1
00:00:00,917 --> 00:00:02,238
Haydi bir oyun oynayalım.

2
00:00:02,825 --> 00:00:05,701
Las Vegas'da olduğunuzu düşünün,

3
00:00:05,725 --> 00:00:07,076
kumarhanedesiniz

4
00:00:07,100 --> 00:00:11,116
ve oradaki bilgisayarlardan birinde 
oyun oynamaya karar veriyorsunuz,

5
00:00:11,140 --> 00:00:13,726
aynı solitaire ya da satranç oynar gibi.

6
00:00:14,520 --> 00:00:17,670
Bilgisayar da aynı bir insan
gibi hamleler yapabiliyor.

7
00:00:18,438 --> 00:00:20,138
Oyun yazı-tura.

8
00:00:20,732 --> 00:00:23,451
Tura ile başlanıyor

9
00:00:23,451 --> 00:00:25,612
ve ilk önce bilgisayar oynayacak.

10
00:00:25,636 --> 00:00:28,492
Yazı-tura atmak onun seçimine bırakılmış

11
00:00:28,516 --> 00:00:31,115
fakat siz sonucu göremiyorsunuz.

12
00:00:31,144 --> 00:00:32,835
Şimdi sıra sizde.

13
00:00:32,862 --> 00:00:35,704
Siz de parayı atabilir ya da
olduğu gibi bırakabilirsiniz,

14
00:00:35,728 --> 00:00:39,188
sizin hamleniz rakibinize 
yani bilgisayara gösterilmeyecektir.

15
00:00:39,737 --> 00:00:43,736
Son olarak bilgisayar yine oynayacak,
parayı ister atar ister atmaz.

16
00:00:43,760 --> 00:00:46,451
Bu üç turun sonunda

17
00:00:46,475 --> 00:00:48,404
para açılır.

18
00:00:48,428 --> 00:00:51,236
Eğer turaysa bilgisayar kazanır.

19
00:00:51,260 --> 00:00:52,975
yazıysa siz kazanırsınız.

20
00:00:54,210 --> 00:00:55,923
Yani oldukça basit bir oyun

21
00:00:55,947 --> 00:00:59,340
ve herkes dürüstçe oynarsa
ve para da hileli değilse

22
00:00:59,364 --> 00:01:03,126
oyunu kazanma şansınız yüzde 50.

23
00:01:03,150 --> 00:01:05,424
Bunu doğrulamak için

24
00:01:05,448 --> 00:01:08,583
öğrencilerimden oyunu bilgisayarlarımızda
oynamalarını istedim.

25
00:01:08,607 --> 00:01:10,591
Pek, pek çok deneme sonucunda

26
00:01:10,615 --> 00:01:14,679
kazanma oranı yüzde 50
veya yüzde 50'ye yakın oldu

27
00:01:14,679 --> 00:01:16,330
beklendiği gibi.

28
00:01:16,354 --> 00:01:18,390
Sıkıcı bir oyun gibi geliyor değil mi?

29
00:01:18,414 --> 00:01:21,631
Fakat bu oyunu kuantum bilgisayarda 
oynasaydınız ne olurdu?

30
00:01:22,665 --> 00:01:25,745
Şimdilik Las Vegas kumarhanelerinde 
kuantum bilgisayar yok

31
00:01:25,769 --> 00:01:27,510
benim bildiğim kadarıyla,

32
00:01:27,534 --> 00:01:30,970
fakat IBM çalışan bir
kuantum bilgisayar yaptı.

33
00:01:30,994 --> 00:01:32,581
İşte burada.

34
00:01:32,605 --> 00:01:34,569
Fakat, kuantum bilgisayar nedir?

35
00:01:34,569 --> 00:01:37,343
Kuantum fizik atomların davranışlarını

36
00:01:37,367 --> 00:01:41,137
ve elektron ve proton gibi

37
00:01:41,161 --> 00:01:43,644
temel parçacıklarını tanımlamaktadır.

38
00:01:43,668 --> 00:01:46,682
Bu nedenle kuantum bilgisayar 
bu parçacıkların davranışlarını

39
00:01:46,682 --> 00:01:48,323
kontrol ederek işlem görür,

40
00:01:48,323 --> 00:01:51,713
fakat normal bilgisayarlardan tamamen
farklı bir şekilde.

41
00:01:52,279 --> 00:01:54,747
Yani, kuantum bilgisayar sadece

42
00:01:54,747 --> 00:01:58,304
şimdiki bilgisayarların
daha güçlüolanı değildir,

43
00:01:58,328 --> 00:02:02,335
ampulün mumdan daha güçlü 
olmaması gibi.

44
00:02:02,359 --> 00:02:06,478
Daha daha iyi bir mum yaparak 
ampül yapamazsınız.

45
00:02:07,048 --> 00:02:10,343
Ampül daha derin bir 
bilimsel anlayışa dayanan

46
00:02:10,343 --> 00:02:11,941
farklı bir teknolojidir.

47
00:02:11,965 --> 00:02:15,702
Benzer şekilde, kuantum bilgisayar da 
kuantum fiziğine dayanan

48
00:02:15,726 --> 00:02:18,475
yeni bir tür cihazdır

49
00:02:18,499 --> 00:02:21,649
ve ampulün toplumu değiştirdiği gibi


50
00:02:21,673 --> 00:02:24,763
Kuantum bilgisayarların, güvenlik 
ihtiyacımız, sağlık hizmetimiz

51
00:02:24,763 --> 00:02:27,194
ve hatta internet gibi 
hayatımızın bir çok yönünü

52
00:02:27,194 --> 00:02:30,186
etkilemesi için potansiyeli bulunmaktadır.

53
00:02:30,837 --> 00:02:35,090
Bu nedenle dünyanın her yerindeki
şirketler, bu cihazları üretmek

54
00:02:35,162 --> 00:02:38,017
ve ilgi çekici olan şeyin
ne olduğunu görmek için çalışıyor.

55
00:02:38,017 --> 00:02:40,481
oyunumuzu kuantum bilgisayarda oynayalım.

56
00:02:40,862 --> 00:02:45,635
Buradan IBM'in kuantum
bilgisayarına bağlanıyorum,

57
00:02:45,659 --> 00:02:48,134
yani oyunu uzaktan oynayabilirim

58
00:02:48,158 --> 00:02:50,098
ve siz de bunu yapabilirsiniz.

59
00:02:50,151 --> 00:02:55,573
Bunu yapmak için, TED'den önceden 
e-posta almayı unutmamalısınız,

60
00:02:55,597 --> 00:02:57,916
Eğer oyunu oynarsanız

61
00:02:57,916 --> 00:03:01,041
size parayı atmayı seçip
seçmediğinizi soracaktır.

62
00:03:01,065 --> 00:03:05,887
Aslında, sizin daire ile kare arasından
birini seçmenizi istedik.

63
00:03:05,887 --> 00:03:09,799
Bunu bilmiyordunuz, fakat daire 
seçiminiz "parayı at"

64
00:03:09,823 --> 00:03:12,710
kare seçiminiz ise "parayı atma"
anlamına gelmekteydi.

65
00:03:12,723 --> 00:03:15,564
372 cevap aldık.

66
00:03:15,588 --> 00:03:16,778
Teşekkür ederim.

67
00:03:16,802 --> 00:03:20,764
Bu, 372 defa kuantum bilgisayara
karşı sizin tercihlerinizi kullanarak

68
00:03:20,764 --> 00:03:22,922
oynayabiliriz anlamına gelmekte.

69
00:03:22,946 --> 00:03:25,191
Oldukça hızlı bir oyun,

70
00:03:25,215 --> 00:03:28,102
bu nedenle hemen buracıkta size 
sonuçları gösterebilirim.

71
00:03:28,231 --> 00:03:30,537
Maalesef, hiç de iyi bir iş 
çıkartamamışsınız.

72
00:03:30,561 --> 00:03:32,634
(Gülüşme)

73
00:03:32,658 --> 00:03:35,714
Kuantum bilgisayar neredeyse
bütün oyunları kazanmış.

74
00:03:36,159 --> 00:03:39,881
Operasyonel hatalar nedeniyle sadece
birkaç oyun kaybetmiş.

75
00:03:39,905 --> 00:03:41,867
(Gülüşme)

76
00:03:41,891 --> 00:03:45,192
Bu kazanma periyodunu nasıl başarmıştı?

77
00:03:46,224 --> 00:03:48,717
Bu bir tür sihir veya aldatma
gibi görünüyor

78
00:03:48,741 --> 00:03:51,759
fakat aslında, bu sadece aksiyondaki
kuantum fiziğidir.

79
00:03:51,780 --> 00:03:53,356
İşte nasıl çalıştığı.

80
00:03:53,380 --> 00:03:58,832
Normal bilgisayarlar yazı veya 
turayı bit olarak simule ederler,

81
00:03:58,856 --> 00:04:00,511
sıfır veya bir olarak

82
00:04:00,535 --> 00:04:04,415
veya mevcut atma açık veya kapalı
sizin bilgisayarınızın içindeki çipte.

83
00:04:04,439 --> 00:04:07,179
Kuantum Bilgisayar tamamen farklıdır.

84
00:04:07,250 --> 00:04:11,763
Kuantum bit daha değişkendir,
binary olmayan bir yapısı vardır.

85
00:04:12,511 --> 00:04:18,353
Üst üste konulmuş ve bir araya getirilmiş
sıfır ve birlerden oluşabilir,

86
00:04:18,377 --> 00:04:23,083
bazı sıfır olma ihtimali ve bazı bir 
olma ihtimali ile birlikte.

87
00:04:23,545 --> 00:04:26,686
Yani, kimiliği bir spektrumdadır.

88
00:04:26,790 --> 00:04:30,613
Örneğin, yüzde 70 sıfır 


89
00:04:30,613 --> 00:04:32,953
ve yüzde 30 bir olma ihtimalini 
barındırabilir

90
00:04:32,977 --> 00:04:36,992
veya 80-20 veya 60-40.

91
00:04:37,016 --> 00:04:39,629
İhtimaller sonsuz.

92
00:04:39,653 --> 00:04:41,449
Burada anahtar fikir

93
00:04:41,449 --> 00:04:45,263
sıfır ve birin mutlak değerini terk
etmek zorundayız

94
00:04:45,287 --> 00:04:47,568
ve bazı belirsizliklere 
izin vermeliyiz.

95
00:04:47,737 --> 00:04:49,388
Oyun boyunca,

96
00:04:49,412 --> 00:04:54,159
Kuantum bilgisayar yazı ve turanın bu 
değişken kombinasyonunu yaratmakta,

97
00:04:54,183 --> 00:04:55,334
sıfır ve bir,

98
00:04:55,358 --> 00:04:57,626
bu nedenle oyuncuların ne
yaptığı yazı veya tura

99
00:04:57,650 --> 00:04:58,838
önemli değil,

100
00:04:58,862 --> 00:05:01,708
üst üste çakıştırma zarar 
görmemiş halde kalacaktır.

101
00:05:01,830 --> 00:05:05,306
İki sıvının karıştırılması 
gibi bir şey.

102
00:05:05,714 --> 00:05:10,099
Karıştırın veya karıştırmayın,
sıvı karışım olarak kalır.

103
00:05:10,123 --> 00:05:12,544
Fakat en son harekette,

104
00:05:12,568 --> 00:05:16,508
Kuantum bilgisayar bir ve sıfırı 
ayrıştırır,

105
00:05:16,532 --> 00:05:20,270
mükemmel olarak turayı elde eder,
bu nedenle her zaman kaybedersiniz.

106
00:05:20,294 --> 00:05:21,864
(Gülüşme)

107
00:05:22,267 --> 00:05:25,647
Bunların hepsinin garip olduğunu
düşünüyorsanız, kesinlikle haklısınız.

108
00:05:26,608 --> 00:05:30,687
Normal para tura ve yazının 
kombinasyonundan oluşmaz.

109
00:05:31,056 --> 00:05:35,260
Günlük yaşamımızda bu değişken 
kuantum gerçekliğini

110
00:05:35,284 --> 00:05:36,754
tecrübe etmiyoruz.

111
00:05:37,247 --> 00:05:39,941
Bu nedenle kuantum tarafından 
kafanız karıştırıldıysa

112
00:05:39,941 --> 00:05:42,131
endişe etmeyin, demek ki anlıyorsunuz.

113
00:05:42,131 --> 00:05:44,619
(Gülüşmeler)

114
00:05:44,643 --> 00:05:48,899
Kuantum garipliğini daha önce
tecrübe etmememize rağmen

115
00:05:48,923 --> 00:05:52,081
aksiyondaki çok gerçekçi 
etkisini görebiliriz.

116
00:05:52,105 --> 00:05:54,429
Kendiniz için olan dataları
gördünüz.

117
00:05:54,529 --> 00:05:56,380
Kuantum bilgisayar kazandı

118
00:05:56,380 --> 00:06:00,802
çünkü üst üste yapılan faaliyeti ve 
belirsizliği kontrolü altında tuttu

119
00:06:00,826 --> 00:06:03,182
ve bu kuantum özellikleri çok güçlü,

120
00:06:03,206 --> 00:06:05,484
sadece yazı tura oyununu 
kazanmak için değil

121
00:06:05,508 --> 00:06:09,126
aynı zamanda gelecek kuantum 
teknolojisini inşa etmek için de.

122
00:06:09,150 --> 00:06:12,666
Şimdi size hayatımızı değiştirecek
potansiyel uygulamalar hakkında

123
00:06:12,690 --> 00:06:14,750
üç örnek vereyim.

124
00:06:15,147 --> 00:06:20,448
İlk olarak, kuantum belirsizliği 
bir merkezden diğer bir merkeze

125
00:06:20,472 --> 00:06:24,262
gönderilen mesajların kriptolanması 
için kişiye özel anahtar oluşturabilir.

126
00:06:24,286 --> 00:06:27,269
Bu durumda hackerlar,
kuantum belirsizliği nedeniyle

127
00:06:27,269 --> 00:06:30,992
gizlice anahtarları mükemmel 
bir şekilde kopyalayamazlar.

128
00:06:31,809 --> 00:06:35,595
Anahtarları kırmaları için, kuantum
fiziğinin kanunlarını 


129
00:06:35,619 --> 00:06:37,378
kırmaları gerekecektir.

130
00:06:37,531 --> 00:06:39,969
Bu tarz kırılamayan 
kriptolar bankalar ve

131
00:06:39,969 --> 00:06:44,364
diğer uluslararası kuruluşlar 
tarafından test edilmektedir.

132
00:06:45,357 --> 00:06:50,806
Bugün, dünya çapında 17 milyar 
birbirine bağlantılı cihaz kullanmaktayız.

133
00:06:51,619 --> 00:06:55,119
Sadece kuantum kriptolamasının 
gelecekte yapabileceği etkiyi hayal edin.

134
00:06:56,171 --> 00:07:01,901
İkinci olarak, kuantum teknolojisi sağlık 
ve ilaç kullanımını değiştirecektir.

135
00:07:02,427 --> 00:07:07,728
Örneğin, ilaç gelişimi için moleküllerin
dizayn ve analiz edilmesi

136
00:07:07,752 --> 00:07:10,147
bugün önemli bir problemdir

137
00:07:10,171 --> 00:07:15,123
ve bu yüzden moleküllerdeki tüm 
atomların kuantum özelliklerini tam

138
00:07:15,147 --> 00:07:19,249
olarak hesaplamak ve tanımlamak

139
00:07:19,273 --> 00:07:22,924
süper bilgisayarlar için bile gerçekten 
hesaplaması güç bir görevdir.

140
00:07:23,140 --> 00:07:26,126
Fakat kuantum bilgisayar daha 
iyisini yapabilir,

141
00:07:26,126 --> 00:07:28,964
çünkü simule etmeye çalıştıkları 
moleküller gibi

142
00:07:28,988 --> 00:07:31,540
aynı kuantum özellikleri 
kullanarak işlemektedir.

143
00:07:31,564 --> 00:07:36,341
İlaç gelişimi için gelecek geniş 
kapsamlı kuantum simülasyonları,

144
00:07:36,365 --> 00:07:39,651
binlerce hayatı etkileyen
Alzheimer gibi hastalıkların

145
00:07:39,675 --> 00:07:41,817
iyileşmesine yol açabilir.

146
00:07:42,355 --> 00:07:45,392
Üçüncü olarak, benim favorim olan 
kuantum uygulaması ise

147
00:07:45,416 --> 00:07:47,579
fiziksel olarak bilgiyi transfer
etmeden

148
00:07:47,579 --> 00:07:53,141
bilginin bir yerden diğer bir yere
ışınlanması uygulamasıdır.

149
00:07:53,847 --> 00:07:57,276
Bilim kurgu gibi geliyor fakat
bu mümkün,

150
00:07:57,300 --> 00:08:00,803
çünkü bu kuantum parçacıklarının 
bu değişken yapısı

151
00:08:00,803 --> 00:08:04,401
uzay ve zaman boyunca 
bir şekilde birbirine kenetlenebilir,

152
00:08:04,425 --> 00:08:07,799
bir parçacık ile ilgili 
bir değişiklik yaptığınızda

153
00:08:07,799 --> 00:08:09,515
bu diğerini de etkileyebilir

154
00:08:09,539 --> 00:08:12,197
ve bu ışınlanma için bir kanal
oluşturabilir.

155
00:08:13,039 --> 00:08:15,648
Bu zaten laboratuvar ortamında 
gerçekleştirildi

156
00:08:15,672 --> 00:08:18,593
ve ileride kuantum internetinin
bir parçası olabilir.

157
00:08:19,219 --> 00:08:22,566
Henüz böyle bir ağa sahip değiliz,

158
00:08:22,590 --> 00:08:25,494
fakat benim takımım kuantum
ağını kuantum bilgisayarda

159
00:08:25,518 --> 00:08:29,367
simüle ederek bu olasılıklar 
hakkında çalışıyor,

160
00:08:30,052 --> 00:08:34,050
Ağ üzerindeki farklı kullanıcılar
arasında ışınlanma ,

161
00:08:34,074 --> 00:08:35,930
yeterli data transferi

162
00:08:35,930 --> 00:08:39,166
ve hatta güvenli oylama gibi

163
00:08:39,166 --> 00:08:43,629
bazı ilginç yeni protokolleri 
dizayn edip uyguluyoruz.

164
00:08:43,992 --> 00:08:47,381
Yani, kuantum fizikçisi olmak 
benim için çok eğlenceli bir şey.

165
00:08:47,405 --> 00:08:49,578
Bunu çok fazla tavsiye ederim.

166
00:08:49,578 --> 00:08:50,880
(Gülüşme)

167
00:08:50,904 --> 00:08:54,095
Biz kuantum harikalar diyarında
kaşif olmak için yol alıyoruz.

168
00:08:54,095 --> 00:08:57,103
Yakında hangi uygulamayı 
bulacağımızı kim bilebilir.

169
00:08:57,222 --> 00:09:00,047
Kuantum geleceğini inşa ederken;

170
00:09:00,071 --> 00:09:02,677
dikkatli ve sorumlu 
davranmak zorundayız.

171
00:09:02,809 --> 00:09:04,607
Benim açımdan şahsen

172
00:09:04,631 --> 00:09:10,100
kuantum fiziğini sadece kuantum bilgisayar
yapmak için bir araç olarak görmüyorum.

173
00:09:10,124 --> 00:09:13,732
Kuantum bilgisayarları, bizim için, 
geleceğin gizemini araştırmak ve

174
00:09:13,732 --> 00:09:16,788
bizim tecrübelerimiz dışında kalan
bu gizli dünya hakkında daha

175
00:09:16,788 --> 00:09:19,438
fazla şey ortaya çıkartacak 
bir yol olarak görüyorum.

176
00:09:19,438 --> 00:09:21,320
Biz insanlar ne kadar hayret vericiyiz,

177
00:09:21,344 --> 00:09:24,336
evrene nispeten kısıtlı 
erişimimiz ile

178
00:09:24,360 --> 00:09:26,994
sadece hayal gücümüzü ve 
becerimizi kullanarak

179
00:09:27,018 --> 00:09:29,598
kendi ufkumuzdan çok ötesini
görebilmekteyiz.

180
00:09:30,211 --> 00:09:33,838
Evren bizi, ne kadar inanılmaz
derecede ilginç ve sürprizlerle

181
00:09:33,838 --> 00:09:36,480
dolu olduğunu göstererek 
ödüllendirmektedir.

182
00:09:37,171 --> 00:09:40,547
Gelecek temel olarak belirsizdir

183
00:09:40,571 --> 00:09:43,750
ve bu bizi kesinlikle 
heyecanlandırmaktadır.

184
00:09:44,344 --> 00:09:45,495
Teşekkür ederim.

185
00:09:45,519 --> 00:09:51,626
(Alkışlar)