179
00:07:38,439 --> 00:07:40,775
Thực ra, nó là rất rất rất buồn,

180
00:07:40,775 --> 00:07:42,439
quá nhiều đau thương,

181
00:07:42,439 --> 00:07:45,368
dù nguyên nhân có khi 
lại vô cùng nhỏ nhặt.

182
00:07:45,368 --> 00:07:48,115
Khi tôi bắt đầu hiểu trầm cảm,

183
00:07:48,115 --> 00:07:50,950
và phỏng vấn những người
đã từng mắc bệnh,

184
00:07:50,950 --> 00:07:53,981
Tôi nhận thấy, 
có những người nhìn bề ngoài

185
00:07:53,981 --> 00:07:55,686
có vẻ như là

186
00:07:55,686 --> 00:07:57,748
bị trầm cảm tương đối nhẹ,

187
00:07:57,748 --> 00:08:01,195
tuy nhiên họ lại hoàn toàn 
bị bất lực do trầm cảm.

188
00:08:01,195 --> 00:08:03,053
Và có những người,
qua lời lẽ

189
00:08:03,053 --> 00:08:04,365
mà họ mô tả,

190
00:08:04,365 --> 00:08:06,616
nghe như chịu trầm cảm nặng

191
00:08:06,616 --> 00:08:09,431
nhưng lại là những người
có lúc đã có cuộc sống tốt đẹp

192
00:08:09,431 --> 00:08:11,586
giữa các giai đoạn trầm cảm.

193
00:08:11,586 --> 00:08:14,271
Và tôi bắt đầu tìm hiểu điều

194
00:08:14,271 --> 00:08:15,874
đã làm cho một số người

195
00:08:15,874 --> 00:08:18,127
kiên cường hơn người khác.

196
00:08:18,127 --> 00:08:19,686
Cơ chế nào

197
00:08:19,686 --> 00:08:21,530
cho phép họ sống sót?

198
00:08:21,530 --> 00:08:24,699
Tôi đã phỏng vấn 
không biết bao nhiêu người

199
00:08:24,699 --> 00:08:26,874
từng bị trầm cảm.

200
00:08:26,874 --> 00:08:28,825
Một trong những người đầu 
được phỏng vấn

201
00:08:28,825 --> 00:08:30,706
đã mô tả trầm cảm

202
00:08:30,706 --> 00:08:33,967
là cảm giác chết từ từ,

203
00:08:33,967 --> 00:08:36,091
may mà, tôi nghe điều này từ sớm

204
00:08:36,091 --> 00:08:37,457
bởi vì nó nhắc tôi

205
00:08:37,457 --> 00:08:39,456
rằng chết từ từ

206
00:08:39,456 --> 00:08:41,491
có thể dẫn tới cái chết thiệt,

207
00:08:41,491 --> 00:08:43,495
và đây là 
một vấn đề nghiêm trọng.

208
00:08:43,495 --> 00:08:46,154
Đây là nguyên nhân lớn 
gây khuyết tật trên thế giới,

209
00:08:46,154 --> 00:08:49,184
người ta chết vì nó mỗi ngày.

210
00:08:49,184 --> 00:08:50,953
Một trong những người 
tôi trò chuyện

211
00:08:50,953 --> 00:08:52,927
khi tôi cố tìm hiểu về điều này,

212
00:08:52,927 --> 00:08:54,595
là một người bạn dễ thương

213
00:08:54,595 --> 00:08:56,613
tôi đã biết lâu rồi,

214
00:08:56,613 --> 00:08:59,155
chị ấy đã có 
giai đoạn bị loạn thần

215
00:08:59,155 --> 00:09:01,059
trong năm đầu đại học,

216
00:09:01,059 --> 00:09:04,115
và rồi diễn biến thành 
trầm cảm rất tồi tệ.

217
00:09:04,115 --> 00:09:05,541
Chị ấy bị 
rối loạn lưỡng cực,

218
00:09:05,541 --> 00:09:08,184
hay khi ấy còn gọi 
là hưng-trầm cảm.

219
00:09:08,184 --> 00:09:10,228
Nhưng rồi chị ấy đã khá lên,

220
00:09:10,228 --> 00:09:11,936
nhờ dùng lithium

221
00:09:11,936 --> 00:09:13,311
và rồi cuối cùng,

222
00:09:13,311 --> 00:09:15,271
không còn uống lithium nữa,

223
00:09:15,271 --> 00:09:17,106
để xem không có thuốc sẽ thế nào,

224
00:09:17,106 --> 00:09:19,081
nhưng chị ấy
đã bị loạn thần lại

225
00:09:19,081 --> 00:09:21,419
rồi sa sút tinh thần
thành cơn trầm cảm nặng nhất

226
00:09:21,419 --> 00:09:23,291
tôi từng thấy.

227
00:09:23,291 --> 00:09:26,306
Khi ấy chị ngồi
trong căn hộ của bố mẹ,

228
00:09:26,306 --> 00:09:29,383
trương căng lực,
không động tĩnh,

229
00:09:29,383 --> 00:09:31,865
hết ngày này sang ngày khác.

230
00:09:31,865 --> 00:09:35,082
Vài năm sau, 
khi tôi phỏng vấn chị,

231
00:09:35,082 --> 00:09:38,413
chị đã là một nhà thơ 
và nhà tâm lí trị liệu tên là Maggie Robbins.

232
00:09:38,413 --> 00:09:41,646
Khi tôi phỏng vấn, chị nói:

233
00:09:41,646 --> 00:09:45,030
"Tôi đã hát bài "Hoa bay hết đi đâu"
('Where Have All The Flowers Gone')

234
00:09:45,030 --> 00:09:48,240
hát đi hát lại
để chiếm lấy tâm trí mình.

235
00:09:48,240 --> 00:09:51,375
Tôi đã hát để xóa đi
điều tâm trí mình đang nói:

236
00:09:51,375 --> 00:09:55,865
"Mày chả là gì cả
Mày chả là ai,

237
00:09:55,865 --> 00:09:58,691
Mày thậm chí 
không đáng sống nữa."

238
00:09:58,691 --> 00:10:00,869
khi tôi bắt đầu nghĩ

239
00:10:00,869 --> 00:10:03,082
đến chuyện tự sát."

240
00:10:03,082 --> 00:10:04,990
Khi trầm cảm, người ta
không nghĩ rằng

241
00:10:04,990 --> 00:10:07,127
mình đã mang lên
một tấm mạng đen

242
00:10:07,127 --> 00:10:09,107
và nhìn thế giới
qua lớp sương mù

243
00:10:09,107 --> 00:10:11,001
của những cảm xúc tiêu cực.

244
00:10:11,001 --> 00:10:13,721
Người ta nghĩ rằng,
một tấm mạng đã bị cất đi,

245
00:10:13,721 --> 00:10:15,643
tấm mạng ấy
là niềm hạnh phúc,

246
00:10:15,643 --> 00:10:18,067
và giờ đây, người ta phải 
nhìn mọi thứ trần trụi.

247
00:10:18,067 --> 00:10:21,031
Giúp đỡ người tâm thần phân liệt
thì dễ hơn,

248
00:10:21,031 --> 00:10:22,842
vì họ biết có gì đó
rất lạ ở trong mình,

249
00:10:22,842 --> 00:10:25,029
cần phải được xua đuổi đi,

250
00:10:25,029 --> 00:10:27,193
nhưng với người trầm cảm thì rất khó

251
00:10:27,193 --> 00:10:31,040
vì chúng ta tin là
mình đang nhìn thấy sự thật.

252
00:10:31,040 --> 00:10:33,987
Nhưng sự thật nói dối.

253
00:10:33,987 --> 00:10:35,985
Tôi bị ám ảnh bởi câu nói:

254
00:10:35,985 --> 00:10:38,360
"Nhưng sự thật nói dối."

255
00:10:38,360 --> 00:10:40,813
Khi nói chuyện với người trầm cảm,
tôi phát hiện ra

256
00:10:40,813 --> 00:10:43,495
họ có rất nhiều 
cảm nhận, tri giác ảo.

257
00:10:43,495 --> 00:10:45,162
Họ nói: "Không ai yêu tôi."

258
00:10:45,162 --> 00:10:46,813
Bạn nói: "Tôi yêu anh,

259
00:10:46,813 --> 00:10:49,335
vợ anh yêu anh
mẹ anh yêu anh."

260
00:10:49,335 --> 00:10:51,258
Bạn có thể 
trả lời ngay như vậy,

261
00:10:51,258 --> 00:10:52,923
với hầu hết mọi người.

262
00:10:52,923 --> 00:10:55,190
Nhưng những người trầm cảm cũng nói:

263
00:10:55,190 --> 00:10:56,895
"Bất luận chúng ta làm gì,

264
00:10:56,895 --> 00:10:59,168
rồi cuối cùng cũng chết cả thôi."

265
00:10:59,168 --> 00:11:01,371
Hoặc nói: 
"Chả còn sự gắn kết thực sự

266
00:11:01,371 --> 00:11:03,024
giữa hai con người nữa đâu.

267
00:11:03,024 --> 00:11:05,600
Mỗi chúng ta bế tắc
trong cơ thể của chính mình."

268
00:11:05,600 --> 00:11:07,449
Khi đó bạn cần trả lời:

269
00:11:07,449 --> 00:11:08,770
"Đúng thế,

270
00:11:08,770 --> 00:11:10,588
nhưng tôi nghĩ giờ 
ta nên tập trung

271
00:11:10,588 --> 00:11:12,484
về chuyện sáng nay 
ta sẽ ăn gì đây."

272
00:11:12,484 --> 00:11:14,669
(Cười)

273
00:11:14,669 --> 00:11:16,338
Nhiều lần,

274
00:11:16,338 --> 00:11:19,234
điều họ biểu lộ không phải 
là bệnh lý mà là quan điểm

275
00:11:19,234 --> 00:11:21,891
và nghĩ rằng,
điều thực sự nổi bật

276
00:11:21,891 --> 00:11:24,825
là đa số ai cũng biết
những câu hỏi về sự tồn tại

277
00:11:24,825 --> 00:11:27,115
và họ sẽ không 
khiến chúng ta bối rối.

278
00:11:27,115 --> 00:11:29,274
Tôi thích một nghiên cứu

279
00:11:29,274 --> 00:11:30,954
trong đó có một nhóm
người bị trầm cảm,

280
00:11:30,954 --> 00:11:32,855
và một nhóm người không bị,

281
00:11:32,855 --> 00:11:35,478
cả hai phải chơi 
video game trong 1 tiếng

282
00:11:35,478 --> 00:11:37,291
và cuối giờ chơi,

283
00:11:37,291 --> 00:11:38,942
họ được hỏi họ đã

284
00:11:38,942 --> 00:11:40,806
giết được bao nhiêu quái vật.

285
00:11:40,806 --> 00:11:43,018
Nhóm bị trầm cảm
nói khá chính xác,

286
00:11:43,018 --> 00:11:45,076
xê dịch trong 10%

287
00:11:45,076 --> 00:11:46,547
nhưng nhóm 
không bị trầm cảm

288
00:11:46,547 --> 00:11:50,092
đưa con số gấp 
khoảng 15 đến 20 lần

289
00:11:50,092 --> 00:11:51,834
so với số quái vật --- (Cười) ---

290
00:11:51,834 --> 00:11:55,945
họ thực sự đã giết.

291
00:11:55,945 --> 00:11:59,011
Khi tôi chọn viết về trầm cảm,
nhiều người hỏi

292
00:11:59,011 --> 00:12:00,780
chắc rất là khó

293
00:12:00,780 --> 00:12:03,904
để lộ mình ra
cho người khác thấy.

294
00:12:03,904 --> 00:12:06,104
Họ hỏi: "Mỗi người
kể với anh một khác không?"

295
00:12:06,104 --> 00:12:08,176
Tôi nói: 
"Vâng, họ kể khác nhau.

296
00:12:08,176 --> 00:12:10,090
Họ kể mỗi khác

297
00:12:10,090 --> 00:12:12,880
khi họ bắt đầu kể 
về kinh nghiệm của họ,

298
00:12:12,880 --> 00:12:14,715
về kinh nghiệm
của chị em họ,

299
00:12:14,715 --> 00:12:16,489
hoặc bạn bè họ.

300
00:12:16,489 --> 00:12:18,781
Mọi thứ khác biệt
bởi giờ tôi biết

301
00:12:18,781 --> 00:12:21,462
trầm cảm, 
đó là bí mật gia đình

302
00:12:21,462 --> 00:12:23,539
mà mỗi người có.

303
00:12:23,539 --> 00:12:27,167
Vài năm trước
tôi có dự một hội thảo.

304
00:12:27,167 --> 00:12:29,820
Vào ngày Thứ Sáu
trong hội thảo dài 3 ngày ấy,

305
00:12:29,820 --> 00:12:32,711
một trong những người tham dự
gọi tôi ra và nói:

306
00:12:32,711 --> 00:12:36,116
"Tôi bị trầm cảm

307
00:12:36,116 --> 00:12:38,885
và xấu hổ về nó

308
00:12:38,885 --> 00:12:40,988
nhưng tôi đang uống thuốc

309
00:12:40,988 --> 00:12:43,936
và muốn hỏi xin ý kiến của anh"

310
00:12:43,936 --> 00:12:46,770
Và tôi đưa ra lời khuyên
mà tôi cho là tốt nhất.

311
00:12:46,770 --> 00:12:48,490
Rồi chị ấy nói:
"Anh ạ,

312
00:12:48,490 --> 00:12:51,281
chồng tôi sẽ chẳng bao giờ
hiểu được điều này.

313
00:12:51,281 --> 00:12:53,854
Anh ấy là kiểu người không 
hiểu được chuyện này,

314
00:12:53,854 --> 00:12:56,721
cho nên chuyện này
chỉ anh và tôi biết thôi nhé."

315
00:12:56,721 --> 00:12:58,507
Tôi nói: "Được mà."

316
00:12:58,507 --> 00:13:00,616
Vào ngày Chủ Nhật 
vẫn trong hội thảo đó,

317
00:13:00,616 --> 00:13:03,660
chồng cô ấy kéo tôi ra,

318
00:13:03,660 --> 00:13:05,354
ông ấy nói: 
"Vợ tôi sẽ nghĩ


319
00:13:05,354 --> 00:13:07,789
tôi không phải là đàn ông
nếu cô ấy biết điều này

320
00:13:07,789 --> 00:13:10,255
nhưng tôi đang bị trầm cảm

321
00:13:10,255 --> 00:13:11,609
và tôi phải uống thuốc

322
00:13:11,609 --> 00:13:14,114
không biết anh nghĩ sao 
về chuyện này?"

323
00:13:14,114 --> 00:13:15,537
Họ đều đang giấu

324
00:13:15,537 --> 00:13:17,752
cùng chữa trị
ở hai nơi khác nhau


325
00:13:17,752 --> 00:13:20,397
trong cùng một căn phòng.

326
00:13:20,397 --> 00:13:22,418
Tôi trả lời
tôi nghĩ rằng

327
00:13:22,418 --> 00:13:24,102
giờ mà họ nói chuyện với nhau 


328
00:13:24,102 --> 00:13:26,116
thì chắc sẽ nổ ra 
một vài vấn đề đấy.

329
00:13:26,116 --> 00:13:30,307
(Cười)

330
00:13:30,307 --> 00:13:31,962
Nhưng tôi đã sốc

331
00:13:31,962 --> 00:13:33,768
bởi cái gánh nặng

332
00:13:33,768 --> 00:13:36,141
của những sự giấu giếm ấy.

333
00:13:36,141 --> 00:13:38,026
Trầm cảm khiến ta kiệt quệ.

334
00:13:38,026 --> 00:13:40,794
Nó gặm nhấm hết
thời giờ và sức lực của ta,

335
00:13:40,794 --> 00:13:42,298
và im không nói gì về nó

336
00:13:42,298 --> 00:13:45,029
có thể khiến nó tệ hơn.

337
00:13:45,029 --> 00:13:46,762
Sau đó, tôi bắt đầu 
nghĩ về các cách

338
00:13:46,762 --> 00:13:48,728
giúp người ta cảm thấy khá hơn.

339
00:13:48,728 --> 00:13:51,167
Ban đầu tôi rất bảo thủ 
trong việc dùng thuốc.

340
00:13:51,167 --> 00:13:53,539
Tôi tin có những liệu pháp
sẽ có tác dụng,

341
00:13:53,539 --> 00:13:55,348
rõ ràng chúng có tác dụng--

342
00:13:55,348 --> 00:13:56,992
có thuốc,

343
00:13:56,992 --> 00:13:58,468
có các phương pháp trị liệu,

344
00:13:58,468 --> 00:14:00,913
cũng có thể có 
phương pháp sốc điện,

345
00:14:00,913 --> 00:14:03,588
còn lại là nhảm nhí hết.

346
00:14:03,588 --> 00:14:05,420
Nhưng rồi tôi nhận ra

347
00:14:05,420 --> 00:14:07,172
nếu bị ung thư não,

348
00:14:07,172 --> 00:14:08,644
và bạn nói rằng
trồng cây chuối

349
00:14:08,644 --> 00:14:11,639
20 phút vào mỗi buổi sáng
khiến bạn khá hơn,


350
00:14:11,639 --> 00:14:13,153
thì chắc nó khiến khá hơn thật,

351
00:14:13,153 --> 00:14:14,741
nhưng vẫn bị ung thư não,

352
00:14:14,741 --> 00:14:17,030
vẫn có thể chết vì bệnh này.

353
00:14:17,030 --> 00:14:19,542
Nhưng nếu bạn nói
bạn bị trầm cảm

354
00:14:19,542 --> 00:14:21,647
và mỗi sáng
trồng cây chuối 20 phút

355
00:14:21,647 --> 00:14:24,131
khiến bạn thấy khá hơn,
thì đúng là nó có tác dụng,

356
00:14:24,131 --> 00:14:26,491
bởi trầm cảm
là bệnh trong cảm giác của bạn,

357
00:14:26,491 --> 00:14:28,100
và nếu bạn cảm thấy tốt hơn,

358
00:14:28,100 --> 00:14:30,930
thì kết quả là,
bạn sẽ không còn trầm cảm nữa.

359
00:14:30,930 --> 00:14:32,963
Bởi vậy tôi trở nên 
cởi mở hơn

360
00:14:32,963 --> 00:14:35,888
với những phương pháp chữa trị 
khác với Tây y.




361
00:14:35,888 --> 00:14:38,272
Tôi nhận được thư,
hàng trăm lá,

362
00:14:38,272 --> 00:14:40,788
họ viết để kể tôi nghe
những điều đã giúp cho họ.

363
00:14:40,788 --> 00:14:42,989
Ở hậu trường,
hôm nay một người hỏi tôi

364
00:14:42,989 --> 00:14:44,452
về thiền.

365
00:14:44,452 --> 00:14:46,917
Một lá thư mà tôi rất quý

366
00:14:46,917 --> 00:14:48,391
là của một chị này

367
00:14:48,391 --> 00:14:50,598
viết rằng chị đã
thử nghiệm các liệu pháp

368
00:14:50,598 --> 00:14:52,985
chị ấy thử thuốc
cái gì cũng đã thử,

369
00:14:52,985 --> 00:14:55,822
và rồi tìm ra một giải pháp
và mong chia sẻ với mọi người,

370
00:14:55,822 --> 00:14:59,634
đó là ngồi tết vòng.

371
00:14:59,634 --> 00:15:02,633
(Cười)

372
00:15:02,633 --> 00:15:06,157
Chị ấy cũng gửi cho tôi
một số sợi vòng chị ấy đã làm (Cười)

373
00:15:06,157 --> 00:15:09,845
Nhưng hôm nay 
tôi lại không đeo.


374
00:15:09,845 --> 00:15:12,360
Tôi gợi ý chị ấy thử tra cứu

375
00:15:12,360 --> 00:15:16,408
chứng rối loại ám ảnh cưỡng chế
trên DSM.

376
00:15:16,408 --> 00:15:19,536
Nhưng khi tôi xem xét
phương pháp chữa trị phi chính thống,

377
00:15:19,536 --> 00:15:22,444
tôi cũng học được cách nhìn
các phương pháp chữa trị khác.

378
00:15:22,444 --> 00:15:25,347
Tôi đã thử phép trừ tà
của một bộ lạc ở Senegal

379
00:15:25,347 --> 00:15:27,360
nghi lễ dùng nhiều huyết chiên,

380
00:15:27,360 --> 00:15:29,422
giờ tôi sẽ không mô tả chi tiết

381
00:15:29,422 --> 00:15:31,422
nhưng vài năm sau
tôi có dịp đến Rwanda


382
00:15:31,422 --> 00:15:33,180
làm việc trong một dự án.

383
00:15:33,180 --> 00:15:35,976
tôi đã kể về kinh nghiệm ấy của mình
với một người nọ,

384
00:15:35,976 --> 00:15:37,736
anh ấy nói:
"Anh biết không,

385
00:15:37,736 --> 00:15:39,556
đấy là Tây Phi
còn Đông Phi chúng tôi,

386
00:15:39,556 --> 00:15:41,390
các nghi lễ 
hơi khác một chút,

387
00:15:41,390 --> 00:15:43,403
nhưng cũng có những nghi lễ


388
00:15:43,403 --> 00:15:45,390
giống như anh mô tả."

389
00:15:45,390 --> 00:15:47,053
- Thế ư?
- Đúng vậy!

390
00:15:47,053 --> 00:15:49,695
"Chúng tôi có nhiều rắc rối
với bác sĩ tâm thần phương Tây,

391
00:15:49,695 --> 00:15:52,452
đặc biệt những người
xuất hiện sau nạn diệt chủng."


392
00:15:52,452 --> 00:15:54,779
Tôi hỏi: 
"Những phiền phức kiểu gì?"

393
00:15:54,779 --> 00:15:56,325
Anh ấy nói:

394
00:15:56,325 --> 00:15:58,989
"Họ làm những điều kì cục là

395
00:15:58,989 --> 00:16:00,874
không cho người ta ra nắng

396
00:16:00,874 --> 00:16:02,574
trong khi ra nắng
thì mới khỏe lên.


397
00:16:02,574 --> 00:16:05,668
Họ cũng không cho nghe trống
để khiến mạch máu lưu thông.


398
00:16:05,668 --> 00:16:07,510
Họ cũng chẳng cho
giao tiếp xã hội.

399
00:16:07,510 --> 00:16:09,285
Họ không cho rằng trầm cảm

400
00:16:09,285 --> 00:16:10,718
là bị một thần nhập vào.

401
00:16:10,718 --> 00:16:13,349
Ngược lại, họ đưa người ta

402
00:16:13,349 --> 00:16:15,977
lần lượt từng người
vào một căn phòng nhỏ tối tăm

403
00:16:15,977 --> 00:16:17,320
cho họ nói suốt một tiếng

404
00:16:17,320 --> 00:16:19,550
về những chuyện tồi tệ
từng xảy đến với họ."

405
00:16:19,550 --> 00:16:25,010
(Cười) (Vỗ tay)

406
00:16:25,010 --> 00:16:27,372
Anh ấy nói tiếp:
Chúng tôi phải trục xuất họ.

407
00:16:27,372 --> 00:16:30,429
(Cười)

408
00:16:30,429 --> 00:16:32,873
Khép lại trình bày về
cách chữa phi chính thống,

409
00:16:32,873 --> 00:16:34,908
tôi muốn kể về
Frank Russakoff.

410
00:16:34,908 --> 00:16:37,961
Anh ấy đã
bị trầm cảm rất nặng

411
00:16:37,961 --> 00:16:40,876
có lẽ là trường hợp nặng nhất
tôi từng gặp ở nam giới.

412
00:16:40,876 --> 00:16:42,869
Anh ấy thường xuyên bị trầm cảm.

413
00:16:42,869 --> 00:16:45,010
Khi gặp tôi ,
anh ấy đang trong tình trạng

414
00:16:45,010 --> 00:16:48,168
mỗi tháng đều phải sốc điện.

415
00:16:48,168 --> 00:16:50,743
Sau đó một tuần, anh ấy 
thấy mất phương hướng,

416
00:16:50,743 --> 00:16:52,546
rồi một tuần lại thấy ổn,

417
00:16:52,546 --> 00:16:54,246
rồi tuần sau,
tinh thần lại xuống

418
00:16:54,246 --> 00:16:56,931
tuần sau nữa,
lại đi sốc điện.

419
00:16:56,931 --> 00:16:58,346
Khi gặp, anh ấy bảo tôi:

420
00:16:58,346 --> 00:17:00,898
"Sống từng ngày thế này
thật không sao chịu nổi

421
00:17:00,898 --> 00:17:02,405
Tôi không thể tiếp tục thế này

422
00:17:02,405 --> 00:17:04,669
tôi vừa tìm ra cách
để kết thúc mọi chuyện

423
00:17:04,669 --> 00:17:06,226
nếu tôi không 
cảm thấy khá hơn.

424
00:17:06,226 --> 00:17:08,934
nhưng," - anh ấy nói-
"tôi nghe nói về một dự thảo

425
00:17:08,934 --> 00:17:11,157
ở Bệnh viện Massachuset
về một quy trình gọi là


426
00:17:11,157 --> 00:17:13,183
cingulotomy,
tức là phẫu thuật não

427
00:17:13,183 --> 00:17:15,754
tôi nghĩ tôi sẽ thử."

428
00:17:15,754 --> 00:17:17,708
Lúc đó, tôi đã rất kinh ngạc


429
00:17:17,708 --> 00:17:19,008
khi thấy rằng một người

430
00:17:19,008 --> 00:17:22,229
chắc chắn đã có vô vàn 
trải nghiệm tồi tệ

431
00:17:22,229 --> 00:17:24,088
với các phương pháp chữa trị

432
00:17:24,088 --> 00:17:27,210
vẫn còn đâu đó trong mình
đủ niềm lạc quan


433
00:17:27,210 --> 00:17:29,760
để thử thêm một cách nữa.

434
00:17:29,760 --> 00:17:31,940
Anh ấy đã phẫu thuật não

435
00:17:31,940 --> 00:17:33,981
kết quả thành công đến kinh ngạc.

436
00:17:33,981 --> 00:17:35,474
Giờ anh ấy là bạn của tôi,

437
00:17:35,474 --> 00:17:38,966
có một người vợ dễ thương
hai đứa con xinh đẹp.

438
00:17:38,966 --> 00:17:41,915
Sau cuộc phẫu thuật,
anh ấy viết thư cho tôi vào Giáng Sinh

439
00:17:41,915 --> 00:17:43,104
anh nói:

440
00:17:43,104 --> 00:17:45,511
"Năm nay cha tôi 
gửi tặng hai món quà,

441
00:17:45,511 --> 00:17:48,113
Một là cái giá CD lưu động

442
00:17:48,113 --> 00:17:49,534
cái này, tôi không cần lắm,

443
00:17:49,534 --> 00:17:51,631
nhưng tôi biết ông tặng
để tôi ăn mừng việc

444
00:17:51,631 --> 00:17:53,359
giờ tôi đang sống tự lập

445
00:17:53,359 --> 00:17:55,406
và có một công việc 
mình yêu thích.

446
00:17:55,406 --> 00:17:56,967
Món quà kia,

447
00:17:56,967 --> 00:17:58,543
là bức ảnh của bà tôi,

448
00:17:58,543 --> 00:18:00,795
bà đã chết vì tự sát.

449
00:18:00,795 --> 00:18:03,730
Khi tôi mở nó ra,
tôi bật khóc,

450
00:18:03,730 --> 00:18:05,610
mẹ tôi đến và hỏi:

451
00:18:05,610 --> 00:18:08,925
"Con khóc vì có một người thân
mà con chưa từng được gặp mặt ư?"

452
00:18:08,925 --> 00:18:13,013
Tôi trả lời: "Bà cũng 
mang căn bệnh của con, mẹ ạ."

453
00:18:13,013 --> 00:18:15,594
Giờ khi đang viết cho anh,
tôi cũng khóc.

454
00:18:15,594 --> 00:18:19,189
Không phải vì tôi buồn
mà vì đang xúc động mạnh,


455
00:18:19,189 --> 00:18:21,410
tôi mới nghĩ,
tôi đã có nguy cơ tự sát,

456
00:18:21,410 --> 00:18:23,113
nhưng ba mẹ
đã giúp tôi tiếp tục,

457
00:18:23,113 --> 00:18:24,862
cả các bác sĩ cũng thế.

458
00:18:24,862 --> 00:18:26,716
rồi tôi được phẫu thuật.

459
00:18:26,716 --> 00:18:29,531
Giờ tôi còn sống 
và đầy biết ơn.

460
00:18:29,531 --> 00:18:31,791
Chúng ta đang sống đúng thời

461
00:18:31,791 --> 00:18:35,670
mặc dù nhiều khi
ta không hề thấy thế."

462
00:18:35,670 --> 00:18:37,567
Tôi đã sốc bởi vì


463
00:18:37,567 --> 00:18:39,292
đa số coi trầm cảm là

464
00:18:39,292 --> 00:18:42,829
một thứ thuộc tầng lớp trung lưu, 
hiện đại, du nhập từ phương Tây,

465
00:18:42,829 --> 00:18:44,981
và tôi đã xem xét 
sự chi phối của bệnh này

466
00:18:44,981 --> 00:18:46,984
trong nhiều bối cảnh khác nhau.

467
00:18:46,984 --> 00:18:49,103
Một trong những điều 
tôi lưu tâm nhất

468
00:18:49,103 --> 00:18:50,893
là căn bệnh trầm cảm 
ở những người nghèo.

469
00:18:50,893 --> 00:18:52,674
Thế là, tôi đã ra đi, để xem

470
00:18:52,674 --> 00:18:55,254
người ta làm gì được
cho người nghèo trầm cảm.

471
00:18:55,254 --> 00:18:57,412
Tôi phát hiện ra là
phần lớn người nghèo

472
00:18:57,412 --> 00:18:59,969
không được điều trị trầm cảm.

473
00:18:59,969 --> 00:19:02,888
Trầm cảm là hệ quả 
của sự mềm yếu được di truyền

474
00:19:02,888 --> 00:19:06,046
được cho là có thể 
có trong bất kì ai;

475
00:19:06,046 --> 00:19:07,999
và là do hoàn cảnh kích động,

476
00:19:07,999 --> 00:19:09,902
yếu tố này,
dường như hệ trọng hơn

477
00:19:09,902 --> 00:19:11,777
đối với những người nghèo khổ.

478
00:19:11,777 --> 00:19:14,204
Thế nhưng, nó lại thế này: 
nếu bạn có

479
00:19:14,204 --> 00:19:16,344
cuộc sống tươi đẹp 
nhưng lại thấy sầu thảm,

480
00:19:16,344 --> 00:19:18,344
bạn tự hỏi: "Tại sao
tôi cảm thấy thế?

481
00:19:18,344 --> 00:19:20,013
Tôi ắt hẳn bị trầm cảm."

482
00:19:20,013 --> 00:19:21,936
Và bạn đi chữa trị.

483
00:19:21,936 --> 00:19:24,029
Nhưng nếu bạn thực sự
sống một đời thảm hại

484
00:19:24,029 --> 00:19:25,896
và cảm thấy luôn sầu thảm,

485
00:19:25,896 --> 00:19:28,722
cảm giác này hoàn toàn 
tương xứng với đời sống của bạn,

486
00:19:28,722 --> 00:19:30,446
bạn sẽ không nghĩ rằng

487
00:19:30,446 --> 00:19:32,229
"Bệnh này chữa được."

488
00:19:32,229 --> 00:19:35,365
Và thế là đất nước này,
có một thứ dịch bệnh:

489
00:19:35,365 --> 00:19:38,278
trầm cảm ở người nghèo.

490
00:19:38,278 --> 00:19:40,790
Bệnh này, không ai để mắt tới,
không ai chữa,

491
00:19:40,790 --> 00:19:42,846
không ai giải quyết,

492
00:19:42,846 --> 00:19:45,046
bệnh này là một 
thảm họa trên diện lớn.

493
00:19:45,046 --> 00:19:46,534
Tôi tìm được một cô học giả nọ,

494
00:19:46,534 --> 00:19:48,351
bấy giờ đang làm nghiên cứu

495
00:19:48,351 --> 00:19:50,092
ở khu ổ chuột rìa D.C.,

496
00:19:50,092 --> 00:19:53,089
Ở đó, cô ấy gặp những phụ nữ 
thực ra đến khám những bệnh khác,

497
00:19:53,089 --> 00:19:54,868
nhưng lại được 
chẩn đoán trầm cảm.

498
00:19:54,868 --> 00:19:58,613
Cô trình dự thảo 
thí nghiệm sáu tháng.

499
00:19:58,613 --> 00:20:00,463
Lolly, một phụ nữ
đã đồng ý tham gia.

500
00:20:00,463 --> 00:20:02,760
Hôm vào làm thí nghiệm, 
chị ta đã nói như vầy.

501
00:20:02,760 --> 00:20:06,155
Chị ấy là một phụ nữ,

502
00:20:06,155 --> 00:20:08,247
có 7 con. 
Chị nói:

503
00:20:08,247 --> 00:20:10,898
"Trước tôi có đi làm, 
nhưng giờ thì không

504
00:20:10,898 --> 00:20:12,958
bởi tôi không 
bước nổi ra khỏi nhà.

505
00:20:12,958 --> 00:20:15,186
Tôi không nói nổi 
câu nào với các con.

506
00:20:15,186 --> 00:20:17,953
Sáng ra, tôi chỉ đợi 
chúng nó ra khỏi nhà,

507
00:20:17,953 --> 00:20:20,943
rồi lên giường,
trùm chăn kín mít.

508
00:20:20,943 --> 00:20:22,589
Đến 3 giờ, bọn trẻ về.

509
00:20:22,589 --> 00:20:24,390
Thời gian trôi
nhanh quá là nhanh."

510
00:20:24,390 --> 00:20:26,630
Chị còn nói: 
"Tôi uống nhiều thuốc ngủ Tylenol

511
00:20:26,630 --> 00:20:29,389
tôi uống đủ thứ, 
miễn sao ngủ thêm được.

512
00:20:29,389 --> 00:20:33,159
Chồng tôi luôn nói là 
tôi ngu và xấu xí.

513
00:20:33,159 --> 00:20:36,664
Tôi ước chi mình có thể 
chấm dứt cơn đau".

514
00:20:36,664 --> 00:20:39,304
Lolly được đưa vào 
chương trình thí nghiệm nói trên.

515
00:20:39,304 --> 00:20:41,612
Sáu tháng sau, 
tôi có dịp phỏng vấn chị.

516
00:20:41,612 --> 00:20:46,019
Lúc ấy, chị đã đi trông trẻ
cho hải quân Mỹ.

517
00:20:46,019 --> 00:20:49,824
Chị đã bỏ 
người chồng bạo hành kia.

518
00:20:49,824 --> 00:20:51,906
Chị nói với tôi:

519
00:20:51,906 --> 00:20:54,275
"Các con tôi giờ vui hơn nhiều.

520
00:20:54,275 --> 00:20:56,252
Trong nhà có một phòng 
cho bọn con trai,

521
00:20:56,252 --> 00:20:58,860
một phòng cho bọn con gái.

522
00:20:58,860 --> 00:21:01,399
Nhưng cứ đến tối, 
bảy đứa trèo lên giường mẹ.

523
00:21:01,399 --> 00:21:04,011
8 mẹ con làm bài tập 
và những thứ khác cùng nhau.

524
00:21:04,011 --> 00:21:05,684
Một đứa muốn 
mai sau đi giảng đạo,

525
00:21:05,684 --> 00:21:07,384
một đứa muốn làm lính cứu hỏa.

526
00:21:07,384 --> 00:21:10,350
Một đứa con gái 
lại muốn sau làm luật sư.

527
00:21:10,350 --> 00:21:12,355
Giờ bọn nó không còn 
hay khóc như trước,

528
00:21:12,355 --> 00:21:14,913
không hay đánh nhau như trước.

529
00:21:14,913 --> 00:21:18,693
Tôi giờ chỉ cần các con.

530
00:21:18,693 --> 00:21:20,605
Mọi thứ,
cách tôi ăn mặc và hành xử,

531
00:21:20,605 --> 00:21:25,798
cũng như cảm giác của tôi
- không ngừng thay đổi.

532
00:21:25,798 --> 00:21:29,485
Giờ tôi ra ngoài 
mà chẳng sợ gì nữa.

533
00:21:29,485 --> 00:21:32,894
Tôi nghĩ những cảm giác buồn 
sẽ không quay lại.

534
00:21:32,894 --> 00:21:35,929
Nếu không có bác sĩ Miranda,

535
00:21:35,929 --> 00:21:39,546
giờ đây chắc tôi vẫn 
ở nhà trùm chăn kín mít,

536
00:21:39,546 --> 00:21:41,895
nếu còn sống.

537
00:21:41,895 --> 00:21:45,627
Tôi xin Chúa 
ban cho tôi một thiên sứ,

538
00:21:45,627 --> 00:21:49,957
và Ngài đã lắng nghe lời tôi."

539
00:21:49,959 --> 00:21:53,312
Tôi hết sức cảm động
vì những điều này

540
00:21:53,312 --> 00:21:55,851
và quyết định 
dựa trên đó mà viết,

541
00:21:55,851 --> 00:21:57,230
không chỉ cuốn sách dang dở,

542
00:21:57,230 --> 00:21:58,541
mà còn viết một bài báo.

543
00:21:58,541 --> 00:22:00,862
Thế là tôi được 
tạp chí New York Times đặt hàng

544
00:22:00,862 --> 00:22:02,878
viết về chứng trầm cảm 
ở người nghèo.

545
00:22:02,878 --> 00:22:04,494
Viết xong tôi gửi đi,

546
00:22:04,494 --> 00:22:06,090
biên tập viên gọi tôi, nói:

547
00:22:06,090 --> 00:22:07,800
"Chúng tôi không thể đăng bài này."

548
00:22:07,800 --> 00:22:09,550
Tôi hỏi: "Tại sao vậy?"

549
00:22:09,550 --> 00:22:11,855
Chị ta trả lời: 
"Chuyện nghe như bịa.

550
00:22:11,855 --> 00:22:15,633
Những người ở đáy xã hội ấy,

551
00:22:15,633 --> 00:22:17,337
sau vài tháng chữa trị,

552
00:22:17,337 --> 00:22:19,969
lại có thể sẵn sàng 
quản lí Morgan Stanley ư?

553
00:22:19,969 --> 00:22:21,823
Thế thì hão huyền quá."

554
00:22:21,823 --> 00:22:24,028
Chị ấy nói chưa bao giờ
nghe chuyện như vậy.

555
00:22:24,028 --> 00:22:26,562
Tôi nói: "Việc chị chưa bao giờ
nghe chuyện như vậy

556
00:22:26,562 --> 00:22:29,562
có nghĩa là, đây đúng là 
tin nóng đấy!"

557
00:22:29,562 --> 00:22:35,696
(Cười) 
(Vỗ tay)

558
00:22:37,317 --> 00:22:39,811
"Mà quý tòa soạn đây 
lại là cơ quan đưa tin".

559
00:22:39,811 --> 00:22:41,793
Sau một hồi thương lượng,

560
00:22:41,793 --> 00:22:43,034
họ đồng ý đăng bài.

561
00:22:43,034 --> 00:22:44,649
Tôi nghĩ,
nhiều điều họ nói

562
00:22:44,649 --> 00:22:46,944
lại liên quan một cách kỳ lạ

563
00:22:46,944 --> 00:22:49,086
đến cái ghẻ lạnh của người đời

564
00:22:49,086 --> 00:22:50,549
đối với việc chữa trị trầm cảm.

565
00:22:50,549 --> 00:22:52,431
Đó là ý niệm cho rằng 
nếu đi chữa bệnh

566
00:22:52,431 --> 00:22:55,127
cho nhiều người 
ở những cộng đồng nghèo khó,

567
00:22:55,127 --> 00:22:57,025
thì chúng ta như đang bóc lột,

568
00:22:57,025 --> 00:22:58,667
đơn giản chỉ vì ta sẽ thay đổi họ.

569
00:22:58,667 --> 00:23:00,700
Có sự áp đặt đạo đức sai lầm

570
00:23:00,700 --> 00:23:02,489
dường như đang
lởn vởn quanh ta.

571
00:23:02,489 --> 00:23:04,843
Đó là ý kiến cho rằng
điều trị trầm cảm,

572
00:23:04,843 --> 00:23:07,142
thuốc men, và những thứ đại loại thế, 


573
00:23:07,142 --> 00:23:09,314
chỉ là thứ nhân tạo, 
không tự nhiên.

574
00:23:09,314 --> 00:23:12,163
Tôi nghĩ đó là,
một ý nghĩ sai lạc.

575
00:23:12,163 --> 00:23:15,695
Răng cỏ, nếu cứ để tự nhiên, 
sẽ rụng,

576
00:23:15,695 --> 00:23:19,025
thế nhưng, chẳng có ai 
phản đối thuốc đánh răng,

577
00:23:19,025 --> 00:23:21,153
ít nhất là, trong vòng
những người tôi biết.

578
00:23:21,153 --> 00:23:23,655
Thế rồi, người ta lại nói: 
"Trầm cảm phải chăng là

579
00:23:23,655 --> 00:23:25,840
một phần của những thứ 
ai cũng phải đi qua?

580
00:23:25,840 --> 00:23:27,581
Tiến hóa lên thì 
đi qua trầm cảm mà?

581
00:23:27,581 --> 00:23:29,488
Đó chẳng phải là 
một phần của nhân cách ư?"

582
00:23:29,488 --> 00:23:32,234
Tôi xin trả lời: 
tâm trạng có thể thích nghi.

583
00:23:32,234 --> 00:23:35,563
Biết chịu đựng nỗi sợ, nỗi buồn

584
00:23:35,563 --> 00:23:37,405
hay biết vui hưởng khoái lạc

585
00:23:37,405 --> 00:23:39,208
và xử lí tất cả các 
loại tâm trạng khác,

586
00:23:39,208 --> 00:23:41,272
là một điều quý giá.

587
00:23:41,272 --> 00:23:44,319
Trầm cảm diễn ra

588
00:23:44,319 --> 00:23:46,331
khi hệ thống bị hư hỏng,

589
00:23:46,331 --> 00:23:48,048
và không còn 
khả năng thích nghi.

590
00:23:48,048 --> 00:23:49,620
Người ta đến nói với tôi rằng:

591
00:23:49,620 --> 00:23:52,388
"Tôi nghĩ nếu mình 
chịu đựng thêm một năm nữa,

592
00:23:52,388 --> 00:23:54,464
tôi có thể 
vượt qua khó khăn này".

593
00:23:54,464 --> 00:23:56,767
Tôi sẽ luôn trả lời: 
"Anh có thể sẽ vượt qua,

594
00:23:56,767 --> 00:23:59,476
nhưng anh không bao giờ 
trở lại tuổi 37.

595
00:23:59,476 --> 00:24:02,026
Đời thì ngắn, 
mà đó lại là một năm giời.

596
00:24:02,026 --> 00:24:03,982
Anh đang định 
bỏ phí một năm đấy.

597
00:24:03,982 --> 00:24:05,520
Nghĩ cho kỹ đi".

598
00:24:05,520 --> 00:24:08,366
Có một sự nghèo nàn 
trong Tiếng Anh,

599
00:24:08,366 --> 00:24:10,474
cũng như nhiều ngôn ngữ khác:

600
00:24:10,474 --> 00:24:12,692
chúng ta dùng 
cùng một chữ "trầm cảm"

601
00:24:12,692 --> 00:24:14,497
để mô tả tâm trạng
của một đứa bé

602
00:24:14,497 --> 00:24:16,209
thấy trời mưa 
đúng hôm sinh nhật,

603
00:24:16,209 --> 00:24:18,737
và để tả tâm trạng
của một người

604
00:24:18,737 --> 00:24:21,191
trước khi anh ta tự sát.

605
00:24:21,191 --> 00:24:24,296
Người ta hỏi: "Trầm cảm diễn tiến
theo nỗi buồn thông thường không?"

606
00:24:24,296 --> 00:24:27,440
Tôi trả lời rằng, 
về một mặt nào đó thì có.

607
00:24:27,440 --> 00:24:29,640
Có một độ tiếp diễn nhất định,

608
00:24:29,640 --> 00:24:31,597
cũng như có sự tiếp diễn

609
00:24:31,597 --> 00:24:33,584
giữa việc có một 
hàng rào sắt quanh nhà,

610
00:24:33,584 --> 00:24:35,261
hơi han gỉ,

611
00:24:35,261 --> 00:24:38,007
khiến bạn phải 
đánh giấy ráp và sơn lại,

612
00:24:38,007 --> 00:24:40,654
với việc bạn có một
cái nhà trăm năm tuổi,

613
00:24:40,654 --> 00:24:43,552
với hàng rào sắt
đã han gỉ hết,

614
00:24:43,552 --> 00:24:44,786
thành một đống bụi sắt.

615
00:24:44,786 --> 00:24:46,959
Và chính cái vết gỉ sét ấy,

616
00:24:46,959 --> 00:24:48,748
chính cái vấn đề han gỉ kia,

617
00:24:48,748 --> 00:24:51,737
là cái chúng ta 
đang bắt đầu xử lý.

618
00:24:51,737 --> 00:24:53,977
Giờ có người hỏi:

619
00:24:53,977 --> 00:24:56,708
"Anh uống thuốc trợ thần, 
vậy anh thấy vui lên không?".

620
00:24:56,708 --> 00:24:58,594
Tôi không.

621
00:24:58,594 --> 00:25:01,416
Nhưng mặt khác, 
tôi không thấy buồn vì phải ăn trưa,

622
00:25:01,416 --> 00:25:03,309
tôi không buồn 
vì trả lời điện thoại,

623
00:25:03,309 --> 00:25:06,702
và không còn buồn
khi nghĩ đến đi tắm.

624
00:25:06,702 --> 00:25:09,547
Tôi cảm thấy, 
mà thực ra, là tôi nghĩ,

625
00:25:09,547 --> 00:25:12,747
vì tôi cảm nhận được nỗi buồn
khi không trống rỗng.

626
00:25:12,747 --> 00:25:16,551
Tôi có thể buồn vì
thất vọng trong công việc,

627
00:25:16,551 --> 00:25:18,678
những mối quan hệ tan vỡ,

628
00:25:18,678 --> 00:25:20,655
trái đất nóng lên.

629
00:25:20,655 --> 00:25:23,694
Đó là những điều giờ đây
khiến tôi buồn.

630
00:25:23,694 --> 00:25:26,939
Tôi tự hỏi, đâu là kết luận.

631
00:25:26,939 --> 00:25:28,473
Làm sao những người 
đã từng bị trầm cảm nặng

632
00:25:28,473 --> 00:25:31,718
có thể vượt lên,
và có cuộc sống tốt đẹp hơn?

633
00:25:31,718 --> 00:25:34,368
Đâu là cơ chế giúp người ta 
dẻo dai về mặt tinh thần?

634
00:25:34,378 --> 00:25:36,519
Điều tôi nhận ra
qua năm tháng là,

635
00:25:36,529 --> 00:25:39,089
những người chối bỏ 
kinh nghiệm của mình,

636
00:25:39,099 --> 00:25:41,817
những người nói rằng: 
"Tôi bị trầm cảm lâu rồi

637
00:25:41,817 --> 00:25:42,977
và không bao giờ muốn
nghĩ về nó nữa,

638
00:25:42,977 --> 00:25:44,194
sẽ không bao giờ nhìn vào nó

639
00:25:44,194 --> 00:25:46,496
và chỉ tiếp tục 
sống đời mình thôi."

640
00:25:46,496 --> 00:25:48,216
trớ trêu thay, 
chính là những người

641
00:25:48,216 --> 00:25:50,825
bị làm nô lệ cho 
thứ bệnh họ mang.

642
00:25:50,825 --> 00:25:53,863
Chối bỏ bệnh trầm cảm 
chỉ làm cho nó nặng thêm.

643
00:25:53,863 --> 00:25:56,737
Người ta càng lẩn tránh, 
nó càng phát triển.

644
00:25:56,737 --> 00:25:59,297
Còn những người khá lên

645
00:25:59,297 --> 00:26:02,547
là những người 
có thể chấp nhận rằng

646
00:26:02,547 --> 00:26:04,356
họ có bệnh.

647
00:26:04,356 --> 00:26:06,568
Người nào thừa nhận bị trầm cảm,

648
00:26:06,568 --> 00:26:08,678
người nấy trở nên
dẻo dai về mặt tinh thần.

649
00:26:08,678 --> 00:26:10,490
Frank Russakoff nói với tôi:

650
00:26:10,490 --> 00:26:11,853
"Nếu được làm lại,

651
00:26:11,853 --> 00:26:13,799
ắt tôi không chọn những thứ này

652
00:26:13,799 --> 00:26:15,596
thế nhưng,
điều kỳ lạ là, tôi biết ơn

653
00:26:15,596 --> 00:26:17,550
những gì mình đã trải nghiệm.

654
00:26:17,550 --> 00:26:20,663
Mừng vì đã nhập viện 40 lần.

655
00:26:20,663 --> 00:26:23,680
Kinh nghiệm ấy đã dạy tôi
rất nhiều về tình thương.

656
00:26:23,680 --> 00:26:26,613
Mối quan hệ giữa tôi và bố mẹ 
cũng như các bác sĩ,

657
00:26:26,613 --> 00:26:30,873
đã và mãi quý giá."

658
00:26:30,873 --> 00:26:32,622
Maggie Robbins nói:

659
00:26:32,622 --> 00:26:35,958
"Tôi từng tình nguyện 
ở phòng khám AIDS,

660
00:26:35,958 --> 00:26:38,147
tới đó, chỉ nói, nói và nói.

661
00:26:38,147 --> 00:26:40,631
Những người 
tôi phải tham vấn

662
00:26:40,631 --> 00:26:42,574
lại đáp ứng kém, 
và tôi nghĩ

663
00:26:42,574 --> 00:26:46,421
'Họ chẳng thân thiện 
hay hợp tác gì mấy.'

664
00:26:46,421 --> 00:26:48,062
Và rồi tôi hiểu ra,

665
00:26:48,062 --> 00:26:50,701
rằng họ sẽ chẳng làm gì hơn

666
00:26:50,701 --> 00:26:52,811
là lí nhí vài câu 
trong những phút đầu.

667
00:26:52,846 --> 00:26:55,255
Lý do đơn giản,

668
00:26:55,255 --> 00:26:57,595
là tôi không bị AIDS,
không chờ chết

669
00:26:57,595 --> 00:27:00,017
nhưng tôi có thể
chấp nhận rằng họ bị AIDS

670
00:27:00,017 --> 00:27:02,287
và đang chờ chết.

671
00:27:02,393 --> 00:27:05,996
Nhu cầu là 
tài sản lớn nhất của ta.

672
00:27:05,996 --> 00:27:08,135
Hóa ra, tôi đã học được cách

673
00:27:08,135 --> 00:27:12,160
cho đi tất cả 
những gì tôi cần."

674
00:27:12,160 --> 00:27:13,851
Tôn trọng sự trầm cảm 
của người khác

675
00:27:13,851 --> 00:27:16,045
không ngăn được nó tái phát,

676
00:27:16,045 --> 00:27:18,706
nhưng có thể khiến 
nguy cơ của căn bệnh

677
00:27:18,706 --> 00:27:22,924
và bản thân căn bệnh,
trở nên dễ chịu đựng hơn.

678
00:27:22,924 --> 00:27:24,969
Vấn đề ở đây không phải là

679
00:27:24,969 --> 00:27:27,144
tìm ra ý nghĩa và cho rằng

680
00:27:27,144 --> 00:27:29,171
trầm cảm có ý nghĩa lớn 
với cuộc đời mình.

681
00:27:29,171 --> 00:27:31,342
Vấn đề là
tìm ra ý nghĩa của nó

682
00:27:31,342 --> 00:27:33,146
và khi nó trở lại,
thì nghĩ rằng:

683
00:27:33,146 --> 00:27:34,786
"Quả này là địa ngục đây,

684
00:27:34,786 --> 00:27:37,487
nhưng ta sẽ học điều gì đó từ nó."

685
00:27:37,487 --> 00:27:39,751
Tôi đã học từ nỗi trầm cảm 
của chính mình

686
00:27:39,751 --> 00:27:41,764
rằng một cảm xúc
có thể lớn đến chừng nào,

687
00:27:41,764 --> 00:27:44,861
rằng nó có thể 
thật hơn cả sự thật.

688
00:27:44,861 --> 00:27:47,810
Và tôi thấy rằng,
kinh nghiệm ấy

689
00:27:47,810 --> 00:27:50,702
đã giúp tôi trải nghiệm 
những cảm xúc tích cực

690
00:27:50,702 --> 00:27:54,222
một cách sâu sắc hơn.

691
00:27:54,222 --> 00:27:57,709
Đối lập với trầm cảm
không phải là niềm vui,

692
00:27:57,709 --> 00:27:59,163
mà là sức sống,

693
00:27:59,163 --> 00:28:01,904
Ngày nay, tôi phải sống,

694
00:28:01,904 --> 00:28:04,649
kể cả vào 
những ngày tôi buồn.

695
00:28:04,649 --> 00:28:07,962
Tôi đã cảm nhận 
sự tang chế trong tinh thần,

696
00:28:07,962 --> 00:28:09,986
tôi ngồi cạnh tên khổng lồ

697
00:28:09,986 --> 00:28:12,233
bên lề trái đất,

698
00:28:12,233 --> 00:28:14,322
và tôi đã nhận ra rằng

699
00:28:14,322 --> 00:28:16,173
một điều gì đó trong tôi,

700
00:28:16,173 --> 00:28:18,306
cái mà tôi gọi là linh hồn

701
00:28:18,306 --> 00:28:22,062
cái tôi chỉ mới thấy rõ
20 năm trước,

702
00:28:22,062 --> 00:28:26,580
khi địa ngục 
bất ngờ viếng thăm tôi.

703
00:28:26,580 --> 00:28:30,678
Tôi nghĩ, dù mình 
ghét sự trầm cảm,

704
00:28:30,678 --> 00:28:33,012
và biết mình sẽ lại trầm cảm,

705
00:28:33,012 --> 00:28:35,756
tôi đã tìm được cách
yêu nỗi trầm cảm.

706
00:28:35,756 --> 00:28:37,781
Tôi yêu nó, 
vì nó đã bắt tôi

707
00:28:37,781 --> 00:28:40,550
phải tìm và bám lấy niềm vui.

708
00:28:40,550 --> 00:28:44,038
Tôi yêu nó, vì mỗi ngày,
mình quyết định,

709
00:28:44,038 --> 00:28:45,578
đôi khi, một cách hơi mạo hiểm,

710
00:28:45,578 --> 00:28:48,276
và đôi khi, một cách ngược đời,

711
00:28:48,276 --> 00:28:50,854
rằng mình phải
bám vào những lẽ sống.

712
00:28:50,854 --> 00:28:54,977
Và tôi nghĩ, trầm cảm là 
hạnh phúc tôi vinh hạnh có.

713
00:28:54,977 --> 00:28:58,960
Xin cảm ơn.

714
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
(Vỗ tay)