0:00:00.817,0:00:02.057
Beş yıl önce

0:00:02.057,0:00:05.571
başıma çok ilginç bir olay geldi.

0:00:06.278,0:00:08.710
Her gün yaptığımız gibi

0:00:08.710,0:00:10.720
kocamla market alışverişine gitmiştik

0:00:10.744,0:00:14.093
ama bu sefer, şöyle lüks,

0:00:14.117,0:00:17.839
sağlam fiyatlı, organik,

0:00:17.863,0:00:20.395
Kenya'ya özgü ve tek kökenli bir kahveye

0:00:20.419,0:00:22.152
bayağı para harcadık ve satın aldık.

0:00:23.252,0:00:26.554
Sorun burada çoktan başlamıştı.

0:00:26.578,0:00:30.418
Kocam bu olağanüstü kahveyi,

0:00:30.442,0:00:32.831
her zaman aldığımız [br]ucuz kahveyle kıyasladı,

0:00:32.855,0:00:37.204
bu da bana, tamamen lüks kahveye dayalı,

0:00:37.228,0:00:39.656
ev ekonomisi düşmanı[br]bir hayatı düşündürdü.

0:00:39.680,0:00:40.681
(Gülüşmeler)

0:00:40.681,0:00:41.975
Daha da kötüsünü düşündüm.

0:00:43.038,0:00:46.140
Bu yatırımın boşu boşuna [br]olabileceğinden korkuyordum.

0:00:46.164,0:00:49.680
Sonuç olarak tatlardaki farkı[br]hiç fark etmeyebilirdik.

0:00:51.355,0:00:55.212
Ne yazık ki, özellikle kocam,[br]bir anlık unutmuştu

0:00:55.212,0:01:00.165
ama uzmanlığı gıda bilimi olan[br]bir nörolog ile evliydi.

0:01:00.165,0:01:01.339
(Gülüşmeler)

0:01:01.363,0:01:02.405
Pekâlâ.

0:01:02.405,0:01:06.197
Sadede gelelim,[br]kocamı bir deneye soktum.

0:01:07.126,0:01:12.076
Deneyde önce gözlerini bağladım.

0:01:12.475,0:01:13.626
(Gülüşmeler)

0:01:13.650,0:01:17.101
Sonra iki çeşit kahve yaptım

0:01:17.125,0:01:20.965
ve sırayla bunları[br]ona deneteceğimi söyledim.

0:01:22.387,0:01:24.260
Kocam açık bir şekilde,

0:01:24.260,0:01:28.022
ilk kahveyi daha çiğ[br]ve acı olarak tanımladı.

0:01:28.022,0:01:30.752
Tadıyla tüm bedene terör estirerek

0:01:30.776,0:01:34.747
uyandıran bir sabah kahvesi gibi.

0:01:34.771,0:01:36.874
(Gülüşmeler)

0:01:36.898,0:01:43.572
Öte yandan, ikinci kahve[br]hem tatlıydı hem de enfesti.

0:01:43.601,0:01:47.668
Akşamları gevşemek [br]için içilen bir kahve gibi.

0:01:49.466,0:01:52.299
Fakat kocamın bilmediği bir şey vardı,

0:01:52.323,0:01:55.648
aslında ona iki çeşit kahve vermemiştim.

0:01:55.672,0:01:58.810
Aynı kahveyi iki kere vermiştim.

0:01:58.834,0:02:01.001
(Gülüşmeler)

0:02:01.358,0:02:06.995
Ve açık bir şekilde, bu kahvenin tadı[br]berbat iken birden şahane olmadı.

0:02:07.300,0:02:11.137
Bu tat farkı kocamın [br]bilinçaltının bir ürünüydü.

0:02:11.521,0:02:14.528
Lüks kahveye olan ön yargısı yüzünden,

0:02:14.552,0:02:17.941
aslında aynı olan tatları farklı algıladı.

0:02:20.313,0:02:23.061
Ev bütçemizi kurtardıktan

0:02:23.061,0:02:26.048
ve fazlasıyla güldükten sonra,

0:02:26.048,0:02:27.271
özellikle ben çok güldüm.

0:02:27.271,0:02:28.278
(Gülüşmeler)

0:02:28.302,0:02:31.268
Tek bir bardak kahveden

0:02:31.292,0:02:34.894
nasıl farklı tat algıladığımızı [br]merak etmeye başladım.

0:02:35.331,0:02:39.022
Kocam hayatının sonuna kadar [br]dalga geçileceğini bile bile

0:02:39.046,0:02:43.493
nasıl böyle cesurca konuşabildi?

0:02:43.517,0:02:45.350
(Gülüşmeler)

0:02:46.831,0:02:51.172
Şaşırtıcı gerçek şu ki bence [br]sizler de aynısını yapardınız.

0:02:51.196,0:02:54.442
Alanımın en büyük zorluğu,

0:02:54.466,0:02:58.986
aldığımız bu cevaplar arkasındaki[br]gerçekliği hesaplamak.

0:02:58.990,0:03:01.801
İnsanların gerçek anlamda[br]neyi sevdiğini bilmezsek

0:03:01.825,0:03:05.419
yemekleri nasıl [br]daha lezzetli yapabiliriz ki?

0:03:06.728,0:03:10.258
Bunun cevabı için yemekleri[br]nasıl tadarız önce ona bakalım.

0:03:10.923,0:03:13.241
Bir bardak kahve içtiğimde,

0:03:13.265,0:03:17.407
kahveyi vücudumdaki [br]reseptörler sayesinde algılarım,

0:03:17.431,0:03:21.878
sonra bu bilgi beynimde[br]aktif hale gelmiş nöronlara dönüşür.

0:03:22.570,0:03:25.300
Işığın dalga boyu, renklere dönüşür.

0:03:25.324,0:03:29.459
Sıvıdaki moleküller, ağzımdaki reseptörler[br]tarafından algılanır

0:03:29.483,0:03:32.804
ve beş temel tattan [br]biri olarak sınıflandırılır.

0:03:33.266,0:03:37.496
Bunlar tuzlu, ekşi, acı, tatlı ve umami.

0:03:38.433,0:03:41.734
Havadaki moleküller, burnumdaki [br]reseptörler tarafından algılanır

0:03:41.758,0:03:43.292
ve kokuya dönüşür.

0:03:43.704,0:03:48.077
Dokunma, ısı, ses ve daha fazlası[br]için de aynısı geçerli.

0:03:48.394,0:03:52.252
Bütün bu bilgiler, [br]reseptörlerim tarafından algılanır

0:03:52.276,0:03:55.545
ve beynimdeki nöronlar arasında [br]sinyallere dönüşür.

0:03:55.569,0:04:00.456
Sonra hepsi birlikte birbirine[br]dokunur ve birleştirilir.

0:04:00.480,0:04:03.331
Böylece beynim,

0:04:03.355,0:04:09.112
bir bardak kahve içtiğimin[br]ve beğendiğimin farkına varır.

0:04:09.763,0:04:14.769
Ancak tüm bu ağır nöron[br]işlemlerinden sonra,

0:04:14.771,0:04:18.036
içtiğimiz kahveyi bilinçli olarak tadarız.

0:04:18.988,0:04:22.922
İşte burası, yanlış kanıya[br]vardığımız kısım.

0:04:23.473,0:04:27.004
İnsanlar, bilinçli olarak [br]yaşadığımız tecrübelerimizin

0:04:27.028,0:04:30.218
gerçeğin tam bir yansıması[br]olduğunu düşünürler.

0:04:30.588,0:04:32.302
Ama az önce de duyduğunuz gibi,

0:04:32.326,0:04:35.842
fiziksel nesne ile [br]bilinçli tecrübe arasında

0:04:35.866,0:04:40.371
birçok nöral aktarım evresi vardır.

0:04:40.395,0:04:42.514
Bu da demek oluyor ki

0:04:42.538,0:04:46.341
bazen bu bilinçli tecrübe, [br]gerçeği hiç de yansıtmıyor.

0:04:46.720,0:04:48.920
Aynı kocamda olduğu gibi.

0:04:49.808,0:04:53.950
Çünkü bazı fiziksel uyaranlar [br]o kadar zayıf olabilirler ki

0:04:53.974,0:04:58.347
bilinçli zihnimize giren [br]duvarı yıkamazlar,

0:04:58.371,0:05:00.253
yıkabilen bilgi ise

0:05:00.277,0:05:04.363
gizli ön yargılarla [br]oraya doğru yön değiştirebilir.

0:05:04.824,0:05:09.093
İnsanların birçok ön yargısı vardır.

0:05:11.649,0:05:14.421
Şu an burada otururken

0:05:15.760,0:05:18.236
kocamdan daha iyisini yaparak

0:05:18.236,0:05:22.347
kahveleri doğru tahmin [br]edebileceğinizi düşünüyorsanız

0:05:22.371,0:05:25.180
ön yargılı davranıyorsunuz demektir.

0:05:26.116,0:05:28.585
Bu, kör nokta denilen bir ön yargı.

0:05:28.609,0:05:33.415
Kendimizi diğer insanlardan daha az[br]ön yargılı görmeye meyilliyiz.

0:05:33.717,0:05:34.907
(Gülüşmeler)

0:05:34.931,0:05:38.439
Ön yargılı olduğumuz ön yargılara da[br]ön yargılı olabiliriz.

0:05:38.439,0:05:39.440
(Gülüşmeler)

0:05:39.464,0:05:41.588
Bu durum, işimizi hiç kolaylaştırmıyor.

0:05:42.270,0:05:46.896
Gıda endüstrisindeki ön yargı,[br]nezaket ön yargısıdır.

0:05:47.619,0:05:50.436
Bu, toplum tarafından kabul edilen

0:05:50.436,0:05:56.380
ama kendi fikrimiz olmayan bir fikri[br]beyan ettiğimiz ön yargıdır, değil mi?

0:05:57.575,0:06:00.130
Bir gıda araştırmacısı olarak [br]bununla uğraşıyorum

0:06:00.154,0:06:04.732
çünkü insanlar benim yeni az şekerli[br]milkshake'imi sevdiklerini söylüyorlar,

0:06:04.732,0:06:06.458
şimdi de öyle mi düşünüyorlar?

0:06:06.482,0:06:07.537
(Gülüşmeler)

0:06:07.561,0:06:09.910
Veya onları dinlediğim için

0:06:09.934,0:06:12.915
ve beni memnun etmek istedikleri için[br]öylesine mi söylüyorlar?

0:06:13.544,0:06:16.938
Veya sadece bana fit [br]ve sağlıklı görünmek istiyorlar.

0:06:18.115,0:06:19.718
Bunu bilemem.

0:06:19.742,0:06:24.298
Daha da kötüsü, kendileri bile bilemez.

0:06:25.238,0:06:28.169
Eğitimli gıda eksperleri bile --

0:06:28.169,0:06:29.300
ki bu insanlar

0:06:29.324,0:06:33.451
özellikle koku duyusunu ve tat duyusunu [br]çözmenin eğitimini almış insanlardır --

0:06:33.475,0:06:35.912
vanilya içeren ürünlere [br]ön yargılı davranarak

0:06:35.912,0:06:38.139
hâlâ daha tatlı olarak[br]değerlendirebilirler.

0:06:38.455,0:06:39.605
Peki neden?

0:06:39.978,0:06:43.218
Kesinlikle vanilya[br]tatlı olduğu için değil.

0:06:44.510,0:06:48.466
Çünkü bu profesyoneller bile insandır

0:06:48.490,0:06:51.720
ve bizim gibi birçok tatlı yemişlerdir,

0:06:51.744,0:06:55.239
yani vanilya ve tatlıyı[br]ilişkilendirmeyi öğrenmişlerdir.

0:06:56.056,0:06:59.373
Tat, koku ve diğer duyusal bilgiler,

0:06:59.397,0:07:02.484
bilinçli zihnimizde ayrılamaz bir şekilde[br]birbirine karışmıştır.

0:07:02.508,0:07:05.434
Yani bir yandan, bu işimize yarayabilir.

0:07:05.458,0:07:07.927
Bu bilinçli tecrübeyi, veriyi kullanarak

0:07:07.951,0:07:12.220
ürünümüzü tatlandırmak için [br]şeker yerine vanilya kullanarak

0:07:12.244,0:07:13.844
bundan istifade edebiliriz.

0:07:14.823,0:07:17.149
Ama öte yandan,

0:07:17.173,0:07:18.760
bu bilinçli değerlendirmelerle,

0:07:18.784,0:07:19.982
yine de insanların

0:07:20.006,0:07:23.031
benim şekersiz milkshake'imi beğenip[br]beğenmediklerini anlayamam.

0:07:23.936,0:07:25.815
Peki, bu sorundan nasıl kurtulabiliriz?

0:07:25.815,0:07:28.077
Bu bilinçsel gıda değerlendirmelerinin

0:07:28.101,0:07:30.736
arkasındaki gerçeği nasıl anlarız?

0:07:30.760,0:07:34.935
Çözüm, bilinçli zihnin [br]engellerini kaldırıp

0:07:34.959,0:07:38.231
onun yerine bilgiyi [br]beyne doğrudan iletmekte.

0:07:39.015,0:07:40.316
Böylece, beynimizin

0:07:40.340,0:07:43.407
birçok büyüleyici sır sakladığı [br]ortaya çıkar.

0:07:43.872,0:07:48.940
Beynimiz, tüm bedenimizden[br]sürekli duyusal bilgi elde eder,

0:07:48.964,0:07:51.321
birçoğunun farkına bile varmayız,

0:07:51.345,0:07:56.094
tıpkı sindirim sistemimden[br]aldığım tat bilgisi gibi.

0:07:56.647,0:08:00.718
Beynim, bu duyusal bilgileri [br]daha da ileriye taşır.

0:08:01.274,0:08:04.710
Bu, haberim olmadan[br]davranışımı değiştirir

0:08:04.734,0:08:07.990
ve çok sevdiğim bir şeyi deneyimlersem

0:08:08.014,0:08:10.043
göz bebeklerimin büyümesine[br]neden olabilir.

0:08:10.355,0:08:15.320
Eğer bu yoğun bir duyguysa[br]ter üretimimi arttırabilir.

0:08:16.300,0:08:21.344
Beyindeki bu bilgileri,[br]beyin taramasıyla tespit edebiliriz.

0:08:22.021,0:08:24.469
Özellikle, elektroensefalografi denilen

0:08:24.493,0:08:26.846
kısa haliyle "EEG" olarak adlandırılan

0:08:26.870,0:08:28.703
ve bir beyin tarama tekniği olan

0:08:28.727,0:08:35.142
128 elektrotla dolu bir başlık takılan[br]bu tekniği kullandım.

0:08:35.957,0:08:39.568
Her bir elektrot, milisaniye hassasiyetle

0:08:39.592,0:08:42.193
beynin elektriksel aktivitesini ölçer.

0:08:43.640,0:08:45.680
Ancak sorun şu ki

0:08:45.704,0:08:48.133
elektriksel olarak aktif olan[br]sadece beyin değildir,

0:08:48.157,0:08:53.635
bedenin geri kalanı ve çevre de[br]her zaman elektriksel aktiviteye sahiptir.

0:08:53.657,0:08:55.045
Araştırmamı yapmak için

0:08:55.069,0:08:58.069
tüm bu engelleri en aza indirmem gerekti.

0:08:58.411,0:09:01.894
Katılımcılardan burada birkaç şey [br]yapmalarını isterim.

0:09:02.427,0:09:03.586
İlk olarak,

0:09:03.610,0:09:06.915
fazla kas hareketinden kaçınmak için

0:09:06.939,0:09:09.360
kafalarını bir çeneliğe [br]koymalarını isterim.

0:09:09.384,0:09:13.379
Ayrıca fazla göz hareketinden [br]ve göz kırpmasından kaçınmak için

0:09:13.403,0:09:16.172
bilgisayar ekranının tam ortasına[br]bakmalarını isterim.

0:09:16.196,0:09:18.704
Bu sırada ben bile yutkunmam.

0:09:18.728,0:09:23.320
Sonra onlardan dillerini dışarı[br]çıkarmalarını isterim,

0:09:23.344,0:09:29.542
alta bir kase tutup sonra da,[br]uyarıcıyı sürekli dillerine tattırırım,

0:09:29.600,0:09:31.704
sonra uyarıcı, alttaki kaseye dökülür.

0:09:31.728,0:09:33.212
(Gülüşmeler)

0:09:33.236,0:09:37.379
Bu harika resmi tamamlamak için

0:09:37.403,0:09:39.990
katılımcılara mama önlüğü de veriyorum,

0:09:40.014,0:09:43.117
isterlerse pembe isterlerse mavi.

0:09:43.141,0:09:47.228
(Gülüşmeler)

0:09:47.252,0:09:49.366
Sıradan bir yemek gibi, değil mi?

0:09:49.390,0:09:50.540
(Gülüşmeler)

0:09:51.585,0:09:53.005
Alakası bile yok.

0:09:54.546,0:09:55.895
Ve daha kötüsü,

0:09:55.919,0:09:59.260
katılımcıların düşüncelerini bile [br]kontrol edemediğim için

0:09:59.284,0:10:02.958
bu tat alma işlemini birçok kez[br]tekrarlamam gerekiyor.

0:10:02.958,0:10:04.919
İlk denemede katıldıkları için

0:10:04.919,0:10:07.974
onlara verdiğim bedava öğle yemeğini[br]düşünüyor olabilirler,

0:10:07.998,0:10:11.296
ikinci denemede yaklaşan yılbaşını

0:10:11.320,0:10:14.220
ve annelerine ne hediye alacaklarını[br]düşünüyor olabilirler.

0:10:15.109,0:10:19.236
Ama ortak yanıt, tada verilen tepki.

0:10:19.260,0:10:22.527
Bu yüzden, bu tat alma işlemini [br]birçok kez tekrar ediyorum.

0:10:22.871,0:10:24.720
Doğrusu, 60 kere tekrar ediyorum.

0:10:25.291,0:10:26.911
Yanıtların ortalamasını buluyorum

0:10:26.935,0:10:29.839
çünkü tatla alakasız yanıtlar,[br]ortalamayı bulmayı sağlar.

0:10:30.307,0:10:31.958
Bu metodu kullanarak

0:10:31.982,0:10:34.506
biz ve diğer laboratuvarlar,

0:10:34.530,0:10:37.083
"yemeğin dilimize değdiği andan"

0:10:37.083,0:10:39.729
beynimizin hangi tadı[br]aldığını algılamasına dek

0:10:39.729,0:10:41.639
ne kadar zaman geçtiğini araştırdık.

0:10:41.639,0:10:44.853
Bunun ilk 100 milisaniyede [br]olduğu ortaya çıktı,

0:10:44.877,0:10:47.853
bu, bizim fark etmemizden[br]yarım saniye öncesi demek.

0:10:48.268,0:10:50.080
Sonrasında, deneyimizde kullandığımız

0:10:50.104,0:10:53.903
şeker ile yapay tatlandırıcılar [br]arasındaki farkın

0:10:53.927,0:10:56.203
ne kadar çok benzer olduğunu araştırdık.

0:10:56.563,0:10:58.594
O kadar benzerlerdi ki

0:10:58.618,0:11:02.197
katılımcılarımın yarısı[br]neredeyse tadabilmişken

0:11:02.221,0:11:04.546
diğer yarısı tadamadı bile.

0:11:05.015,0:11:06.776
Fakat inanılmaz bir şekilde,

0:11:06.800,0:11:09.926
tüm katılımcılara baktığımızda,

0:11:09.950,0:11:13.751
beyinlerinin o tadı[br]ayırt edebildiğini gördük.

0:11:14.895,0:11:17.754
EEG ve diğer beyin tarama cihazlarıyla,

0:11:17.778,0:11:19.698
ter ve göz bebeği büyüklüğü gibi,

0:11:19.698,0:11:21.297
diğer fizyolojik ölçümlerle,

0:11:21.297,0:11:23.232
beynimize giden yeni yollar keşfettik.

0:11:23.625,0:11:26.586
Bunlar, insanların[br]ön yargılarını görmemiz için

0:11:26.586,0:11:29.079
bilinçli zihnin duvarını[br]kaldırmamıza yardım edecek,

0:11:29.079,0:11:32.606
hatta bilinçaltımızdaki tat farklarını[br]yakalamamıza yardımcı olacak yollar.

0:11:32.689,0:11:37.000
Bu yüzden insanların[br]yiyeceklere verdiği ilk tepkiyi,

0:11:37.024,0:11:38.841
onlar daha farkına varmadan

0:11:38.865,0:11:42.031
ve neden sevip sevmediklerini [br]anlayamadan ölçebiliyoruz.

0:11:42.476,0:11:44.651
İnsanların yüz ifadelerini ölçebiliyoruz,

0:11:44.675,0:11:47.172
nereye baktıklarını ölçebiliyoruz,

0:11:47.196,0:11:49.196
şekere olan tepkilerini ölçebiliyoruz,

0:11:49.220,0:11:51.620
beyinlerinin tepkisini ölçebiliyoruz.

0:11:52.030,0:11:54.093
Ve bütün bu ölçümler ile,

0:11:54.117,0:11:56.455
daha lezzetli yiyecekler üretebileceğiz

0:11:56.479,0:11:58.876
çünkü insanların,[br]şekeri azaltılmış milkshake'i

0:11:58.900,0:12:00.637
sevip sevmediklerini ölçebileceğiz.

0:12:00.661,0:12:04.764
Lezzetten ödün vermeden[br]daha sağlıklı yiyecekler üretebileceğiz

0:12:04.788,0:12:07.561
çünkü farklı tatlandırıcılara olan [br]tepkileri ölçebiliriz

0:12:07.561,0:12:12.005
ve şekere verilen tepkiye en benzer olan[br]tatlandırıcıyı bulabileceğiz.

0:12:12.005,0:12:14.818
Dahası, daha sağlıklı [br]yiyecekler üretebiliriz

0:12:14.818,0:12:16.545
çünkü zaten her şeyden önce

0:12:16.545,0:12:18.986
yiyeceği nasıl algıladığımızı[br]anlayabiliyoruz.

0:12:19.533,0:12:22.200
Bu konuda da şaşırtıcı şekilde[br]çok az şey biliyoruz.

0:12:22.589,0:12:25.920
Örneğin, biliyoruz ki beş temel tat var

0:12:25.944,0:12:28.187
fakat daha fazlası [br]olduğundan şüpheleniyoruz,

0:12:28.211,0:12:33.188
hatta, EEG kullanarak

0:12:33.212,0:12:35.799
yağın, dokusu ve kokusundan [br]hissedilmesinin yanında

0:12:35.799,0:12:37.362
tadıldığını da kanıtladık.

0:12:37.553,0:12:40.934
Bu, yağın, altıncı temel tat[br]olabileceği anlamına geliyor.

0:12:41.522,0:12:45.879
Eğer beynimizin yağı ve şekeri[br]nasıl algıladığını bulabilirsek --

0:12:45.903,0:12:47.220
sadece hayal kuruyorum --

0:12:47.244,0:12:48.186
günün birinde,

0:12:48.186,0:12:52.798
gerçeği gibi lezzetli ve sıfır kalorili[br]bir milkshake üretebilir miyiz?

0:12:54.894,0:12:57.172
Belki de üretemeyeceğimizi keşfedeceğiz

0:12:57.196,0:12:59.766
çünkü kalorileri, mide bağırsak[br]yolundaki reseptörlerle

0:12:59.790,0:13:02.574
bilinçaltımızda algılıyoruz.

0:13:03.137,0:13:04.537
Zamanla göreceğiz.

0:13:05.978,0:13:08.803
Bilinçli gıda deneyimimiz,

0:13:08.827,0:13:11.685
toplam gıda duyumuzun [br]sadece çok az bir kısmıdır.

0:13:13.815,0:13:16.122
Bu toplam duyu hakkında araştırma yaparak

0:13:16.122,0:13:19.046
ve bilinç veya bilinçaltı[br]farkı gözetmeden,

0:13:19.046,0:13:23.555
inanıyorum ki herkes için daha lezzetli[br]ve daha sağlıklı yiyecekler yapabiliriz.

0:13:23.579,0:13:24.730
Teşekkür ederim.

0:13:24.754,0:13:29.920
(Alkış)