WEBVTT

00:00:06.698 --> 00:00:08.793
Co sprawia, że książka jest książką?

00:00:08.793 --> 00:00:12.828
Czy książką jest wszystko,
co przechowuje i przekazuje informacje?

00:00:12.828 --> 00:00:14.509
Czy ma to związek z papierem,

00:00:14.509 --> 00:00:15.236
oprawą,

00:00:15.236 --> 00:00:15.984
czcionką,

00:00:15.984 --> 00:00:16.736
atramentem,

00:00:16.736 --> 00:00:17.973
ciężarem w rękach,

00:00:17.973 --> 00:00:19.803
zapachem stron?

00:00:19.803 --> 00:00:21.112
Czy to jest książka?

00:00:21.112 --> 00:00:22.486
Prawdopodobnie nie.

00:00:22.486 --> 00:00:23.483
A to?

00:00:23.483 --> 00:00:25.033
Żeby odpowiedzieć na te pytania,

00:00:25.033 --> 00:00:27.525
musimy cofnąć się do początków książek

00:00:27.525 --> 00:00:30.698
i zrozumieć, jak te elementy
po połączeniu stworzyły coś więcej

00:00:30.698 --> 00:00:33.240
niż sumę różnych części.

00:00:33.240 --> 00:00:36.859
Najstarszym przedmiotem,
który uważamy za książkę jest kodeks,

00:00:36.859 --> 00:00:39.949
stos stron zszytych wzdłuż jednego boku.

00:00:39.949 --> 00:00:42.395
Ale prawdziwym punktem
zwrotnym w historii książki

00:00:42.395 --> 00:00:46.575
była prasa drukarska Johannesa
Gutenberga w połowie XV wieku.

00:00:46.575 --> 00:00:51.642
Ideę ruchomej czcionki wynaleziono
dużo wcześniej w kulturze wschodniej,

00:00:51.642 --> 00:00:55.833
ale wprowadzenie prasy
Gutenberga było kluczowe.

00:00:55.833 --> 00:00:59.949
Nagle elitarna klasa
mnichów i klasa rządząca

00:00:59.949 --> 00:01:02.531
straciła kontrolę nad produkcją tekstów.

00:01:02.531 --> 00:01:04.328
Wiadomości łatwiej rozpowszechniano,

00:01:04.328 --> 00:01:07.333
stale kopiowano,

00:01:07.333 --> 00:01:10.432
drukarnie pojawiały się w całej Europie.

00:01:10.432 --> 00:01:15.268
W pewnych aspektach znamy
wynik tego wzrostu popularności,

00:01:15.268 --> 00:01:17.949
ale nie we wszystkich.

00:01:17.949 --> 00:01:22.796
Szkieletem książki jest papier,
czcionka i okładka.

00:01:22.796 --> 00:01:27.040
Ponad 2000 lat temu Chińczycy wynaleźli
papier jako powierzchnię do pisania,

00:01:27.044 --> 00:01:30.516
którą wcześniej był papirus
używany w Egipcie.

00:01:30.516 --> 00:01:33.947
Jednak do XVI wieku
Europejczycy pisali głównie

00:01:33.947 --> 00:01:35.646
na cienkich drewnianych arkuszach

00:01:35.646 --> 00:01:36.906
i wytrzymałym pergaminie

00:01:36.906 --> 00:01:39.176
zrobionym z rozciągniętej skóry zwierząt.

00:01:39.176 --> 00:01:43.022
W końcu papier stał się
popularny w Europie,

00:01:43.022 --> 00:01:47.673
zastępując pergamin,
bo był tańszy w hurcie.

00:01:47.673 --> 00:01:51.576
Atrament wytwarzano mieszając
barwniki roślinne i zwierzęce

00:01:51.576 --> 00:01:53.046
z wodą lub winem.

00:01:53.046 --> 00:01:56.339
Woda nie przywierała
do metalowej czcionki drukarskiej,

00:01:56.339 --> 00:02:00.144
więc używanie prasy drukarskiej wymagało
przejścia na atrament o oleistej bazie.

00:02:00.144 --> 00:02:03.513
Drukarze używali atramentu
z mieszaniny sadzy z lamp,

00:02:03.513 --> 00:02:04.395
terpentyny

00:02:04.395 --> 00:02:06.138
i oleju z drzewa orzechowego.

00:02:06.138 --> 00:02:08.236
A co z rozmiarem i rodzajem czcionki?

00:02:08.236 --> 00:02:12.577
Pierwsze ruchome czcionki
składały się z odwróconych liter

00:02:12.577 --> 00:02:16.673
odlanych ze stopów ołowiu.

00:02:16.673 --> 00:02:19.147
Były robione ręcznie i drogie,

00:02:19.147 --> 00:02:22.865
a wzory tak różne, jak ludzie,
którzy rzeźbili ich formy.

00:02:22.865 --> 00:02:27.151
Standaryzacja była niemożliwa
aż do czasu masowej produkcji

00:02:27.151 --> 00:02:30.830
i stworzenia łatwo dostępnego
systemu przetwarzania tekstu.

00:02:30.830 --> 00:02:33.690
Style stworzył Nicolas Jenson.

00:02:33.690 --> 00:02:36.230
Rozwinął dwa rodzaje rzymskiej czcionki,

00:02:36.230 --> 00:02:38.610
co doprowadziło do powstania wielu innych,

00:02:38.610 --> 00:02:41.248
w tym znanej Times Roman.

00:02:41.248 --> 00:02:44.013
Coś musiało to wszystko trzymać.

00:02:44.013 --> 00:02:46.399
Jeszcze pod koniec XV wieku

00:02:46.399 --> 00:02:48.732
okładki były drewniane

00:02:48.732 --> 00:02:51.045
lub ze sklejonych razem stron.

00:02:51.045 --> 00:02:54.698
Później zastąpiono je
tekturowymi włóknami,

00:02:54.698 --> 00:02:59.482
pierwotnie przeznaczonymi do opraw
wysokiej jakości pod koniec XVII wieku,

00:02:59.482 --> 00:03:02.947
a później jako tańszy odpowiednik.

00:03:02.947 --> 00:03:06.550
Dziś okładki są elementem reklamy,

00:03:06.550 --> 00:03:10.304
ale kiedyś robiono je na zamówienie.

00:03:10.304 --> 00:03:12.839
Nawet grzbiet książki ma swoją historię.

00:03:12.839 --> 00:03:16.406
Początkowo nie uznawano ich
za estetycznie ważne.

00:03:16.406 --> 00:03:19.743
Pierwsze grzbiety były płaskie,
a nie zaokrąglone.

00:03:19.743 --> 00:03:22.516
Książki łatwiej się czytało,

00:03:22.516 --> 00:03:25.522
bo leżały płasko na stole.

00:03:25.522 --> 00:03:30.453
Jednak takie grzbiety łatwo
ulegały zniszczeniu w codziennym użytku.

00:03:30.453 --> 00:03:32.580
Zaokrąglone grzbiety
rozwiązały ten problem,

00:03:32.580 --> 00:03:34.555
choć powstały inne problemy,

00:03:34.555 --> 00:03:37.389
bo książki same się zamykały.

00:03:37.389 --> 00:03:39.263
Jednak elastyczność była ważniejsza,

00:03:39.263 --> 00:03:41.609
szczególnie dla zajętego czytelnika.

00:03:41.609 --> 00:03:45.266
Książki rozwijają się
i zamieniamy oprawione strony

00:03:45.266 --> 00:03:47.855
na płaskie wyświetlacze
i elektroniczny tusz.

00:03:47.855 --> 00:03:50.953
Czy te przedmioty i pliki są książkami?

00:03:50.953 --> 00:03:52.436
Czy dotyk okładki

00:03:52.436 --> 00:03:55.738
lub zapach stron dodaje
czegoś do doświadczenia?

00:03:55.738 --> 00:03:58.837
Czy magia jest zaklęta tylko w słowach,

00:03:58.837 --> 00:04:01.018
niezależnie od ich prezentacji?