WEBVTT

00:00:06.632 --> 00:00:09.649
Idea praw człowieka jest taka,
że każdy z nas,

00:00:09.649 --> 00:00:12.345
nieważne kim jest ani gdzie się urodził,

00:00:12.345 --> 00:00:16.528
ma prawo do tych samych
podstawowych praw i wolności.

00:00:16.528 --> 00:00:18.348
Prawa człowieka nie są przywilejem,

00:00:18.348 --> 00:00:21.245
nie można ich przyznać ani odebrać.

00:00:21.245 --> 00:00:24.787
Są niezbywalne i uniwersalne.

00:00:24.787 --> 00:00:26.994
To wydaje się proste,

00:00:26.994 --> 00:00:29.078
ale sprawy komplikują się

00:00:29.078 --> 00:00:32.930
przy próbie urzeczywistnienia tych idei.

00:00:32.930 --> 00:00:35.470
Czym dokładnie są 
podstawowe prawa człowieka?

00:00:35.470 --> 00:00:36.946
Kto je wybiera?

00:00:36.946 --> 00:00:39.743
Kto i jak egzekwuje?

00:00:39.743 --> 00:00:43.460
Koncepcja praw człowieka
ma długą historię.

00:00:43.460 --> 00:00:46.966
Społeczeństwa, religie i kultury od wieków

00:00:46.966 --> 00:00:52.230
próbują zdefiniować pojęcie racji,
sprawiedliwości i praw.

00:00:52.230 --> 00:00:55.313
Współczesna wersja
uniwersalnych praw człowieka

00:00:55.313 --> 00:01:00.494
wyrosła na zgliszczach II wojny światowej,
wraz z powstaniem ONZ.

00:01:00.494 --> 00:01:03.602
Traktat założycielski ONZ
jako jeden z celów

00:01:03.602 --> 00:01:08.384
podaje przywrócenie wiary 
w fundamentalne prawa człowieka.

00:01:08.384 --> 00:01:09.605
W tym samym duchu

00:01:09.605 --> 00:01:16.029
w 1948 Zgromadzenie Ogólne ONZ przyjęło
Powszechną Deklarację Praw Człowieka.

00:01:16.029 --> 00:01:20.425
Dokument międzynarodowej komisji
pod przewodnictwem Eleanor Roosevelt

00:01:20.425 --> 00:01:24.047
stanowi bazę współczesnego prawa
międzynarodowego dotyczącą praw człowieka.

00:01:24.047 --> 00:01:26.052
Deklaracja opiera się na zasadzie,

00:01:26.052 --> 00:01:32.598
że wszyscy ludzie rodzą się wolni i równi
pod względem godności i praw.

00:01:32.598 --> 00:01:35.653
Obejmuje 30 artykułów, w tym

00:01:35.653 --> 00:01:39.894
zasadę niedyskryminacji
i prawo do życia i wolności.

00:01:39.934 --> 00:01:44.185
Mówi o prawach negatywnych, 
jak wolność od tortur i niewolnictwa,

00:01:44.185 --> 00:01:45.726
jak też o prawach pozytywnych,

00:01:45.726 --> 00:01:49.011
jak wolność przemieszczania się
i wyboru miejsca zamieszkania.

00:01:49.011 --> 00:01:51.965
Deklaracja zawiera podstawowe
prawa obywatelskie i polityczne,

00:01:51.965 --> 00:01:55.981
takie jak wolność wypowiedzi, religii,
i zgromadzeń pokojowych,

00:01:55.981 --> 00:01:59.033
jak również prawa społeczne,
ekonomiczne i kulturowe,

00:01:59.033 --> 00:02:00.899
takie jak prawo do nauki,

00:02:00.899 --> 00:02:03.427
prawo do wolnego wyboru zawodu

00:02:03.427 --> 00:02:06.258
oraz uczciwej płacy i traktowania.

00:02:06.258 --> 00:02:10.140
Deklaracja nie mówi, 
które prawa są ważniejsze,

00:02:10.140 --> 00:02:11.882
podkreślając ich uniwersalność,

00:02:11.882 --> 00:02:13.448
niepodzielność,

00:02:13.448 --> 00:02:15.279
i współzależność.

00:02:15.279 --> 00:02:19.106
W ostatnich dekadach międzynarodowe
prawa człowieka rozwinęły się,

00:02:19.106 --> 00:02:22.346
pogłębiając i poszerzając rozumienie
istoty praw człowieka

00:02:22.346 --> 00:02:25.078
i jak je lepiej chronić.

00:02:25.078 --> 00:02:27.264
Jeśli mamy tak świetne zasady,

00:02:27.264 --> 00:02:31.725
dlaczego wciąż łamie się
i lekceważy prawa człowieka

00:02:31.725 --> 00:02:34.592
na całym świecie?

00:02:34.592 --> 00:02:38.474
Problem w tym, że nie jest łatwo

00:02:38.474 --> 00:02:42.745
egzekwować te prawa lub ukarać winnych.

00:02:42.745 --> 00:02:46.817
Powszechna deklaracja praw człowieka,
choć miarodajna i szanowana,

00:02:46.817 --> 00:02:49.702
to deklaracja, a nie instrument prawny.

00:02:49.702 --> 00:02:51.702
Kiedy łamią ją poszczególne kraje,

00:02:51.702 --> 00:02:55.841
mechanizmy reagowania są słabe.

00:02:55.841 --> 00:03:00.467
Na przykład, główne organy ONZ
na straży praw człowieka

00:03:00.467 --> 00:03:03.442
głównie monitorują i badają naruszenia,

00:03:03.442 --> 00:03:10.156
ale nie mogą zmusić państw do zmiany
polityki lub odszkodowania dla ofiar.

00:03:10.156 --> 00:03:13.731
Niektórzy krytycy mówią, że naiwnością
jest traktować prawa jako pewnik

00:03:13.731 --> 00:03:18.213
w świecie, gdzie interes państwowy
ma tak wielką moc.

00:03:18.213 --> 00:03:21.141
Krytycy kwestionują też 
uniwersalność praw człowieka

00:03:21.141 --> 00:03:23.037
i podkreślają, że ich rozwój

00:03:23.037 --> 00:03:27.688
zależał od małej liczby państw,
głównie zachodnich,

00:03:27.688 --> 00:03:30.164
ze szkodą dla globalności.

00:03:30.164 --> 00:03:31.480
Rezultat?

00:03:31.480 --> 00:03:33.985
Zorientowanie na prawa obywatelskie

00:03:33.985 --> 00:03:36.455
bardziej niż prawa społeczne,

00:03:36.455 --> 00:03:40.786
na jednostkę, bardziej niż prawa zbiorowe
czy grupowe.

00:03:40.786 --> 00:03:43.159
Inni bronią uniwersalności praw człowieka,

00:03:43.159 --> 00:03:47.143
wskazując na ich pozytywną rolę
w wyznaczaniu standardów międzynarodowych,

00:03:47.143 --> 00:03:50.449
i pomaganiu aktywistom w kampaniach.

00:03:50.449 --> 00:03:51.417
Podkreślają również,

00:03:51.417 --> 00:03:55.233
że nie wszystkie międzynarodowe
instrumenty praw człowieka są bezsilne.

00:03:55.233 --> 00:03:59.218
Europejska Konwencja Praw Człowieka
ustanowiła sąd,

00:03:59.218 --> 00:04:03.446
do którego 47 państw członkowskich
i ich obywatele mogą wnieść sprawę.

00:04:03.446 --> 00:04:08.972
Sąd wydaje wiążące decyzje,
do których każdy kraj musi się zastosować.

00:04:08.972 --> 00:04:11.225
Prawa człowieka ewoluują,

00:04:11.225 --> 00:04:16.040
tak jak nasze postrzeganie i definicja
podstawowych praw człowieka.

00:04:16.040 --> 00:04:19.570
Na przykład, jak ważne
jest prawo do demokracji

00:04:19.570 --> 00:04:21.713
czy rozwoju?

00:04:21.713 --> 00:04:23.752
Skoro życie jest coraz bardziej cyfrowe

00:04:23.752 --> 00:04:26.860
czy powinno istnieć prawo
dostępu do internetu?

00:04:26.860 --> 00:04:28.926
Prawo do prywatności cyfrowej?

00:04:28.926 --> 00:04:30.400
Co wy sądzicie na ten temat?