0:00:06.825,0:00:09.101
Sıcak, tatlı kurabiyeleri,

0:00:09.101,0:00:12.073
kıtır kıtır şekerleri, yumuşacık kekleri,

0:00:12.073,0:00:14.686
kenarından sarkan dondurma külahları[br]hayal edin.

0:00:14.686,0:00:16.284
Ağzınız sulanıyor mu?

0:00:16.284,0:00:17.810
Canınız tatlı mı çekiyor?

0:00:17.810,0:00:18.838
Neden?

0:00:18.838,0:00:20.453
Beyninizde neler oluyor?[br]

0:00:20.453,0:00:23.453
Şekerli gıdalara direnci güçleştiren nedir?

0:00:23.453,0:00:24.453
Şeker bir molekül sınıfını tanımlamak için

0:00:24.453,0:00:27.114
kullanılan genel bir terimdir,

0:00:27.114,0:00:28.430
karbonhidratlarıdır.

0:00:28.430,0:00:31.281
Yiyecek ve içeceklerin çok büyük bir kısmında bulunur.

0:00:31.281,0:00:34.449
Satın aldığınız tatlı ürünlerin etiketini kontrol edin.

0:00:34.449,0:00:36.827
Glukoz, fruktoz, sükroz,

0:00:36.827,0:00:39.807
maltoz, laktoz, dekstroz ve nişasta.

0:00:39.807,0:00:41.519
Tamamı şekerin formlarıdır.

0:00:41.519,0:00:43.525
Yüksek fruktozlu mısır şurubu,

0:00:43.525,0:00:46.209
meyve suyu, ham şeker ve bal da öyle.

0:00:46.251,0:00:47.251
Şeker yalnızca şekerlemeler ve

0:00:47.251,0:00:49.073
tatlılarda bulunmaz.

0:00:49.073,0:00:51.188
Domates salçasına da eklenir,

0:00:51.188,0:00:52.577
yoğurt, kurutulmuş meyveler,[br]

0:00:52.577,0:00:53.966
meyveli sodalar

0:00:53.966,0:00:55.356
ve granola barlara da.

0:00:55.356,0:00:56.356
Şeker hemen hemen her yerde olduğu için[br]

0:00:56.356,0:00:58.413
şu sorular epey önem kazandı.

0:00:58.413,0:00:59.906
Şeker, beyni nasıl etkiliyor?

0:00:59.906,0:01:02.275
Şeker dilinize değdiğinde neler oluyor?

0:01:02.275,0:01:05.458
Ve azıcık şeker yemek, [br]daha fazlasının yenmesine yol açıyor mu?

0:01:05.480,0:01:06.888
Bir kaşık mısır gevreği yediniz.

0:01:08.297,0:01:09.788
İçeriğindeki şeker,[br]

0:01:09.788,0:01:11.279
dilinizdeki çeşitli reseptörlerden biri olan

0:01:11.279,0:01:12.770
tatlı tad reseptörlerini aktive ediyor.

0:01:12.770,0:01:13.770
Bu reseptörler beyin sapına

0:01:13.770,0:01:15.771
bir sinyal gönderir,

0:01:15.771,0:01:19.265
ve oradan da, ön beynin birçok alanına sıçrar,

0:01:19.265,0:01:21.813
bunlardan biri de serebral kortekstir.

0:01:21.813,0:01:22.864
Serebral korteksin farklı kısımları

0:01:22.864,0:01:25.864
farklı tatları yönetir:

0:01:25.864,0:01:27.699
acı, tuzlu, lezzetli,

0:01:27.711,0:01:29.823
ve tabi ki tatlı.

0:01:29.823,0:01:30.823
Buradaysa sinyal beynin

0:01:30.823,0:01:33.458
ödül mekanizmasını aktifleştirir.

0:01:33.458,0:01:37.129
Bu ödül mekanizması [br]beynin birkaç farklı bölgesi arasındaki

0:01:37.129,0:01:38.129
bir takım elektriksel

0:01:38.129,0:01:39.749
ve kimyasal patikalardır.

0:01:39.749,0:01:40.873
Bu çok karışık bir ağ sistemidir,

0:01:40.873,0:01:41.873
ancak bilinçaltındaki asıl sorunun

0:01:41.873,0:01:44.171
cevaplanmasına yardımcı olur:

0:01:44.171,0:01:45.877
Bunu tekrar yapmalı mıyım?

0:01:45.877,0:01:46.877
Büyükannenizin çikolatalı kekini tattığınızda[br]

0:01:46.877,0:01:49.503
aldığınız o sıcak ve belirsiz duygu ?

0:01:49.503,0:01:51.295
İşte ödül mekanizmanız devreye girer ve

0:01:51.295,0:01:52.753
"Mmm, Evet!"

0:01:52.753,0:01:55.090
Bu sistem sadece gıdalarla aktive edilmiyor.

0:01:55.090,0:01:57.525
Sosyalleşme, cinsel davranış ve ilaçlar da

0:01:57.525,0:02:00.351
ödül mekanizmasını aktifleştiren [br]

0:02:00.351,0:02:02.959
birkaç farklı örnek.

0:02:02.959,0:02:05.435
Ancak bu sistemin çok fazla aktifleştirilmesi[br]

0:02:05.435,0:02:08.435
bir dizi istenmeyen olayı tetikleyebilir:

0:02:08.435,0:02:12.718
kontrolünü kaybetme, tekrar tekrar isteme,[br]ve şeker toleransının artması.

0:02:12.718,0:02:14.963
Şimdi bir kaşık mısır gevreğine geri dönelim.

0:02:14.963,0:02:15.963
Gevreğiniz midenizdeki macerasından sonra[br]

0:02:15.963,0:02:18.909
sonunda bağırsağınıza ulaşır.

0:02:18.909,0:02:19.952
Ne olmasını bekliyorsunuz?

0:02:19.952,0:02:22.380
Şeker reseptörleri burada da var.

0:02:22.380,0:02:23.380
Onlar tat tomurcuğu değil,[br]

0:02:23.380,0:02:24.755
fakat sinyal gönderebiliyorlar.

0:02:24.755,0:02:25.837
Beyninize diyorlar ki;

0:02:25.837,0:02:26.920
tamam artık yeme

0:02:26.920,0:02:28.003
ya da daha fazla şeker yemek istiyorsan[br]

0:02:28.003,0:02:29.003
daha fazla insülin üretmeyi de

0:02:29.003,0:02:31.003
kabul etmelisin.

0:02:31.003,0:02:34.578
Ödül mekanizmamızın[br]en büyük mükâfatı dopamindir,

0:02:34.578,0:02:37.153
önemli bir kimyasal ve nörotransmitter.

0:02:37.153,0:02:38.153
Ön beyinde çok fazla

0:02:38.153,0:02:39.684
dopamin reseptörü bulunur,

0:02:39.684,0:02:41.840
fakat eşit olarak dağılmamışlardır.

0:02:41.840,0:02:45.048
Bazı alanlar yoğun reseptör kümeleri içerir.

0:02:45.048,0:02:48.481
Bu dopamin alanları[br]ödül mekanizmamızın bir parçasıdır.

0:02:48.481,0:02:51.347
Alkol, nikotin ya da eroin gibi kimyasallar

0:02:51.361,0:02:53.366
dopaminin aşırı yüklenmesine neden olur,

0:02:53.366,0:02:56.449
ve insanlarda tekrar tekrar isteme duygusunu uyandırır

0:02:56.449,0:02:58.645
diğer bir deyişle, bağımlılık yapar.

0:02:58.645,0:03:03.561
Kimyasallar gibi aşırı olmasa da,[br]şeker de dopamin salınımına sebep olur, [br]

0:03:03.561,0:03:04.561
Dopamin artırıcı gıdalar arasında

0:03:04.561,0:03:06.688
şeker nadiren bulunur.

0:03:06.688,0:03:08.640
Mesela, brokolinin hiçbir etkisi yoktur,

0:03:08.640,0:03:10.042
bu da muhtemelen

0:03:10.042,0:03:11.042
neden çocuklara sebze yedirmenin [br]

0:03:11.042,0:03:13.108
bu kadar zor olduğunu açıklıyor.

0:03:13.108,0:03:14.417
Sağlıklı yiyeceklerden söz açılmışken,

0:03:14.417,0:03:17.610
aç olduğunu ve dengeli bir öğün yemeye [br]karar verdiğini düşünelim.

0:03:17.610,0:03:21.323
Bunu yaptığında, ödül mekanizmasının[br]yoğun alanlarında dopamin seviyesi artar.

0:03:21.349,0:03:24.730
Ancak aynı yemeği üst üste[br]her gün yerseniz,

0:03:24.730,0:03:28.983
dopamin seviyesi azalır, azalır ve[br]en sonunda düzene girer.

0:03:28.998,0:03:30.643
Bunun sebebi, konu yemek olduğunda

0:03:30.643,0:03:34.987
beyniniz yeni veya farklı tadlar için[br]dikkat kesilir.

0:03:34.987,0:03:35.896
Neden?

0:03:35.896,0:03:37.070
İki sebebi var:

0:03:37.070,0:03:39.444
Birincisi, bozuk yemeği tespit edebilmek.

0:03:39.444,0:03:40.444
ve ikincisi, yemeğimizde

0:03:40.444,0:03:42.731
ne kadar çeşit olursa

0:03:42.731,0:03:43.731
ihtiyacımız olan besinleri alma[br]

0:03:43.731,0:03:45.203
ihtimalimiz o kadar artar.

0:03:45.203,0:03:47.430
Bu çeşitliliği sağlamak için,

0:03:47.430,0:03:49.646
yeni tadları tanıyabilmeli,

0:03:49.646,0:03:53.541
daha da önemlisi,[br]yeni lezzetler denemeyi istemeliyiz.

0:03:53.541,0:03:54.541
Her gün aynı yemeği yediğimizde [br]

0:03:54.541,0:03:57.373
dopamin seviyesinin düşme sebebi budur.

0:03:57.373,0:03:58.979
Şimdi yemeğe geri dönelim.

0:03:58.979,0:04:02.094
Sağlıklı, dengeli bir öğün yerine,

0:04:02.094,0:04:04.305
bol şekerli bir öğün yerseniz ne olur?

0:04:04.305,0:04:05.305
Eğer şekerli yiyecekleri ara sıra tüketiyorsanız,[br]

0:04:05.305,0:04:07.337
ya da az yiyorsanız,

0:04:07.337,0:04:09.896
etkisi dengeli öğün ile benzer olacaktır.

0:04:09.896,0:04:13.743
Eğer çok fazla yiyorsanız, [br]dopamin tepki seviyesi dengelenmez.

0:04:13.743,0:04:15.046
Diğer bir deyişle, [br]

0:04:15.046,0:04:16.349
ödüllendirilmiş hissetmek için

0:04:16.349,0:04:17.652
yemeye devam edersiniz.

0:04:17.652,0:04:21.157
Bu açıdan, şeker uyuşturucu gibi davranır.

0:04:21.157,0:04:24.600
İnsanların şekere bağımlı gözükmesinin[br]bir sebebi budur.

0:04:24.600,0:04:27.539
Bütün şeker çeşitlerini düşünelim.

0:04:27.539,0:04:30.930
Her biri kendine has,[br]ama ne zaman şeker tüketilse,

0:04:30.930,0:04:35.282
ödül mekanizmasını harekete geçiren[br]bir etki başlatıyor.

0:04:35.289,0:04:38.734
Çok fazla, çok sık,[br]işler bir anda kontrolden çıkabilir.

0:04:38.734,0:04:42.982
Yani evet, şekerin fazla tüketilmesi[br]beyinde bağımlılık etkisi yaratabiliyor,

0:04:42.982,0:04:46.328
ama arada sırada bir dilim pasta yemek[br]kimseyi incitmez.