0:00:00.000,0:00:03.000 Czy mogę poprosić, aby słuchacze z różnych pokoleń 0:00:03.000,0:00:05.000 podnieśli dłonie 0:00:05.000,0:00:08.000 lub zaczęli klaskać? 0:00:08.000,0:00:10.000 Ciekawi mnie jak wiele jest osób 0:00:10.000,0:00:12.000 w wieku od trzech do 12 lat. 0:00:12.000,0:00:16.000 (Śmiech) 0:00:16.000,0:00:19.000 Nie ma, co? 0:00:19.000,0:00:21.000 Dobra 0:00:21.000,0:00:23.000 Będę mówił o dinozaurach. 0:00:23.000,0:00:26.000 Pamiętacie dinozaury, jak byliście w tym wieku? 0:00:26.000,0:00:31.000 (Oklaski) 0:00:33.000,0:00:36.000 Dinozaury są w sumie śmieszne. 0:00:36.000,0:00:38.000 (Śmiech) 0:00:38.000,0:00:40.000 Pójdziemy teraz w trochę innym kierunku. 0:00:40.000,0:00:43.000 Mam nadzieję, że wszyscy sobie z tego zdajecie sprawę. 0:00:43.000,0:00:45.000 Podam wam moje przesłanie wprost: 0:00:45.000,0:00:47.000 Postarajcie się nie wyginąć. 0:00:47.000,0:00:49.000 (Śmiech) 0:00:49.000,0:00:51.000 Ot co. 0:00:51.000,0:00:55.000 (Śmiech) 0:00:55.000,0:00:57.000 Ludzie często pytają mnie -- 0:00:57.000,0:01:00.000 w sumie jednym z najczęściej zadawanych mi pytań 0:01:00.000,0:01:04.000 jest to, dlaczego dzieci tak lubią dinozaury? 0:01:04.000,0:01:06.000 Co je tak fascynuje? 0:01:06.000,0:01:09.000 A ja zwykle po prostu mówię: 0:01:09.000,0:01:11.000 „No, dinozaury były duże, 0:01:11.000,0:01:14.000 inne i ich nie ma.” 0:01:14.000,0:01:16.000 Wszystkie wyginęły. 0:01:16.000,0:01:18.000 No, to nie prawda, 0:01:18.000,0:01:20.000 ale za chwilę dojdziemy do tego problemu. 0:01:20.000,0:01:23.000 Taki właśnie jest tu motyw: 0:01:23.000,0:01:27.000 duże, inne i ich nie ma. 0:01:27.000,0:01:29.000 Tytuł mojej pogadanki to: 0:01:29.000,0:01:31.000 Dinozaury zmieniające kształt: 0:01:31.000,0:01:33.000 Przyczyna przedwczesnego wymarcia. 0:01:33.000,0:01:36.000 Zakładam, że pamiętamy dinozaury. 0:01:36.000,0:01:39.000 Mają one wiele różnych kształtów. 0:01:39.000,0:01:42.000 Jest wiele odmiennych rodzajów. 0:01:42.000,0:01:44.000 Dawno temu, 0:01:44.000,0:01:46.000 jeszcze na początku XX wieku, 0:01:46.000,0:01:49.000 muzea szukały dinozaurów. 0:01:49.000,0:01:52.000 Szukały i zbierały je. 0:01:52.000,0:01:54.000 A to jest ciekawa historia. 0:01:54.000,0:01:57.000 Każde muzeum chciało troszkę większego i lepszego 0:01:57.000,0:01:59.000 niż inni. 0:01:59.000,0:02:02.000 Więc jak muzeum z Toronto szukało 0:02:02.000,0:02:05.000 i znalazło tyranozaura, takiego dużego, 0:02:05.000,0:02:08.000 to muzeum z Ottawy chciało jeszcze większego 0:02:08.000,0:02:10.000 i lepszego. 0:02:10.000,0:02:12.000 Tak było ze wszystkimi muzeami. 0:02:12.000,0:02:14.000 Więc wszyscy szukali 0:02:14.000,0:02:17.000 tych większych i lepszych dinozaurów. 0:02:17.000,0:02:21.000 Tak było na początku XX w. 0:02:21.000,0:02:24.000 Około 1970 roku 0:02:24.000,0:02:26.000 część naukowców zadała sobie pytanie: 0:02:26.000,0:02:29.000 „Co u licha? 0:02:29.000,0:02:31.000 Popatrzcie na te dinozaury. 0:02:31.000,0:02:33.000 Wszystkie są duże. 0:02:33.000,0:02:36.000 A gdzie są te małe?” 0:02:38.000,0:02:40.000 Zaczęli się nad tym zastanawiać, 0:02:40.000,0:02:42.000 nawet pisali publikacje na ten temat: 0:02:42.000,0:02:44.000 „Gdzie są małe dinozaury”? 0:02:44.000,0:02:49.000 (Śmiech) 0:02:52.000,0:02:56.000 No, pójdźcie do muzeum, a zobaczycie, 0:02:56.000,0:02:59.000 ile dzieci dinozaurów tam jest. 0:02:59.000,0:03:02.000 Ludzie zakładali -- i był to rzeczywiście problem -- 0:03:02.000,0:03:04.000 ludzie zakładali, 0:03:04.000,0:03:06.000 że jeśliby znaleźli małe dinozaury, 0:03:06.000,0:03:08.000 jeśliby znaleźli młodociane dinozaury, 0:03:08.000,0:03:10.000 to łatwo by było je rozpoznać. 0:03:10.000,0:03:12.000 Miałbyś dużego dinozaura 0:03:12.000,0:03:15.000 i mniejszego dinozaura. 0:03:15.000,0:03:18.000 Ale oni mieli tylko duże dinozaury. 0:03:18.000,0:03:21.000 A to się sprowadza do paru rzeczy. 0:03:21.000,0:03:25.000 Po pierwsze naukowcy są próżni 0:03:25.000,0:03:29.000 i naukowcy lubią nadawać nazwy dinozaurom. 0:03:29.000,0:03:31.000 Lubią nadawać nazwy wszystkiemu. 0:03:31.000,0:03:34.000 Każdy chce, żeby było takie zwierzę, które sami nazwali. 0:03:34.000,0:03:37.000 (Śmiech) 0:03:37.000,0:03:40.000 Więc za każdym razem, jak znajdowali coś, co wygląda trochę inaczej, 0:03:40.000,0:03:43.000 to nadawali temu inną nazwę. 0:03:43.000,0:03:45.000 Doprowadziło to do tego, 0:03:45.000,0:03:48.000 że mamy całą masę różnych dinozaurów. 0:03:50.000,0:03:53.000 W 1975 roku 0:03:53.000,0:03:56.000 kogoś nareszcie olśniło. 0:03:56.000,0:03:58.000 Dr Peter Dodson 0:03:58.000,0:04:00.000 z Uniwersytetu Pensylwanii 0:04:00.000,0:04:03.000 zdał sobie sprawę z tego, 0:04:03.000,0:04:06.000 że dinozaury rosły 0:04:06.000,0:04:08.000 bardziej tak jak ptaki, 0:04:08.000,0:04:10.000 czyli inaczej 0:04:10.000,0:04:12.000 niż gady. 0:04:12.000,0:04:14.000 Dr Dodson 0:04:14.000,0:04:17.000 posłużył się przykładem kazuara. 0:04:17.000,0:04:20.000 A to w sumie fajne -- jak się przyjrzysz kazuarowi 0:04:20.000,0:04:23.000 czy też jakiemukolwiek ptakowi, co ma grzebień na głowie, 0:04:23.000,0:04:25.000 to one tak naprawdę osiągają 0:04:25.000,0:04:27.000 około 80 procent dorosłego rozmiaru 0:04:27.000,0:04:30.000 zanim grzebień zacznie rosnąć. 0:04:30.000,0:04:33.000 No to sobie pomyślcie. 0:04:33.000,0:04:36.000 One w zasadzie zachowują swoje młodociane cechy 0:04:36.000,0:04:39.000 do bardzo późnego etapu swojej tzw. ontogenezy. 0:04:39.000,0:04:43.000 Więc allometryczna ontogeneza czaszki 0:04:43.000,0:04:46.000 to względny wzrost czaszki. 0:04:46.000,0:04:48.000 Więc widzicie, 0:04:48.000,0:04:50.000 że jeślibyście znaleźli takiego, 0:04:50.000,0:04:53.000 co już osiągnął 80% dorosłego rozmiaru 0:04:53.000,0:04:56.000 a nie wiedzielibyście, że będzie to kazuar, 0:04:56.000,0:04:59.000 to byście pomyśleli, że to dwa różne zwierzęta. 0:05:00.000,0:05:03.000 I to był problem, 0:05:03.000,0:05:06.000 a Peter Dodson wykazał to 0:05:06.000,0:05:08.000 za pomocą pewnego dinozaura o kaczym dziobie 0:05:08.000,0:05:10.000 wtedy zwanego hipakrozaurem. 0:05:10.000,0:05:12.000 Udowodnił on, 0:05:12.000,0:05:15.000 że gdyby zestawić młodego osobnika z dorosłym 0:05:15.000,0:05:18.000 i spróbować ustalić to, jak on powinien wyglądać 0:05:18.000,0:05:21.000 jeśliby rósł w taki liniowy sposób, 0:05:21.000,0:05:23.000 to miałby on grzebień 0:05:23.000,0:05:26.000 o około połowę mniejszy niż dorosły osobnik. 0:05:26.000,0:05:28.000 Ale ten rzeczywisty młodzieńczy osobnik 0:05:28.000,0:05:30.000 przy 65 procentach 0:05:30.000,0:05:32.000 w ogóle nie miał grzebienia. 0:05:32.000,0:05:34.000 Więc było to ciekawe. 0:05:34.000,0:05:37.000 I tutaj właśnie 0:05:37.000,0:05:40.000 ludzie znowu poszli na manowce. 0:05:40.000,0:05:42.000 No bo, jeśliby po prostu przyjęli 0:05:42.000,0:05:45.000 pracę Petera Dodsona i poszli w tym kierunku, 0:05:45.000,0:05:47.000 to mielibyśmy dużo mniej dinozaurów 0:05:47.000,0:05:49.000 niż mamy obecnie. 0:05:49.000,0:05:51.000 Ale naukowcy są próżni; 0:05:51.000,0:05:54.000 lubią nadawać nazwy. 0:05:54.000,0:05:57.000 Nadal więc nadawali nazwy dinozaurom, 0:05:57.000,0:06:00.000 bo się różniły. 0:06:00.000,0:06:02.000 Teraz jednak mamy sposób, by sprawdzić, 0:06:02.000,0:06:05.000 czy dany dinozaur czy jakiekolwiek inne zwierzę 0:06:05.000,0:06:08.000 to młody czy starszy osobnik. 0:06:08.000,0:06:11.000 Robi się to poprzez rozcinanie ich kości. 0:06:11.000,0:06:15.000 Ale trudno jest rozciąć kości dinozaura, 0:06:15.000,0:06:18.000 jak sobie łatwo wyobrazić, 0:06:18.000,0:06:21.000 bo w muzeach 0:06:21.000,0:06:25.000 kości są cenne. 0:06:25.000,0:06:28.000 Idziesz do muzeum i oni się nimi naprawdę dobrze opiekują. 0:06:28.000,0:06:31.000 Umieszczają je w piance, w małych pojemnikach. 0:06:31.000,0:06:34.000 Bardzo dobrze się o nie dba. 0:06:35.000,0:06:37.000 Nie lubią, jak ktoś przychodzi 0:06:37.000,0:06:39.000 i chce rozpiłować je, żeby zajrzeć do środka. 0:06:39.000,0:06:41.000 (Śmiech) 0:06:41.000,0:06:44.000 Więc normalnie ci na to nie pozwolą. 0:06:44.000,0:06:47.000 Ale ja mam muzeum, 0:06:47.000,0:06:49.000 zbieram dinozaury 0:06:49.000,0:06:51.000 i mogę rozpiłować swoje. 0:06:51.000,0:06:53.000 I to właśnie robię. 0:06:53.000,0:06:58.000 (Oklaski) 0:06:58.000,0:07:03.000 Więc jeśli rozetniesz młodego dinozaura, 0:07:03.000,0:07:05.000 to jest on bardzo gąbczasty w środku jak – A. 0:07:05.000,0:07:07.000 A jeśli rozetniesz starszego dinozaura, 0:07:07.000,0:07:09.000 to jest on bardzo masywny. 0:07:09.000,0:07:11.000 Widać, że to dojrzała kość. 0:07:11.000,0:07:14.000 Naprawdę łatwo jest je rozróżnić. 0:07:14.000,0:07:16.000 Chcę teraz 0:07:16.000,0:07:18.000 wam je pokazać. 0:07:18.000,0:07:22.000 W Ameryce Północnej na obszarze Północnych Równin Stanów Zjednoczonych 0:07:22.000,0:07:26.000 i Południowych Równin Alberty i Saskatchewan 0:07:26.000,0:07:29.000 jest jednostka skalna zwana formacją Hell Creek, 0:07:29.000,0:07:32.000 w której są ostatnie dinozaury, jakie żyły na Ziemi. 0:07:32.000,0:07:34.000 Jest ich 12, 0:07:34.000,0:07:36.000 które wszyscy uznają -- 0:07:36.000,0:07:38.000 Chodzi mi o 12 podstawowych dinozaurów, 0:07:38.000,0:07:40.000 które wyginęły. 0:07:40.000,0:07:43.000 No i ocenimy je sobie. 0:07:43.000,0:07:45.000 I to właśnie robiłem. 0:07:45.000,0:07:48.000 Tak więc moi studenci, mój zespół, 0:07:48.000,0:07:51.000 rozcinaliśmy je. 0:07:51.000,0:07:53.000 Jak się pewnie domyślacie, 0:07:53.000,0:07:55.000 rozcięcie kości nogi to jedno, 0:07:55.000,0:07:58.000 ale jak idziesz to muzeum 0:07:58.000,0:08:00.000 i mówisz: „Nie macie nic przeciwko temu, 0:08:00.000,0:08:03.000 że rozetnę czaszkę waszego dinozaura, nie?”, 0:08:03.000,0:08:06.000 to oni powiedzą: „Idź stąd”. 0:08:06.000,0:08:11.000 (Śmiech) 0:08:11.000,0:08:15.000 No to mamy tu 12 dinozaurów. 0:08:15.000,0:08:18.000 I chcemy się najpierw przyjrzeć tym trzem. 0:08:18.000,0:08:21.000 To są dinozaury zwane pachycefalozaurami. 0:08:21.000,0:08:23.000 Wszyscy wiedzą, 0:08:23.000,0:08:25.000 że te trzy zwierzęta są spokrewnione. 0:08:25.000,0:08:27.000 Założenie jest więc takie, 0:08:27.000,0:08:29.000 że są one spokrewnione 0:08:29.000,0:08:32.000 jak kuzyni czy coś podobnego. 0:08:32.000,0:08:34.000 Ale nikt nigdy nie wpadł na to, 0:08:34.000,0:08:37.000 że mogą być jeszcze bliżej spokrewnione. 0:08:37.000,0:08:39.000 Innymi słowy 0:08:39.000,0:08:42.000 ludzie patrzeli na nie i widzieli różnice. 0:08:42.000,0:08:44.000 A wszyscy wiecie, 0:08:44.000,0:08:46.000 że jeśli chcecie ustalić, 0:08:46.000,0:08:48.000 czy jesteście spokrewnieni ze swoim bratem czy siostrą, 0:08:48.000,0:08:52.000 to nie możecie patrzeć na różnice. 0:08:52.000,0:08:54.000 Pokrewieństwo można ustalić 0:08:54.000,0:08:56.000 szukając podobieństw. 0:08:56.000,0:08:58.000 Więc ludzie patrzeli na nie 0:08:58.000,0:09:00.000 i dyskutowali o tym, w jaki sposób się one różnią. 0:09:00.000,0:09:03.000 Pachycefalozaur ma dużą, grubą kopułę na głowie, 0:09:03.000,0:09:06.000 no i ma też takie małe guzki z tyłu głowy 0:09:06.000,0:09:10.000 oraz masę sękatego czegoś na końcu nosa. 0:09:10.000,0:09:12.000 Stygimoloch, inny dinozaur 0:09:12.000,0:09:16.000 z tego samego okresu, żyjący w tym samym czasie, 0:09:16.000,0:09:18.000 ma kolce wystające z tyłu głowy. 0:09:18.000,0:09:20.000 Ma małą, malutką kopułę 0:09:20.000,0:09:24.000 i ma masę sękatego czegoś na nosie. 0:09:24.000,0:09:26.000 No i jest też stwór zwany drakoreks, 0:09:26.000,0:09:28.000 Oko Hogwartu. 0:09:28.000,0:09:31.000 Zgadnijcie skąd się to wzięło? Od smoka. 0:09:31.000,0:09:33.000 No to mamy dinozaura, 0:09:33.000,0:09:36.000 który ma kolce wystające z głowy, bez kopuły, 0:09:36.000,0:09:39.000 i sękate coś na nosie. 0:09:39.000,0:09:42.000 Nikt nie zauważył, że to sękate coś wygląda jakby tak samo. 0:09:42.000,0:09:44.000 Ale popatrzeli na te trzy 0:09:44.000,0:09:46.000 i powiedzieli: „To są trzy różne dinozaury, 0:09:46.000,0:09:49.000 a drakoreks jest prawdopodobnie z nich najprymitywniejszy. 0:09:49.000,0:09:52.000 A ten drugi jest bardziej prymitywny niż ten inny. 0:09:52.000,0:09:55.000 Nie jest dla mnie jasne, 0:09:55.000,0:09:58.000 jak oni właściwie to ustalili. 0:09:58.000,0:10:00.000 Ale jeśli się je uszereguje, 0:10:00.000,0:10:03.000 jeśli się weźmie te trzy czaszki i się je uszereguje, 0:10:03.000,0:10:05.000 to one się układają w ten sposób. 0:10:05.000,0:10:07.000 Drakoreks jest najmniejszy, 0:10:07.000,0:10:09.000 stygimoloch jest średniego rozmiaru, 0:10:09.000,0:10:12.000 a pachycefalozaur jest największy. 0:10:12.000,0:10:14.000 Ktoś mógłby pomyśleć, 0:10:14.000,0:10:16.000 że to mi powinno coś podpowiedzieć. 0:10:16.000,0:10:18.000 (Śmiech) 0:10:18.000,0:10:21.000 Ale nic im to nie podpowiedziało. 0:10:21.000,0:10:24.000 Bo, no wszyscy wiemy czemu. 0:10:24.000,0:10:27.000 Naukowcy lubią nadawać nazwy. 0:10:27.000,0:10:29.000 Więc jeśli rozetniemy 0:10:29.000,0:10:31.000 drakoreksa -- 0:10:31.000,0:10:33.000 ja rozciąłem naszego drakoreksa -- 0:10:33.000,0:10:35.000 i zajrzymy do środka, on był naprawdę gąbczasty w środku, 0:10:35.000,0:10:37.000 naprawdę gąbczasty w środku. 0:10:37.000,0:10:39.000 Znaczy się, to jest osobnik młodociany 0:10:39.000,0:10:41.000 i rośnie bardzo szybko. 0:10:41.000,0:10:43.000 Widać, że będzie coraz większy. 0:10:43.000,0:10:45.000 Jeśli rozetniesz stygimolocha, 0:10:45.000,0:10:47.000 to jest z nim to samo. 0:10:47.000,0:10:49.000 Ta kopuła, ta mała kopuła, 0:10:49.000,0:10:51.000 rośnie bardzo szybko. 0:10:51.000,0:10:53.000 Bardzo szybko się powiększa. 0:10:53.000,0:10:56.000 Co ciekawe, kolec z tyłu głowy drakoreksa 0:10:56.000,0:10:58.000 też bardzo szybko rósł. 0:10:58.000,0:11:00.000 Kolce z tyłu głowy stygimolocha 0:11:00.000,0:11:02.000 są w zasadzie resorbowane, 0:11:02.000,0:11:04.000 co znaczy, że się robią coraz mniejsze, 0:11:04.000,0:11:06.000 podczas gdy kopuła robi się coraz większa. 0:11:06.000,0:11:09.000 A jak popatrzymy na pachycefalozaura, 0:11:09.000,0:11:12.000 to ma on solidną kopułę, 0:11:12.000,0:11:15.000 a jego małe guzki z tyłu głowy 0:11:15.000,0:11:17.000 też były resorbowane. 0:11:17.000,0:11:19.000 Więc jeśli chodzi o te trzy dinozaury, 0:11:19.000,0:11:21.000 to można łatwo -- będąc naukowcem -- 0:11:21.000,0:11:23.000 możemy łatwo postawić hipotezę, 0:11:23.000,0:11:25.000 że jest to po prostu cykl wzrostu 0:11:25.000,0:11:28.000 tego samego zwierzęcia. 0:11:28.000,0:11:31.000 Co oczywiście oznacza, 0:11:31.000,0:11:35.000 że stygimoloch i drakoreks 0:11:35.000,0:11:37.000 wymarły. 0:11:37.000,0:11:42.000 (Śmiech) 0:11:42.000,0:11:44.000 Dobra. 0:11:46.000,0:11:49.000 Co oczywiście oznacza, 0:11:49.000,0:11:53.000 że mamy do czynienia z 10. dinozaurami. 0:11:53.000,0:11:55.000 Tak więc mój kolega z Berkley, 0:11:55.000,0:11:58.000 on i ja przyglądaliśmy się triceratopsowi. 0:11:58.000,0:12:00.000 Przed rokiem 2000 -- 0:12:00.000,0:12:02.000 a pamiętajcie, 0:12:02.000,0:12:04.000 że triceratops został odkryty w XIX wieku -- 0:12:04.000,0:12:07.000 przed rokiem 2000 nikt nigdy nie widział 0:12:07.000,0:12:10.000 młodego triceratopsa. 0:12:10.000,0:12:13.000 Jakiś triceratops jest w każdym muzeum na świecie, 0:12:13.000,0:12:17.000 ale nikt nigdy nie miał w swoich zbiorach młodego. 0:12:17.000,0:12:19.000 Ale my wiemy dlaczego, prawda? 0:12:19.000,0:12:22.000 Bo wszyscy chcą mieć tego dużego. 0:12:22.000,0:12:24.000 No to wszyscy mieli dużego. 0:12:24.000,0:12:26.000 My zaczęliśmy szukać i zebraliśmy całą masę różnych rzeczy, 0:12:26.000,0:12:28.000 i znaleźliśmy całą masę młodych. 0:12:28.000,0:12:32.000 Są wszędzie. Wszędzie ich pełno. 0:12:32.000,0:12:34.000 Tak więc mamy ich całą masę w naszym muzeum. 0:12:34.000,0:12:39.000 (Śmiech) 0:12:39.000,0:12:41.000 Ale wszyscy mówią, że to dlatego, że mam małe muzeum. 0:12:41.000,0:12:44.000 Jak masz małe muzeum, to masz małe dinozaury. 0:12:44.000,0:12:47.000 (Śmiech) 0:12:47.000,0:12:49.000 Jeśli przyjrzysz się triceratopsowi, 0:12:49.000,0:12:51.000 to widać, jak się zmienia, zmienia swój kształt. 0:12:51.000,0:12:53.000 Jak młode rosną, 0:12:53.000,0:12:55.000 ich rogi się zakrzywiają do tyłu. 0:12:55.000,0:12:57.000 A jak się starzeją, 0:12:57.000,0:12:59.000 ich rogi rosną do przodu. 0:12:59.000,0:13:01.000 Jest to całkiem fajne. 0:13:01.000,0:13:03.000 Jeśli się przyjrzysz brzegowi ich kołnierza, 0:13:03.000,0:13:06.000 to mają one takie małe trójkątne kostki, 0:13:06.000,0:13:08.000 które później się robią duże jako trójkąty, 0:13:08.000,0:13:11.000 a następnie spłaszczają się na kołnierzu 0:13:11.000,0:13:13.000 całkiem jak kolce 0:13:13.000,0:13:16.000 u pachycefalozaurów. 0:13:16.000,0:13:20.000 No i wtedy, jako że te młode są w moich zbiorach, 0:13:20.000,0:13:22.000 rozciąłem je 0:13:22.000,0:13:24.000 i zajrzałem do środka. 0:13:24.000,0:13:27.000 No i ten mały jest naprawdę gąbczasty. 0:13:27.000,0:13:30.000 I ten średni jest naprawdę gąbczasty. 0:13:30.000,0:13:32.000 Ale, co ciekawe, 0:13:32.000,0:13:34.000 dorosły triceratops też był gąbczasty. 0:13:34.000,0:13:37.000 A tu mamy czaszkę, która ma dwa metry długości. 0:13:37.000,0:13:40.000 To jest duża czaszka. 0:13:40.000,0:13:42.000 Ale jest jeszcze inny dinozaur, 0:13:42.000,0:13:45.000 którego można znaleźć w tej formacji, 0:13:45.000,0:13:48.000 który wygląda jak triceratops, tylko większy, 0:13:48.000,0:13:51.000 i nazywa się torozaur. 0:13:51.000,0:13:54.000 A torozaur, jak go rozcięliśmy, 0:13:54.000,0:13:56.000 ma dojrzałą kość. 0:13:56.000,0:13:58.000 Ale ma on takie duże dziury w swojej tarczy. 0:13:58.000,0:14:01.000 No i wszyscy mówią: „triceratops i torozaur 0:14:01.000,0:14:03.000 nie mogą być tym samym zwierzęciem, 0:14:03.000,0:14:05.000 bo jeden jest większy od drugiego.” 0:14:05.000,0:14:10.000 (Śmiech) 0:14:10.000,0:14:12.000 „No i ma dziury w kołnierzu.” 0:14:12.000,0:14:15.000 A ja odpowiedziałem: „A mamy jakieś młode torozaury?”. 0:14:15.000,0:14:18.000 Na to oni: „No nie, 0:14:18.000,0:14:21.000 ale on ma dziury w kołnierzu”. 0:14:21.000,0:14:24.000 Więc jeden z moich magistrantów, John Scannella, 0:14:24.000,0:14:26.000 przejrzał całe nasze zbiory 0:14:26.000,0:14:28.000 i zauważył, 0:14:28.000,0:14:30.000 że ta dziura zaczyna się pojawiać 0:14:30.000,0:14:32.000 u triceratopsa 0:14:32.000,0:14:35.000 a jest już oczywiście uformowana u torozaura -- 0:14:35.000,0:14:38.000 więc on znalazł te w stadium przejściowym 0:14:38.000,0:14:40.000 między triceratopsem a torozaurem, 0:14:40.000,0:14:42.000 co jest całkiem fajne. 0:14:42.000,0:14:44.000 Tak więc już wiemy, 0:14:44.000,0:14:46.000 że torozaur 0:14:46.000,0:14:49.000 to tak naprawdę dorosły triceratops. 0:14:49.000,0:14:51.000 A kiedy nadajemy nazwy dinozaurom 0:14:51.000,0:14:53.000 kiedy nadajemy nazwy czemukolwiek, 0:14:53.000,0:14:55.000 to oryginalna nazwa zostaje, 0:14:55.000,0:14:59.000 a druga nazwa jest odrzucana. 0:14:59.000,0:15:02.000 Więc torozaur jest wymarły. 0:15:02.000,0:15:05.000 Triceratops, jeśli słyszeliście wiadomości, 0:15:05.000,0:15:07.000 wielu prezenterów wiadomości wszystko pomieszało. 0:15:07.000,0:15:10.000 Uważali, że torozaur powinien zostać, a triceratops ma być odrzucony, 0:15:10.000,0:15:12.000 ale tak się nie stanie. 0:15:12.000,0:15:17.000 (Śmiech) 0:15:18.000,0:15:21.000 No dobra, tak więc możemy to zrobić z całą masą dinozaurów. 0:15:21.000,0:15:23.000 Znaczy się, tu mamy edmontozaura 0:15:23.000,0:15:25.000 i anatotytana. 0:15:25.000,0:15:28.000 Anatotytan: olbrzymia kaczka. 0:15:28.000,0:15:30.000 To jest olbrzymi dinozaur o kaczym dziobie. 0:15:30.000,0:15:32.000 Tu mamy kolejnego. 0:15:32.000,0:15:34.000 Więc badamy histologię kości. 0:15:34.000,0:15:37.000 Histologia kości mówi nam, 0:15:37.000,0:15:39.000 że edmontozaur jest młodociany 0:15:39.000,0:15:41.000 albo najwyżej młodzieńczy, 0:15:41.000,0:15:44.000 a ten drugi jest dorosły, 0:15:44.000,0:15:47.000 więc mamy ontogenezę. 0:15:47.000,0:15:50.000 No to się pozbywamy anatotytana. 0:15:50.000,0:15:53.000 I tak możemy ciągle. 0:15:53.000,0:15:55.000 A ten ostatni 0:15:55.000,0:15:57.000 to tyranozaur. 0:15:57.000,0:15:59.000 No to mamy te dwa dinozaury, 0:15:59.000,0:16:02.000 tyranozaura i nanotyrana. 0:16:02.000,0:16:04.000 (Śmiech) 0:16:04.000,0:16:07.000 Znowu, to daje do myślenia. 0:16:07.000,0:16:10.000 (Śmiech) 0:16:10.000,0:16:12.000 Ale mieli dobre pytanie. 0:16:12.000,0:16:14.000 Patrzeli się na nie 0:16:14.000,0:16:17.000 i powiedzieli: „Jeden ma 17 zębów, a ten największy ma 12 zębów. 0:16:17.000,0:16:19.000 A to jest kompletnie bez sensu, 0:16:19.000,0:16:21.000 bo nic nie wiemy o żadnych dinozaurach, 0:16:21.000,0:16:23.000 które z wiekiem zyskują zęby. 0:16:23.000,0:16:25.000 Więc to musi być prawda -- 0:16:25.000,0:16:28.000 one muszą być inne”. 0:16:28.000,0:16:30.000 No to rozcinamy je. 0:16:30.000,0:16:32.000 No i pewnie, 0:16:32.000,0:16:35.000 nanotyran ma młodą kość 0:16:35.000,0:16:38.000 a ten większy ma dojrzalszą kość. 0:16:38.000,0:16:41.000 Wygląda na to, że mogłaby być jeszcze większa. 0:16:41.000,0:16:43.000 A w Muzeum Gór Skalistych, gdzie pracujemy, 0:16:43.000,0:16:45.000 mam cztery tyranozaury, 0:16:45.000,0:16:47.000 więc całą masę ich mogę porozcinać. 0:16:47.000,0:16:50.000 Ale tak naprawdę nie musiałem żadnego z nich rozcinać, 0:16:50.000,0:16:53.000 bo po prostu uszeregowałem ich szczęki 0:16:53.000,0:16:56.000 i okazało się, że największy ma 12 zębów, 0:16:56.000,0:16:58.000 a ten trochę mniejszy miał 13, 0:16:58.000,0:17:00.000 a ten jeszcze mniejszy miał 14 0:17:00.000,0:17:02.000 A oczywiście nano ma 17. 0:17:02.000,0:17:05.000 No i po prostu chodziliśmy i przypatrywaliśmy się innym zbiorom, 0:17:05.000,0:17:09.000 i znaleźliśmy jednego, co ma, jakby, 15 zębów. 0:17:09.000,0:17:12.000 Tak więc znowu bardzo łatwo stwierdzić, 0:17:12.000,0:17:14.000 że ontogeneza tyranozaura 0:17:14.000,0:17:17.000 składała się z nanotyrana, 0:17:17.000,0:17:22.000 a zatem możemy wykreślić kolejnego dinozaura. 0:17:22.000,0:17:24.000 (Śmiech) 0:17:24.000,0:17:28.000 Więc jeśli chodzi o nasze dinozaury 0:17:28.000,0:17:30.000 z końca kredy, 0:17:30.000,0:17:33.000 to zostaje nam siedem. 0:17:33.000,0:17:36.000 A to dobra liczba. 0:17:36.000,0:17:39.000 To dobra liczba do wymarcia, chyba. 0:17:39.000,0:17:41.000 Jak sobie możecie wyobrazić, 0:17:41.000,0:17:44.000 czwartoklasiści nie są tym zachwyceni. 0:17:44.000,0:17:46.000 Czwartoklasiści uwielbiają swoje dinozaury, 0:17:46.000,0:17:49.000 uczą się ich na pamięć. 0:17:51.000,0:17:54.000 Nie są więc tym zachwyceni. 0:17:54.000,0:17:56.000 (Śmiech) 0:17:56.000,0:17:58.000 Bardzo dziękuję. 0:17:58.000,0:18:01.000 (Oklaski)