WEBVTT

00:00:06.698 --> 00:00:08.793
Bir kitabı kitap yapan şey nedir?

00:00:08.793 --> 00:00:12.828
Bilgi depolayan
ve ileten herhangi bir şey midir?

00:00:12.828 --> 00:00:14.509
Yoksa kâğıtla,

00:00:14.509 --> 00:00:15.236
ciltle,

00:00:15.236 --> 00:00:15.984
yazı tipiyle,

00:00:15.984 --> 00:00:16.736
mürekkeple,

00:00:16.736 --> 00:00:17.973
ellerinizdeki ağırlığıyla,

00:00:17.973 --> 00:00:19.803
sayfaların kokusuyla mı ilgili?

00:00:19.803 --> 00:00:21.112
Bu bir kitap mıdır?

00:00:21.112 --> 00:00:22.486
Muhtemelen değildir.

00:00:22.486 --> 00:00:23.483
Peki bu?

00:00:23.483 --> 00:00:24.793
Bu soruları cevaplamak için

00:00:24.793 --> 00:00:27.525
kitabın bildiğimiz hâliyle
başlangıcına dönmeli ve

00:00:27.525 --> 00:00:30.698
bu ögelerin bir araya gelerek,
parçalarının toplamından daha büyük

00:00:30.698 --> 00:00:33.240
bir şeyi nasıl
oluşturduklarını anlamalıyız.

00:00:33.240 --> 00:00:36.859
Bir kitap olarak düşündüğümüz
en eski nesne, bir kenar boyunca

00:00:36.859 --> 00:00:39.949
bağlanan sayfalardan
oluşan el yazması kitaptır.

00:00:39.949 --> 00:00:42.395
Ancak kitap tarihindeki gerçek dönüşüm,

00:00:42.395 --> 00:00:46.575
15. yy ortasında Johannes
Gutenberg'in matbaasıyla olmuştur.

00:00:46.575 --> 00:00:51.642
Taşınabilirlik fikri doğu kültüründe
çok daha önceden icat edilmişti

00:00:51.642 --> 00:00:55.833
fakat Gutenberg'in matbaasının
gelişi büyük bir etki bıraktı.

00:00:55.833 --> 00:00:59.949
Metin üretiminin kontrolü
elit bir keşiş sınıfının ve yöneten

00:00:59.949 --> 00:01:02.531
sınıfın elinden birdenbire gitmişti.

00:01:02.531 --> 00:01:04.328
Mesajlar daha hızlı iletilebiliyordu

00:01:04.328 --> 00:01:07.333
ve kopyalar da anında üretilebiliyordu,

00:01:07.333 --> 00:01:10.432
böylece Avrupa'da
matbaa evleri ortaya çıktı.

00:01:10.432 --> 00:01:15.268
Bu kaynakça artışının ortaya
çıkardığı ürüne bazı yönlerden aşinayız

00:01:15.268 --> 00:01:17.949
ama diğerlerinde durum farklı.

00:01:17.949 --> 00:01:22.796
Kitabın iskeleti kâğıt, yazı ve kapaktır.

00:01:22.796 --> 00:01:27.044
Kâğıt, 2000 yıldan fazla süre
önce Çin'de bir yazma yüzeyi olarak

00:01:27.044 --> 00:01:30.516
icat edildi ve Mısırlıların
papirüsüne dayanıyordu.

00:01:30.516 --> 00:01:32.707
Ancak 16. yy'a dek Avrupalılar

00:01:32.707 --> 00:01:35.236
hayvan derilerinden yapılan
dayanıklı parşömenlere ve

00:01:35.236 --> 00:01:39.176
ince tahta sayfalara yazı yazıyorlardı.

00:01:39.176 --> 00:01:43.022
Kâğıdın popülerliği zamanla
Avrupa'ya yayıldı ve kütle olarak

00:01:43.022 --> 00:01:47.673
daha ucuz olduğu için çoğu
baskıda parşömenin yerini aldı.

00:01:47.673 --> 00:01:51.576
Mürekkepler, organik bitkiler ve
hayvan boyalarını su veya şarapla

00:01:51.576 --> 00:01:53.046
karıştırarak yapılıyordu

00:01:53.046 --> 00:01:55.519
fakat su metale yapışmadığı için

00:01:55.519 --> 00:02:00.144
matbaanın kullanımında
yağ bazlı mürekkebe geçiş gerekmişti.

00:02:00.144 --> 00:02:03.513
Matbaacılar lamba isi, terementi
ve ceviz yağının karışımdan yapılan

00:02:03.513 --> 00:02:04.395
siyah mürekkep

00:02:04.395 --> 00:02:06.138
kullanıyorlardı.

00:02:06.138 --> 00:02:08.236
Peki ya yazı boyutu ve türü?

00:02:08.236 --> 00:02:12.577
En eski taşınabilir yazılar,
kurşun alaşımlarına kabartmalı olarak

00:02:12.577 --> 00:02:16.673
dökülen ters çevrilmiş
harflerden oluşuyordu.

00:02:16.673 --> 00:02:19.147
Bunlar el yapımıydı ve pahalıydı

00:02:19.147 --> 00:02:22.865
ve tasarımları da kalıpları oyan
insanlar kadar çok çeşitliydi.

00:02:22.865 --> 00:02:27.151
Seri imalat ve erişilebilir
kelime işleme sisteminin yaratılışına dek

00:02:27.151 --> 00:02:30.830
standartlaştırma çok da mümkün değildi.

00:02:30.830 --> 00:02:36.230
Tarza gelince, aşina olduğumuz
Times Roman dâhil birçok tarza

00:02:36.230 --> 00:02:38.610
öncülük eden iki tür
Roman yazı tipini geliştiren

00:02:38.610 --> 00:02:41.248
Nicolas Jenson'a teşekkür edebiliriz.

00:02:41.248 --> 00:02:44.013
Bir şey tüm bunları bir arada tutmalıydı

00:02:44.013 --> 00:02:46.399
ve 15. yy'ın sonlarına dek kapaklar

00:02:46.399 --> 00:02:48.732
ya tahtadan ya da birbirine yapıştırılmış

00:02:48.732 --> 00:02:51.045
kâğıt sayfalardan oluşuyordu.

00:02:51.045 --> 00:02:54.698
17. yy'ın sonlarında önce yüksek
kalitede ciltleme için üretilen

00:02:54.698 --> 00:02:59.482
fakat sonradan daha ucuz bir
seçenek hâline gelen lif iplik kartonu

00:02:59.482 --> 00:03:02.947
tüm bunların yerini aldı.

00:03:02.947 --> 00:03:06.550
Günümüzde en çok üretilen kapak
illüstrasyonları, pazarlama araçları

00:03:06.550 --> 00:03:10.304
olsa da, eski kitap kapağı tasarımları
sipariş üzerine yapılıyordu.

00:03:10.304 --> 00:03:12.839
Her kitap sırtının bir hikâyesi vardır.

00:03:12.839 --> 00:03:16.406
İlk başlarda estetiksel açıdan
önemli olarak görülmüyorlardı

00:03:16.406 --> 00:03:19.743
ve en eskileri hatlı değil, düzdü.

00:03:19.743 --> 00:03:22.516
Düz biçim, kitabın bir
masada daha düzgün durmasını

00:03:22.516 --> 00:03:25.522
sağladığından, okunması
daha kolay oluyordu.

00:03:25.522 --> 00:03:30.453
Fakat bu kitap sırtları normal
baskılı kullanımdan hasar görüyordu.

00:03:30.453 --> 00:03:32.580
Kitabın kendi kendine kapanması gibi

00:03:32.580 --> 00:03:34.555
yeni problemler ortaya çıksa da,

00:03:34.555 --> 00:03:37.389
hatlı bir biçim bu meseleyi çözdü.

00:03:37.389 --> 00:03:39.263
Fakat esneklik daha önemliydi,

00:03:39.263 --> 00:03:41.609
özellikle de hareket
hâlinde okuyanlar için.

00:03:41.609 --> 00:03:45.266
Kitaplar gelişti ve biz
düz ekranları, elektronik mürekkebi

00:03:45.266 --> 00:03:47.855
ciltli metinlere tercih etmeye başladık.

00:03:47.855 --> 00:03:50.953
Peki bu nesneler ve
dosyalar gerçekten kitap mı?

00:03:50.953 --> 00:03:52.436
Kapağın verdiği his veya

00:03:52.436 --> 00:03:55.738
kâğıdın kokusu bu
tecrübeye bir şeyler eklemiyor mu?

00:03:55.738 --> 00:03:58.837
Yoksa sunumu nasıl
olursa olsun, sihir yalnızca

00:03:58.837 --> 00:04:01.018
kelimeler içerisinde mi gizli?