WEBVTT

00:00:06.825 --> 00:00:09.101
Ciepłe ciasteczka,

00:00:09.101 --> 00:00:10.513
chrupiące landrynki,

00:00:10.513 --> 00:00:12.076
puszyste ciasta,

00:00:12.076 --> 00:00:14.693
lody z bakaliami.

00:00:14.693 --> 00:00:16.670
Czujesz raj w ustach?

00:00:16.670 --> 00:00:17.538
Może deser?

00:00:17.538 --> 00:00:18.843
Dlaczego?

00:00:18.843 --> 00:00:20.924
Jakie procesy mózgowe

00:00:20.924 --> 00:00:23.700
uzależniają nas od słodyczy?

NOTE Paragraph

00:00:23.700 --> 00:00:25.021
Cukier to ogólne określenie

00:00:25.021 --> 00:00:26.549
klasy molekuł

00:00:26.549 --> 00:00:28.427
zwanej węglowodanami,

00:00:28.427 --> 00:00:31.278
zawartej w wielu produktach spożywczych.

00:00:31.278 --> 00:00:34.212
Sprawdź etykiety na kupowanych słodyczach.

00:00:34.212 --> 00:00:34.913
Glukoza,

00:00:34.913 --> 00:00:35.695
fruktoza,

00:00:35.695 --> 00:00:36.627
cukroza,

00:00:36.627 --> 00:00:37.495
maltoza,

00:00:37.495 --> 00:00:38.295
laktoza,

00:00:38.295 --> 00:00:38.969
dekstroza

00:00:38.969 --> 00:00:39.681
i skrobia

00:00:39.681 --> 00:00:41.445
są formami cukru.

00:00:41.445 --> 00:00:43.525
Podobnie syrop kukurydziany,

00:00:43.525 --> 00:00:44.309
sok owocowy,

00:00:44.309 --> 00:00:45.294
cukier

00:00:45.294 --> 00:00:46.521
i miód.

00:00:46.521 --> 00:00:49.073
Cukier znajduje się
nie tylko w słodyczach.

00:00:49.073 --> 00:00:51.188
Jest również w sosie pomidorowym,

00:00:51.188 --> 00:00:51.846
jogurcie,

00:00:51.846 --> 00:00:52.777
bakaliach,

00:00:52.777 --> 00:00:53.856
wodach smakowych,

00:00:53.856 --> 00:00:55.700
czy batonach zbożowych.

NOTE Paragraph

00:00:55.700 --> 00:00:56.703
Cukier jest wszędzie,

00:00:56.703 --> 00:00:58.026
więc warto zrozumieć,

00:00:58.026 --> 00:00:59.906
jak wpływa na mózg.

00:00:59.906 --> 00:01:02.275
Jak na jego obecność reaguje język?

00:01:02.275 --> 00:01:03.528
Czy odrobina cukru

00:01:03.528 --> 00:01:05.480
wzmaga łaknienie?

NOTE Paragraph

00:01:05.480 --> 00:01:07.025
Weźmy płatki zbożowe.

00:01:07.025 --> 00:01:08.276
Zawarty w nich cukier

00:01:08.276 --> 00:01:10.528
aktywuje receptory smaku

00:01:10.528 --> 00:01:12.770
w kubkach smakowych na języku.

00:01:12.770 --> 00:01:15.771
Receptory wysyłają sygnał
do rdzenia mózgu,

00:01:15.771 --> 00:01:17.375
skąd rozprasza się on

00:01:17.375 --> 00:01:19.261
na wiele obszarów przodomózgowia,

00:01:19.261 --> 00:01:21.813
między innymi do kory mózgowej.

00:01:21.813 --> 00:01:23.964
Każda strefa kory mózgowej

00:01:23.964 --> 00:01:25.864
przetwarza inny smak:

00:01:25.864 --> 00:01:26.399
gorzki,

00:01:26.399 --> 00:01:26.985
słony,

00:01:26.985 --> 00:01:27.711
umami

00:01:27.711 --> 00:01:29.823
i w naszym przypadku, słodki.

00:01:29.823 --> 00:01:31.328
Tu sygnał aktywuje

00:01:31.328 --> 00:01:33.440
ośrodek przyjemności.

00:01:33.440 --> 00:01:34.909
Jest to szereg

00:01:34.909 --> 00:01:37.125
elektrycznych i chemicznych połączeń

00:01:37.125 --> 00:01:39.749
między wieloma obszarami mózgu.

00:01:39.749 --> 00:01:40.873
To złożona sieć,

00:01:40.873 --> 00:01:44.171
ale pomaga odpowiedzieć
na niewypowiedziane pytanie:

00:01:44.171 --> 00:01:45.877
zrobić to jeszcze raz?

00:01:45.877 --> 00:01:48.013
Kojarzysz to nieokreślone ciepło,
które czujesz

00:01:48.013 --> 00:01:49.501
kosztując babcinego ciasta?

00:01:49.501 --> 00:01:51.295
To ośrodek przyjemności mówi:

00:01:51.295 --> 00:01:52.753
"Mmm, tak!".

00:01:52.753 --> 00:01:54.780
Nie tylko jedzenie go aktywuje.

00:01:54.780 --> 00:01:55.935
Życie towarzyskie,

00:01:55.935 --> 00:01:56.795
seksualność

00:01:56.795 --> 00:01:57.469
i używki

00:01:57.469 --> 00:01:58.931
to tylko kilka przykładów

00:01:58.931 --> 00:02:00.346
impulsów i doświadczeń

00:02:00.346 --> 00:02:02.959
aktywujących ośrodek przyjemności.

00:02:02.959 --> 00:02:05.145
Jego nadmierna aktywacja

00:02:05.145 --> 00:02:08.435
rozpoczyna serię powikłań:

00:02:08.435 --> 00:02:09.268
utratę kontroli,

00:02:09.268 --> 00:02:10.199
zachcianki

00:02:10.199 --> 00:02:12.711
i zwiększoną tolerancja na cukier.

NOTE Paragraph

00:02:12.711 --> 00:02:14.963
Wróćmy do płatków śniadaniowych.

00:02:14.963 --> 00:02:17.069
Wędrują do żołądka

00:02:17.069 --> 00:02:18.912
i trafiają do jelit.

00:02:18.912 --> 00:02:19.949
A tam co?

00:02:19.949 --> 00:02:22.380
Inne receptory cukru.

00:02:22.380 --> 00:02:23.535
To nie są kubki smakowe,

00:02:23.535 --> 00:02:24.755
ale zawiadamiają mózg,

00:02:24.755 --> 00:02:26.587
że jesteś syty,

00:02:26.587 --> 00:02:28.709
albo że ma zwiększyć produkcję insuliny,

00:02:28.709 --> 00:02:31.003
żeby zaradzić nadwyżce cukru.

NOTE Paragraph

00:02:31.003 --> 00:02:32.428
Produktem przetargowym

00:02:32.428 --> 00:02:34.563
ośrodka przyjemności jest dopamina,

00:02:34.563 --> 00:02:37.153
neuroprzekaźnik chemiczny.

00:02:37.153 --> 00:02:39.684
Mózg zawiera wiele receptorów dopaminy

00:02:39.684 --> 00:02:41.840
i nie są one rozprowadzone równomiernie.

00:02:41.840 --> 00:02:44.648
W pewnych jego obszarach receptory
są bardziej zagęszczone

00:02:44.648 --> 00:02:46.312
i to one właśnie

00:02:46.312 --> 00:02:48.481
są częścią ośrodka przyjemności.

00:02:48.481 --> 00:02:49.767
Używki jak alkohol,

00:02:49.767 --> 00:02:50.436
nikotyna

00:02:50.436 --> 00:02:51.361
czy heroina

00:02:51.361 --> 00:02:53.366
powodują nadprodukcję dopaminy,

00:02:53.366 --> 00:02:56.449
powodując poszukiwanie
zaspokojenia potrzeby,

00:02:56.449 --> 00:02:58.645
innymi słowy uzależniają.

00:02:58.645 --> 00:03:01.071
Cukier też powoduje uwalnianie dopaminy,

00:03:01.071 --> 00:03:03.238
ale nie tak gwałtownie jak używki.

00:03:03.238 --> 00:03:06.400
Rzadko też występuje w potrawach
pobudzających dopaminę.

00:03:06.400 --> 00:03:08.652
Brokuły nie wywierają tego efektu,

00:03:08.652 --> 00:03:09.738
co może wyjaśniać,

00:03:09.738 --> 00:03:12.837
czemu tak trudno przekonać do nich dzieci.

NOTE Paragraph

00:03:12.837 --> 00:03:14.416
Mówiąc o zdrowej żywności,

00:03:14.416 --> 00:03:16.530
powiedzmy, że chcesz zaspokoić głód

00:03:16.530 --> 00:03:17.597
zdrowym posiłkiem.

00:03:17.597 --> 00:03:19.683
Poziom dopaminy wzrasta

00:03:19.683 --> 00:03:21.349
w ośrodku przyjemności.

00:03:21.349 --> 00:03:24.730
Jednak gdy spożywasz go regularnie,

00:03:24.730 --> 00:03:27.063
poziom dopaminy wzrasta wolniej,

00:03:27.063 --> 00:03:28.998
w końcu wyrównując się.

00:03:28.998 --> 00:03:30.643
To dlatego, że mózg

00:03:30.643 --> 00:03:33.077
rozwinął umiejętność rozpoznawania

00:03:33.077 --> 00:03:34.955
nowych i odmiennych smaków.

00:03:34.955 --> 00:03:35.900
Po co?

00:03:35.900 --> 00:03:37.070
Z dwóch powodów:

00:03:37.070 --> 00:03:39.444
by rozpoznać zepsuty produkt

00:03:39.444 --> 00:03:41.333
i by zachęcić do wzbogacania diety,

00:03:41.333 --> 00:03:43.570
co zwiększa szanse na otrzymanie

00:03:43.570 --> 00:03:45.876
wszystkich potrzebnych
składników odżywczych.

00:03:45.876 --> 00:03:48.141
A do tego niezbędna jest umiejętność

00:03:48.141 --> 00:03:50.339
rozpoznawania nowych produktów

00:03:50.339 --> 00:03:53.544
oraz chęć próbowania nowych potraw.

00:03:53.544 --> 00:03:55.505
Dlatego poziom dopaminy spada

00:03:55.505 --> 00:03:57.367
przy monotonnej diecie.

NOTE Paragraph

00:03:57.367 --> 00:03:58.966
Wróćmy do tego posiłku.

00:03:58.966 --> 00:04:00.423
Jakie procesy zachodzą,

00:04:00.423 --> 00:04:02.092
jeśli zastąpimy zdrowe danie

00:04:02.092 --> 00:04:04.307
słodyczami?

00:04:04.307 --> 00:04:05.840
Jeśli rzadko jesz słodycze

00:04:05.840 --> 00:04:07.339
albo jesz ich niewiele,

00:04:07.339 --> 00:04:09.973
efekt jest podobny
jak przy zdrowym posiłku.

00:04:09.973 --> 00:04:11.174
Jeśli jesz za dużo,

00:04:11.174 --> 00:04:13.726
poziom dopaminy nie wyrówna się.

00:04:13.726 --> 00:04:16.382
Spożywanie cukru nadal będzie pobudzać

00:04:16.382 --> 00:04:17.745
ośrodek przyjemności.

00:04:17.745 --> 00:04:21.153
W tym względzie cukier przypomina używkę.

00:04:21.153 --> 00:04:22.933
To główny powód, dla którego

00:04:22.933 --> 00:04:24.621
nie możemy mu się oprzeć.

NOTE Paragraph

00:04:24.621 --> 00:04:27.717
Pomyśl o różnych rodzajach cukru.

00:04:27.717 --> 00:04:29.150
Każdy jest inny,

00:04:29.150 --> 00:04:30.928
ale spożycie każdego cukru

00:04:30.928 --> 00:04:33.382
powoduje w mózgu efekt domino,

00:04:33.382 --> 00:04:35.289
włączając uczucie przyjemności.

00:04:35.289 --> 00:04:36.544
Częsty nadmiar

00:04:36.544 --> 00:04:38.720
może wymknąć się spod kontroli.

00:04:38.720 --> 00:04:40.922
Czyli przejadanie się cukrem

00:04:40.922 --> 00:04:42.975
może uzależnić mózg,

00:04:42.975 --> 00:04:46.178
ale sporadyczne ciastko
niczym nam nie grozi.