WEBVTT

00:00:00.934 --> 00:00:04.268
Hier zijn wat beelden 
van clusters van melkwegstelsels.

00:00:04.268 --> 00:00:06.101
Ze zijn precies wat je hoort.

00:00:06.101 --> 00:00:08.654
Het zijn enorme verzamelingen melkwegstelsels,

00:00:08.654 --> 00:00:10.909
samengehouden door hun wederzijdse zwaartekracht.

00:00:10.909 --> 00:00:13.571
De meeste punten die je op het scherm ziet,

00:00:13.571 --> 00:00:16.100
zijn geen individuele sterren,

00:00:16.100 --> 00:00:18.936
maar verzamelingen van sterren of melkwegstelsels.

00:00:18.936 --> 00:00:21.267
Door deze beelden te tonen,

00:00:21.267 --> 00:00:23.014
hoop ik dat je snel zult zien

00:00:23.014 --> 00:00:25.694
dat melkwegstelselclusters 
prachtige dingen zijn,

00:00:25.694 --> 00:00:27.187
maar daarbij

00:00:27.187 --> 00:00:32.670
denk ik dat ze ook mysterieus, 
verrassend en nuttig zijn.

00:00:32.820 --> 00:00:36.351
Nuttig als de grootste laboratoria 
in het universum.

00:00:36.351 --> 00:00:39.987
Dat betekent dat je melkwegstelselclusters

00:00:39.987 --> 00:00:41.852
kan beschouwen als laboratoria

00:00:41.852 --> 00:00:43.405
waarin je kan experimenteren.

00:00:43.405 --> 00:00:45.685
Er zijn vier belangrijke types experimenten.

00:00:45.685 --> 00:00:50.359
Het eerste is het onderzoek 
van het enorm grote.

00:00:50.359 --> 00:00:52.183
Hoe groot dan wel?

00:00:52.183 --> 00:00:56.434
Hier is een beeld 
van een melkwegstelselcluster.

00:00:56.434 --> 00:00:59.403
Hij is zo enorm 
dat het licht dat erdoor gaat

00:00:59.403 --> 00:01:02.018
wordt afgebogen, vervormd

00:01:02.018 --> 00:01:04.527
door de extreme zwaartekracht 
van deze cluster.

00:01:04.527 --> 00:01:06.331
Als je goed kijkt,

00:01:06.331 --> 00:01:09.031
kan je ringen zien rond deze cluster.

00:01:09.031 --> 00:01:10.580
Om je een idee te geven:

00:01:10.580 --> 00:01:12.363
deze melkwegstelselcluster

00:01:12.363 --> 00:01:16.571
heeft een massa van meer 
dan een miljoen miljard (10^15) zonnen.

00:01:16.571 --> 00:01:19.884
Het is gewoon verbijsterend 
hoe massaal deze systemen kunnen zijn.

00:01:19.884 --> 00:01:21.385
Maar behalve hun massa

00:01:21.385 --> 00:01:23.359
hebben ze nog een andere eigenschap.

00:01:23.359 --> 00:01:25.703
Het zijn in wezen geïsoleerde systemen.

00:01:25.703 --> 00:01:27.925
We kunnen ze zien als

00:01:27.925 --> 00:01:31.195
miniatuurversies 
van het gehele universum.

00:01:31.195 --> 00:01:33.197
Veel van de vragen die we kunnen hebben

00:01:33.197 --> 00:01:35.165
over het heelal op grote schaal,

00:01:35.165 --> 00:01:37.080
zoals hoe de zwaartekracht werkt,

00:01:37.080 --> 00:01:40.112
zouden kunnen worden beantwoord 
door het bestuderen van deze systemen.

00:01:40.112 --> 00:01:41.445
Ze zijn dus zeer groot.

00:01:41.445 --> 00:01:43.330
Ten tweede zijn ze superheet.

00:01:43.330 --> 00:01:46.113
Als ik uit een beeld 
van een melkwegstelselcluster

00:01:46.113 --> 00:01:49.030
al het sterrenlicht wegfilter,

00:01:49.030 --> 00:01:51.825
dan hou ik deze grote, blauwe vlek over.

00:01:51.825 --> 00:01:53.310
Dit is in valse kleuren.

00:01:53.310 --> 00:01:55.659
Het is eigenlijk X-straling die we nu zien.

00:01:55.659 --> 00:01:58.320
De vraag is: als het niet komt 
van melkwegstelsels,

00:01:58.320 --> 00:02:00.519
vanwaar komt dan dit licht?

00:02:00.519 --> 00:02:02.419
Het antwoord is heet gas,

00:02:02.419 --> 00:02:04.242
gas van miljoenen graden --

00:02:04.242 --> 00:02:05.899
plasma, in feite.

00:02:05.899 --> 00:02:07.558
De reden waarom het zo heet is,

00:02:07.558 --> 00:02:09.538
zie je op de vorige dia.

00:02:09.538 --> 00:02:12.278
De extreme zwaartekracht van deze systemen

00:02:12.278 --> 00:02:15.320
versnelt de gasdeeltjes tot grote snelheden,

00:02:15.320 --> 00:02:17.902
en ‘grote snelheden’ 
betekent ‘hoge temperaturen’.

00:02:17.902 --> 00:02:19.621
Dit is het belangrijkste idee,

00:02:19.621 --> 00:02:21.987
maar de wetenschap ervan
zit nog in een vroeg stadium.

00:02:21.987 --> 00:02:24.538
Veel basiseigenschappen van dit plasma

00:02:24.538 --> 00:02:26.236
verwarren ons,

00:02:26.236 --> 00:02:27.569
begrijpen we nog niet

00:02:27.569 --> 00:02:29.655
en dagen ons begrip

00:02:29.655 --> 00:02:31.274
van de fysica van het superhete uit.

00:02:31.274 --> 00:02:35.121
Derde punt: 
onderzoek van het erg kleine.

00:02:35.121 --> 00:02:37.967
Om dit uit te leggen,

00:02:37.967 --> 00:02:39.987
moet ik een zeer verontrustend feit vertellen.

00:02:39.987 --> 00:02:42.777
De meeste materie van het universum

00:02:42.777 --> 00:02:44.588
is niet opgebouwd uit atomen.

00:02:44.588 --> 00:02:46.538
Ze hebben je wat voorgelogen.

00:02:46.538 --> 00:02:49.665
Het grootste deel bestaat 
uit iets zeer, zeer mysterieus,

00:02:49.665 --> 00:02:51.787
wat wij de donkere materie noemen.

00:02:51.787 --> 00:02:55.454
Donkere materie 
vertoont praktisch geen interactie

00:02:55.454 --> 00:02:57.122
behalve dan door zwaartekracht.

00:02:57.122 --> 00:02:58.734
Natuurlijk willen we 
daar meer over weten.

00:02:58.734 --> 00:03:00.277
Als deeltjesnatuurkundige

00:03:00.277 --> 00:03:02.786
wil je weten wat er gebeurt 
wanneer we dingen tegen elkaar laten botsen.

00:03:02.786 --> 00:03:04.776
Ook met donkere materie.

00:03:04.776 --> 00:03:06.436
Hoe doen we dit?

00:03:06.436 --> 00:03:07.927
Om die vraag te beantwoorden,

00:03:07.927 --> 00:03:09.320
stel ik een andere:

00:03:09.320 --> 00:03:12.216
wat gebeurt er wanneer 
melkwegstelselclusters botsen?

00:03:12.216 --> 00:03:14.796
Hier is een beeld.

00:03:14.796 --> 00:03:17.987
Melkwegstelselclusters zijn
representatieve segmenten

00:03:17.987 --> 00:03:21.111
van het heelal, 
verkleinde versies.

00:03:21.111 --> 00:03:23.234
Ze bestaan voornamelijk 
uit donkere materie,

00:03:23.234 --> 00:03:25.787
en dat is wat je ziet 
in dit blauwachtig paars.

00:03:25.787 --> 00:03:27.404
Het rode vertegenwoordigt het hete gas,

00:03:27.404 --> 00:03:29.371
en je kunt vele melkwegstelsels zien.

00:03:29.371 --> 00:03:31.736
Dit is een deeltjesversneller

00:03:31.736 --> 00:03:33.627
op een enorme, enorme schaal.

00:03:33.627 --> 00:03:35.404
En dit is zeer belangrijk,

00:03:35.404 --> 00:03:37.047
omdat het betekent dat zeer,

00:03:37.047 --> 00:03:40.371
zeer kleine effecten, die wellicht moeilijk 
zijn waar te nemen in het lab,

00:03:40.371 --> 00:03:42.550
meer en meer versterkt kunnen worden

00:03:42.550 --> 00:03:46.359
tot iets dat wij misschien 
in de natuur kunnen waarnemen.

00:03:46.359 --> 00:03:47.871
Dat is heel grappig.

00:03:47.871 --> 00:03:49.819
De reden waarom melkwegstelselclusters

00:03:49.819 --> 00:03:51.485
ons iets kunnen leren over donkere materie,

00:03:51.485 --> 00:03:53.235
de reden waarom melkwegstelselclusters

00:03:53.235 --> 00:03:55.788
ons iets kunnen leren 
over de fysica van het zeer kleine,

00:03:55.788 --> 00:03:58.479
is juist omdat ze zo groot zijn.

00:03:58.479 --> 00:04:02.904
Vierde ding: de fysica 
van het zeer vreemde.

00:04:02.904 --> 00:04:05.954
Wat ik tot nu toe gezegd heb, 
is zeker ook al gek.

00:04:05.954 --> 00:04:08.237
Als er iets nog vreemder is,

00:04:08.237 --> 00:04:10.654
moet het wel donkere energie zijn.

00:04:10.654 --> 00:04:12.371
Als ik een bal in de lucht gooi,

00:04:12.371 --> 00:04:14.169
verwacht ik dat hij omhoog gaat.

00:04:14.169 --> 00:04:16.293
Wat ik niet verwacht,

00:04:16.293 --> 00:04:18.459
is dat hij steeds sneller omhoog gaat.

00:04:18.459 --> 00:04:21.204
Kosmologen begrijpen

00:04:21.204 --> 00:04:22.786
waarom het universum uitdijt.

00:04:22.786 --> 00:04:24.954
Wat ze niet begrijpen,

00:04:24.954 --> 00:04:26.892
is waarom het steeds sneller uitdijt.

00:04:26.892 --> 00:04:28.570
Ze geven de oorzaak van deze

00:04:28.570 --> 00:04:30.162
versnelde uitdijing een naam,

00:04:30.162 --> 00:04:32.046
en noemen ze donkere energie.

00:04:32.046 --> 00:04:34.734
Ook daarover willen we meer weten.

00:04:34.734 --> 00:04:41.171
Vooral dan hoe donkere energie 
het universum op de grootste schaal beïnvloedt.

00:04:41.171 --> 00:04:42.893
Afhankelijk van hoe sterk ze is,

00:04:42.893 --> 00:04:46.154
zullen structuren 
zich sneller of langzamer vormen.

00:04:46.154 --> 00:04:48.703
Het probleem met de grootschalige structuur 
van het universum is

00:04:48.703 --> 00:04:51.041
dat hij vreselijk ingewikkeld is.

00:04:51.041 --> 00:04:53.370
Hier is een computersimulatie.

00:04:53.370 --> 00:04:55.498
We moeten het zien te vereenvoudigen.

00:04:55.498 --> 00:04:59.069
Ik probeer een analogie.

00:04:59.069 --> 00:05:01.787
Als ik het zinken 
van de Titanic wil begrijpen,

00:05:01.787 --> 00:05:03.453
dan komt het er niet op aan

00:05:03.453 --> 00:05:05.234
om na te gaan 
wat er met elk klein stukje

00:05:05.234 --> 00:05:08.155
van het schip gebeurt.

00:05:08.155 --> 00:05:11.720
Het belangrijkste is nagaan 
wat er met de twee grootste delen gebeurt.

00:05:11.821 --> 00:05:15.653
Op dezelfde manier 
kan ik veel leren over het heelal

00:05:15.653 --> 00:05:17.120
op de grootste schaal

00:05:17.120 --> 00:05:18.871
door het volgen 
van de grootste stukken

00:05:18.871 --> 00:05:22.862
en de grootste stukken 
zijn clusters van melkwegstelsels.

00:05:22.862 --> 00:05:27.778
Misschien voel je je nu 
een beetje bedrogen.

00:05:27.820 --> 00:05:30.070
Ik bedoel, ik begon te praten over

00:05:30.070 --> 00:05:32.153
hoe melkwegstelselclusters nuttig zijn,

00:05:32.153 --> 00:05:33.653
en ik gaf een aantal redenen,

00:05:33.653 --> 00:05:36.253
maar wat is er nu echt het nut van?

00:05:36.253 --> 00:05:38.370
Om dit te beantwoorden,

00:05:38.370 --> 00:05:40.986
geef ik je een citaat van Henry Ford

00:05:40.986 --> 00:05:42.472
toen ze hem iets vroegen over auto's.

00:05:42.472 --> 00:05:43.831
Hij zei dit:

00:05:43.831 --> 00:05:46.120
"Als ik de mensen had gevraagd 
wat ze wilden,

00:05:46.120 --> 00:05:48.903
dan zouden ze hebben gevraagd 
naar snellere paarden."

00:05:48.903 --> 00:05:51.404
Vandaag worden wij als samenleving

00:05:51.404 --> 00:05:53.622
geconfronteerd met vele, 
vele moeilijke problemen.

00:05:53.622 --> 00:05:57.453
De oplossingen voor deze problemen 
zijn niet duidelijk.

00:05:57.453 --> 00:05:59.620
Het zijn geen ‘snellere paarden’.

00:05:59.620 --> 00:06:01.862
Die oplossingen vereisen 
een enorme hoeveelheid

00:06:01.862 --> 00:06:03.568
wetenschappelijke vindingrijkheid.

00:06:03.568 --> 00:06:05.154
Dus ja, we moeten ons toespitsen,

00:06:05.154 --> 00:06:06.904
ons concentreren,

00:06:06.904 --> 00:06:08.870
maar we moeten ook niet vergeten dat

00:06:08.870 --> 00:06:12.895
innovatie, vindingrijkheid 
en inspiratie komen

00:06:13.037 --> 00:06:14.725
wanneer we ons gezichtsveld verbreden,

00:06:14.725 --> 00:06:16.065
even een stap terugzetten,

00:06:16.065 --> 00:06:17.414
wat uitzoomen.

00:06:17.414 --> 00:06:19.237
Ik ken geen betere manier 
om dit te doen

00:06:19.237 --> 00:06:22.992
dan door het bestuderen 
van het universum om ons heen. Bedankt.

00:06:22.992 --> 00:06:25.941
(Applaus)