0:00:06.632,0:00:09.649
Idea praw człowieka jest taka,[br]że każdy z nas,

0:00:09.649,0:00:12.345
nieważne kim jest ani gdzie się urodził,

0:00:12.345,0:00:16.528
ma prawo do tych samych[br]podstawowych praw i wolności.

0:00:16.528,0:00:18.348
Prawa człowieka nie są przywilejem,

0:00:18.348,0:00:21.245
nie można ich przyznać ani odebrać.

0:00:21.245,0:00:24.787
Są niezbywalne i uniwersalne.

0:00:24.787,0:00:26.994
To wydaje się proste,

0:00:26.994,0:00:29.078
ale sprawy komplikują się

0:00:29.078,0:00:32.930
przy próbie urzeczywistnienia tych idei.

0:00:32.930,0:00:35.470
Czym dokładnie są [br]podstawowe prawa człowieka?

0:00:35.470,0:00:36.946
Kto je wybiera?

0:00:36.946,0:00:39.743
Kto i jak egzekwuje?

0:00:39.743,0:00:43.460
Koncepcja praw człowieka[br]ma długą historię.

0:00:43.460,0:00:46.966
Społeczeństwa, religie i kultury od wieków

0:00:46.966,0:00:52.230
próbują zdefiniować pojęcie racji,[br]sprawiedliwości i praw.

0:00:52.230,0:00:55.313
Współczesna wersja[br]uniwersalnych praw człowieka

0:00:55.313,0:01:00.494
wyrosła na zgliszczach II wojny światowej,[br]wraz z powstaniem ONZ.

0:01:00.494,0:01:03.602
Traktat założycielski ONZ[br]jako jeden z celów

0:01:03.602,0:01:08.384
podaje przywrócenie wiary [br]w fundamentalne prawa człowieka.

0:01:08.384,0:01:09.605
W tym samym duchu

0:01:09.605,0:01:16.029
w 1948 Zgromadzenie Ogólne ONZ przyjęło[br]Powszechną Deklarację Praw Człowieka.

0:01:16.029,0:01:20.425
Dokument międzynarodowej komisji[br]pod przewodnictwem Eleanor Roosevelt

0:01:20.425,0:01:24.047
stanowi bazę współczesnego prawa[br]międzynarodowego dotyczącą praw człowieka.

0:01:24.047,0:01:26.052
Deklaracja opiera się na zasadzie,

0:01:26.052,0:01:32.598
że wszyscy ludzie rodzą się wolni i równi[br]pod względem godności i praw.

0:01:32.598,0:01:35.653
Obejmuje 30 artykułów, w tym

0:01:35.653,0:01:39.894
zasadę niedyskryminacji[br]i prawo do życia i wolności.

0:01:39.934,0:01:44.185
Mówi o prawach negatywnych, [br]jak wolność od tortur i niewolnictwa,

0:01:44.185,0:01:45.726
jak też o prawach pozytywnych,

0:01:45.726,0:01:49.011
jak wolność przemieszczania się[br]i wyboru miejsca zamieszkania.

0:01:49.011,0:01:51.965
Deklaracja zawiera podstawowe[br]prawa obywatelskie i polityczne,

0:01:51.965,0:01:55.981
takie jak wolność wypowiedzi, religii,[br]i zgromadzeń pokojowych,

0:01:55.981,0:01:59.033
jak również prawa społeczne,[br]ekonomiczne i kulturowe,

0:01:59.033,0:02:00.899
takie jak prawo do nauki,

0:02:00.899,0:02:03.427
prawo do wolnego wyboru zawodu

0:02:03.427,0:02:06.258
oraz uczciwej płacy i traktowania.

0:02:06.258,0:02:10.140
Deklaracja nie mówi, [br]które prawa są ważniejsze,

0:02:10.140,0:02:11.882
podkreślając ich uniwersalność,

0:02:11.882,0:02:13.448
niepodzielność,

0:02:13.448,0:02:15.279
i współzależność.

0:02:15.279,0:02:19.106
W ostatnich dekadach międzynarodowe[br]prawa człowieka rozwinęły się,

0:02:19.106,0:02:22.346
pogłębiając i poszerzając rozumienie[br]istoty praw człowieka

0:02:22.346,0:02:25.078
i jak je lepiej chronić.

0:02:25.078,0:02:27.264
Jeśli mamy tak świetne zasady,

0:02:27.264,0:02:31.725
dlaczego wciąż łamie się[br]i lekceważy prawa człowieka

0:02:31.725,0:02:34.592
na całym świecie?

0:02:34.592,0:02:38.474
Problem w tym, że nie jest łatwo

0:02:38.474,0:02:42.745
egzekwować te prawa lub ukarać winnych.

0:02:42.745,0:02:46.817
Powszechna deklaracja praw człowieka,[br]choć miarodajna i szanowana,

0:02:46.817,0:02:49.702
to deklaracja, a nie instrument prawny.

0:02:49.702,0:02:51.702
Kiedy łamią ją poszczególne kraje,

0:02:51.702,0:02:55.841
mechanizmy reagowania są słabe.

0:02:55.841,0:03:00.467
Na przykład, główne organy ONZ[br]na straży praw człowieka

0:03:00.467,0:03:03.442
głównie monitorują i badają naruszenia,

0:03:03.442,0:03:10.156
ale nie mogą zmusić państw do zmiany[br]polityki lub odszkodowania dla ofiar.

0:03:10.156,0:03:13.731
Niektórzy krytycy mówią, że naiwnością[br]jest traktować prawa jako pewnik

0:03:13.731,0:03:18.213
w świecie, gdzie interes państwowy[br]ma tak wielką moc.

0:03:18.213,0:03:21.141
Krytycy kwestionują też [br]uniwersalność praw człowieka

0:03:21.141,0:03:23.037
i podkreślają, że ich rozwój

0:03:23.037,0:03:27.688
zależał od małej liczby państw,[br]głównie zachodnich,

0:03:27.688,0:03:30.164
ze szkodą dla globalności.

0:03:30.164,0:03:31.480
Rezultat?

0:03:31.480,0:03:33.985
Zorientowanie na prawa obywatelskie

0:03:33.985,0:03:36.455
bardziej niż prawa społeczne,

0:03:36.455,0:03:40.786
na jednostkę, bardziej niż prawa zbiorowe[br]czy grupowe.

0:03:40.786,0:03:43.159
Inni bronią uniwersalności praw człowieka,

0:03:43.159,0:03:47.143
wskazując na ich pozytywną rolę[br]w wyznaczaniu standardów międzynarodowych,

0:03:47.143,0:03:50.449
i pomaganiu aktywistom w kampaniach.

0:03:50.449,0:03:51.417
Podkreślają również,

0:03:51.417,0:03:55.233
że nie wszystkie międzynarodowe[br]instrumenty praw człowieka są bezsilne.

0:03:55.233,0:03:59.218
Europejska Konwencja Praw Człowieka[br]ustanowiła sąd,

0:03:59.218,0:04:03.446
do którego 47 państw członkowskich[br]i ich obywatele mogą wnieść sprawę.

0:04:03.446,0:04:08.972
Sąd wydaje wiążące decyzje,[br]do których każdy kraj musi się zastosować.

0:04:08.972,0:04:11.225
Prawa człowieka ewoluują,

0:04:11.225,0:04:16.040
tak jak nasze postrzeganie i definicja[br]podstawowych praw człowieka.

0:04:16.040,0:04:19.570
Na przykład, jak ważne[br]jest prawo do demokracji

0:04:19.570,0:04:21.713
czy rozwoju?

0:04:21.713,0:04:23.752
Skoro życie jest coraz bardziej cyfrowe

0:04:23.752,0:04:26.860
czy powinno istnieć prawo[br]dostępu do internetu?

0:04:26.860,0:04:28.926
Prawo do prywatności cyfrowej?

0:04:28.926,0:04:30.400
Co wy sądzicie na ten temat?