1
00:00:01,000 --> 00:00:05,000
હું આજે ઉર્જા અને વાતાવરણ વિષે વાત કરવા જઈ રહ્યો છું .

2
00:00:05,000 --> 00:00:07,000
આ થોડું આશ્ચર્ય જન્માવે તેવું લાગે ,કેમકે

3
00:00:07,000 --> 00:00:12,000
સંસ્થામાં મારું મુખ્યતયા કાર્યક્ષેત્ર રસીકરણ તેમજ બિયારણને લગતું રહે છે ;

4
00:00:12,000 --> 00:00:15,000
એવું ક્ષેત્ર કે જેમાં આપણે સંશોધનો કરતાં રહી એ સઘળું

5
00:00:15,000 --> 00:00:20,000
અતિ ગરીબ એવા બસો કરોડ લોકો સુધી પહોચાડવાનું છે ,તેમના જીવનને બેહતર બનાવવા કાજે.

6
00:00:20,000 --> 00:00:25,000
પરંતુ ઉર્જા તેમજ વાતાવરણ, એ પણ આ લોકો માટે અતિ મહત્વના છે .

7
00:00:25,000 --> 00:00:30,000
ખરું પૂછો તો પૃથ્વી પર બીજા કોઈને પણ હોય તેથીય વધુ મહત્વના .

8
00:00:30,000 --> 00:00:35,000
વાતાવરણના બગડવાની સીધી અસર એમના ખેતીના પાક પર વર્ષો સુધી થતી રહેશે .

9
00:00:35,000 --> 00:00:38,000
કાં તો ખુબ વરસાદ થશે કે પછી અપૂરતો .

10
00:00:38,000 --> 00:00:40,000
બધુજ એ રીતે બદલાતું જશે કે

11
00:00:40,000 --> 00:00:44,000
નબળું પડતું વાતાવરણ ક્યાંય સહાયરૂપ નહીં બની શકે .

12
00:00:44,000 --> 00:00:49,000
બલકે આ તો ભૂખમરો,અનિશ્ચતતા અને તણાવ તરફ દોરી જશે.

13
00:00:49,000 --> 00:00:53,000
આમ વાતાવરણ માં બદલાવ તેમને માટે ભયાનક સાબિત થશે .

14
00:00:53,000 --> 00:00:56,000
વળી, ઉર્જાની ચૂકવવી પડતી કિંમત તેમને માટે અગત્યની બાબત છે.

15
00:00:56,000 --> 00:00:59,000
હકીકતે ,ગરીબી ઓછી કરવાને થઈને જો કોઈ એક વસ્તુની કિંમત ઘટાડવાની આવે

16
00:00:59,000 --> 00:01:03,000
તો મોટે ભાગે તમે ઉર્જાની પસંદગી કરો.

17
00:01:03,000 --> 00:01:07,000
હવે, ઉર્જાની કિંમત તો સમયની સાથે ઘટી જ છે .

18
00:01:07,000 --> 00:01:13,000
ખરેખર, સમૃદ્ધ સંસ્કૃતિ ઉર્જા ક્ષેત્રે પ્રગતિને આધારે જ રચાઈ છે .

19
00:01:13,000 --> 00:01:17,000
કોલસાની ક્રાંતિએ ઔદ્યોગિક ક્રાંતિને વેગ આપ્યો.

20
00:01:17,000 --> 00:01:23,000
અને તેથી જ આપણે ૧૮ મી સદીમાં પણ વીજળીની કિંમત માં નોંધપાત્ર ઘટાડો જોઈ શક્યા.

21
00:01:23,000 --> 00:01:26,000
તેથી કરીને જ આપણને રેફ્રિજરેટર,એર કંડીશનર ઉપલબ્ધ છે.

22
00:01:26,000 --> 00:01:30,000
આપણે આધુનિક ઉપકરણો બનાવી શકીએ છીએ અને બીજું ઘણું કરી શકીએ છીએ.

23
00:01:30,000 --> 00:01:37,000
આમ ,સમૃદ્ધ વિશ્વમાં આપણે એક સુંદર પરિસ્થિતિમાં છીએ.

24
00:01:37,000 --> 00:01:44,000
પરંતુ ,જેમ આપણે વીજળીને સસ્તી બનાવવા પ્રયત્ન કરીએ,સમજો કે અડધી કિંમત સુધીની,-

25
00:01:44,000 --> 00:01:46,000
તો આપણને એક મર્યાદા નડે છે.

26
00:01:46,000 --> 00:01:50,000
ને આ મર્યાદા કાર્બન ડાયોક્સાઇડને સંબંધી છે.

27
00:01:50,000 --> 00:01:53,000
કાર્બન ડાયોક્સાઇડ આપણી પૃથ્વીને ગરમ કરે છે.

28
00:01:53,000 --> 00:01:59,000
અને કાર્બન ડાયોક્સાઇડ સાથેનું સમીકરણ બહુ જ સીધું ને સરળ છે.

29
00:01:59,000 --> 00:02:03,000
જો તમે ઉત્સર્જીત સઘળા કાર્બન ડાયોક્સાઇડનો સરવાળો કરો ,

30
00:02:03,000 --> 00:02:06,000
તો એ તાપમાન માં સીધો વધારો કરે છે.

31
00:02:06,000 --> 00:02:10,000
ને આ તાપમાનનો વધારો કેટલીક ખુબજ નકારાત્મક અસરો તરફ દોરી જાય છે.

32
00:02:10,000 --> 00:02:13,000
આબોહવા પરની અસરો ને તેથીયે ખરાબ બીજી આડકતરી અસરો ,

33
00:02:13,000 --> 00:02:18,000
જેમકે આપણું પ્રાકૃતિક પર્યાવરણ આવા ત્વરિત બદલાવો સાથે તાલમેલ સાધી શકતું નથી,

34
00:02:18,000 --> 00:02:21,000
અને આપણે એને ખોરવાતું જોઈએ છીએ .

35
00:02:21,000 --> 00:02:24,000
હવે, ચોક્કસપણે કાર્બન ડાયોક્સાઇડમાં કેટલા વધારાથી

36
00:02:24,000 --> 00:02:28,000
કેટલું તાપમાન વધશે ,તે માપવાનું

37
00:02:28,000 --> 00:02:30,000
અને એ બાબતે ઠોસ જવાબો મેળવવા ,

38
00:02:30,000 --> 00:02:33,000
એ થોડું અનિશ્ચિત છે ખરું, પણ વધારે નહીં.

39
00:02:33,000 --> 00:02:36,000
વળી, ખરાબ અસરો કેટલી ખરાબ હશે તે વિશેની અનિશ્ચિતતા તો ચોક્કસપણે છે જ.

40
00:02:36,000 --> 00:02:39,000
તેમ છતાંય , આવી અસરો અત્યંત ખરાબ હશે એ તો નક્કી .

41
00:02:39,000 --> 00:02:41,000
મેં ઘણા ઉચ્ચ કોટીના વૈજ્ઞાનિકોને ઘણી વખત પૂછ્યું,

42
00:02:41,000 --> 00:02:44,000
શૂન્ય ઉત્સર્જન નો લક્ષ્યાંક રાખવો એ શું ખુબ અગત્યનું છે?

43
00:02:44,000 --> 00:02:47,000
અડધો કે એક ચતુર્થાન્શનો લક્ષ્યાંક પુરતો નથી શું?

44
00:02:47,000 --> 00:02:51,000
જવાબ એ છે કે જ્યાં સુધી આપણે શૂન્ય સુધી નહીં પહોંચીએ,

45
00:02:51,000 --> 00:02:53,000
તાપમાન માં વધારો થતો જ રહેશે.

46
00:02:53,000 --> 00:02:55,000
એટલે આ એક મોટો પડકાર છે.

47
00:02:55,000 --> 00:03:00,000
૧૨ ફૂટ ઉંચી ટ્રકને ૧૦ ફૂટ ઉંચા પૂલ નીચેથી પસાર કરવા જેવી આ વાત નથી.

48
00:03:00,000 --> 00:03:03,000
કે જેમતેમ કરીને સમાવી લઈએ

49
00:03:03,000 --> 00:03:07,000
આ એક વસ્તુ છે ,જેને આપણે શૂન્ય સુધી લઇ જવો જ રહ્યો.

50
00:03:07,000 --> 00:03:11,000
પ્રતિવર્ષ, આપણે ખુબ મોટા પ્રમાણ માં કાર્બન ડાયોક્સાઇડ બહાર ઠાલાવીયે છીએ.

51
00:03:11,000 --> 00:03:13,000
૨૬ લાખ ટનથી પણ વધારે.

52
00:03:13,000 --> 00:03:17,000
પ્રત્યેક અમેરીકન દીઠ ,૨૦ ટન.

53
00:03:17,000 --> 00:03:20,000
ગરીબ દેશોમાં,આંકડો છે વ્યક્તિ દીઠ એક ટનથી ઓછો.

54
00:03:20,000 --> 00:03:24,000
સમગ્ર વિશ્વ માટે વ્યક્તિદીઠ સરેરાશ ૫ ટન.

55
00:03:24,000 --> 00:03:26,000
એટલે, આમાં આપણે ક્યાંક ફેરફાર કરવોજ રહ્યો.

56
00:03:26,000 --> 00:03:29,000
જે આ અંક ને બિલકુલ શૂન્ય ની નજીક લાવી દે.

57
00:03:29,000 --> 00:03:31,000
આજ સુધી એ સતત વધતો જ રહ્યો છે.

58
00:03:31,000 --> 00:03:36,000
અમુક આર્થિક બદલાવો એને સ્થગિત કરી શક્યા છે ખરા,

59
00:03:36,000 --> 00:03:39,000
છતાં આપણે સતત વધારાની દિશાએથી

60
00:03:39,000 --> 00:03:42,000
પાછાં ફરતાં ,તદ્દન નહીંવત ઉત્સર્જન સુધી જવાનું છે.

61
00:03:42,000 --> 00:03:44,000
આ સમીકરણ માં ચાર પરિબળો છે .

62
00:03:44,000 --> 00:03:46,000
અને છે થોડોઘણો ગુણાકાર.

63
00:03:46,000 --> 00:03:49,000
આમ, તમારી પાસે ડાબી તરફ છે કાર્બન ડાયોક્સાઇડ જે આપણને શૂન્ય જેટલો જોઈએ છે,

64
00:03:49,000 --> 00:03:53,000
અને એનો આધાર છે બીજી તરફ -- વસ્તી,

65
00:03:53,000 --> 00:03:56,000
વ્યક્તિદીઠ સરેરાશ વપરાતા સાધનો-સેવાઓ,

66
00:03:56,000 --> 00:03:59,000
એ દરેક સેવા પાછળ ખર્ચાતી ઉર્જા ,

67
00:03:59,000 --> 00:04:03,000
અને આ ઉર્જાના વપરાશ થકી ઠલવાતો કાર્બન ડાયોક્સાઇડ.

68
00:04:03,000 --> 00:04:05,000
તો ચાલો આપણે આ દરેકને તપાસીએ

69
00:04:05,000 --> 00:04:09,000
અને જોઈએ કે શૂન્ય સુધી કઈ રીતે પહોંચી શકીએ.

70
00:04:09,000 --> 00:04:13,000
બની શકે કે આમાંનો કોઈ એક પરિબળ લગભગ શૂન્ય થવાની શક્યતા ધરાવે છે.

71
00:04:13,000 --> 00:04:16,000
હવે આ તો શાળા સમયના બીજગણિત ની વાત છે,

72
00:04:16,000 --> 00:04:18,000
છતાં ચાલો જોઈએ.

73
00:04:18,000 --> 00:04:20,000
પહેલું , આપણી પાસે છે વસ્તી.

74
00:04:20,000 --> 00:04:23,000
આજે, વિશ્વની કુલ વસ્તી ૬.૮ અબજ છે.

75
00:04:23,000 --> 00:04:25,000
જે હવે ૯ અબજ થવા જઇ રહી છે.

76
00:04:25,000 --> 00:04:29,000
હવે જો આપણે નવી રસીઓ ઉપર ખરેખર સારું કામ કરીએ ,

77
00:04:29,000 --> 00:04:31,000
તે જ રીતે સ્વાસ્થ્ય અને પ્રસુતિ-સ્વાસ્થ્ય સેવાઓ માં પણ,

78
00:04:31,000 --> 00:04:35,000
આપણે તેમાં ૧૦ થી ૧૫ % નો ઘટાડો કરીએ તો પણ

79
00:04:35,000 --> 00:04:39,000
વસ્તી માં આપણે ૧.૩ નો વધારો જોઈએ છીએ.

80
00:04:39,000 --> 00:04:42,000
બીજું પરિબળ છે સેવા-સાધનો જે આપણે વાપરીએ છીએ.

81
00:04:42,000 --> 00:04:44,000
એ બધુંજ આવરી લે છે.

82
00:04:44,000 --> 00:04:48,000
આપણો ખોરાક, કપડા, ટેલીવિઝન, ઠંડી/ગરમીના ઉપકરણો.

83
00:04:48,000 --> 00:04:51,000
આ બધું ખુબજ સારું છે ,

84
00:04:51,000 --> 00:04:54,000
અને ગરીબી દૂર કરવી મતલબ કે આવી બધી જ સેવાઓ

85
00:04:54,000 --> 00:04:56,000
વિશ્વની દરેક વ્યક્તિ સુધી પહોંચાડવી.

86
00:04:56,000 --> 00:05:00,000
આમ, એનો અંક ઉંચે જાય તે એક સારી જ વાત છે.

87
00:05:00,000 --> 00:05:02,000
સમૃદ્ધ વિશ્વના કદાચ ટોચ પરના ૧૦૦ કરોડ લોકો ,

88
00:05:02,000 --> 00:05:04,000
થોડો ઉપભોગ ઓછો કરીને કાપ મૂકી શકીએ,

89
00:05:04,000 --> 00:05:08,000
પરંતુ સરેરાશ તો પ્રતિવર્ષ આ વપરાશના અંકમાં વધારો થતો જ જવાનો છે.

90
00:05:08,000 --> 00:05:12,000
અને સરવાળે એ વ્યક્તિ દીઠ

91
00:05:12,000 --> 00:05:15,000
બમણો થઈને રહેશે.

92
00:05:15,000 --> 00:05:17,000
અહીં આપણે પાયાની સેવાઓની વાત કરીએ છીએ.

93
00:05:17,000 --> 00:05:20,000
શું તમારા ઘરમાં લખવા-વાંચવા માટે વીજળી ની સુવિધા છે?

94
00:05:20,000 --> 00:05:22,000
સાચે જ, આ બાળકો પાસે નથી, તેથી તેઓ આમ બહાર જઈને

95
00:05:22,000 --> 00:05:26,000
શેરી ના વીજળીના દીવા નીચે તેમનું શાળાનું કામ કરે છે.

96
00:05:27,000 --> 00:05:31,000
હવે જોઈએ ઈ(E),આ સાધનો-સેવાઓ માટે વપરાતી ઉર્જા ,

97
00:05:31,000 --> 00:05:33,000
અહીં, આખરે આપણી પાસે એક સારા સમાચાર છે

98
00:05:33,000 --> 00:05:35,000
એક વસ્તુ છે, જેમાં વધારો થતો નથી.

99
00:05:35,000 --> 00:05:38,000
નવા સંશોધનો, વીજળી ઉત્પન્ન કરવાની નવી રીતો ,

100
00:05:38,000 --> 00:05:43,000
જુદા પ્રકારની ગાડીઓ,મકાનો બંધાવાની જુદી રીતો ,

101
00:05:43,000 --> 00:05:46,000
એમ ઘણું છે, જેના દ્વારા આ બધા સેવા - સંસાધનો માટે વપરાતી ઉર્જાને

102
00:05:46,000 --> 00:05:50,000
ઓછામાં ઓછા સ્તર સુધીની રાખી શકાય છે.

103
00:05:50,000 --> 00:05:53,000
કેટલીક જગ્યાએ તો આ વપરાશ ૯૦% સુધી ઘટાડી શકાય છે.

104
00:05:53,000 --> 00:05:56,000
બીજી કેટલીક એવી સેવા-ઉદ્યોગો છે,જેમ કે ખાતર બનાવવું ,

105
00:05:56,000 --> 00:05:58,000
કે પછી હવાઈ પરિવહન ,

106
00:05:58,000 --> 00:06:02,000
જેમાં સુધારાની શક્યતા નહીંવત છે.

107
00:06:02,000 --> 00:06:04,000
આમ, સમગ્રતયા, જો આપણે આશાવાદી હોઈએ,

108
00:06:04,000 --> 00:06:11,000
તો ત્રીજા થી છઠ્ઠા ભાગ સુધીનો ઘટાડો કરી શકીએ ખરા.

109
00:06:11,000 --> 00:06:14,000
પરંતુ હમણાં તો આ પ્રથમ ત્રણ પરિબળોમાં આપણે

110
00:06:14,000 --> 00:06:19,000
૨૬ અબજ થી ૧૩ અબજ સુધીનો ઘટાડો કરી શક્ય છીએ.

111
00:06:19,000 --> 00:06:21,000
અને એથી વધારે ફરક નથી પડ્યો.

112
00:06:21,000 --> 00:06:23,000
તેથી આ ચોથું પરિબળ તપાસીએ --

113
00:06:23,000 --> 00:06:25,000
એજ ચાવીરૂપ બની રહેવાનું છે--

114
00:06:25,000 --> 00:06:31,000
અને એ છે વાતાવરણ માં ફેંકાતું ઉર્જાના દરેક એકમદીઠ કાર્બન ડાયોક્સાઇડનું પ્રમાણ.

115
00:06:31,000 --> 00:06:35,000
પ્રશ્ન એ છે કે શું આપણે એને પૂરેપૂરું શૂન્ય કરી શકીએ?

116
00:06:35,000 --> 00:06:37,000
જો તમે કોલસો બાળો, તો ના .

117
00:06:37,000 --> 00:06:39,000
જો તમે કુદરતી ગેસ બાળો, તો ના.

118
00:06:39,000 --> 00:06:42,000
આજે ઉપયોગ માં લેવાતી, વિદ્યુત ઉત્પન્ન કરવાની લગભગ બધી જ રીતો,

119
00:06:42,000 --> 00:06:48,000
શોધાઈ રહેલી નવીકરણ ની રીતો તેમજ અણુ આધારિત રીતોને બાદ કરતાં,કાર્બન ડાયોક્સાઇડ ઠાલવે છે.

120
00:06:48,000 --> 00:06:51,000
માટે જ ,વિશ્વસ્તરે આપણે

121
00:06:51,000 --> 00:06:54,000
એક નવી જ પધ્ધતિ વિકસાવવી પડશે.

122
00:06:54,000 --> 00:06:56,000
એટલે કે આપણે ઉર્જા ક્ષેત્રે 'ચમત્કાર' સર્જાવો પડશે.

123
00:06:56,000 --> 00:07:00,000
'ચમત્કાર' એ શબ્દ હું અશક્ય ના સંદર્ભમાં નથી પ્રયોજતો .

124
00:07:00,000 --> 00:07:05,000
માઈક્રોપ્રોસેસર એક ચમત્કાર છે. કમ્પ્યુટર એક ચમત્કાર છે.

125
00:07:05,000 --> 00:07:08,000
ઈન્ટરનેટ અને તેની સેવાઓ ચમત્કાર છે.

126
00:07:08,000 --> 00:07:13,000
આમ ઘણા લોકોએ ઘણા ચમત્કારો સર્જવામાં યોગદાન આપ્યું છે.

127
00:07:13,000 --> 00:07:15,000
સામાન્ય રીતે આ સૌ માટે આપણને કોઈ સમય મર્યાદા નથી હોતી,

128
00:07:15,000 --> 00:07:17,000
જ્યાં તમારે કોઈ ચોક્કસ સમય સુધીમાં આવો કોઈ ચમત્કાર સર્જી બતાવવાનો હોય.

129
00:07:17,000 --> 00:07:21,000
સામાન્ય રીતે ,તમે રાહ જુઓ, કેટલુંક સફળ થાય, કૈંક ના પણ થાય.

130
00:07:21,000 --> 00:07:25,000
પરંતુ આ એક એવી પરિસ્થિતિ છે,જ્યાં તમારે પૂરેપૂરી ગતિ આપીને

131
00:07:25,000 --> 00:07:30,000
ખુબજ માર્યાદિત સમયમાં આ ચમત્કાર સર્જવાનો છે.

132
00:07:30,000 --> 00:07:33,000
હવે હું વિચારતો હતો કે આને કેમ કરી દેખાડવું?

133
00:07:33,000 --> 00:07:35,000
છે કોઈ સાદું ઉદાહરણ,

134
00:07:35,000 --> 00:07:40,000
કે પછી કોઈ પ્રયોગ વડે, જે લોકોની કલ્પના માં બેસે ?

135
00:07:40,000 --> 00:07:44,000
મને યાદ આવ્યું, વરસેક પહેલાં, હું મચ્છરો લાવેલો .

136
00:07:44,000 --> 00:07:46,000
અને કોણ જાણે લોકોને મજા પડેલી.

137
00:07:46,000 --> 00:07:48,000
(હાસ્ય)

138
00:07:48,000 --> 00:07:51,000
લોકો એ વાત સાથે તદ્રૂપ થઇ શક્યા કે,

139
00:07:51,000 --> 00:07:54,000
ખરેખર,એવા લોકો પણ છે જે મચ્છરો સાથે રહે છે.

140
00:07:54,000 --> 00:07:59,000
તો એમ, ઉર્જા માટે ,હું આવું કૈંક કરી શક્યો .

141
00:07:59,000 --> 00:08:02,000
મેં નક્કી કર્યું કે આગીયાઓને છોડવા, તે

142
00:08:02,000 --> 00:08:06,000
મારા તરફથી પર્યાવરણ ને આ વર્ષનું યોગદાન રહેશે.

143
00:08:06,000 --> 00:08:09,000
તો, અહીં આપણી પાસે આ થોડા આગિયા છે.

144
00:08:09,000 --> 00:08:12,000
મને કહેવામાં આવ્યું છે કે એ કરડતા નથી, અને ખરેખર તો કદાચ બરણી ની બહાર પણ ના નીકળે .

145
00:08:12,000 --> 00:08:15,000
(હાસ્ય)

146
00:08:15,000 --> 00:08:20,000
આમ,આવા , લોકોનું ધ્યાન ખેંચવા કરાતી યુક્તિ જેવા ઉપાયો હોઈ શકે,

147
00:08:20,000 --> 00:08:22,000
પરંતુ એ બધાથી કંઈ વળતું નથી.

148
00:08:22,000 --> 00:08:26,000
આપણને તો એવા ઉપાયો જોઈએ,એક કે તેથી વધારે,

149
00:08:26,000 --> 00:08:30,000
કે જેનો વ્યાપ-વિસ્તાર અમાપ હોય,

150
00:08:30,000 --> 00:08:32,000
અને જેની વિશ્વસનીયતા અતૂટ હોય.

151
00:08:32,000 --> 00:08:35,000
ઘણી દિશામાં લોકો પ્રયત્નો કરી રહ્યા છે ,

152
00:08:35,000 --> 00:08:39,000
પરંતુ હું આમાંથી પાંચ ઉપાયોમાં મોટા પાયે કંઈ હાંસલ કરી શકવાની શક્યતા જોઉં છું.

153
00:08:39,000 --> 00:08:44,000
દરિયાઈ ભરતી,ભૂસ્તરીય,અણુસંયોજન તેમજ જૈવિક ઇંધણ દ્વારા મળતી ઉર્જા ને હું બાજુએ મૂકું છું.

154
00:08:44,000 --> 00:08:46,000
આ બધા થોડુંઘણું યોગદાન આપે ખરા,

155
00:08:46,000 --> 00:08:48,000
અને હું ધારું છું તે કરતાં વધારે જો આપી શકે ,તો ઘણું ઉત્તમ,

156
00:08:48,000 --> 00:08:50,000
પરંતુ મારો કહેવાનો મુદ્દો એ છે કે

157
00:08:50,000 --> 00:08:54,000
આ પાંચ માંના દરેક ઉપર આપણે કેન્દ્રિત થવું પડશે,

158
00:08:54,000 --> 00:08:58,000
એમાંના એકેયને આપણે વિસારે નહીં પાડી શકીએ-એમ વિચારીને કે એ બધા નિરાશાજનક લાગે છે ,

159
00:08:58,000 --> 00:09:02,000
ને એમની સમક્ષ ઘણા પડકારો છે.

160
00:09:02,000 --> 00:09:04,000
પહેલું લઈએ અશ્મિભૂત ઇંધણ,

161
00:09:04,000 --> 00:09:08,000
કોલસો બાળવો કે કુદરતી ગેસ નો ઉપયોગ કરવો.

162
00:09:08,000 --> 00:09:11,000
આમાં તમારે એ કરવું પડશે જે લાગે છે તો સહેલું ,પરંતુ હકીકતે નથી.

163
00:09:11,000 --> 00:09:17,000
અને તે એ કે આ પ્રમાણે બાળ્યા પછી, ઉત્પન્ન થતો બધો જ કાર્બન ડાયોક્સાઇડ એકઠો કરી,

164
00:09:17,000 --> 00:09:20,000
તેને દબાણ દ્વારા પ્રવાહી માં પરિવર્તિત કરી ,ક્યાંક તેનો સંગ્રહ કરવો ,

165
00:09:20,000 --> 00:09:22,000
એ આશા સાથે કે તેમ રહેશે.

166
00:09:22,000 --> 00:09:26,000
પ્રાયોગિક ધોરણે આપણે આમ ૬૦ થી ૮૦% સુધી કરીએ પણ છીએ,

167
00:09:26,000 --> 00:09:30,000
પરંતુ ૧૦૦% સુધી કરી શકવું એ જરા કળ માગી લે તેવું કામ છે,

168
00:09:30,000 --> 00:09:36,000
વળી આટલો કાર્બન ડાયોક્સાઇડનો જથ્થો ક્યાં ભેગો કરવો, ક્યાં રાખવો, વગેરે માટે સહમત થવું જરા અઘરું કામ છે.

169
00:09:36,000 --> 00:09:39,000
અને સૌથી કપરો તો લાંબા ગાળા નો પ્રશ્ન છે.

170
00:09:39,000 --> 00:09:41,000
કોને ખાતરી છે?

171
00:09:41,000 --> 00:09:45,000
અણુકચરો કે બીજા કોઈ પણ કચરા કરતાં, લાખો ગણા વધારે પ્રમાણમાં ભેગા થતા

172
00:09:45,000 --> 00:09:49,000
આ કચરાની જવાબદારી કોણ લેશે?

173
00:09:49,000 --> 00:09:52,000
આ તો ખુબ મોટા જથ્થાની વાત છે.

174
00:09:52,000 --> 00:09:54,000
આમ, આ અત્યંત અઘરું છે.

175
00:09:54,000 --> 00:09:56,000
બીજું, જોઈએ અણુ શક્તિ.

176
00:09:56,000 --> 00:09:59,000
તેમાં પણ ત્રણ મોટા પ્રશ્નો રહેલા છે.

177
00:09:59,000 --> 00:10:03,000
કિંમત, ખાસ કરીને નિયંત્રિત દેશો માટે આ કિંમત ઘણી વધારે છે.

178
00:10:03,000 --> 00:10:07,000
સુરક્ષા નો પ્રશ્ન ; ક્યાંય કશું ખોટું નહીં થાય,

179
00:10:07,000 --> 00:10:10,000
માનવ સંચાલિત હોવા છતાં,

180
00:10:10,000 --> 00:10:13,000
આ ઇંધણ નો ઉપયોગ શસ્ત્રો માટે નહીં જ થાય, તેની આશંકા છે.

181
00:10:13,000 --> 00:10:15,000
અને તો પછી આ કચરાનું શું કરો તમે?

182
00:10:15,000 --> 00:10:18,000
બહુ વધારે નહિ છતાં આ મોટો ચિંતાનો વિષય છે.

183
00:10:18,000 --> 00:10:20,000
લોકો આ બાબતે નિશ્ચિંત થવા જોઈએ.

184
00:10:20,000 --> 00:10:25,000
આમ, આ ત્રણ મોટા પ્રશ્નો જે હલ થઇ શકે ,

185
00:10:25,000 --> 00:10:27,000
ને માટે તેમના ઉપર કેન્દ્રિત થવું રહ્યું.

186
00:10:27,000 --> 00:10:30,000
પાંચમાના છેલ્લા ત્રણ ને મેં એક સાથે મૂક્યા છે.

187
00:10:30,000 --> 00:10:34,000
લોકો મોટેભાગે તેમને નવીકરણ ઉર્જાના સ્ત્રોતો તરીકે ઓળખે છે.

188
00:10:34,000 --> 00:10:38,000
અને આ સ્ત્રોતો -ખરેખર કોઈ જ ઇંધણ ના વાપરતા હોવા છતાં-

189
00:10:38,000 --> 00:10:40,000
તેમની કેટલીક મર્યાદાઓ છે.

190
00:10:40,000 --> 00:10:46,000
એક તો એ કે આ તકનીકો દ્વારા મેળવાતી ઉર્જાનું પ્રમાણ

191
00:10:46,000 --> 00:10:48,000
એક વીજળીમથક માંથી મળતી ઉર્જા કરતાં નાટ્યાત્મક રીતે ઓછુ છે.

192
00:10:48,000 --> 00:10:52,000
આ તો ઉર્જા ની ખેતી ની વાત છે ,ને આપણે ખુબ મોટા વિસ્તારની વાત કરીએ છીએ,

193
00:10:52,000 --> 00:10:57,000
સાધારણ ઉર્જા ના પ્લાન્ટ કરતાં હજારો ગણા મોટા વિસ્તારની .

194
00:10:57,000 --> 00:11:00,000
વળી આ બધા સતત ન મળનારા સ્રોત છે.

195
00:11:00,000 --> 00:11:03,000
સૂર્ય ચોવીસ કલાક પ્રકાશતો નથી, તેમ જ દરરોજ એનો પ્રકાશ ઉપલબ્ધ નથી હોતો,

196
00:11:03,000 --> 00:11:06,000
અને, તે જ રીતે પવન પણ સતત નથી વહેતો.

197
00:11:06,000 --> 00:11:08,000
માટે ,જો આપણે આ સ્ત્રોતો પર આધાર રાખીએ તો,

198
00:11:08,000 --> 00:11:11,000
તેમની ગેરહાજરીમાં ઉર્જા મેળવવાનો બીજો કોઈ

199
00:11:11,000 --> 00:11:14,000
વિકલ્પ હોવો જ ઘટે.

200
00:11:14,000 --> 00:11:17,000
આમ અહીં પાછો ઉર્જાની કિંમત સામે પ્રશ્ન છે.

201
00:11:17,000 --> 00:11:19,000
તેના વહન નો પ્રશ્ન છે.

202
00:11:19,000 --> 00:11:22,000
દાખલા તરીકે, સમજો કે આવો કોઈ ઉર્જા સ્ત્રોત તમારા દેશ ની બહાર છે,

203
00:11:22,000 --> 00:11:24,000
તો તમારે એ તમારે ત્યાં લાવવાની તકનીક તો જોઇશે જ,

204
00:11:24,000 --> 00:11:29,000
સાથે એમાં રહેલા જોખમો ઉઠાવવાની તૈયારી પણ જોઇશે.

205
00:11:29,000 --> 00:11:31,000
અને અંતે મોટો પ્રશ્ન રહેશે તેના સંગ્રહનો .

206
00:11:31,000 --> 00:11:34,000
આ વાત ને પરિમાણીય રીતે સમજવા હું વિગતમાં ઉતર્યો,

207
00:11:34,000 --> 00:11:37,000
અને બધા જ પ્રકારની બેટરી જે આજે બને છે , તે તપાસી.

208
00:11:37,000 --> 00:11:41,000
ગાડીની,કમ્પ્યુટર ની ,ફોનની, ફ્લેશ લાઈટની- એમ બધી જ;

209
00:11:41,000 --> 00:11:46,000
અને વિશ્વના વિદ્યુત ઉર્જા ના વપરાશ સાથે તેની સરખામણી કરી.

210
00:11:46,000 --> 00:11:50,000
તો જાણ્યું કે આ બધી જ બેટરી જે આપણે બનાવીએ છે તે

211
00:11:50,000 --> 00:11:54,000
બધી ઉર્જાનો ૧૦ મીનીટથી પણ ઓછા સમય માટે સંગ્રહ કરી શકે .

212
00:11:54,000 --> 00:11:57,000
માટે ,ખરે જ ,આપણે એક બહેતર આવિષ્કારની જરૂર છે,

213
00:11:57,000 --> 00:12:01,000
કૈંક એવો જે ,અત્યાર સુધીના આપણા બધાજ અભિગમો કરતાં

214
00:12:01,000 --> 00:12:03,000
સો ગણો સારો હોય.

215
00:12:03,000 --> 00:12:07,000
આ અશક્ય નથી, પરંતુ સાવ સહેલું પણ નથી.

216
00:12:07,000 --> 00:12:11,000
એમ જણાય છે કે આ સતત નહીં મળનારા સ્રોત ઉપર ,

217
00:12:11,000 --> 00:12:15,000
૧૦૦% આધારિત હોઈએ અને એના ઉપયોગમાં

218
00:12:15,000 --> 00:12:17,000
૨૦ થી ૩૦% નો વધારો કરવા જઈએ તો,

219
00:12:17,000 --> 00:12:22,000
આપણ ને એક અતુલ્ય ચમત્કારી બેટરીની જરૂર પડે.

220
00:12:23,000 --> 00:12:26,000
હવે, આ બાબતે આપણે કઈ રીતે આગળ વધી શકીએ:સાચો અભિગમ શું હોઈ શકે?

221
00:12:26,000 --> 00:12:30,000
મેનહટન પ્રોજેક્ટ? શું એ આપણને સફળતા અપાવશે?

222
00:12:30,000 --> 00:12:35,000
ખરેખર,આ ક્ષેત્રે કામ કરે તેવી ઘણી કંપની ઓ ની આપણને જરૂર છે,સો ગણી.

223
00:12:35,000 --> 00:12:38,000
આ પાંચે ક્ષેત્રે ,દરેક પર કામ કરે તેવા સો સો લોકો આપણ ને જોઇશે.

224
00:12:38,000 --> 00:12:42,000
એવા ઘણા છે, જેમને તમે પાગલ જ કહેશો..ખુબ સારું છે.

225
00:12:42,000 --> 00:12:45,000
ને હું માનું છું કે અહીં જ, આ ટેડ ગ્રુપમાં જ

226
00:12:45,000 --> 00:12:49,000
ઘણા લોકો છે જે આ કામ ની પાછળ લાગેલા છે.

227
00:12:49,000 --> 00:12:53,000
બીલ ગ્રોસ્સ ની કેટલીક કંપની છે, જેમની એક છે ઈસોલાર (eSolar)

228
00:12:53,000 --> 00:12:55,000
જેમાં કેટલીક સૂર્ય ઉર્જાને લગતી સુંદર પ્રૌદ્યોગિકી છે.

229
00:12:55,000 --> 00:12:59,000
વિનોદ ખોસલાનું ડઝન એક એવી કંપનીમાં રોકાણ છે કે

230
00:12:59,000 --> 00:13:03,000
જે ખુબ સુંદર રીતે કાર્ય રત છે અને રસપ્રદ શક્યતાઓ ધરાવે છે.

231
00:13:03,000 --> 00:13:05,000
હું પણ તેમને સહાય કરવા પ્રયત્ન કરું છું.

232
00:13:05,000 --> 00:13:09,000
નાથન માહ્વોલ્ડ અને હું ખરે જ એક કંપનીને પીઠબળ આપી રહ્યા છીએ

233
00:13:09,000 --> 00:13:13,000
જે કદાચ આશ્ચર્ય જગાડે, પરંતુ સાચે જ અણુઉર્જા નો અભિગમ લઇ રહી છે.

234
00:13:13,000 --> 00:13:17,000
અણુ ઉર્જા ક્ષેત્રે કેટલાક સંશોધનો પણ છે: માપદંડનું,પ્રવાહી.

235
00:13:17,000 --> 00:13:21,000
છેલ્લા થોડા સમય થી આ ઉદ્યોગ ક્ષેત્રે સંશોધનો અટકી ગયા છે ખરા,

236
00:13:21,000 --> 00:13:26,000
પરંતુ ,આસપાસ કંઇ સારા વિચાર -શોધો ચાલી રહ્યા છે એ વિચાર કંઇ આશ્ચર્યજનક નથી જ.

237
00:13:26,000 --> 00:13:32,000
ટેરાપાવર એક એવો વિચાર છે, જેમાં યુરેનીયમનો ૧%,

238
00:13:32,000 --> 00:13:35,000
કે જે U235 છે, તે બાળવા કરતાં

239
00:13:35,000 --> 00:13:40,000
બાકીના ૯૯% કે જે U238 છે,તે ઉપયોગ માં લેવાનું અમે નક્કી કર્યું.

240
00:13:40,000 --> 00:13:42,000
આ એક ધૂની વિચાર છે.

241
00:13:42,000 --> 00:13:45,000
ખરું પૂછો તો એના પર લોકોએ લાંબા સમય સુધી વિચારેલું.

242
00:13:45,000 --> 00:13:49,000
પરંતુ તેઓ એ વિચાર સફળ થશે કે નહિ તે સમજવા સંયોજિત માળખું કે પ્રયોગ ના કરી શક્યા.

243
00:13:49,000 --> 00:13:52,000
જયારે આજે આધુનિક સુપર કમ્પ્યુટર ની મદદ થી

244
00:13:52,000 --> 00:13:54,000
આ પ્રકારના સંયોજન રચીને જોઈ શકીએ છીએ કે હા,

245
00:13:54,000 --> 00:14:00,000
યોગ્ય સાધનો વગેરેની સહાય થી એમ લાગે છે કે આ સફળ થશે.

246
00:14:00,000 --> 00:14:03,000
વળી, પેલા ૯૯% નો ઉપયોગ કરવાને લઈને

247
00:14:03,000 --> 00:14:07,000
આપણે કિંમત માં પણ નોંધપાત્ર ઘટાડો કરી શકીશું.

248
00:14:07,000 --> 00:14:11,000
આપણે ખરેખર કચરો જ ઉપયોગ માં લઈશું,આજના અણુમથકનો બધો જ વધેલો કચરો,

249
00:14:11,000 --> 00:14:14,000
અને તેનો ઇંધણ તરીકે ઉપયોગ કરીશું.

250
00:14:14,000 --> 00:14:19,000
માટે, તેને વિષે ચિંતા કરવાનું છોડીને ,તેને ઉપયોગમાં લેવા માંડો.બહુ સરસ વસ્તુ છે.

251
00:14:19,000 --> 00:14:23,000
આ જ યુરેનીયમથી એ ચાલશે.-જાણે મીણબત્તી જ જોઈ લો.

252
00:14:23,000 --> 00:14:27,000
તમે અહીં એક મોટો ભાગ જોઈ શકો છો,જે મોટે ભાગે ટ્રાવેલીંગ વેવ અણુમથક તરીકે ઓળખાય છે.

253
00:14:27,000 --> 00:14:31,000
બળતણ ના રૂપમાં એ સાચે જ પ્રશ્નનો ઉકેલ છે.

254
00:14:31,000 --> 00:14:34,000
મારી પાસે આ એક કેન્ટકીમાં આવેલા એક સ્થળ નું ચિત્ર છે.

255
00:14:34,000 --> 00:14:36,000
આ પેલું ૯૯%,વધી રહેલું યુરેનીયમ છે,

256
00:14:36,000 --> 00:14:38,000
જેમાંથી થોડો ભાગ તેમણે બળતણ તરીકે વાપરવા લીધો છે.

257
00:14:38,000 --> 00:14:40,000
આ વધી રહેલું યુરેનીયમ છે,

258
00:14:40,000 --> 00:14:43,000
અને એ અમેરીકાને ૧૦૦ વર્ષ સુધી ઇંધણ પૂરું પડી શકે.

259
00:14:43,000 --> 00:14:46,000
આમ, એક બિન ખર્ચાળ પધ્ધતિ થી દરિયાના પાણી ને શુદ્ધ કરીને,

260
00:14:46,000 --> 00:14:51,000
તમે આખા વિશ્વને સદીઓ સુધી ચાલે તેટલું ઇંધણ મેળવી શકો.

261
00:14:51,000 --> 00:14:55,000
આની સામે ,તમે જાણો છો તેમ, પડકારો ઘણા છે.

262
00:14:55,000 --> 00:15:00,000
પરંતુ, આ તો આગળ લઈ જઈ શકાય તેવા ઘણા ઘણા

263
00:15:00,000 --> 00:15:03,000
વિચારો માં નો એક છે.

264
00:15:03,000 --> 00:15:06,000
ચાલો જોઈએ, આપણે આપણ ને પોતાને કઈ રીતે મૂલવી શકીએ?

265
00:15:06,000 --> 00:15:09,000
આપણું પ્રગતિ પત્રક કેવું દેખાવું જોઈએ?

266
00:15:09,000 --> 00:15:12,000
પહેલા અંતિમ પરિણામ ની સ્થિતિ જોઈએ,

267
00:15:12,000 --> 00:15:14,000
અને પછી વચગાળાની .

268
00:15:14,000 --> 00:15:19,000
૨૦૫૦ માટે, ઘણા જણ ને ૮૦% ઘટાડાની વાત કરતા સાંભળ્યા છે.

269
00:15:19,000 --> 00:15:23,000
સાચે જ, ત્યાં સુધી પહોંચવું ખુબ અગત્યનું છે.

270
00:15:23,000 --> 00:15:27,000
અને બાકીના ૨૦% ગરીબ દેશોની કેટલીક પ્રવૃત્તિ માં ખર્ચાઈ જશે.

271
00:15:27,000 --> 00:15:29,000
જેમ કે હજુ ચાલતી થોડી ખેતી.

272
00:15:29,000 --> 00:15:33,000
આશા રાખીએ કે વન સંવર્ધન અને સિમેન્ટ બાબતે આપણે સુધારો કરી શક્યા હોઈશું.

273
00:15:33,000 --> 00:15:36,000
આમ, આ ૮૦% ઘટાડા સુધી પહોંચવા ,

274
00:15:36,000 --> 00:15:40,000
સમૃદ્ધ દેશો-ચીન સહીત ના માટે એ ખુબ જરૂરી હશે

275
00:15:40,000 --> 00:15:45,000
કે તેઓ વિદ્યુત ઉત્પાદન ની વર્તમાન પદ્ધતિઓ બદલે.

276
00:15:45,000 --> 00:15:51,000
મૂલ્યાંકન ની બીજી પધ્ધતી એ છે કે શું આપણે શૂન્ય કાર્બન ડાયોક્સાઇડ ઉત્પન્ન કરે તેવી તકનીક વાપરીએ છીએ?

277
00:15:51,000 --> 00:15:53,000
બધા સમૃદ્ધ દેશો એ એ અપનાવી છે?

278
00:15:53,000 --> 00:15:56,000
અન્ય બધા દેશો માં પણ પહોંચાડી રહ્યા છીએ?

279
00:15:56,000 --> 00:15:58,000
આ સૌથી વધુ મહત્વનું છે.

280
00:15:58,000 --> 00:16:02,000
આપણાં પ્રગતિ પત્રક નો ચાવીરૂપ મુદ્દો છે.

281
00:16:02,000 --> 00:16:07,000
ત્યાંથી પાછું વિચારતા , ૨૦૨૦ માં આપણું પ્રગતિ પત્રક કેવું દેખાવું જોઈએ?

282
00:16:07,000 --> 00:16:09,000
તો ફરી થી એમાં બે મુદ્દા તો જોઇશે જ.

283
00:16:09,000 --> 00:16:13,000
એક,ઘટાડા તરફ દોરી જનારા સઘળા સુધારાની ક્ષમતા ધરાવતા ઉકેલોને ચકાસી લેવા જોઇશે.

284
00:16:13,000 --> 00:16:16,000
જેટલો ઓછો ઠાલ્વીશું તેટલું કાર્બન ડાયોક્સાઇડ નું કુલ પ્રમાણ નીચું આવશે. ,

285
00:16:16,000 --> 00:16:18,000
તેથી કરીને તાપમાન માં પણ ઘટાડો થશે.

286
00:16:18,000 --> 00:16:21,000
પરંતુ આ મુદ્દા માં મળતા ગુણ ,

287
00:16:21,000 --> 00:16:25,000
એવા પગલાઓથી મળતા ગુણ છે ,જે નોંધપાત્ર ઘટાડો નથી લાવતા,

288
00:16:25,000 --> 00:16:29,000
બીજા મહત્વ ના મુદ્દા થી મળતા ગુણ કરતા એ જરા ઓછા છે.

289
00:16:29,000 --> 00:16:33,000
તે એ કે આ બધા માં સીમા ચિન્હ રૂપ એકાદું સંશોધન.

290
00:16:33,000 --> 00:16:36,000
આવા સંશોધનો ને આપણે પુરેપુરી ગતિ આપવાની છે.

291
00:16:36,000 --> 00:16:39,000
આપણે તેમને ઉદ્યોગોના સંદર્ભે માપી શકીએ

292
00:16:39,000 --> 00:16:42,000
કે પછી પ્રયોગાત્મક પ્રોજેક્ટ્સ ,કે નિયમો અને ધોરણો માં ફેરફાર ના સંદર્ભે.

293
00:16:42,000 --> 00:16:45,000
આ વિષય પર ઘણા મહત્વના પુસ્તકો લખાયા છે.

294
00:16:45,000 --> 00:16:48,000
અલ ગોરનું 'અવર ચોઈસ' (Our Choice)

295
00:16:48,000 --> 00:16:51,000
અને ડેવિડ મેક્કેનું 'Sustainable Energy Without the Hot Air'.

296
00:16:51,000 --> 00:16:54,000
આ પુસ્તકો ખરે જ સમીક્ષાત્મક રીતે એક માળખું તૈયાર કરે છે.

297
00:16:54,000 --> 00:16:56,000
આની બહોળી ચર્ચા થઇ શકે,

298
00:16:56,000 --> 00:16:59,000
કારણ કે આપણ ને આ માટે મોટા ટેકા ની જરૂર છે.

299
00:16:59,000 --> 00:17:01,000
ઘણું કરવાનું છે.

300
00:17:01,000 --> 00:17:03,000
તો આ (મારી) એક ઈચ્છા છે.

301
00:17:03,000 --> 00:17:07,000
એક ઠોસ ઈચ્છા , કે આપણે આવી કોઈ પ્રૌદ્યોગિકી ખોળી શકીએ.

302
00:17:07,000 --> 00:17:10,000
આવતા ૫૦ વર્ષ માટેની મારી કોઈ એક ઈચ્છા પૂરી પડવાની હોય,તો

303
00:17:10,000 --> 00:17:12,000
હું , કોણ રાષ્ટ્ર પતિ બને,તે માગું?

304
00:17:12,000 --> 00:17:15,000
કે રસી ,જે મારો પ્રિય વિષય છે, તે માગું?

305
00:17:15,000 --> 00:17:17,000
કે પછી એવી કોઈ શોધ માગી લઉં

306
00:17:17,000 --> 00:17:21,000
જે અડધી કિંમતે શૂન્ય કાર્બન ડાયોક્સાઈડનો લક્ષ્યાંક પાર પડે.

307
00:17:21,000 --> 00:17:23,000
તો હું જરૂર એ જ ઈચ્છા માગી લઉં.

308
00:17:23,000 --> 00:17:25,000
આ એક જ બાબત સૌથી વધુ અસર કરનારી છે.

309
00:17:25,000 --> 00:17:27,000
જો આ ઈચ્છા પૂર્તિ ના થઇ, તો

310
00:17:27,000 --> 00:17:31,000
દૂરદર્શી લોકો અને ટૂંકી વિચાર દ્રષ્ટિ વાળા લોકો, એમ બે દુઃખ જનક ભાગ પડી જશે.

311
00:17:31,000 --> 00:17:34,000
અમેરીકા અને ચીન વચ્ચે, ગરીબ દેશો અને સમૃદ્ધ દેશો વચ્ચે ખાઈ સર્જાશે.

312
00:17:34,000 --> 00:17:39,000
અને સૌથી વધુ તો છેવાડાના ૨૦૦ કરોડ લોકો ની જિંદગી બદતર બની જશે.

313
00:17:39,000 --> 00:17:41,000
તો, આપણે શું કરવાનું છે?

314
00:17:41,000 --> 00:17:46,000
હું આપ સૌ ને શેના માટે આગળ આવી,ગતિમાન થવા અરજ કરું છું?

315
00:17:46,000 --> 00:17:49,000
આપણે શોધ-સંશોધનો માટે વધુ નાણાં ફાળવવા પડશે.

316
00:17:49,000 --> 00:17:51,000
કોપેન્હાગેન જેવા સ્થળે જયારે દેશોના પ્રતિનિધિઓ મળે છે ,

317
00:17:51,000 --> 00:17:54,000
ત્યારે ફક્ત કાર્બન ડાયોક્સાઈડની ચર્ચા નથી કરવાની.

318
00:17:54,000 --> 00:17:56,000
તેમણે આવા સંશોધનો કરવા માટેનો કાર્યસૂચિ ચર્ચાવો જોઈએ.

319
00:17:56,000 --> 00:18:01,000
તમને જાણી ને આશ્ચર્ય થશે કે આ સંશોધનો પાછળ કેટલો દયાજનક રીતે ન્યૂનતમ ખર્ચ

320
00:18:01,000 --> 00:18:03,000
કરવાનો અભિગમ હોય છે.

321
00:18:03,000 --> 00:18:07,000
આપણ ને બજાર પ્રોત્સાહન ,કાર્બન ડાયોક્સાઈડ કર, મૂડી અને વેપાર બધું જોઈએ જ ,

322
00:18:07,000 --> 00:18:10,000
કે જે કિંમત વિષે સજાગતા આપે.

323
00:18:10,000 --> 00:18:12,000
આ સંદેશ આપણે સૌ સુધી પહોંચાડવાનો છે.

324
00:18:12,000 --> 00:18:15,000
આ બાબતે વધુ તર્કશીલ,સમજી શકાય તેવા સંવાદ ની આપણ ને જરૂર છે.

325
00:18:15,000 --> 00:18:18,000
સરકાર તરફ થી પગલા ની પણ જરૂર છે.

326
00:18:18,000 --> 00:18:22,000
આ એક બહુ જ મહત્વ ની ઈચ્છા છે, પરંતુ હું માનું છું કે આપણે એ પામી શકીએ.

327
00:18:22,000 --> 00:18:24,000
આભાર .

328
00:18:24,000 --> 00:18:35,000
(અભિવાદન)

329
00:18:35,000 --> 00:18:37,000
આભાર.

330
00:18:37,000 --> 00:18:39,000
Chris Anderson:આભાર .આભાર.

331
00:18:39,000 --> 00:18:44,000
(અભિવાદન)

332
00:18:44,000 --> 00:18:50,000
આભાર. ટેરાપાવર વિષે વધુ જાણવા માટે થઈને પૂંછું તો-

333
00:18:50,000 --> 00:18:55,000
સૌ પ્રથમ તો ,આપ એ બાબતે થોડો ખ્યાલ આપી શકો કે આ કેટલા મોટા પાયા પર નું રોકાણ હશે?

334
00:18:55,000 --> 00:18:59,000
બીલ ગેટ્સ: સોફ્ટવેર તૈયાર કરવા માટે સુપર કમ્પ્યુટર ખરીદવા,

335
00:18:59,000 --> 00:19:01,000
મહાન વૈજ્ઞાનિકો ને આ કામ માટે રોકવા, જે ખરેખર અમે કરી લીધું છે,

336
00:19:01,000 --> 00:19:04,000
આ બધું મળીને આશરે દસેક કરોડથી વધુ ,

337
00:19:04,000 --> 00:19:07,000
અને એક વખત ,રશીયાના અણુમથકમાં અમારા કાચા માલ ને પ્રાયોગિક ધોરણે વાપરી લઈએ,

338
00:19:07,000 --> 00:19:11,000
તેની યોગ્યતા ની ચકાસણી કરવા-

339
00:19:11,000 --> 00:19:13,000
તે પછી થી સોએક કરોડ થી વધુ થશે,

340
00:19:13,000 --> 00:19:16,000
કેમ કે પ્રાયોગિક નાનુ અણુમથક ઉભું કરવું એ અઘરું કામ છે.

341
00:19:16,000 --> 00:19:21,000
કેટલાક કરોડ નાણાં ની વ્યવસ્થા કરવી, નિયંત્રક શોધવા,યોગ્ય સ્થળ પસંદ કરવું ,

342
00:19:21,000 --> 00:19:23,000
જ્યાં આ પ્રથમ પ્રાયોગિક અણુમથક બનાવી શકાય-

343
00:19:23,000 --> 00:19:27,000
અને એક વાર આ પહેલું બંધાઈ જાય અને જાહેર કાર્ય મુજબ કાર્ય કરે,

344
00:19:27,000 --> 00:19:31,000
પછી તો એ દીવા જેવું સ્પષ્ટ છે,-થનારા આર્થિક લાભ ,ઉર્જાનો મળનારો વિપુલ જથ્થો,-

345
00:19:31,000 --> 00:19:33,000
તે અણુ વિષે આજ ની આપણી સીમિત જાણકારી થી ક્યાંય વિશેષ હશે.

346
00:19:33,000 --> 00:19:37,000
ચાર્લ્સ: વધુ સમજવા પૂછું તો, આ ભૂગર્ભ માં બાંધવામાં આવશે કે?

347
00:19:37,000 --> 00:19:41,000
એક લંબરૂપ સ્તંભ ની જેમ,જેમાં

348
00:19:41,000 --> 00:19:43,000
વપરાયેલ યુરેનીયમનું ઇંધણ ભરેલું હશે, ખરું?

349
00:19:43,000 --> 00:19:46,000
અને પછી પ્રક્રિયા તેની ટોચે થી ચાલુ થઈને નીચે તરફ થશે..?

350
00:19:46,000 --> 00:19:49,000
બીલ ગેટ્સ:સાચું. આજે આપણે હંમેશા અણુમથકમાં ઇંધણ પૂરવું પડે છે,

351
00:19:49,000 --> 00:19:52,000
તે માટે ઘણા માણસો તેમજ યાંત્રિક નિયમનો ની જરૂર રહે ,અને એમાં ક્યારેક, ક્યાંક કશુંક ખોટું થવાની શક્યતા રહે,

352
00:19:52,000 --> 00:19:55,000
કેમ કે ખોલ-બંધ અને અંદર-બહાર અવર-જવર રહ્યા કરે.

353
00:19:55,000 --> 00:19:57,000
એ બરાબર નથી.

354
00:19:57,000 --> 00:20:02,000
અહીં તો તમારી પાસે એટલું સસ્તું ઇંધણ છે, જેને તમે ૬૦ વર્ષ સુધી

355
00:20:02,000 --> 00:20:04,000
એક લાકડા ના મોટા ટુકડા ની જેમ

356
00:20:04,000 --> 00:20:07,000
જમીન માં રાખી શકો , કોઈ જ જટિલ પ્રશ્નો વગર.

357
00:20:07,000 --> 00:20:12,000
અને એ ત્યાં પડ્યો પડ્યો ૬૦ વર્ષ સુધી બળતણ આપ્યા કરે -એટલું જ .

358
00:20:12,000 --> 00:20:16,000
ચાર્લ્સ: આ એક અણુ શક્તિ પ્લાન્ટ છે જે એના પોતાના કચરા વડે જ ચાલે છે.

359
00:20:16,000 --> 00:20:18,000
બીલ ગેટ્સ : સાચું.ઉત્પન્ન થતા બિનજરૂરી કચરા ને

360
00:20:18,000 --> 00:20:23,000
તમે ત્યાં જ રહેવા દઈ શકો -આ રીત માં ઘણો ઓછો કચરો ઉત્પન્ન થાય છે -

361
00:20:23,000 --> 00:20:25,000
પછી તમે તેને જ ઉપયોગ માં લઇ,

362
00:20:25,000 --> 00:20:28,000
બીજા અણુમથકને ઇંધણ પૂરું પડી શકો.

363
00:20:28,000 --> 00:20:32,000
અને શરૂઆત આપણે બિનજરૂરી,વધેલા કચરા ના ઉપયોગ થી જ કરવાની છે.

364
00:20:32,000 --> 00:20:36,000
જે અણુમથકના ઠંડા પૂલ્સ અને સુકા કાસ્કીંગ માં રહેલો છે.

365
00:20:36,000 --> 00:20:38,000
એ જ આપણું શરૂઆત નું ઇંધણ છે.

366
00:20:38,000 --> 00:20:41,000
આમ, અત્યાર સુધી જે અણુમથકને કારણે ઉભો થતો પ્રશ્ન હતો,

367
00:20:41,000 --> 00:20:43,000
તેના પર જ આપણા અણુમથક ચાલશે.

368
00:20:43,000 --> 00:20:46,000
અને નાટ્યાત્મક રીતે આપણે આ કચરાના જથ્થા માં મોટો ઘટાડો કરી શકીશું.

369
00:20:46,000 --> 00:20:48,000
જેમ જેમ પ્રક્રિયા આગળ વધશે, તેમ આ પ્રમાણે થશે.

370
00:20:48,000 --> 00:20:50,000
ચાર્લ્સ: પરંતુ વિશ્વભર માં જુદા જુદા લોકો સાથે

371
00:20:50,000 --> 00:20:52,000
આ વિષે ની શક્યતાઓ ની વાતચીત કરતાં ,

372
00:20:52,000 --> 00:20:55,000
ખરેખર આગળ વધી, કામ કરવાનો રસ અને પ્રતિસાદ ક્યાં થી મળ્યો છે?

373
00:20:55,000 --> 00:20:58,000
બીલ ગેટ્સ: ખરે જ, કોઈ ચોક્કસ સ્થળ અમે ચૂંટ્યું નથી,

374
00:20:58,000 --> 00:21:06,000
અને વળી, અણુશક્તિ ને લગતું કંઈ પણ કરવા માટે ઘણી બધી રસપ્રદ સ્પષ્ટતાઓ જરૂરી રહે છે

375
00:21:06,000 --> 00:21:08,000
છતાં ઘણો સારો પ્રતિસાદ છે,

376
00:21:08,000 --> 00:21:12,000
રશીયા,ભારત,ચીનની કંપની તરફ થી,

377
00:21:12,000 --> 00:21:14,000
ઉર્જા મંત્રી ને હું મળી ને આવ્યો ,

378
00:21:14,000 --> 00:21:18,000
ઉર્જા-વિષયક કાર્યસૂચિમાં આ કઈ રીતે બંધ બેસે, તે બાબતે ચર્ચા કરવા .

379
00:21:18,000 --> 00:21:21,000
અને હું આશાવાદી છું.તમે જાણો છો,ફ્રેંચ તેમ જ જાપાનના લોકો એ આના ઉપર થોડું કામ કર્યું છે.

380
00:21:21,000 --> 00:21:25,000
અત્યાર સુધીના થયેલા કામ કરતા આ થોડું ભિન્ન પ્રકાર નું છે.

381
00:21:25,000 --> 00:21:29,000
એક મહત્વની પ્રગતિ છે, પરંતુ એ એક ફાસ્ટ અણુમથક છે.

382
00:21:29,000 --> 00:21:31,000
ઘણા બધા દેશોએ એવા બાંધ્યા પણ છે,

383
00:21:31,000 --> 00:21:36,000
તેથી,જેમણે આવા ફાસ્ટ અણુમથક બાંધ્યા છે, તેમાંથી કોઈ પણ આ પ્રકાર નું પહેલું બાંધવા માટે ના ઉમેદવાર થઇ શકે.

384
00:21:36,000 --> 00:21:41,000
ચાર્લ્સ: તો ,આપના મતે આ પ્રકાર નું કંઈ ફળીભૂત થઇ આકાર લે

385
00:21:41,000 --> 00:21:44,000
તેવી શક્યતા અને તે માટે ની વિચારેલી શક્ય સમય મર્યાદા શી છે?

386
00:21:44,000 --> 00:21:49,000
બીલ ગેટ્સ: આ પ્રકાર નું , અત્યંત મોટા પાયા પર નું અને ઘણી જ સસ્તી

387
00:21:49,000 --> 00:21:51,000
ઉર્જા ઉત્પાદન કરતું કંઈ પણ ઉભું કરવા

388
00:21:51,000 --> 00:21:55,000
આપણી પાસે સંશોધનો માટે ૨૦ વર્ષ અને પછી પૂર્ણ કાર્યરત થવા ૨૦ વર્ષ છે.

389
00:21:55,000 --> 00:22:00,000
આ એક પર્યાવરણ ના આદર્શોએ બાંધેલી સીમા રેખા છે,

390
00:22:00,000 --> 00:22:02,000
જે આપણે પાળવી રહી.

391
00:22:02,000 --> 00:22:07,000
અને તમે જાણો છો, જો બધું બરાબર પાર ઉતર્યું, તો ટેરાપાવર ઘણું કરવા ધારે છે ,

392
00:22:07,000 --> 00:22:09,000
અને સરળતા થી કરી શકે એમ છે.

393
00:22:09,000 --> 00:22:12,000
અને આજે, સદભાગ્યે બીજી ડઝનેક કંપનીઓ પણ છે,

394
00:22:12,000 --> 00:22:14,000
આપણને સો ગણી વધુ જોઈએ છે ,

395
00:22:14,000 --> 00:22:16,000
એવી કે જે તેમનું વૈજ્ઞાનિક કાર્ય જો સુંદર રીતે કરતી હોય,

396
00:22:16,000 --> 00:22:19,000
જો તેમને તેમના પ્રાયોગિક પ્લાન્ટ માટે પૂરતી સહાય મળી રહેતી હોય,

397
00:22:19,000 --> 00:22:21,000
તો તેઓ સ્પર્ધા માં આવી શકે છે.

398
00:22:21,000 --> 00:22:23,000
અને એમાંની ઘણી જો સફળ થાય તો ઉત્તમ છે.

399
00:22:23,000 --> 00:22:26,000
પછી તો ઘણું કામ માં લઇ શકાય.

400
00:22:26,000 --> 00:22:28,000
ચોક્કસપણે કોઈ એકે તો સફળ થવું જ રહ્યું.

401
00:22:28,000 --> 00:22:31,000
ચાર્લ્સ : ખુબ મોટા સ્તરના પરીવાર્તાનોમાં

402
00:22:31,000 --> 00:22:34,000
તમારા જાણવા પ્રમાણે શું આ મોટામાં મોટું હશે?

403
00:22:34,000 --> 00:22:38,000
બીલ ગેટ્સ: ઉર્જા ની બાબતે આવિષ્કાર સૌથી વધુ મહત્વ ધરાવે છે.

404
00:22:38,000 --> 00:22:40,000
પર્યાવરણ નું દબાણ ના હોત તો પણ એ થયું હોત.

405
00:22:40,000 --> 00:22:45,000
પરંતુ પર્યાવરણ ની મર્યાદા એ એની મહત્તા ઘણી વધારી દીધી.

406
00:22:45,000 --> 00:22:48,000
અણુશક્તિ ના ક્ષેત્રે બીજા સંશોધકો છે.

407
00:22:48,000 --> 00:22:51,000
તમે જાણો છો.આ કામ વિષે જેટલી જાણકારી છે, તેટલી અમને તેમના કામ વિષે નથી.

408
00:22:51,000 --> 00:22:54,000
પરંતુ માપદંડન -એ એક જુદો અભિગમ છે.

409
00:22:54,000 --> 00:22:58,000
એક પ્રવાહી પ્રકારનુ અણુમથક પણ છે, જે થોડું અઘરું જણાય છે,

410
00:22:58,000 --> 00:23:00,000
પરંતુ તેવું જ એમને આપણા અણુમથક વિષે લાગતું હોય.

411
00:23:00,000 --> 00:23:03,000
આમ, અલગ અલગ પ્રકારો છે.

412
00:23:03,000 --> 00:23:06,000
પરંતુ સુંદર ચીજ તો આ યુરેનીયમનો અણુ છે

413
00:23:06,000 --> 00:23:10,000
જેમાં કોલસા ના એક અણુ કરતાં લાખો ગણી વધુ ઉર્જા રહેલી છે ,

414
00:23:10,000 --> 00:23:13,000
જો નકારાત્મક પરિબળો ને નાથી શકો ,

415
00:23:13,000 --> 00:23:16,000
મુખ્યતયા વિકિરણ ની સમસ્યા ,

416
00:23:16,000 --> 00:23:19,000
તો તેની કિંમત, ક્ષમતા તેમ જ

417
00:23:19,000 --> 00:23:21,000
જમીન તેમ જ બીજા પરિબળો પર થનારી અસરો

418
00:23:21,000 --> 00:23:25,000
અપ્રતિમ હશે.

419
00:23:25,000 --> 00:23:29,000
ચાર્લ્સ: અને જો આ સફળ ના થયું તો?

420
00:23:29,000 --> 00:23:33,000
શું આપણે પૃથ્વી ના તાપમાન ને સ્થિર રાખવા

421
00:23:33,000 --> 00:23:36,000
આપાતકાલીન પગલા લેવા માંડવા પડે?

422
00:23:36,000 --> 00:23:38,000
બીલ ગેટ્સ: જો એવી પરિસ્થિતિ માં આવી પડીએ,

423
00:23:38,000 --> 00:23:43,000
તો એ એના જેવું થશે કે અકરાંતિયા ની જેમ ખાધા કરી ને તમને હ્રદયરોગનો હુમલો થવાનો છે.

424
00:23:43,000 --> 00:23:47,000
પછી શું?કદાચ શસ્ત્રક્રિયા કે એવું કંઈ કરવું પડે.

425
00:23:47,000 --> 00:23:51,000
સંશોધન ની એક શાખા,જે ભૂસ્તરશાસ્ત્ર તરીકે ઓળખાય છે,

426
00:23:51,000 --> 00:23:54,000
તેમ ઘણી જુદી જુદી તકનીકો છે, જે આ તાપમાન ને વધતું થોડું દૂર ઠેલે.

427
00:23:54,000 --> 00:23:57,000
ને આમ આપણ ને ૨૦-૩૦ વર્ષ આપણું કાર્ય કરવા મળી રહે.

428
00:23:57,000 --> 00:23:59,000
પણ, આ તો એક વીમા પોલીસી જેવું થયું.

429
00:23:59,000 --> 00:24:01,000
આશા રાખો કે એવું કંઈ નાં કરવું પડે.

430
00:24:01,000 --> 00:24:03,000
કેટલાક લોકો કહે છે કે આવી વીમા પોલીસી પર કામ ના જ કરવું જોઈએ.

431
00:24:03,000 --> 00:24:05,000
કેમ કે એ તો પછી તમને આળસુ બનાવી દે,

432
00:24:05,000 --> 00:24:09,000
પાછું એના જેવું, કે ખાધે રાખો, પછી શસ્ત્રક્રિયા તો છે જ ,બચાવવા માટે.

433
00:24:09,000 --> 00:24:12,000
મારા મતે, પ્રશ્ન નું મોટું રૂપ અને મહત્ત્વ સમજ્યા પછી આમ કરવું એ ડહાપણ નું કામ નથી.

434
00:24:12,000 --> 00:24:16,000
પરંતુ ભૂસ્તરશાસ્ત્ર ની ચર્ચા એ મતે છે કે આપણે તેને

435
00:24:16,000 --> 00:24:20,000
એક આધાર તરીકે રાખવું જોઈએ, કદાચ છે ને તાપમાન માં વધારો ધર્યા કરતાં જલ્દી થવા લાગ્યો,

436
00:24:20,000 --> 00:24:23,000
કે સંશોધનો માં આપણી ગતિ ધીમી પડી ગઈ ..

437
00:24:25,000 --> 00:24:30,000
ચાર્લ્સ : પર્યાવરણ ના શંકાશીલ આલોચકો: આપને એમને કશું કહેવાનું હોય, તો,

438
00:24:30,000 --> 00:24:34,000
તેમને કંઈ રીતે ખાતરી કરાવશો કે તેઓ ખોટા છે?

439
00:24:35,000 --> 00:24:39,000
બીલ ગેટ્સ: બદનસીબે,તેમના અલગ અલગ જૂથ છે.

440
00:24:39,000 --> 00:24:43,000
એવા, કે જેઓ વૈજ્ઞાનિક આધાર પર દલીલો કરે છે, તેવા તો ખુબ ઓછા છે.

441
00:24:43,000 --> 00:24:46,000
શું તેઓ એમ કહેવા માંગે છે કે

442
00:24:46,000 --> 00:24:48,000
વાદળોને કારણે બદલાતી પરિસ્થિતિ ની પણ નકારાત્મક અસરો છે?

443
00:24:48,000 --> 00:24:51,000
ખરેખર તો એવું સાવ જ થોડું કંઈક હશે, જેના માટે તેઓ કંઈ પણ કહી શકે

444
00:24:51,000 --> 00:24:54,000
સમજો કે દસ લાખ માં એક જેવું.

445
00:24:54,000 --> 00:24:57,000
આપણા મુખ્ય પ્રશ્ન ને એઈડ્સ સાથે સરખાવી શકાય.

446
00:24:57,000 --> 00:25:01,000
તમે ભૂલ આજે કરો, અને ભોગવો પછી થી.

447
00:25:01,000 --> 00:25:05,000
આમ જયારે આપણી પાસે બધી જ જાત ના તાકીદ ના પ્રશ્નો હોય,

448
00:25:05,000 --> 00:25:08,000
તો અત્યારે પીડા સહન કરી,હલ લાવી દેવા, જેથી ભવિષ્ય માં ફાયદો થાય.

449
00:25:08,000 --> 00:25:11,000
પરંતુ આ પીડા કૈંક અનિશ્ચિત છે .

450
00:25:11,000 --> 00:25:17,000
IPCC રિપોર્ટ,જરૂરી નથી કે એટલી ખરાબ પરિસ્થિતિ હોય,

451
00:25:17,000 --> 00:25:19,000
ને સમૃદ્ધ દેશોમાં એવા લોકો પણ છે જે આ રિપોર્ટ જોઇને

452
00:25:19,000 --> 00:25:23,000
એમ કહે છે કે ઠીક છે,આ કંઈ બહુ મોટી વાત નથી.

453
00:25:23,000 --> 00:25:27,000
ખરેખર તો આ અનિશ્ચિતતા જ આપણને આ પ્રમાણે કાર્યરત થવા પ્રેરવી જોઈએ.

454
00:25:27,000 --> 00:25:30,000
મારું સપનું તો એ છે કે જો આપણે આ રીતે સસ્તી, નફાકારક ઉર્જા પ્રાપ્તિ કરી શકીએ,

455
00:25:30,000 --> 00:25:32,000
ને કાર્બન ડાયોક્સાઇડના પ્રશ્ન ને નિવારી શકીએ,

456
00:25:32,000 --> 00:25:34,000
ને પછી આલોચકો એમ કહે કે આ સારું જ છે ,

457
00:25:34,000 --> 00:25:36,000
કાર્બન ડાયોક્સાઇડ ઠલવાય છે કે નહીં ,તે મહત્ત્વનું નથી,

458
00:25:36,000 --> 00:25:38,000
અને કદાચ ઠલવાય તો પણ માન્ય છે,

459
00:25:38,000 --> 00:25:42,000
સ્વીકાર્ય છે, કેમ કે આ તો અત્યાર સુધીના બીજા બધા કરતા ઉર્જા પ્રાપ્તિ નો નફાકારક ઉકેલ છે.

460
00:25:42,000 --> 00:25:46,000
(અભિવાદન)

461
00:25:46,000 --> 00:25:50,000
ચાર્લ્સ: તો, આ આપની જોર્ન લોમ્બર્ગ ની દલીલ સામે પ્રતિક્રિયા છે,

462
00:25:50,000 --> 00:25:54,000
જે કહે છે કે જો તમે તમારી સમગ્ર શક્તિ આ કાર્બન ડાયોક્સાઇડની સમસ્યા હાલ કરવા માં જ વાપરશો,

463
00:25:54,000 --> 00:25:56,000
તો પછી તમારા બીજા મહત્ત્વ ના ધ્યેય વિસરાઈ જશે

464
00:25:56,000 --> 00:25:59,000
જેવા કે વિશ્વ આખા માંથી ગરીબી દૂર કરવી, મેલેરીયાના ઉપાયો પર કામ કરવું વગેરે.

465
00:25:59,000 --> 00:26:03,000
અને એમના માટે આ કાર્ય પાછળ નાણાં રોકવા એ પૃથ્વી ની સંપત્તિ નો નર્યો વ્યય છે.

466
00:26:03,000 --> 00:26:05,000
વળી ત્યારે, કે જયારે આપણી પાસે વધુ સારા કરવા જેવા કાર્યો છે .

467
00:26:05,000 --> 00:26:08,000
બીલ ગેટ્સ: જયારે સંશોધન માટે ખર્ચ ની વાત છે, -

468
00:26:08,000 --> 00:26:12,000
તો અમેરીકા અત્યારે જે ખર્ચ કરે છે તે કરતાં ૧૦૦ કરોડ વર્ષે વધુ ખર્ચ કરે -

469
00:26:12,000 --> 00:26:14,000
જે કંઈ વધુ પડતું નથી.

470
00:26:14,000 --> 00:26:16,000
બીજી ફાળવણી માં કાપ મુકવાની જરૂર નથી.

471
00:26:16,000 --> 00:26:19,000
ઘણા લોકો એ વાત સાથે અસહમત થશે કે તમે એ વસ્તુ માં નાણાં રોકો ,

472
00:26:19,000 --> 00:26:22,000
જે નફાકારક ના હોય .

473
00:26:22,000 --> 00:26:25,000
મારા માટે એ ખોટો વ્યય છે.

474
00:26:25,000 --> 00:26:28,000
સિવાય કે તમે કોઈ ઉપલબ્ધી ની તદ્દન નજીક હો કે પ્રયોગ ની દિશા માં હો

475
00:26:28,000 --> 00:26:30,000
અને અંતે ઘણી ઓછી કિંમતે પડવાનું હોય.

476
00:26:30,000 --> 00:26:34,000
હું માનું છું કે આપણે એવી વસ્તુઓ માટે પ્રયત્નો કરવા જોઈએ, જે કિંમત માં

477
00:26:34,000 --> 00:26:36,000
મહત્તમ ઘટાડો લાવી શકાય તેવી ભરપૂર ક્ષમતા ધરાવતી હોય.

478
00:26:36,000 --> 00:26:41,000
વ્યાપાર ની બહાર ,ચાલો, આપણે એવી રીતે ઉર્જા ઉત્પન્ન કરીએ, કે

479
00:26:41,000 --> 00:26:43,000
જે ફક્ત સમૃદ્ધ લોકોને જ પરવડે.

480
00:26:43,000 --> 00:26:46,000
અહીં બેઠેલા આપણે સૌ પાંચ ગણી કિંમત ચૂકવી શકીએ તેમ છે.

481
00:26:46,000 --> 00:26:48,000
અને છતાં આપના જીવનધોરણ માં કોઈ ફેર નહિ પડે.

482
00:26:48,000 --> 00:26:50,000
સંકટ તો પેલા ૨૦૦ કરોડ લોકો ને માથે આવશે.

483
00:26:50,000 --> 00:26:52,000
અને હવે તો લોમ્બર્ગના વિચાર માં પણ બદલાવ આવ્યો છે.

484
00:26:52,000 --> 00:26:57,000
હવે એની મજાક એ છે કે એ પૂછે છે કે સંશોધન શા માટે હવે ચર્ચામાં નથી .

485
00:26:57,000 --> 00:26:59,000
એના પૂર્વ વિચારોને કારણે એ હજુ પણ આલોચકો ના જૂથ

486
00:26:59,000 --> 00:27:01,000
સાથે સંકળાયેલ છે ,

487
00:27:01,000 --> 00:27:04,000
પરંતુ તેમને સમજાઈ ચૂક્યું છે કે એ એક અટુલું પડી ગયેલું જૂથ છે.

488
00:27:04,000 --> 00:27:07,000
અને તેથી જ એઓ સંશોધન નો મુદ્દો ઉઠાવે છે.

489
00:27:07,000 --> 00:27:12,000
આ એક તથ્ય વળી વાત છે ,જે યોગ્ય છે.

490
00:27:12,000 --> 00:27:15,000
સંશોધન માટે એટલી ઓછી ફાળવણી થાય છે, જે મૂર્ખાતાભાર્યું લાગે.

491
00:27:15,000 --> 00:27:18,000
ચાર્લ્સ: બીલ,આજે અહીં હાજર એવા સૌ કોઈ વતી,

492
00:27:18,000 --> 00:27:21,000
હું ઈચ્છું કે આપનું સપનું સાકાર થાય . ખુબ ખુબ આભાર.

493
00:27:21,000 --> 00:27:23,000
બીલ ગેટ્સ: આભાર.

494
00:27:23,000 --> 00:27:26,000
(અભિવાદન)