0:00:00.567,0:00:05.233 Bu ve bundan sonraki birkaç videoda toplam talep 0:00:05.233,0:00:07.033 ve toplam tarz adlı iki kavram üzerinde duracağız. 0:00:07.033,0:00:08.567 Önce toplam talep ile başlayalım. 0:00:08.567,0:00:11.367 ondan sonra toplam arzdan bahsederiz. 0:00:11.367,0:00:13.900 Toplam talebi düşündüğümüzde, 0:00:13.900,0:00:19.967 ve toplam - kelimeleri yazayım - tolam arz hakkında.. 0:00:19.967,0:00:22.500 Bu videoda altını çizmek istediğim nokta, 0:00:22.500,0:00:25.900 Birçok açıdan geleneksel arz ve talep kavramlarına benzemesidir. 0:00:25.900,0:00:28.433 Ama yine de toplam talep ile klasik talep arasında 0:00:28.433,0:00:31.767 makro ve mikro ekonomik boyutlarda 0:00:31.767,0:00:33.900 çok büyük bir farklılık var. 0:00:33.900,0:00:36.367 Aynı şekilde makroekonomik düzlemdeki toplam arz ile 0:00:36.367,0:00:40.700 mikro ekonomik düzlemde sıradan arz arasında da... 0:00:40.700,0:00:44.700 Şimdi öncelikle mikro versiyonla başlayalım. 0:00:44.700,0:00:47.567 Bunlar makroekonomi kavramları 0:00:47.567,0:00:48.900 Yani ekonomiye bir bütün olarak bakıyoruz. 0:00:48.900,0:00:51.833 bunlar makro-- fikirler. 0:00:51.833,0:00:53.367 Aradaki farkı görbilmek için 0:00:53.367,0:00:57.033 Önce mikroekonomideki arz ve talep kavramlarına bakalım. 0:00:57.033,0:01:01.033 Bunun için herhangi bir pazara odaklanabiliriz. 0:01:01.033,0:01:03.500 Bu, şeker pazarı olabilir. 0:01:03.500,0:01:06.367 İşte burdaki şeker piyasası 0:01:06.367,0:01:08.300 bunu pek pek çok kez gördük- 0:01:08.300,0:01:11.367 bu mikroekonomi çalışırken hep yaptığımız şey. 0:01:11.367,0:01:14.900 Dikey eksene fiyatı koyacağız. 0:01:14.900,0:01:17.700 birim şeker başına fiyat 0:01:17.700,0:01:20.167 Yatay eksene ise miktarı, 0:01:20.167,0:01:23.567 Belirli bir zaman aralığında alınıp satılmış miktarı yazalım. 0:01:23.567,0:01:27.100 Talep eğrisinin aşağıya doğru eğimli olduğunu görmüştük 0:01:27.100,0:01:28.767 Buna benzer bir şey olması lazım 0:01:28.767,0:01:30.900 Bunu yorumlamanın birkaç yolu var. 0:01:30.900,0:01:33.900 Bunlardan biri yüksek bir fiyat için 0:01:33.900,0:01:36.900 İnsanlar "Ben neden bu şekeri satın alayım ki" diyecektir. 0:01:36.900,0:01:38.367 "Bu parayla başka şeyler alabilirim.. 0:01:38.367,0:01:40.700 -ki bu beni daha fazla mutlu edecektir" 0:01:40.700,0:01:43.300 Bu yüzden bu üründen az miktarda üretilecektir. 0:01:43.300,0:01:44.967 Düşük fiyatta ise 0:01:44.967,0:01:47.300 düşük fiyatta -burda görüldüğü üzere- 0:01:47.300,0:01:49.367 İnsanlar "İşte bu çok iyi, şekerler çok ucuz... 0:01:49.367,0:01:51.300 ...istediğim kadar alabilirim" diyecektir. 0:01:51.300,0:01:55.033 "Lolipop veya dondurma alacağıma şeker alırım" 0:01:55.033,0:01:58.100 Ve bundan yüksek miktarda alacağım 0:01:58.100,0:02:00.100 Bu, bunu yorumlamanın bir yolu. 0:02:00.100,0:02:02.633 Bir diğer yol ise kâr marjına bakmaktır. 0:02:02.633,0:02:04.900 Burda üretilen ilk şekerler 0:02:04.900,0:02:08.433 Şeker yemeyi o kadar çok seven birileri vardır ki 0:02:08.433,0:02:11.300 yüksek fiyattan satın alacaktır. 0:02:11.300,0:02:12.967 Burda yüksek oranda kâr sağlanır. 0:02:12.967,0:02:14.700 Fakat daha fazla ürettiğinizde 0:02:14.700,0:02:17.100 kâr marjınız gittikçe düşmektedir. 0:02:17.100,0:02:19.567 burdaki insanlara şekeri yine seven, 0:02:19.567,0:02:23.367 fakat baştaki ilk birimleri alanlar kadar olmayanlar diyebilirsiniz. 0:02:23.367,0:02:26.967 İşte bu aşağıya eğimli bir eğrinizin olma sebebi. 0:02:26.967,0:02:29.900 Şimdi, toplam talepten bahsettiğimizde, 0:02:29.900,0:02:32.233 Çok benzer görünecek, ama mesele şu ki 0:02:32.233,0:02:34.367 küçük ama önemli bir farklılık var. 0:02:34.367,0:02:38.433 Şimdi çizelim --farklı bir renk ile-- 0:02:38.433,0:02:40.367 Şimdi de makro versiyonu. 0:02:40.367,0:02:43.167 Toplam talepten bahsediyoruz. 0:02:43.167,0:02:47.033 Toplam talepte dikkat etmemiz gereken şey 0:02:47.033,0:02:49.300 Ekonomiye bir bütün olarak bakıyoruz 0:02:49.300,0:02:52.767 Sadece bir ürün veya hizmetin pazarından bahsetmiyoruz. 0:02:52.767,0:02:55.900 Toplam talepte, yatay eksene miktarı değil 0:02:55.900,0:03:00.700 Yalnız bir ürün için alınan/satılan miktarı değil, 0:03:00.700,0:03:04.700 Belirli bir zaman aralığında ekomideki 0:03:04.700,0:03:06.967 asıl üretimi yazıyoruz. 0:03:06.967,0:03:09.700 Bunu zaten öğrenmiştik --belirli bir zaman aralığındaki 0:03:09.700,0:03:13.033 asıl üretilen miktar gayri safi milli hasıladır. 0:03:13.033,0:03:16.700 Bu eksene GSMH yazıyoruz 0:03:16.700,0:03:18.700 Bu ne kadar ürettiğimizi gösterir 0:03:18.700,0:03:20.500 Sanırım miktar ile arasında bir analoji kurabiliriz. 0:03:20.500,0:03:23.967 Ekonominin üretkenliğinin miktarı gibi. 0:03:23.967,0:03:27.700 Burdaki eksene ise fiyat seviyesini yazıyoruz. 0:03:27.700,0:03:31.556 Fakat burdaki yalnız bir ürün veya hizmetin fiyatı değil 0:03:31.556,0:03:35.331 Bu sadece şekerlerin fiyatı değil, 0:03:35.331,0:03:38.700 Bu ekonomideki fiyatların genel seviyesi 0:03:38.700,0:03:42.767 Mesela ortalamaları, ya da her nasıl ölçerseniz 0:03:42.767,0:03:46.367 Bunu bir şekilde ölçtük ve yazdık buraya. 0:03:46.367,0:03:49.700 Şimdi göreceğimiz ise bunun da aşağı eğimli bir eğri olduğudur. 0:03:49.700,0:03:52.484 Böyle görünüyor. 0:03:52.484,0:03:56.417 En azından böyle tahmin edebiliriz 0:03:56.417,0:03:58.817 Açıkçası tam olarak böyle göründüğünden emin değiliz. 0:03:58.817,0:04:02.084 Ama ekonomistler bazı teorilere dayanarak 0:04:02.084,0:04:03.951 böyle göründüğünü söyleyeceklerdir. 0:04:03.951,0:04:05.817 Böylesi onlar için daha iyi çünkü 0:04:05.817,0:04:07.817 modellerine dayanarak açıklamalar yapabiliyorlar. 0:04:07.817,0:04:10.084 Aynı zamanda böylece ekonomideki duygusal etmeni çıkarabilirsiniz 0:04:10.084,0:04:12.951 Bu, ekonomik döngüleri açıklamanın bir yolu. 0:04:12.951,0:04:15.084 Her ne kadar önceki videolardan bildiğiniz üzere 0:04:15.084,0:04:18.151 Ben ekonomide duygusal etmenlerin önemli olduğuna inanıyorum. 0:04:18.151,0:04:24.417 Ama yine de aşağı eğimli olacaktır. 0:04:24.417,0:04:27.486 Bir kez daha, burdaki bir ürün veya hizmet iken 0:04:27.486,0:04:29.425 Buradaki bir bütün olarak ekonomi, 0:04:29.425,0:04:31.359 Bu sadece fityatların genel seviyesi. 0:04:31.359,0:04:34.292 Bu da ekonominin esas üretkenliği. 0:04:34.292,0:04:40.697 Bunun söylediğine göre, eğer fiyatlar yüksekse 0:04:40.697,0:04:42.345 Böyle uç değerler nadiren olur, 0:04:42.345,0:04:44.514 GSMH sıfırmış gibi gösteriyor. 0:04:44.514,0:04:46.422 Neyse, böyle basitleştirebileceğimizi varsayalım. 0:04:46.422,0:04:52.022 Belki de şu şekilde çizmeliyim 0:04:52.022,0:04:54.489 Böylece uç değerlerde GSMH'yı sıfırlayan değerlerden 0:04:54.489,0:04:56.622 kurtulmuş olurum. 0:04:56.622,0:04:59.951 Genel olarak eğer fiyatlar yüksekse, GSMH azdır. 0:04:59.951,0:05:04.551 Ve eğer her -cetaris paribus- diğer her koşul eşitse 0:05:04.551,0:05:08.684 fiyatlar düştükçe, GSMH artacaktır. 0:05:08.684,0:05:11.084 Eğimin aşağıya doğru olmasının sebepleri 0:05:11.084,0:05:12.884 Burdakinden tamamen farklı. 0:05:12.884,0:05:15.017 Burdaki duygusal etmenlere bağlı bir değişimdi. 0:05:15.017,0:05:17.417 Fiyatlar yüksekken insanlar: "Şeker almaya ihtiyacım yok... 0:05:17.417,0:05:21.284 ...dondurma, meyve suyu veya beni mutlu edecek başka bir şey alabilirim." 0:05:21.284,0:05:26.151 Ya da, fiyatlar düşükken: "Başka şeyler alacağıma... 0:05:26.151,0:05:29.284 ...şeker alayım, çünkü böylesi çok daha kârlı" diyecektir. 0:05:29.284,0:05:31.817 Burada gerçekleşen şey bu değil. 0:05:31.817,0:05:35.284 Burda ne olduğuna dair, toplam talep eğrisinin neden aşağıya oduğunu 0:05:35.284,0:05:38.284 katırlamaya çalışan, ekonomistlerin öne sürdüğü 0:05:38.284,0:05:40.551 farklı teoriler var. 0:05:40.551,0:05:43.617 Bunu yazalım, bu, toplam talep 0:05:43.617,0:05:48.417 Bu temelde fiyat seviyesine oranla ekonomide 0:05:48.417,0:05:51.751 ne kadar üretkenlik olacağını gösteriyor. 0:05:51.751,0:05:56.484 Yani bu toplam talep, bu ise sadece talep. 0:05:56.484,0:05:59.484 Toplam talep eğrisinin neden aşağıya eğimli 0:05:59.484,0:06:03.884 olduğunu açıklayan üç büyük teori var. 0:06:03.884,0:06:06.751 Bunlardan ilki "zenginlik etkisi" dir. 0:06:06.751,0:06:16.684 bunu yazayım, ilki "zenginlik etkisi" 0:06:16.684,0:06:20.817 Zenginlik etkisinin temelde söylediği -aslında bu da biraz içgüdüsel- 0:06:20.817,0:06:24.484 Mesela bazen kendi kendime düşünürken "fiyatlar düşmüş... 0:06:24.484,0:06:30.151 ...O, fiyatlar düşmüş, maaşlar azalmış, kazanç azalmış 0:06:30.151,0:06:33.151 insanlar daha az iyimser olacaklar, ve ekonomi 0:06:33.151,0:06:37.017 gittikçe küçülecek" - bu grafikten çıkarımımız bu değil. 0:06:37.017,0:06:40.217 Unutmayın, cetaris paribus, diğer tüm koşullar eşit. 0:06:40.217,0:06:42.351 Burda yaptığımız şey sadece varsaymak 0:06:42.351,0:06:47.217 Eğer bu senaryoyu ele alırsak, sadece fiyatların düştüğünü varsayıyoruz. 0:06:47.217,0:06:49.951 Ekonomideki diğer her şey hala eşit. 0:06:49.951,0:06:56.484 İstihdam değişmedi, kazançlar değişmedi, insanların iyimserliği aynı seviyede 0:06:56.484,0:06:59.484 Değişen tek şey, insanlar bir sabah uyanıyorlar ve 0:06:59.484,0:07:03.484 Ekonomideki her şey eskisine göre yarı fiyatında. 0:07:03.484,0:07:05.817 İnsanlar yine aynı miktarda tasarruf yapıyorlar, 0:07:05.817,0:07:07.484 cüzdanlarındaki nakit para miktarı aynı. 0:07:07.484,0:07:10.017 Ve eğer bu gerçekleşirse -geri kalan her şey eşit- 0:07:10.017,0:07:14.351 İnsanlar "Cüzdanımdaki aynı miktar para ile, artık daha fazlasını satın alabilirin. 0:07:14.351,0:07:17.351 ...kendimi daha zengin hissediyorum." işte zenginlik etkisi tam olarak bu. 0:07:17.351,0:07:20.417 İnsanlar gidip daha fazla ürün ve hizmet talebinde bulunacaklar. 0:07:20.417,0:07:25.217 Çünkü ceplerindki parayla çok daha fazlasını satın alabilirler. 0:07:25.217,0:07:28.951 Aynı şekilde her ne sebeple olursa insanlar sabah uyandığında 0:07:28.951,0:07:34.151 -unutmayın diğer her şey eşit- her şeyin fiyatı iki katına çıkmışsa 0:07:34.151,0:07:36.484 "Aman Allah'ım, artık hiçbir şey satın alamayacağım" diyecekler. 0:07:36.484,0:07:40.084 Her şey çok pahalı. Daha az satın almalıyım, daha az talepte bulunacağım. 0:07:40.084,0:07:44.817 Böylelikle, zenginlik etkisi -diğer her şeyin eşit olduğunu unutmadan- 0:07:44.817,0:07:47.551 neden aşağıya eğimli bir toplam talep eğrisi olduğunu açıklayan 0:07:47.551,0:07:51.151 teorilerden bir tanesi. 0:07:51.151,0:07:54.084 Diğer teori ise faiz oranlarıyla alakalı. 0:07:54.084,0:08:06.084 Buna Tasarruf ve Faiz Oranı Etkisi diyeceğim. 0:08:06.084,0:08:12.884 Çünkü, şöyle düşünelim, bu çubuk önceden bir kişinin sahip olduğu tüm parayı gösteriyordu 0:08:12.884,0:08:18.884 Burası ise mutlu, üretken bir yaşam için harcamaları gereken miktar olsun 0:08:18.884,0:08:21.884 Geri kalan kısım da normalde biriktirecekleri para miktarı. 0:08:21.884,0:08:25.417 Her şey bu kadar ucuzladığına göre, artık bütün bu parayı 0:08:25.417,0:08:29.217 harcamak zorunda değiller. Çok daha az harcayabilirler. 0:08:29.217,0:08:36.540 Belki de artık ürün ve hizmetler için bu kadar harcamaları kâfi. 0:08:36.540,0:08:38.817 Ve çok daha fazlasını biriktirebilirler. 0:08:38.817,0:08:41.484 Böylelikle burada, -tekrar hatırlayalım- 0:08:41.484,0:08:44.151 geriye kalan her şey eşitse ve insanlar sabah uyandığında 0:08:44.151,0:08:47.217 her şey yarı fiyatına satılıyorsa, insanlar ihtiyaçlarına 0:08:47.217,0:08:49.084 daha az miktarda para harcayabilecekler, 0:08:49.084,0:08:51.751 böylece daha fazla para biriktirebilecekler. 0:08:51.751,0:08:53.951 Daha önce gördüğümüz üzere tasarruf, 0:08:53.951,0:08:56.484 biriktirilen para direk ekonomik sisteme girer 0:08:56.484,0:08:57.884 Parayı biriktirirsiniz bankaya koyarsınız 0:08:57.884,0:09:00.284 Bu para diğer insanlara ödünç verilmiş olur 0:09:00.284,0:09:03.951 Böylelikle tasarruf ettiğiniz miktarda bir artış olduğunda 0:09:03.951,0:09:06.551 Unutmayın, geriye kalan her şey eşit- fiyatlar düştüğünde 0:09:06.551,0:09:12.217 Biriktirilen para miktarı artar, ki bu arz edilen para miktarında 0:09:12.217,0:09:22.484 Ödünç verilmek üzere arz edilen para miktarında artış demektir. 0:09:22.484,0:09:25.017 Bunu daha önceki bir videoda görmüştük -eğer ödünç verilebilecek 0:09:25.017,0:09:28.617 para miktarını artırsanız, parayı almak için gereken fiyat düşecektir. 0:09:28.617,0:09:32.084 Başka bir yoldan bakacak olursak, faiz oranları. 0:09:32.084,0:09:33.617 Faiz oranları azalacak. 0:09:33.617,0:09:36.951 Faiz oranları azaldığında ise, borç para almak ve yatırım yapmak 0:09:36.951,0:09:39.817 daha az maliyetli hale gelir. 0:09:39.817,0:09:46.217 Kredi çekip bir ev inşa etmek, bir fabrika kurmak, vb. 0:09:46.217,0:09:53.951 Yani faiz oranları düştüğünde, bu yatırımı harekete geçirir 0:09:53.951,0:09:57.951 Ki bu da ekonominin büyümesine sebep olur. 0:09:57.951,0:10:01.284 Daha çok ürün ve hizmetin üretildiğini görürsünüz. 0:10:01.284,0:10:03.417 Aynı şekilde, tam tersi olduğunda 0:10:03.417,0:10:07.151 Fiyatlar yükselidiğinde, -buradaki fiyatların düştüğü durum.- 0:10:07.151,0:10:11.817 Fiyatlar yükselirse, şimdi insanlar paralarının daha büyük bir kısmını 0:10:11.817,0:10:18.484 İhtiyaç duyduklarını düşündükleri şeylere harcayacaklar. 0:10:18.484,0:10:20.417 Ve böylece daha az tasarruf olacak. 0:10:20.417,0:10:23.551 Ve eğer daha az para birikirse, bu borç alınacak daha az para, 0:10:23.551,0:10:27.862 daha yüksek faiz oranları, daha az yatırım demektir. 0:10:27.862,0:10:37.767 Böylece ekonomi küçülecektir. Gayri Safi Milli Hasıla azalacaktır. 0:10:37.767,0:10:42.347 Burada ise GSMH yükselecektir. 0:10:42.347,0:10:45.547 Üçüncü teoride ise, daha doğrusu üçüncü gerekçe, 0:10:45.547,0:10:48.547 çünkü ekonomistler için eğrinin aşağıya doğru olması iyi bir şey. 0:10:48.547,0:10:53.747 Böylece toplam arz ve talebin iş döngülerini nasıl oluşturduğunu açıklayabiliyorlar. 0:10:53.747,0:11:04.880 Üçüncü etmene ise döviz etkisi diyeceğim 0:11:04.880,0:11:08.947 Burdaki mantığa göre gidecek olursak -fiyatlar yine düşüyor diyelim. 0:11:08.947,0:11:12.947 İkinci gerekçedeki mantığa baktığımızda, fiyatlar düştüğünde 0:11:12.947,0:11:21.459 Faiz oranlarının da azaldığını söylemiştik. Çünkü borç verilecek daha fazla para var. 0:11:21.459,0:11:23.777 Eğer faiz oranları düşerse, yatırımcılar diytecek ki: 0:11:23.777,0:11:28.514 "Kendi ülkemde az faiz alıyorum, neden paramı daha fazla faiz alabileceğim... 0:11:28.514,0:11:31.894 ...başka bir ülkenin parasına çevirmeyeyim ki?" 0:11:31.894,0:11:41.159 Böylece faiz oranları düştüğünde, insanlar döviz almaya başlıyorlar. 0:11:41.159,0:11:43.692 Belki öncesinde -diyelim ki Amerika'dan bahsediyoruz- 0:11:43.692,0:11:48.625 burada faizler bayağı düşük olsun, ve İngiltere'de daha fazla olsun 0:11:48.625,0:11:51.425 Orda fiyatlar aynı oranda düşmemiş olsun, 0:11:51.425,0:11:54.959 İnsanlar paralarını dolardan sterline çevirmeye karar verecekler 0:11:54.959,0:12:06.851 Ve bunu yaptıklarında, eğer insanlar dolardan pounda çeviriyorsa, 0:12:07.066,0:12:12.125 Bunun anlamı doların arzının daha fazla olduğu ve pound için daha fazla talep olduğudur. 0:12:12.125,0:12:16.698 Böylece doların fiyatı, pounda kıyasla azalacaktır. Dolar güçsüzleşmiş olacaktır. 0:12:23.144,0:12:28.660 Eğer doların diğer para birimlerine göre değeri düşerse, bu biraz karışık bir durum.. 0:12:29.428,0:12:34.228 Doların değeri diğer birimlere göre düşerse, Amerikan ürün ve hizmetleri, 0:12:34.228,0:12:38.028 İngiltere'deki insanlar için ucuzlaşmış olacaktır. 0:12:38.028,0:12:44.095 Örneğin Amerika'da bir arabayı 10.000 dolara üretiyorsam, 0:12:44.095,0:12:51.862 bütün bu olanlardan önce 10.000$, ki bu 5.000 pound demektir. 0:12:52.095,0:12:55.562 Ama artık doların değeri düştüğüne göre, artık 10.000 dolar 0:12:55.562,0:12:57.862 4.000 pounda karşılık gelecektir. 0:12:58.228,0:13:01.895 Dış tüketiciler artık "Amerikan arabaların fiyatı düştü" diyecek 0:13:01.895,0:13:06.628 ve sürekli daha fazla insan Amerikan ürünleri satın almaya başlayacaktır. 0:13:06.628,0:13:09.095 Böylece Amerika dışarıya daha fazla satmış olacak. 0:13:09.095,0:13:11.428 Ve tekrar, eğer Amerikan ürün ve hizmetlerine daha fazla talep varsa, 0:13:11.428,0:13:13.662 Gayrisafi Milli Hasıla, artacaktır. 0:13:14.495,0:13:16.362 Yani bu düşük faiz oranlarına, 0:13:16.362,0:13:21.862 İnsanları döviz almaya itmeye bağlı. 0:13:22.428,0:13:24.295 Ki bu söz konusu para birimini daha ucuz kılacak, 0:13:24.295,0:13:27.428 Bu da o ülkenin ürünlerinin dünyanın geri kalanına göre ucuzlaşması anlamına gelir 0:13:27.428,0:13:32.362 Ve hepsi en nihayetinde net dışasatımın artmasına sebep olacaktır. 0:13:32.362,0:13:33.895 Ya da kısaca şunu diyebilirsiniz: 0:13:33.895,0:13:36.095 "Eğer Amerikan dolarının fiyat seviyesi düştüyse, 0:13:36.095,0:13:42.328 İnsanlar Amerika'da bir olay var" diyecektir ve net satış artacaktır. 0:13:42.428,0:13:47.762 Tekrar belirtirsek, fiyatlar düşükken, GSMH artacaktır. 0:13:47.762,0:13:52.400 Açık bir şekilde eğer fiyatlar yükselirse, GSMH'da düşüş gözlemlenir.