WEBVTT

00:00:00.160 --> 00:00:00.780
[woosh]

00:00:00.780 --> 00:00:01.700
[ding]

00:00:01.700 --> 00:00:05.280
[tunog na nabubuo]

00:00:05.280 --> 00:00:07.000
[musika]

00:00:07.000 --> 00:00:08.800
Ano ang internet?

00:00:08.800 --> 00:00:12.500
Ang internet ay tulad ng isang sikat na bagay.

00:00:13.000 --> 00:00:14.500
Ilang satellite sa langit.

00:00:14.590 --> 00:00:19.420
Napi-picture ko ito sa isip ko na tulad ng mga alon ng internet na papunta sa telepono.

00:00:19.420 --> 00:00:20.980
May nagsabi sa akin minsan tungkol sa cloud.

00:00:20.980 --> 00:00:23.740
Ang internet ay tulad ng pagtutubero palaging gumagalaw.

00:00:23.900 --> 00:00:27.130
Karamihan sa mga tao ay walang anumang ideya kung saan
nanggaling ang internet at

00:00:27.130 --> 00:00:30.160
hindi mahalaga, hindi nila kailangang malaman. Ito'y
tulad ng pagtatanong kung sino ang nakaimbento sa

00:00:30.160 --> 00:00:31.000
bolpen,

00:00:31.700 --> 00:00:32.800
o ang kubetang de-flush

00:00:33.140 --> 00:00:34.239
o ang siper.

00:00:34.239 --> 00:00:37.300
Ang mga ito ay lahat ng bagay na ginagamit lang natin sa bawat araw na hindi natin iniisip ang tungkol sa bagay

00:00:37.300 --> 00:00:39.760
na isang araw may umimbento sa kanila.

00:00:39.760 --> 00:00:45.080
Kaya ang internet ay tulad lang niyan. Maraming taon ang nakalilipas noong maagang 1970

00:00:45.080 --> 00:00:51.060
ang aking partner na si Bob Kahn at ako ay nagsimulang magtrabaho sa disenyo kung ano tatawagin ngayong internet.

00:00:51.060 --> 00:00:55.560
Resulta ito ng isa pang eksperimento na tinatawag na ARPANET

00:00:55.560 --> 00:00:59.799
na tumatayo sa Advanced Research Project Agency Network. Ito ay isang proyekto ng

00:00:59.800 --> 00:01:02.420
pananaliksik sa Kagawaran ng Tanggulan.

00:01:02.420 --> 00:01:05.459
Sinusubukan ni Paul Baran na alamin kung paano magtayo

00:01:05.459 --> 00:01:09.540
ng sistema ng komunikasyon na maaaring makaligtas sa isang atakeng nukleyar.

00:01:10.860 --> 00:01:15.540
Kaya nagkaroon siya ng ideya ng paghahati sa mga mensahe
sa mga block at ipinapadala sila ng mabilis

00:01:15.540 --> 00:01:20.000
hangga't maaari sa bawat posibleng direksiyon
sa pamamagitan ng mesh network.

00:01:20.000 --> 00:01:20.500
[whoosh]

00:01:20.500 --> 00:01:25.000
Kaya gumawa kami ang magiging sa kinalaunan ang nationwide environmental packet network,

00:01:25.300 --> 00:01:26.200
at gumana.

00:01:26.820 --> 00:01:31.840
[elektronikong musika na may mga mabigat na kumpas]

00:01:32.000 --> 00:01:33.700
May sinuman ba na nangangasiwa ng internet?

00:01:33.800 --> 00:01:35.700
Kinokontrol ito ng pamahalaan.

00:01:35.800 --> 00:01:37.500
Mga duwende, halatang mga duwende!

00:01:38.000 --> 00:01:42.090
Ang mga tao ang magkokontrol sa Wi-Fi
dahil noon walang Wi-Fi, walang internet.

00:01:42.090 --> 00:01:45.500
T-mobile, um, Xfinity,

00:01:45.900 --> 00:01:48.800
Bill Gates

00:01:48.800 --> 00:01:50.200
[tumigil]

00:01:50.200 --> 00:01:50.800
Tama?!

00:01:50.820 --> 00:01:55.350
Ang tapat na sagot ay buweno walang sinuman at malamang ang isa pang sagot ay lahat.

00:01:55.350 --> 00:02:01.320
Ang totoong sagot ay na ang internet ay
binubuo ng napakalaking numero ng

00:02:01.320 --> 00:02:03.510
mga independiyenteng pinatatakbong network.

00:02:03.510 --> 00:02:07.140
Kung ano ang interesante sa sistema ay
ito ay ganap na ipinamamahagi. Walang

00:02:07.140 --> 00:02:12.240
sentral na kontrol na nagdedesisyon kung paano niro-route ang mga packet o kung saan ang mga bahagi ng network ay ginagawa

00:02:12.240 --> 00:02:14.080
o kahit na sino ang nagkokonekta kanino.

00:02:14.480 --> 00:02:17.960
Ang mga ito ay lahat desisyon sa negosyo na
independiyenteng ginagawa ng mga operator.

00:02:17.970 --> 00:02:23.250
Lahat sila ay may tunguhin na tiyakin na
may konektibidad sa bawat koneksiyon ng

00:02:23.250 --> 00:02:27.120
bawat bahagi ng network dahil ang
gamit ng net ay na ang anumang device

00:02:27.120 --> 00:02:29.880
ay maaaring makipag-usap sa anumang ibang device;
tulad lang ng gusto mong magagawa sa mga tawag

00:02:29.880 --> 00:02:32.850
sa telepono sa anumang ibang telepono
sa mundo.

00:02:32.850 --> 00:02:35.600
Walang ganito ang
ginawa na noon.

00:02:35.700 --> 00:02:39.600
Ang ideya na kung ano ang alam mo ay maaaring kapaki-pakinabang sa isa

00:02:39.600 --> 00:02:42.900
o kabaligtaran ay napakamakapangyarihang nag-uudyok

00:02:42.900 --> 00:02:44.280
sa pagbabahagi ng impormasyon.

00:02:44.280 --> 00:02:47.520
Iyan pala kung paano ginagawa ang siyensiya,
nagbabahagi ang mga tao ng impormasyon.

00:02:47.520 --> 00:02:51.060
Kaya ito ay oportunidad para sa mga tao na
mag-isip ng mga bagong aplikasyon,

00:02:51.959 --> 00:02:55.260
baka i-program sila bilang mga app sa isang selpon,

00:02:55.260 --> 00:02:59.519
baka maging bahagi ng patuloy
na paglago ng imprastraktura ng

00:02:59.519 --> 00:03:04.290
network upang dalhin ito sa mga tao na walang
pang access dito; o gamitin lang

00:03:04.290 --> 00:03:06.060
ito araw-araw.

00:03:06.060 --> 00:03:11.700
Hindi ka makakatakas mula sa pakikipagkontak ng
internet kaya bakit hindi alamin ito at

00:03:11.700 --> 00:03:13.190
gamitin ito.

00:03:13.190 --> 00:03:15.190
[epekto ng paikot-ikot na tunog]

00:03:15.190 --> 00:03:17.190
[ding]