0:00:00.934,0:00:04.268
Hier zijn wat beelden [br]van clusters van melkwegstelsels.

0:00:04.268,0:00:06.101
Ze zijn precies wat je hoort.

0:00:06.101,0:00:08.654
Het zijn enorme verzamelingen melkwegstelsels,

0:00:08.654,0:00:10.909
samengehouden door hun wederzijdse zwaartekracht.

0:00:10.909,0:00:13.571
De meeste punten die je op het scherm ziet,

0:00:13.571,0:00:16.100
zijn geen individuele sterren,

0:00:16.100,0:00:18.936
maar verzamelingen van sterren of melkwegstelsels.

0:00:18.936,0:00:21.267
Door deze beelden te tonen,

0:00:21.267,0:00:23.014
hoop ik dat je snel zult zien

0:00:23.014,0:00:25.694
dat melkwegstelselclusters [br]prachtige dingen zijn,

0:00:25.694,0:00:27.187
maar daarbij

0:00:27.187,0:00:32.670
denk ik dat ze ook mysterieus, [br]verrassend en nuttig zijn.

0:00:32.820,0:00:36.351
Nuttig als de grootste laboratoria [br]in het universum.

0:00:36.351,0:00:39.987
Dat betekent dat je melkwegstelselclusters

0:00:39.987,0:00:41.852
kan beschouwen als laboratoria

0:00:41.852,0:00:43.405
waarin je kan experimenteren.

0:00:43.405,0:00:45.685
Er zijn vier belangrijke types experimenten.

0:00:45.685,0:00:50.359
Het eerste is het onderzoek [br]van het enorm grote.

0:00:50.359,0:00:52.183
Hoe groot dan wel?

0:00:52.183,0:00:56.434
Hier is een beeld [br]van een melkwegstelselcluster.

0:00:56.434,0:00:59.403
Hij is zo enorm [br]dat het licht dat erdoor gaat

0:00:59.403,0:01:02.018
wordt afgebogen, vervormd

0:01:02.018,0:01:04.527
door de extreme zwaartekracht [br]van deze cluster.

0:01:04.527,0:01:06.331
Als je goed kijkt,

0:01:06.331,0:01:09.031
kan je ringen zien rond deze cluster.

0:01:09.031,0:01:10.580
Om je een idee te geven:

0:01:10.580,0:01:12.363
deze melkwegstelselcluster

0:01:12.363,0:01:16.571
heeft een massa van meer [br]dan een miljoen miljard (10^15) zonnen.

0:01:16.571,0:01:19.884
Het is gewoon verbijsterend [br]hoe massaal deze systemen kunnen zijn.

0:01:19.884,0:01:21.385
Maar behalve hun massa

0:01:21.385,0:01:23.359
hebben ze nog een andere eigenschap.

0:01:23.359,0:01:25.703
Het zijn in wezen geïsoleerde systemen.

0:01:25.703,0:01:27.925
We kunnen ze zien als

0:01:27.925,0:01:31.195
miniatuurversies [br]van het gehele universum.

0:01:31.195,0:01:33.197
Veel van de vragen die we kunnen hebben

0:01:33.197,0:01:35.165
over het heelal op grote schaal,

0:01:35.165,0:01:37.080
zoals hoe de zwaartekracht werkt,

0:01:37.080,0:01:40.112
zouden kunnen worden beantwoord [br]door het bestuderen van deze systemen.

0:01:40.112,0:01:41.445
Ze zijn dus zeer groot.

0:01:41.445,0:01:43.330
Ten tweede zijn ze superheet.

0:01:43.330,0:01:46.113
Als ik uit een beeld [br]van een melkwegstelselcluster

0:01:46.113,0:01:49.030
al het sterrenlicht wegfilter,

0:01:49.030,0:01:51.825
dan hou ik deze grote, blauwe vlek over.

0:01:51.825,0:01:53.310
Dit is in valse kleuren.

0:01:53.310,0:01:55.659
Het is eigenlijk X-straling die we nu zien.

0:01:55.659,0:01:58.320
De vraag is: als het niet komt [br]van melkwegstelsels,

0:01:58.320,0:02:00.519
vanwaar komt dan dit licht?

0:02:00.519,0:02:02.419
Het antwoord is heet gas,

0:02:02.419,0:02:04.242
gas van miljoenen graden --

0:02:04.242,0:02:05.899
plasma, in feite.

0:02:05.899,0:02:07.558
De reden waarom het zo heet is,

0:02:07.558,0:02:09.538
zie je op de vorige dia.

0:02:09.538,0:02:12.278
De extreme zwaartekracht van deze systemen

0:02:12.278,0:02:15.320
versnelt de gasdeeltjes tot grote snelheden,

0:02:15.320,0:02:17.902
en ‘grote snelheden’ [br]betekent ‘hoge temperaturen’.

0:02:17.902,0:02:19.621
Dit is het belangrijkste idee,

0:02:19.621,0:02:21.987
maar de wetenschap ervan[br]zit nog in een vroeg stadium.

0:02:21.987,0:02:24.538
Veel basiseigenschappen van dit plasma

0:02:24.538,0:02:26.236
verwarren ons,

0:02:26.236,0:02:27.569
begrijpen we nog niet

0:02:27.569,0:02:29.655
en dagen ons begrip

0:02:29.655,0:02:31.274
van de fysica van het superhete uit.

0:02:31.274,0:02:35.121
Derde punt: [br]onderzoek van het erg kleine.

0:02:35.121,0:02:37.967
Om dit uit te leggen,

0:02:37.967,0:02:39.987
moet ik een zeer verontrustend feit vertellen.

0:02:39.987,0:02:42.777
De meeste materie van het universum

0:02:42.777,0:02:44.588
is niet opgebouwd uit atomen.

0:02:44.588,0:02:46.538
Ze hebben je wat voorgelogen.

0:02:46.538,0:02:49.665
Het grootste deel bestaat [br]uit iets zeer, zeer mysterieus,

0:02:49.665,0:02:51.787
wat wij de donkere materie noemen.

0:02:51.787,0:02:55.454
Donkere materie [br]vertoont praktisch geen interactie

0:02:55.454,0:02:57.122
behalve dan door zwaartekracht.

0:02:57.122,0:02:58.734
Natuurlijk willen we [br]daar meer over weten.

0:02:58.734,0:03:00.277
Als deeltjesnatuurkundige

0:03:00.277,0:03:02.786
wil je weten wat er gebeurt [br]wanneer we dingen tegen elkaar laten botsen.

0:03:02.786,0:03:04.776
Ook met donkere materie.

0:03:04.776,0:03:06.436
Hoe doen we dit?

0:03:06.436,0:03:07.927
Om die vraag te beantwoorden,

0:03:07.927,0:03:09.320
stel ik een andere:

0:03:09.320,0:03:12.216
wat gebeurt er wanneer [br]melkwegstelselclusters botsen?

0:03:12.216,0:03:14.796
Hier is een beeld.

0:03:14.796,0:03:17.987
Melkwegstelselclusters zijn[br]representatieve segmenten

0:03:17.987,0:03:21.111
van het heelal, [br]verkleinde versies.

0:03:21.111,0:03:23.234
Ze bestaan voornamelijk [br]uit donkere materie,

0:03:23.234,0:03:25.787
en dat is wat je ziet [br]in dit blauwachtig paars.

0:03:25.787,0:03:27.404
Het rode vertegenwoordigt het hete gas,

0:03:27.404,0:03:29.371
en je kunt vele melkwegstelsels zien.

0:03:29.371,0:03:31.736
Dit is een deeltjesversneller

0:03:31.736,0:03:33.627
op een enorme, enorme schaal.

0:03:33.627,0:03:35.404
En dit is zeer belangrijk,

0:03:35.404,0:03:37.047
omdat het betekent dat zeer,

0:03:37.047,0:03:40.371
zeer kleine effecten, die wellicht moeilijk [br]zijn waar te nemen in het lab,

0:03:40.371,0:03:42.550
meer en meer versterkt kunnen worden

0:03:42.550,0:03:46.359
tot iets dat wij misschien [br]in de natuur kunnen waarnemen.

0:03:46.359,0:03:47.871
Dat is heel grappig.

0:03:47.871,0:03:49.819
De reden waarom melkwegstelselclusters

0:03:49.819,0:03:51.485
ons iets kunnen leren over donkere materie,

0:03:51.485,0:03:53.235
de reden waarom melkwegstelselclusters

0:03:53.235,0:03:55.788
ons iets kunnen leren [br]over de fysica van het zeer kleine,

0:03:55.788,0:03:58.479
is juist omdat ze zo groot zijn.

0:03:58.479,0:04:02.904
Vierde ding: de fysica [br]van het zeer vreemde.

0:04:02.904,0:04:05.954
Wat ik tot nu toe gezegd heb, [br]is zeker ook al gek.

0:04:05.954,0:04:08.237
Als er iets nog vreemder is,

0:04:08.237,0:04:10.654
moet het wel donkere energie zijn.

0:04:10.654,0:04:12.371
Als ik een bal in de lucht gooi,

0:04:12.371,0:04:14.169
verwacht ik dat hij omhoog gaat.

0:04:14.169,0:04:16.293
Wat ik niet verwacht,

0:04:16.293,0:04:18.459
is dat hij steeds sneller omhoog gaat.

0:04:18.459,0:04:21.204
Kosmologen begrijpen

0:04:21.204,0:04:22.786
waarom het universum uitdijt.

0:04:22.786,0:04:24.954
Wat ze niet begrijpen,

0:04:24.954,0:04:26.892
is waarom het steeds sneller uitdijt.

0:04:26.892,0:04:28.570
Ze geven de oorzaak van deze

0:04:28.570,0:04:30.162
versnelde uitdijing een naam,

0:04:30.162,0:04:32.046
en noemen ze donkere energie.

0:04:32.046,0:04:34.734
Ook daarover willen we meer weten.

0:04:34.734,0:04:41.171
Vooral dan hoe donkere energie [br]het universum op de grootste schaal beïnvloedt.

0:04:41.171,0:04:42.893
Afhankelijk van hoe sterk ze is,

0:04:42.893,0:04:46.154
zullen structuren [br]zich sneller of langzamer vormen.

0:04:46.154,0:04:48.703
Het probleem met de grootschalige structuur [br]van het universum is

0:04:48.703,0:04:51.041
dat hij vreselijk ingewikkeld is.

0:04:51.041,0:04:53.370
Hier is een computersimulatie.

0:04:53.370,0:04:55.498
We moeten het zien te vereenvoudigen.

0:04:55.498,0:04:59.069
Ik probeer een analogie.

0:04:59.069,0:05:01.787
Als ik het zinken [br]van de Titanic wil begrijpen,

0:05:01.787,0:05:03.453
dan komt het er niet op aan

0:05:03.453,0:05:05.234
om na te gaan [br]wat er met elk klein stukje

0:05:05.234,0:05:08.155
van het schip gebeurt.

0:05:08.155,0:05:11.720
Het belangrijkste is nagaan [br]wat er met de twee grootste delen gebeurt.

0:05:11.821,0:05:15.653
Op dezelfde manier [br]kan ik veel leren over het heelal

0:05:15.653,0:05:17.120
op de grootste schaal

0:05:17.120,0:05:18.871
door het volgen [br]van de grootste stukken

0:05:18.871,0:05:22.862
en de grootste stukken [br]zijn clusters van melkwegstelsels.

0:05:22.862,0:05:27.778
Misschien voel je je nu [br]een beetje bedrogen.

0:05:27.820,0:05:30.070
Ik bedoel, ik begon te praten over

0:05:30.070,0:05:32.153
hoe melkwegstelselclusters nuttig zijn,

0:05:32.153,0:05:33.653
en ik gaf een aantal redenen,

0:05:33.653,0:05:36.253
maar wat is er nu echt het nut van?

0:05:36.253,0:05:38.370
Om dit te beantwoorden,

0:05:38.370,0:05:40.986
geef ik je een citaat van Henry Ford

0:05:40.986,0:05:42.472
toen ze hem iets vroegen over auto's.

0:05:42.472,0:05:43.831
Hij zei dit:

0:05:43.831,0:05:46.120
"Als ik de mensen had gevraagd [br]wat ze wilden,

0:05:46.120,0:05:48.903
dan zouden ze hebben gevraagd [br]naar snellere paarden."

0:05:48.903,0:05:51.404
Vandaag worden wij als samenleving

0:05:51.404,0:05:53.622
geconfronteerd met vele, [br]vele moeilijke problemen.

0:05:53.622,0:05:57.453
De oplossingen voor deze problemen [br]zijn niet duidelijk.

0:05:57.453,0:05:59.620
Het zijn geen ‘snellere paarden’.

0:05:59.620,0:06:01.862
Die oplossingen vereisen [br]een enorme hoeveelheid

0:06:01.862,0:06:03.568
wetenschappelijke vindingrijkheid.

0:06:03.568,0:06:05.154
Dus ja, we moeten ons toespitsen,

0:06:05.154,0:06:06.904
ons concentreren,

0:06:06.904,0:06:08.870
maar we moeten ook niet vergeten dat

0:06:08.870,0:06:12.895
innovatie, vindingrijkheid [br]en inspiratie komen

0:06:13.037,0:06:14.725
wanneer we ons gezichtsveld verbreden,

0:06:14.725,0:06:16.065
even een stap terugzetten,

0:06:16.065,0:06:17.414
wat uitzoomen.

0:06:17.414,0:06:19.237
Ik ken geen betere manier [br]om dit te doen

0:06:19.237,0:06:22.992
dan door het bestuderen [br]van het universum om ons heen. Bedankt.

0:06:22.992,0:06:25.941
(Applaus)