0:00:06.825,0:00:09.101 Imagjinoni disa biskota te ngrohta e te lengshme, 0:00:09.101,0:00:10.513 karamele krokante, 0:00:10.513,0:00:12.076 keke te mendafshte, 0:00:12.076,0:00:14.693 kone prej vaferi te tejmbushur me akullore. 0:00:14.693,0:00:16.670 A po ju leshon goja leng? 0:00:16.670,0:00:17.538 Ju vjen deshira per embelsira? 0:00:17.538,0:00:18.843 Pse? 0:00:18.843,0:00:19.924 Cfare ndodh ne trurin tone 0:00:19.924,0:00:23.700 qe i ben kaq te parrezistueshme ushqimet e embla? 0:00:23.700,0:00:24.421 Fjala sheqer eshte nje term i pergjithshem 0:00:24.421,0:00:26.549 qe perdoret per te pershkruar nje categori molekulash 0:00:26.549,0:00:28.427 te quajtura karbohidrate, 0:00:28.427,0:00:31.278 dhe gjendet ne nje game te gjere ushqimesh dhe pijesh. 0:00:31.278,0:00:34.212 Mjafton te kontrolloni etiketat e embelsirave qe blini. 0:00:34.212,0:00:34.913 Glukosa, 0:00:34.913,0:00:35.695 fruktoza, 0:00:35.695,0:00:36.627 sukroza, 0:00:36.627,0:00:37.495 maltoza, 0:00:37.495,0:00:38.295 laktozi, 0:00:38.295,0:00:38.969 dekstroza, 0:00:38.969,0:00:39.681 dhe niseshteja 0:00:39.681,0:00:41.445 jane te gjitha forma sheqernash. 0:00:41.445,0:00:43.525 Sic jane edhe shurupi i mistrit me nivel te larte fruktoze, 0:00:43.525,0:00:44.309 lengjet e frutave, 0:00:44.309,0:00:45.294 sheqeri 0:00:45.294,0:00:46.521 apo mjalti. 0:00:46.521,0:00:49.073 Dhe sheqeri nuk gjendet vetem tek karamelet e embelsirat, 0:00:49.073,0:00:51.188 ai i shtohet edhe salces se domateve, 0:00:51.188,0:00:51.846 kosit, 0:00:51.846,0:00:52.777 frutave te thata, 0:00:52.777,0:00:53.856 ujerave te aromatizuara, 0:00:53.856,0:00:55.700 apo shufrave me mysli. 0:00:55.700,0:00:56.603 Duke qene se sheqeri ndodhet gjithandej, 0:00:56.603,0:00:58.026 eshte e rendesishme te kuptojme 0:00:58.026,0:00:59.906 se c'ndikim ka ai tek truri. 0:00:59.906,0:01:02.275 Cfare ndodh kur sheqeri prek gjuhen tone? 0:01:02.275,0:01:03.528 A eshte e vertete se po te hash pak sheqer 0:01:03.528,0:01:05.480 deshiron edhe me shume? 0:01:05.480,0:01:07.025 Kafshon nje shufer grunjerash. 0:01:07.025,0:01:08.276 Sheqeri qe ajo permban 0:01:08.276,0:01:10.528 aktivizon receptoret e shijet 0:01:10.528,0:01:12.770 qe ndodhen ne gjuhe. 0:01:12.770,0:01:15.771 Keta receptore dergojne nje sinjal ne trungun e trurit, 0:01:15.771,0:01:17.375 dhe nga aty, sinjali shperndahet 0:01:17.375,0:01:19.261 ne zona te ndryshme te trurit, 0:01:19.261,0:01:21.813 njera prej te cilave eshte korteksi. 0:01:21.813,0:01:23.964 Zona te ndryshme te kortekstit 0:01:23.964,0:01:25.864 perpunojne shije te ndryshme: 0:01:25.864,0:01:26.399 te hidhuren, 0:01:26.399,0:01:26.985 te kripuren, 0:01:26.985,0:01:27.711 umamin, 0:01:27.711,0:01:29.823 dhe ne rastin tone, te emblen. 0:01:29.823,0:01:31.328 Prej ketej sinjali aktivizon 0:01:31.328,0:01:33.440 sistemin shperblyes te trurit. 0:01:33.440,0:01:34.909 Ky sistem shperblyes perbehet nga nje sere 0:01:34.909,0:01:37.125 ngacmimesh elektrike dhe kimike 0:01:37.125,0:01:39.749 te zonave te ndryshme te trurit. 0:01:39.749,0:01:40.873 Eshte nje rrjet i nderlikuar, 0:01:40.873,0:01:44.171 por ai ndihmon ne gjetjen e pergjigjes [br]per te vetmen pyetje te pandergjegjshme: 0:01:44.171,0:01:45.877 a duhet te vazhdoj? 0:01:45.877,0:01:47.413 Ajo ndjesia e ngrohte, marramendese qe ke 0:01:47.413,0:01:49.501 kur provon kekun me cokollate te gjyshes? 0:01:49.501,0:01:51.295 Eshte sistemi i shperblimit qe te thote, 0:01:51.295,0:01:52.753 "Hmm, po! " 0:01:52.753,0:01:55.090 Ai nuk aktivizohet vetem nga ushqimi. 0:01:55.090,0:01:55.935 Shoqerizimi, 0:01:55.935,0:01:56.795 sjellja seksuale 0:01:56.795,0:01:57.469 dhe drogat 0:01:57.469,0:01:58.931 jane vetem pak nga shembujt 0:01:58.931,0:02:00.346 te gjerave apo pervojave 0:02:00.346,0:02:02.959 qe aktivizojne sistemin e shperblimit. 0:02:02.959,0:02:05.145 Por kur ky sistem aktivizohet se tepermi 0:02:05.145,0:02:08.435 atehere nisin nje sere ngjarjesh te papelqyeshme: 0:02:08.435,0:02:09.268 humbje kontrolli, 0:02:09.268,0:02:10.199 uri, 0:02:10.199,0:02:12.711 dhe tolerance e tepruar ndaj sheqernave. 0:02:12.711,0:02:14.963 Le te kthehemi tek kafshata jone e grunjerave. 0:02:14.963,0:02:17.069 Ajo udheton poshte drejt stomakut, 0:02:17.069,0:02:18.912 dhe pastaj drejt zorreve. 0:02:18.912,0:02:19.949 Dhe a e di? 0:02:19.949,0:02:22.380 Ketu ndodhen receptore te tjere te sheqernave. 0:02:22.380,0:02:23.335 Nuk dallojne shijen, 0:02:23.335,0:02:24.755 por ama dergojne sinjale 0:02:24.755,0:02:26.587 qe i thone trurit tend se je i ngopur 0:02:26.587,0:02:28.709 apo se trupi duhet te prodhoje me shume insuline 0:02:28.709,0:02:31.003 per te perballuar sheqerin e tepert qe ti po ha. 0:02:31.003,0:02:32.428 Monedha kryesore 0:02:32.428,0:02:34.563 e sistemit tone te shperblimit eshte dopamina, 0:02:34.563,0:02:37.153 nje neurotransmetues i rendesishem kimik. 0:02:37.153,0:02:39.684 Ne pjesen e perparme te trurit ka shume receptore dopamine, 0:02:39.684,0:02:41.840 por ata nuk jane te shperndare njetrajtesisht. 0:02:41.840,0:02:44.648 Ne disa zona gjenden ishuj te dendur receptoresh, 0:02:44.648,0:02:46.312 dhe keto pika te nxehta 0:02:46.312,0:02:48.481 jane pjese e sistemit te shperblimit. 0:02:48.481,0:02:49.767 Drogat si alkooli, 0:02:49.767,0:02:50.436 nikotina, 0:02:50.436,0:02:51.361 apo heroina 0:02:51.361,0:02:53.366 e cojne ne qiell nivelin e dopamines, 0:02:53.366,0:02:56.449 gje qe i nxit disa njerez te arrijne gjithnje ate nivel te larte, 0:02:56.449,0:02:58.645 e thene ndryshe, te krijojne varesi. 0:02:58.645,0:03:01.071 Edhe sheqeri nxit prodhimin e dopamines, 0:03:01.071,0:03:03.238 por jo ne nivele aq te larta sa drogat. 0:03:03.238,0:03:06.400 Dhe sheqeri eshte nje nga ushqimet e rralla [br]qe nxisin prodhimin e dopamines. 0:03:06.400,0:03:08.652 Per shembull, brokoli nuk ka asnje efekt, 0:03:08.652,0:03:09.738 gje qe ndoshta shpjegon se pse 0:03:09.738,0:03:12.837 eshte kaq e veshtire [br]t'i bindesh femijet te hane perime. 0:03:12.837,0:03:14.416 Teksa flasim per ushqimet e shendetshme, 0:03:14.416,0:03:15.620 supozojme se ti ke uri 0:03:15.620,0:03:17.597 dhe vendos te hash nje vakt te balancuar. 0:03:17.597,0:03:19.683 Ti e ben kete, keshtu dopamina ngacmon 0:03:19.683,0:03:21.349 ishujt e ndjeshem te sistemit te shperblimit. 0:03:21.349,0:03:24.730 Por nese ti ha po te njejtin ushqim per disa dite rresht, 0:03:24.730,0:03:27.063 niveli i dopamines do te ulet gjithnje e me shume, 0:03:27.063,0:03:28.998 derisa te arrije ne zero. 0:03:28.998,0:03:30.643 Kjo ndodh sepse, kur flitet per ushqime, 0:03:30.643,0:03:33.077 gjate evolucionit truri u mesua [br]t'i kushtonte vemendje te vecante 0:03:33.077,0:03:34.955 shijeve te reja ose te ndryshme. 0:03:34.955,0:03:35.900 Pse? 0:03:35.900,0:03:37.070 Ka dy arsye: 0:03:37.070,0:03:39.444 e para, per te kuptuar nese ushqimi ishte apo jo i prishur. 0:03:39.444,0:03:41.731 e dyta, sepse sa me shume varietet 0:03:41.731,0:03:42.753 te kemi ne dieten tone, 0:03:42.753,0:03:43.840 aq me e lehte do te jete 0:03:43.840,0:03:45.876 qe te marrim gjithe lendet qe na duhen. 0:03:45.876,0:03:47.251 Ne menyre qe t'a mbajme te gjalle kete varietet, 0:03:47.251,0:03:49.663 duhet te jemi ne gjendje te dallojme nje ushqim te ri, 0:03:49.663,0:03:50.839 dhe c'ka eshte me e rendesishme, 0:03:50.839,0:03:53.544 duhet te kemi gjithnje deshiren [br]per te ngrene ushqime te reja. 0:03:53.544,0:03:55.505 Ja pse niveli i dopamines bie 0:03:55.505,0:03:57.367 kur ushqimi behet i merzitshem. 0:03:57.367,0:03:58.966 Tani le te kthehemi tek vakti jone. 0:03:58.966,0:04:00.423 Cfare ndodh nese ne vend 0:04:00.423,0:04:02.092 te atij vakti te shendetshem e te balancuar, 0:04:02.092,0:04:04.307 ti vendos te hash ushqime [br]me permbajtje te larte sheqeri? 0:04:04.307,0:04:05.840 Nese e ha rralle sheqerin 0:04:05.840,0:04:07.339 ose nuk ha shume prej tij pernjeheresh, 0:04:07.339,0:04:09.973 efekti do te jete i njejte me ate [br]te nje vakti te balancuar. 0:04:09.973,0:04:11.174 Nese ha shume, 0:04:11.174,0:04:13.726 atehere niveli i dopamines nuk do te bjere. 0:04:13.726,0:04:15.493 E thene ndryshe, nese ha shume sheqerna 0:04:15.493,0:04:17.745 do te ndihesh gjithnje i shperblyer. 0:04:17.745,0:04:21.153 Ne kete drejtim, sheqeri sillet paksa si drogat. 0:04:21.153,0:04:22.933 Kjo eshte nje prej arsyeve [br]perse njerezit krijojne varesi 0:04:22.933,0:04:24.621 ndaj ushqimeve te embla. 0:04:24.621,0:04:27.267 Tani, kujtoni te gjitha llojet e ndryshme te sheqerit. 0:04:27.267,0:04:28.740 Secili prej tyre eshte unik, 0:04:28.740,0:04:30.928 por sa here qe njeri prej tyre hyn ne sistemin tone, 0:04:30.928,0:04:33.382 ai nxit nje efekt domino ne trurin tone 0:04:33.382,0:04:35.289 qe prodhon nje ndjesi shperblimi. 0:04:35.289,0:04:36.544 Eshte e forte, dhe ndodh shpesh, 0:04:36.544,0:04:38.720 prandaj ndodh edhe qe te kalohet limiti. 0:04:38.720,0:04:40.922 Pra, konsumi i tepert i sheqernave, 0:04:40.922,0:04:42.975 mund te krijoje varesi te trurit, 0:04:42.975,0:04:46.178 por nje copez kek nje here ne kaq [br]nuk do t'ju sjelle asnje te keqe.