WEBVTT

00:00:06.825 --> 00:00:09.101
Hãy hình dung 
những chiếc bánh quy dẻo nóng,

00:00:09.101 --> 00:00:10.513
những chiếc kẹo cứng giòn,

00:00:10.513 --> 00:00:12.076
những chiếc bánh ngọt mềm,

00:00:12.076 --> 00:00:14.694
những chiếc ốc quế chất cao kem.

00:00:14.694 --> 00:00:16.670
Bạn có thấy thèm không?

00:00:16.670 --> 00:00:17.538
Bạn thèm món tráng miệng chứ?

00:00:17.538 --> 00:00:18.843
Tại sao vậy?

00:00:18.843 --> 00:00:19.924
Điều gì xảy ra trong não

00:00:19.924 --> 00:00:23.700
làm cho những thức ăn ngọt 
thật khó để từ chối?

00:00:23.700 --> 00:00:24.421
Đường là một thuật ngữ thông thường

00:00:24.421 --> 00:00:26.549
được sử dụng để miêu tả 
một dạng các phân tử

00:00:26.549 --> 00:00:28.427
gọi là carbohydrat,

00:00:28.427 --> 00:00:31.278
được tìm thấy 
trong rất nhiều thức ăn và nước uống.

00:00:31.278 --> 00:00:34.212
Chỉ cần kiểm tra các nhãn mác
trên những sản phẩm đồ ngọt mà bạn mua.

00:00:34.212 --> 00:00:34.913
Đường glucose,

00:00:34.913 --> 00:00:35.695
đường fructose,

00:00:35.695 --> 00:00:36.627
đường mía,

00:00:36.627 --> 00:00:37.495
đường nha,

00:00:37.495 --> 00:00:38.295
đường sữa,

00:00:38.295 --> 00:00:38.969
đường nho,

00:00:38.969 --> 00:00:39.681
và tinh bột

00:00:39.681 --> 00:00:41.445
tất cả đều được cấu tạo từ đường.

00:00:41.445 --> 00:00:43.525
Cũng như siro ngũ cốc nhiều fructose,

00:00:43.525 --> 00:00:44.309
nước ép hoa quả,

00:00:44.309 --> 00:00:45.294
đường thô,

00:00:45.294 --> 00:00:46.521
và mật ong.

00:00:46.521 --> 00:00:49.073
Đường không chỉ có trong
kẹo và đồ tráng miệng,

00:00:49.073 --> 00:00:51.188
mà còn được cho vào nước sốt cà chua,

00:00:51.188 --> 00:00:51.846
sữa chua,

00:00:51.846 --> 00:00:52.777
hoa quả sấy khô,

00:00:52.777 --> 00:00:53.856
nước ngọt,

00:00:53.856 --> 00:00:55.700
và thanh ngũ cốc granola.

00:00:55.700 --> 00:00:56.603
Vì đường có ở mọi nơi,

00:00:56.603 --> 00:00:58.026
điều quan trọng là phải hiểu được

00:00:58.026 --> 00:00:59.906
nó tác động đến não như thế nào.

00:00:59.906 --> 00:01:02.275
Điều gì xảy ra 
khi đường tiếp xúc với lưỡi?

00:01:02.275 --> 00:01:03.528
và liệu việc ăn một ít đường

00:01:03.528 --> 00:01:05.480
có làm gia tăng cơn thèm?

00:01:05.480 --> 00:01:07.025
Bạn ăn ngũ cốc.

00:01:07.025 --> 00:01:08.276
Đường chứa trong nó

00:01:08.276 --> 00:01:10.528
sẽ kích hoạt cơ quan cảm nhận vị ngọt,

00:01:10.528 --> 00:01:12.770
một phần của nụ vị giác trên lưỡi.

00:01:12.770 --> 00:01:15.771
Các cơ quan nhận cảm này 
sẽ gửi tín hiệu đến thân não,

00:01:15.771 --> 00:01:17.375
và từ đó, phân ra

00:01:17.375 --> 00:01:19.261
đi đến nhiều phần của não trước,

00:01:19.261 --> 00:01:21.813
một trong số đó là vỏ não.

00:01:21.813 --> 00:01:23.964
Những phần khác nhau của vỏ não

00:01:23.964 --> 00:01:25.864
xử lý các vị khác nhau:

00:01:25.864 --> 00:01:26.399
đắng,

00:01:26.399 --> 00:01:26.985
mặn,

00:01:26.985 --> 00:01:27.711
nhạt,

00:01:27.711 --> 00:01:29.823
và vị ngọt mà ta đang nói đến.

00:01:29.823 --> 00:01:31.328
Từ đây, tín hiệu kích hoạt

00:01:31.328 --> 00:01:33.440
hệ thống tưởng thưởng của não.

00:01:33.440 --> 00:01:34.909
Hệ thống tưởng thưởng này
là một chuỗi

00:01:34.909 --> 00:01:37.125
các quá trình điện và hóa học

00:01:37.125 --> 00:01:39.749
đi qua nhiều vùng khác nhau của não.

00:01:39.749 --> 00:01:40.873
Nó là một mạng lưới phức tạp,

00:01:40.873 --> 00:01:44.171
nhưng lại giúp trả lời 
một câu hỏi tiềm thức duy nhất:

00:01:44.171 --> 00:01:45.877
Tôi có nên làm điều đó 
một lần nữa?

00:01:45.877 --> 00:01:47.413
Cái cảm giác ấm áp, mơ hồ 
mà bạn thấy

00:01:47.413 --> 00:01:49.501
khi thưởng thức chiếc bánh socola của bà

00:01:49.501 --> 00:01:51.295
Đó là khi hệ thống tưởng thưởng của bạn
nói rằng

00:01:51.295 --> 00:01:52.753
"Mmm, Có chứ!"

00:01:52.753 --> 00:01:55.090
Và nó không chỉ được kích hoạt 
bởi thức ăn.

00:01:55.090 --> 00:01:55.935
Giao lưu,

00:01:55.935 --> 00:01:56.795
hành vi tình dục,

00:01:56.795 --> 00:01:57.469
và ma túy

00:01:57.469 --> 00:01:58.931
chỉ là một vài ví dụ

00:01:58.931 --> 00:02:00.346
của những sự việc và trải nghiệm

00:02:00.346 --> 00:02:02.959
mà cũng kích hoạt 
hệ thống tưởng thưởng.

00:02:02.959 --> 00:02:05.145
Nhưng sự quá kích thích 
hệ thống tưởng thưởng này

00:02:05.145 --> 00:02:08.435
sẽ đưa đến một loạt 
các sự kiện không hay:

00:02:08.435 --> 00:02:09.268
mất kiểm soát,

00:02:09.268 --> 00:02:10.200
thèm muốn,

00:02:10.200 --> 00:02:12.711
và tăng khả năng dung nạp đường.

00:02:12.711 --> 00:02:14.963
Hãy trở lại với thức ăn ngũ cốc 
của chúng ta.

00:02:14.963 --> 00:02:17.069
Nó di chuyển xuống dạ dày

00:02:17.069 --> 00:02:18.912
và cuối cùng vào đến đường ruột.

00:02:18.912 --> 00:02:19.949
Và đoán xem điều gì?

00:02:19.949 --> 00:02:22.380
Ở đây cũng có cơ quan nhận cảm đường.

00:02:22.380 --> 00:02:23.335
Chúng không phải là nụ vị giác,

00:02:23.335 --> 00:02:24.755
nhưng chúng gửi đi những tín hiệu

00:02:24.755 --> 00:02:26.587
cho não bạn biết rằng bạn đã no

00:02:26.587 --> 00:02:28.709
hoặc cơ thể nên sản xuất ra nhiều insulin hơn

00:02:28.709 --> 00:02:31.003
để đối phó với lượng đường dư
mà bạn đang hấp thụ.

00:02:31.003 --> 00:02:32.428
Sự lưu thông chủ yếu

00:02:32.428 --> 00:02:34.563
của hệ thống tưởng thưởng
là chất dopamine,

00:02:34.563 --> 00:02:37.153
một loại hóa chất quan trọng 
hay chất dẫn truyền thần kinh.

00:02:37.153 --> 00:02:39.684
Có rất nhiều thụ thể dopamine
trong não trước,

00:02:39.684 --> 00:02:41.840
nhưng chúng không phân bố đều.

00:02:41.840 --> 00:02:44.648
Một vài khu vực 
chứa rất nhiều các nhóm thụ thể dày đặc,

00:02:44.648 --> 00:02:46.312
và những điểm tập trung dopamine này

00:02:46.312 --> 00:02:48.481
là một phần của hệ thống tưởng thưởng.

00:02:48.481 --> 00:02:49.767
Các loại thuốc như rượu,

00:02:49.767 --> 00:02:50.436
nicotine,

00:02:50.436 --> 00:02:51.361
hoặc heroin

00:02:51.361 --> 00:02:53.366
làm cho dopamine hoạt động rất tích cực,

00:02:53.366 --> 00:02:56.449
khiến một số người 
không ngừng tìm kiếm cảm giác mạnh đó.

00:02:56.449 --> 00:02:58.645
hay nói cách khác là bị nghiện.

00:02:58.645 --> 00:03:01.071
Đường cũng làm cho dopamine bị giải phóng,

00:03:01.071 --> 00:03:03.238
mặc dù không dữ dội như ma túy.

00:03:03.238 --> 00:03:06.400
Và đường rất hiếm
trong các thực phẩm tạo ra dopamine.

00:03:06.400 --> 00:03:08.652
Ví dụ, bông cải xanh,

00:03:08.652 --> 00:03:09.738
có lẽ điều đó giải thích

00:03:09.738 --> 00:03:12.837
tại sao rất khó để cho trẻ ăn rau.

00:03:12.837 --> 00:03:14.416
Nói về thực phẩm lành mạnh,

00:03:14.416 --> 00:03:15.620
hãy cho là bạn đang đói

00:03:15.620 --> 00:03:17.597
và quyết định ăn một bữa ăn cân bằng.

00:03:17.597 --> 00:03:19.683
Bạn ăn, và mức độ dopamine tăng đột biến

00:03:19.683 --> 00:03:21.349
trong các điểm tập trung 
của hệ thống tưởng thưởng.

00:03:21.349 --> 00:03:24.730
Nhưng nếu bạn ăn cùng một món
trong nhiều ngày liên tiếp,

00:03:24.730 --> 00:03:27.063
mức độ dopamine sẽ tăng ít dần,

00:03:27.063 --> 00:03:28.998
và cuối cùng là cân bằng.

00:03:28.998 --> 00:03:30.643
Đó là bởi vì khi nói đến thực phẩm,

00:03:30.643 --> 00:03:33.077
não được phát triển để chú ý đặc biệt

00:03:33.077 --> 00:03:34.955
đến những vị giác mới hay khác biệt.

00:03:34.955 --> 00:03:35.900
Tại sao vậy?

00:03:35.900 --> 00:03:37.070
Hai lý do:

00:03:37.070 --> 00:03:39.444
đầu tiên, để phát hiện thực phẩm bị hỏng.

00:03:39.444 --> 00:03:41.731
và thứ hai, bởi vì càng đa dạng

00:03:41.731 --> 00:03:42.753
trong chế độ ăn uống,

00:03:42.753 --> 00:03:43.840
chúng ta càng có thể

00:03:43.840 --> 00:03:45.876
có được tất cả các chất dinh dưỡng cần thiết.

00:03:45.876 --> 00:03:47.251
Để giữ sự đa dạng đó,

00:03:47.251 --> 00:03:49.663
chúng ta cần khả năng nhận biết 
một thực phẩm mới,

00:03:49.663 --> 00:03:50.839
và quan trọng hơn,

00:03:50.839 --> 00:03:53.544
chúng ta cần muốn ăn 
những thức ăn mới.

00:03:53.544 --> 00:03:55.505
Và đó là lí do tại sao 
mức dopamine giảm mạnh

00:03:55.505 --> 00:03:57.367
khi thức ăn trở nên nhàm chán.

00:03:57.367 --> 00:03:58.966
Bây giờ hãy trở lại bữa ăn đó.

00:03:58.966 --> 00:04:00.423
Điều gì xảy ra 
nếu thay vì ăn

00:04:00.423 --> 00:04:02.092
món ăn cân bằng, lành mạnh,

00:04:02.092 --> 00:04:04.307
bạn lại ăn thức ăn nhiều đường?

00:04:04.307 --> 00:04:05.840
Nếu bạn ít khi ăn đường

00:04:05.840 --> 00:04:07.339
hoặc không ăn nhiều đường cùng một lúc,

00:04:07.339 --> 00:04:09.973
hiệu quả là 
tương tự như bữa ăn cân bằng.

00:04:09.973 --> 00:04:11.174
Nhưng nếu bạn ăn quá nhiều,

00:04:11.174 --> 00:04:13.726
phản ứng dopamine không cân bằng.

00:04:13.726 --> 00:04:15.493
Hay nói cách khác, ăn nhiều đường

00:04:15.493 --> 00:04:17.745
sẽ tiếp tục cảm thấy thỏa mãn.

00:04:17.745 --> 00:04:21.153
Bằng cách này, đường hơi giống như 
một loại chất gây nghiện

00:04:21.153 --> 00:04:22.933
Đó là lý do 
mà con người dường như bị cuốn hút

00:04:22.933 --> 00:04:24.621
bởi những thức ăn có đường.

00:04:24.621 --> 00:04:27.267
Vì vậy, nghĩ lại tất cả 
những loại đường khác nhau đó.

00:04:27.267 --> 00:04:28.740
Mỗi loại là duy nhất,

00:04:28.740 --> 00:04:30.928
nhưng mỗi khi bất kì lượng đường nào 
được tiêu thụ

00:04:30.928 --> 00:04:33.382
đều kích hoạt 
một hiệu ứng domino trong não

00:04:33.382 --> 00:04:35.289
khuấy động cảm giác thỏa mãn.

00:04:35.289 --> 00:04:36.544
Quá nhiều, quá thường xuyên,

00:04:36.544 --> 00:04:38.720
và có thể quá năng suất.

00:04:38.720 --> 00:04:40.922
Thật vậy, quá mức tiêu thụ đường

00:04:40.922 --> 00:04:42.975
có thể gây ra những hiệu ứng nghiện ở não,

00:04:42.975 --> 00:04:46.178
nhưng thỉnh thoảng ăn một miếng bánh nhỏ
sẽ không ảnh hưởng gì.