1
00:00:06,632 --> 00:00:09,649
Idea praw człowieka jest taka,
że każdy z nas,

2
00:00:09,649 --> 00:00:12,345
nieważne kim jest ani gdzie się urodził,

3
00:00:12,345 --> 00:00:16,528
ma prawo do tych samych
podstawowych praw i wolności.

4
00:00:16,528 --> 00:00:18,348
Prawa człowieka nie są przywilejem,

5
00:00:18,348 --> 00:00:21,245
nie można ich przyznać ani odebrać.

6
00:00:21,245 --> 00:00:24,787
Są niezbywalne i uniwersalne.

7
00:00:24,787 --> 00:00:26,994
To wydaje się proste,

8
00:00:26,994 --> 00:00:29,078
ale sprawy komplikują się

9
00:00:29,078 --> 00:00:32,930
przy próbie urzeczywistnienia tych idei.

10
00:00:32,930 --> 00:00:35,470
Czym dokładnie są 
podstawowe prawa człowieka?

11
00:00:35,470 --> 00:00:36,946
Kto je wybiera?

12
00:00:36,946 --> 00:00:39,743
Kto i jak egzekwuje?

13
00:00:39,743 --> 00:00:43,460
Koncepcja praw człowieka
ma długą historię.

14
00:00:43,460 --> 00:00:46,966
Społeczeństwa, religie i kultury od wieków

15
00:00:46,966 --> 00:00:52,230
próbują zdefiniować pojęcie racji,
sprawiedliwości i praw.

16
00:00:52,230 --> 00:00:55,313
Współczesna wersja
uniwersalnych praw człowieka

17
00:00:55,313 --> 00:01:00,494
wyrosła na zgliszczach II wojny światowej,
wraz z powstaniem ONZ.

18
00:01:00,494 --> 00:01:03,602
Traktat założycielski ONZ
jako jeden z celów

19
00:01:03,602 --> 00:01:08,384
podaje przywrócenie wiary 
w fundamentalne prawa człowieka.

20
00:01:08,384 --> 00:01:09,605
W tym samym duchu

21
00:01:09,605 --> 00:01:16,029
w 1948 Zgromadzenie Ogólne ONZ przyjęło
Powszechną Deklarację Praw Człowieka.

22
00:01:16,029 --> 00:01:20,425
Dokument międzynarodowej komisji
pod przewodnictwem Eleanor Roosevelt

23
00:01:20,425 --> 00:01:24,047
stanowi bazę współczesnego prawa
międzynarodowego dotyczącą praw człowieka.

24
00:01:24,047 --> 00:01:26,052
Deklaracja opiera się na zasadzie,

25
00:01:26,052 --> 00:01:32,598
że wszyscy ludzie rodzą się wolni i równi
pod względem godności i praw.

26
00:01:32,598 --> 00:01:35,653
Obejmuje 30 artykułów, w tym

27
00:01:35,653 --> 00:01:39,894
zasadę niedyskryminacji
i prawo do życia i wolności.

28
00:01:39,934 --> 00:01:44,185
Mówi o prawach negatywnych, 
jak wolność od tortur i niewolnictwa,

29
00:01:44,185 --> 00:01:45,726
jak też o prawach pozytywnych,

30
00:01:45,726 --> 00:01:49,011
jak wolność przemieszczania się
i wyboru miejsca zamieszkania.

31
00:01:49,011 --> 00:01:51,965
Deklaracja zawiera podstawowe
prawa obywatelskie i polityczne,

32
00:01:51,965 --> 00:01:55,981
takie jak wolność wypowiedzi, religii,
i zgromadzeń pokojowych,

33
00:01:55,981 --> 00:01:59,033
jak również prawa społeczne,
ekonomiczne i kulturowe,

34
00:01:59,033 --> 00:02:00,899
takie jak prawo do nauki,

35
00:02:00,899 --> 00:02:03,427
prawo do wolnego wyboru zawodu

36
00:02:03,427 --> 00:02:06,258
oraz uczciwej płacy i traktowania.

37
00:02:06,258 --> 00:02:10,140
Deklaracja nie mówi, 
które prawa są ważniejsze,

38
00:02:10,140 --> 00:02:11,882
podkreślając ich uniwersalność,

39
00:02:11,882 --> 00:02:13,448
niepodzielność,

40
00:02:13,448 --> 00:02:15,279
i współzależność.

41
00:02:15,279 --> 00:02:19,106
W ostatnich dekadach międzynarodowe
prawa człowieka rozwinęły się,

42
00:02:19,106 --> 00:02:22,346
pogłębiając i poszerzając rozumienie
istoty praw człowieka

43
00:02:22,346 --> 00:02:25,078
i jak je lepiej chronić.

44
00:02:25,078 --> 00:02:27,264
Jeśli mamy tak świetne zasady,

45
00:02:27,264 --> 00:02:31,725
dlaczego wciąż łamie się
i lekceważy prawa człowieka

46
00:02:31,725 --> 00:02:34,592
na całym świecie?

47
00:02:34,592 --> 00:02:38,474
Problem w tym, że nie jest łatwo

48
00:02:38,474 --> 00:02:42,745
egzekwować te prawa lub ukarać winnych.

49
00:02:42,745 --> 00:02:46,817
Powszechna deklaracja praw człowieka,
choć miarodajna i szanowana,

50
00:02:46,817 --> 00:02:49,702
to deklaracja, a nie instrument prawny.

51
00:02:49,702 --> 00:02:51,702
Kiedy łamią ją poszczególne kraje,

52
00:02:51,702 --> 00:02:55,841
mechanizmy reagowania są słabe.

53
00:02:55,841 --> 00:03:00,467
Na przykład, główne organy ONZ
na straży praw człowieka

54
00:03:00,467 --> 00:03:03,442
głównie monitorują i badają naruszenia,

55
00:03:03,442 --> 00:03:10,156
ale nie mogą zmusić państw do zmiany
polityki lub odszkodowania dla ofiar.

56
00:03:10,156 --> 00:03:13,731
Niektórzy krytycy mówią, że naiwnością
jest traktować prawa jako pewnik

57
00:03:13,731 --> 00:03:18,213
w świecie, gdzie interes państwowy
ma tak wielką moc.

58
00:03:18,213 --> 00:03:21,141
Krytycy kwestionują też 
uniwersalność praw człowieka

59
00:03:21,141 --> 00:03:23,037
i podkreślają, że ich rozwój

60
00:03:23,037 --> 00:03:27,688
zależał od małej liczby państw,
głównie zachodnich,

61
00:03:27,688 --> 00:03:30,164
ze szkodą dla globalności.

62
00:03:30,164 --> 00:03:31,480
Rezultat?

63
00:03:31,480 --> 00:03:33,985
Zorientowanie na prawa obywatelskie

64
00:03:33,985 --> 00:03:36,455
bardziej niż prawa społeczne,

65
00:03:36,455 --> 00:03:40,786
na jednostkę, bardziej niż prawa zbiorowe
czy grupowe.

66
00:03:40,786 --> 00:03:43,159
Inni bronią uniwersalności praw człowieka,

67
00:03:43,159 --> 00:03:47,143
wskazując na ich pozytywną rolę
w wyznaczaniu standardów międzynarodowych,

68
00:03:47,143 --> 00:03:50,449
i pomaganiu aktywistom w kampaniach.

69
00:03:50,449 --> 00:03:51,417
Podkreślają również,

70
00:03:51,417 --> 00:03:55,233
że nie wszystkie międzynarodowe
instrumenty praw człowieka są bezsilne.

71
00:03:55,233 --> 00:03:59,218
Europejska Konwencja Praw Człowieka
ustanowiła sąd,

72
00:03:59,218 --> 00:04:03,446
do którego 47 państw członkowskich
i ich obywatele mogą wnieść sprawę.

73
00:04:03,446 --> 00:04:08,972
Sąd wydaje wiążące decyzje,
do których każdy kraj musi się zastosować.

74
00:04:08,972 --> 00:04:11,225
Prawa człowieka ewoluują,

75
00:04:11,225 --> 00:04:16,040
tak jak nasze postrzeganie i definicja
podstawowych praw człowieka.

76
00:04:16,040 --> 00:04:19,570
Na przykład, jak ważne
jest prawo do demokracji

77
00:04:19,570 --> 00:04:21,713
czy rozwoju?

78
00:04:21,713 --> 00:04:23,752
Skoro życie jest coraz bardziej cyfrowe

79
00:04:23,752 --> 00:04:26,860
czy powinno istnieć prawo
dostępu do internetu?

80
00:04:26,860 --> 00:04:28,926
Prawo do prywatności cyfrowej?

81
00:04:28,926 --> 00:04:30,400
Co wy sądzicie na ten temat?