1
00:00:06,825 --> 00:00:09,101
Zamislite tople, mekane kolače,

2
00:00:09,101 --> 00:00:10,513
krckave bombone,

3
00:00:10,513 --> 00:00:12,076
vazdušaste torte,

4
00:00:12,076 --> 00:00:14,694
kornete pune sladoleda.

5
00:00:14,694 --> 00:00:16,670
Ide li vam voda na usta?

6
00:00:16,670 --> 00:00:17,538
Želite li dezert?

7
00:00:17,538 --> 00:00:18,843
Zašto?

8
00:00:18,843 --> 00:00:19,924
Šta se događa u mozgu

9
00:00:19,924 --> 00:00:23,700
što slatku hranu čini tako neodoljivom?

10
00:00:23,700 --> 00:00:24,931
Šećer je zajednički naziv

11
00:00:24,931 --> 00:00:26,549
koji opisuje celu klasu molekula

12
00:00:26,549 --> 00:00:28,427
koji se zovu ugljeni hidrati

13
00:00:28,427 --> 00:00:31,278
i nalaze se u mnogim vrstama
hrane i pića.

14
00:00:31,278 --> 00:00:34,212
Pogledajte oznake
na slatkišima koje kupujete.

15
00:00:34,212 --> 00:00:34,913
Glukoza,

16
00:00:34,913 --> 00:00:35,695
fruktoza,

17
00:00:35,695 --> 00:00:36,627
saharoza,

18
00:00:36,627 --> 00:00:37,495
maltoza,

19
00:00:37,495 --> 00:00:38,295
laktoza,

20
00:00:38,295 --> 00:00:38,969
dekstroza,

21
00:00:38,969 --> 00:00:39,681
i skrob

22
00:00:39,681 --> 00:00:41,445
su vrste šećera.

23
00:00:41,445 --> 00:00:43,525
Kao što su i kukuruzni sirup,

24
00:00:43,525 --> 00:00:44,309
voćni sokovi,

25
00:00:44,309 --> 00:00:45,294
smeđi šećer

26
00:00:45,294 --> 00:00:46,521
i med.

27
00:00:46,521 --> 00:00:49,073
Šećer nije samo
u bombonama i slatkišima,

28
00:00:49,073 --> 00:00:51,188
dodaje se i u paradajz sos,

29
00:00:51,188 --> 00:00:51,846
jogurt,

30
00:00:51,846 --> 00:00:52,777
suvo voće,

31
00:00:52,777 --> 00:00:53,856
aromatizovane vode

32
00:00:53,856 --> 00:00:55,700
i table od žitarica.

33
00:00:55,700 --> 00:00:57,156
Budući da je šećer svuda

34
00:00:57,156 --> 00:00:59,906
važno je razumeti kako on utiče na mozak.

35
00:00:59,906 --> 00:01:02,275
Šta se događa kada šećer
dodirne vaš jezik?

36
00:01:02,275 --> 00:01:03,738
I da li će unos malo šećera

37
00:01:03,738 --> 00:01:05,480
učiniti da želite još?

38
00:01:05,480 --> 00:01:07,025
Uzmete zalogaj pahuljica.

39
00:01:07,025 --> 00:01:08,276
Šećer koji sadrže

40
00:01:08,276 --> 00:01:10,528
aktivira receptore za slatko

41
00:01:10,528 --> 00:01:12,770
koji se nalaze na jeziku.


42
00:01:12,770 --> 00:01:15,771
Ovi receptori šalju signal
uz moždano stablo

43
00:01:15,771 --> 00:01:17,375
odakle se rašire

44
00:01:17,375 --> 00:01:19,261
u mnoge delove velikog mozga,

45
00:01:19,261 --> 00:01:21,813
između ostalog i u cerebralni korteks.

46
00:01:21,813 --> 00:01:23,964
Različiti delovi cerebralnog korteksa

47
00:01:23,964 --> 00:01:25,864
obrađuju različite ukuse:

48
00:01:25,864 --> 00:01:26,399
gorko,

49
00:01:26,399 --> 00:01:26,985
slano,

50
00:01:26,985 --> 00:01:27,711
umami

51
00:01:27,711 --> 00:01:29,823
i u našem slučaju, slatko.

52
00:01:29,823 --> 00:01:31,328
Odavde, signal aktivira

53
00:01:31,328 --> 00:01:33,440
moždani sistem za nagrađivanje.

54
00:01:33,440 --> 00:01:35,419
Sistem za nagrađivanje predstavlja niz

55
00:01:35,419 --> 00:01:37,125
električnih i hemijskih putanja

56
00:01:37,125 --> 00:01:39,749
duž nekoliko različitih delova mozga.

57
00:01:39,749 --> 00:01:41,203
To je komplikovana mreža,

58
00:01:41,203 --> 00:01:44,171
ali pomaže u odgovaranju na jedno,
podsvesno pitanje:

59
00:01:44,171 --> 00:01:45,877
Da li da jedem slatko ponovo?

60
00:01:45,877 --> 00:01:47,413
Taj prijatan i topao osećaj

61
00:01:47,413 --> 00:01:49,501
kada okusite bakin čokoladni kolač -

62
00:01:49,501 --> 00:01:51,295
to vaš sistem za nagrađivanje kaže:

63
00:01:51,295 --> 00:01:52,753
"Mmmmmm, da!"

64
00:01:52,753 --> 00:01:55,090
Ali, taj osećaj ne izaziva samo hrana.

65
00:01:55,090 --> 00:01:55,935
Druženje,

66
00:01:55,935 --> 00:01:56,795
seks

67
00:01:56,795 --> 00:01:57,469
i droga

68
00:01:57,469 --> 00:01:58,931
su samo nekoliko primera

69
00:01:58,931 --> 00:02:00,346
stvari i aktivnosti

70
00:02:00,346 --> 00:02:02,959
koje aktiviraju sistem za nagrađivanje.

71
00:02:02,959 --> 00:02:05,145
Ali prečesto aktiviranje ovog sistema

72
00:02:05,145 --> 00:02:08,435
može dovesti do niza nepoželjnih događaja:

73
00:02:08,435 --> 00:02:09,268
gubitka kontrole,

74
00:02:09,268 --> 00:02:10,200
žudnje

75
00:02:10,200 --> 00:02:12,711
i povećane tolerancije na šećer.

76
00:02:12,711 --> 00:02:14,963
Vratimo se na naš zalogaj pahuljica.

77
00:02:14,963 --> 00:02:17,069
On odlazi u vaš stomak

78
00:02:17,069 --> 00:02:18,912
i stiže do želuca.

79
00:02:18,912 --> 00:02:19,949
I, pogađajte?

80
00:02:19,949 --> 00:02:22,380
I tamo postoje receptori za šećer.

81
00:02:22,380 --> 00:02:23,715
To nisu receptori za ukus,

82
00:02:23,715 --> 00:02:24,945
ali i oni šalju signale

83
00:02:24,945 --> 00:02:26,587
govoreći mozgu da ste siti

84
00:02:26,587 --> 00:02:28,709
ili da telo treba da proizvede
još insulina

85
00:02:28,709 --> 00:02:31,003
da bi se izborilo sa dodatnim šećerom
koji jedete.

86
00:02:31,003 --> 00:02:32,428
Osnovna jedinica

87
00:02:32,428 --> 00:02:34,563
vašeg sistema za nagrađivanje je dopamin,

88
00:02:34,563 --> 00:02:37,153
važna hemikalija ili neurotransmiter.

89
00:02:37,153 --> 00:02:39,684
Postoji mnogo receptora za dopamin
u velikom mozgu,

90
00:02:39,684 --> 00:02:41,840
ali nisu ujednačeno raspoređeni.

91
00:02:41,840 --> 00:02:44,648
Neki delovi imaju gušće receptore

92
00:02:44,648 --> 00:02:46,312
i dopaminski "centri"

93
00:02:46,312 --> 00:02:48,481
su deo našeg sistema za nagrađivanje.

94
00:02:48,481 --> 00:02:49,767
Droge poput alkohola,

95
00:02:49,767 --> 00:02:50,436
nikotina

96
00:02:50,436 --> 00:02:51,361
ili heroina,

97
00:02:51,361 --> 00:02:53,366
oslobađaju preveliku dozu dopamina,

98
00:02:53,366 --> 00:02:56,449
navodeći neke ljude da stalno
žele taj osećaj

99
00:02:56,449 --> 00:02:58,645
odnosno, da budu zavisni.

100
00:02:58,645 --> 00:03:01,071
I šećer izaziva oslobađanje dopamina,

101
00:03:01,071 --> 00:03:03,238
ali ne tako agresivno kao droge.

102
00:03:03,238 --> 00:03:06,400
Šećer je redak primer hrane
koja izaziva dopamin.

103
00:03:06,400 --> 00:03:08,652
Na primer, brokoli nema nikakav uticaj,

104
00:03:08,652 --> 00:03:10,068
i to je verovatno razlog

105
00:03:10,068 --> 00:03:12,837
zašto je teško naterati decu
da jedu povrće.

106
00:03:12,837 --> 00:03:14,416
Kad već govorimo o zdravoj hrani,

107
00:03:14,416 --> 00:03:15,620
recimo da ste gladni

108
00:03:15,620 --> 00:03:17,597
i odlučite se za zdrav obrok.

109
00:03:17,597 --> 00:03:19,683
Jedete, i nivo dopamina poraste

110
00:03:19,683 --> 00:03:21,349
u centrima za nagrađivanje u mozgu.

111
00:03:21,349 --> 00:03:24,730
Ali ako jedete isto dug period,

112
00:03:24,730 --> 00:03:27,063
nivo dopamina će bivati
sve manji i manji,

113
00:03:27,063 --> 00:03:28,998
dok na kraju ne prestane da se luči.

114
00:03:28,998 --> 00:03:30,643
Ovo se događa jer je za hranu

115
00:03:30,643 --> 00:03:33,077
mozak naučio da obraća posebnu pažnju

116
00:03:33,077 --> 00:03:34,955
na nove i drugačije ukuse.

117
00:03:34,955 --> 00:03:35,900
Zašto?

118
00:03:35,900 --> 00:03:37,070
Dva razloga:

119
00:03:37,070 --> 00:03:39,444
prvo, da bi prepoznao pokvarenu hranu,

120
00:03:39,444 --> 00:03:41,731
i drugo, jer što je veća raznovrsnost

121
00:03:41,731 --> 00:03:42,753
naše ishrane,

122
00:03:42,753 --> 00:03:43,840
veća je verovatnoća

123
00:03:43,840 --> 00:03:46,166
da ćemo uneti sve potrebne
hranljive materije.

124
00:03:46,166 --> 00:03:47,581
Da bismo jeli raznovrsno,

125
00:03:47,581 --> 00:03:49,843
moramo biti sposobni
da prepoznamo novu hranu,

126
00:03:49,843 --> 00:03:50,839
i još važnije,

127
00:03:50,839 --> 00:03:53,544
treba da želimo da jedemo novu hranu.

128
00:03:53,544 --> 00:03:55,505
I upravo zbog toga dopamin nestaje

129
00:03:55,505 --> 00:03:57,367
kada hrana postane jednolična.

130
00:03:57,367 --> 00:03:58,966
Hajde da se vratimo na taj obrok.

131
00:03:58,966 --> 00:04:00,423
Šta se događa ako umesto

132
00:04:00,423 --> 00:04:02,092
zdravog, izbalansiranog obroka,

133
00:04:02,092 --> 00:04:04,307
pojedete hranu punu šećera?

134
00:04:04,307 --> 00:04:05,840
Ako retko jedete šećer

135
00:04:05,840 --> 00:04:07,339
ili ne jedete mnogo odjednom,

136
00:04:07,339 --> 00:04:09,973
efekat je sličan kao i da ste pojeli
izbalansiran obrok.

137
00:04:09,973 --> 00:04:11,174
Ali ako jedete mnogo,

138
00:04:11,174 --> 00:04:13,726
lučenje dopamina se neće smanjiti.

139
00:04:13,726 --> 00:04:15,723
Drugim rečima, ako unosite mnogo šećera

140
00:04:15,723 --> 00:04:17,745
i dalje ćete bivati "nagrađeni".

141
00:04:17,745 --> 00:04:21,153
Ovo je zato što se šećer ponaša
malo kao droga.

142
00:04:21,153 --> 00:04:23,153
I to je razlog zbog koga se ljudi navuku

143
00:04:23,153 --> 00:04:24,621
na slatku hranu.

144
00:04:24,621 --> 00:04:27,267
Razmislite o svim onim
različitim šećerima.

145
00:04:27,267 --> 00:04:28,740
Svaki je poseban,

146
00:04:28,740 --> 00:04:30,928
ali svaki put kada je bilo koji unet

147
00:04:30,928 --> 00:04:33,382
on pokreće efekat domina u mozgu

148
00:04:33,382 --> 00:04:35,289
koji donosi osećaj nagrade.

149
00:04:35,289 --> 00:04:36,544
Premnogo, prečesto,

150
00:04:36,544 --> 00:04:38,720
i možete preterati.

151
00:04:38,720 --> 00:04:40,922
Dakle, da, preterani unos šećera

152
00:04:40,922 --> 00:04:42,975
može stvoriti zavisnosti u mozgu,

153
00:04:42,975 --> 00:04:46,178
ali parče torte s vremena na vreme
vam neće škoditi.