[vush]
[ding]
[qurilish tovushi]
[musiqa]
Internet o'zi nima?
Internet juda mashhur narsa.
Bu yerda sun'iy yo'ldoshar bor.
Men Inernetni telefonga o'xshatib tasavvur qilaman.
Bir kuni menga kimdir bulut haqida gapirib berdi.
Internet doimo harakatdagi sayqallanib boradigan tizimga o'xshaydi.
Ko'pchilik Internet qayerdan kelib chiqganligi haqida hech qanday
tasavvurga ega emas, chunki
bu ahamiyatsiz. Xuddi sharik ruchka, qo'l yuvadigan sovun yoki
qisqichni qachon
kim ixtiro qilganini
so'rashga o'xshaydi.
Bu narsalarning barchasini biz har kuni ishlatamiz, shunchaki
ilgari kimdir ularni ixtiro qilgan deb o'ylaymiz.
Internet ham xuddi shunaqa. Ancha yillar oldin,
1970-yillarning boshlarida,
mening sherigim Bob Kan hozirda biz Internet
deb atalgan narsaning dizayni ustida ishlay boshladi.
Bu ARPANET deb nomlangan yana bir eksperiment natijasi edi,
ya'ni Advanced Research Project Agency Network degan ma'noni anglatadi. Bu Mudofaa vazirligi tadqiqot
loyihasi edi.
Paul Bran yadro hujumiga ham dosh bera oladigan
aloqa tizimini ishlab chiqmoqchi bo'lgan.
Shunday qilib, u xabarlarni bloklarga ajratish va tarmoq orqali
iloji boricha tezroq yuborish g'oyasiga ega bo'ldi.
[vush]
Oxir-oqibat, biz butun mamlakat bo'ylab eksperimental paketli
tarmoqni yaratdik
hamda u ishladi.
[og'ir bitli elektr musiqasi]
Internet ni kim nazorat qiladi?
Uni hukumat nazorat qiladi.
Elflar aniq elflar!
Odamlar Wi-Fi ni boshqaradi, chunki Wifi
bo'lmasa Internet ham yo'qs.
T-mobile, um, Xfinity,
Bill Gates
[pauza]
To'g'rimi?!
Bir tomondan qaraganda hech kimga tegishli emas va ehtimol yana bir tomondan qaraganda hamma bo'lishi mumkin.
To'g'ri javob shuki, Internet juda ko'p
sonli mustaqil ishlaydigan
tarmoqlardan iborat.
Tizimni qiziqarli tomoni shundaki, u to'liq tarqatib yuborilgan. Bunda paketlarni qanday yo'naltirishini
yoki tarmoq qismlari qayerda qurilganligini,
hatto kimlar o'zaro
aloqada ekanligini dekodlash uchun
markazlashtirilgan boshqaruv mavjud emas.
Bularning barchasi operatorlar o'zlari qabul qiladigan biznes qarorlariga bog'liq.
Ularning barchasi tarmoqning har bir qismini bir chetidan
ikkinchi chetiga ulanishni ta'minlashdan manfaatdor,
chunki tarmoqning kaliti orqali
har qanday qurilma boshqa qurilma bilan
xuddi siz boshqa har qanday telefonga
qo'ng'iroq qilishni xohlaganingiz kabi aloqa o'rnatish mumkin.
Hali hech qanday narsa avval bunday bunyod tashkillashtirilmagan.
Siz bilgan narsalar boshqalarga foydali
bo'lishi yoki haqiqatan foydali bo'lishi mumkin degan
fikr - ma'lumot almashish uchun juda
kuchli motivatsiya hisoblanadi.
Darhaqiqat, ilm-fan ham odamlar ma'lumot
almashishlari asosida amlga oshiriladi.
Demak, odamlar uchun yangi dasturlarni
ishlab chiqish imkoniyati, ehtimol ularni
mobil telefonda dastur sifatida dasturlash,
tarmoq infratuzilmasining hali o'sib boradigan
qismiga aylanib ulanish imkoniyatiga
ega bo'lmagan odamlarga yetkazish uchun
imkoniyatdir, yoki shunchaki
kundalik turmushda foydalaniladigan
narsani yaratish imkoni bo'lishi mumkin.
Internet bilan aloqa qilishdan qochib
qutula olmysiz, shunday ekan nega
undan foydalanmasligingiz kerak?
[aylana ovoz effekti]
[ding]