1
00:00:06,825 --> 00:00:09,101
Ciepłe ciasteczka,

2
00:00:09,101 --> 00:00:10,513
chrupiące landrynki,

3
00:00:10,513 --> 00:00:12,076
puszyste ciasta,

4
00:00:12,076 --> 00:00:14,693
lody z bakaliami.

5
00:00:14,693 --> 00:00:16,670
Czujesz raj w ustach?

6
00:00:16,670 --> 00:00:17,538
Może deser?

7
00:00:17,538 --> 00:00:18,843
Dlaczego?

8
00:00:18,843 --> 00:00:20,924
Jakie procesy mózgowe

9
00:00:20,924 --> 00:00:23,700
uzależniają nas od słodyczy?

10
00:00:23,700 --> 00:00:25,021
Cukier to ogólne określenie

11
00:00:25,021 --> 00:00:26,549
klasy molekuł

12
00:00:26,549 --> 00:00:28,427
zwanej węglowodanami,

13
00:00:28,427 --> 00:00:31,278
zawartej w wielu produktach spożywczych.

14
00:00:31,278 --> 00:00:34,212
Sprawdź etykiety na kupowanych słodyczach.

15
00:00:34,212 --> 00:00:34,913
Glukoza,

16
00:00:34,913 --> 00:00:35,695
fruktoza,

17
00:00:35,695 --> 00:00:36,627
cukroza,

18
00:00:36,627 --> 00:00:37,495
maltoza,

19
00:00:37,495 --> 00:00:38,295
laktoza,

20
00:00:38,295 --> 00:00:38,969
dekstroza

21
00:00:38,969 --> 00:00:39,681
i skrobia

22
00:00:39,681 --> 00:00:41,445
są formami cukru.

23
00:00:41,445 --> 00:00:43,525
Podobnie syrop kukurydziany,

24
00:00:43,525 --> 00:00:44,309
sok owocowy,

25
00:00:44,309 --> 00:00:45,294
cukier

26
00:00:45,294 --> 00:00:46,521
i miód.

27
00:00:46,521 --> 00:00:49,073
Cukier znajduje się
nie tylko w słodyczach.

28
00:00:49,073 --> 00:00:51,188
Jest również w sosie pomidorowym,

29
00:00:51,188 --> 00:00:51,846
jogurcie,

30
00:00:51,846 --> 00:00:52,777
bakaliach,

31
00:00:52,777 --> 00:00:53,856
wodach smakowych,

32
00:00:53,856 --> 00:00:55,700
czy batonach zbożowych.

33
00:00:55,700 --> 00:00:56,703
Cukier jest wszędzie,

34
00:00:56,703 --> 00:00:58,026
więc warto zrozumieć,

35
00:00:58,026 --> 00:00:59,906
jak wpływa na mózg.

36
00:00:59,906 --> 00:01:02,275
Jak na jego obecność reaguje język?

37
00:01:02,275 --> 00:01:03,528
Czy odrobina cukru

38
00:01:03,528 --> 00:01:05,480
wzmaga łaknienie?

39
00:01:05,480 --> 00:01:07,025
Weźmy płatki zbożowe.

40
00:01:07,025 --> 00:01:08,276
Zawarty w nich cukier

41
00:01:08,276 --> 00:01:10,528
aktywuje receptory smaku

42
00:01:10,528 --> 00:01:12,770
w kubkach smakowych na języku.

43
00:01:12,770 --> 00:01:15,771
Receptory wysyłają sygnał
do rdzenia mózgu,

44
00:01:15,771 --> 00:01:17,375
skąd rozprasza się on

45
00:01:17,375 --> 00:01:19,261
na wiele obszarów przodomózgowia,

46
00:01:19,261 --> 00:01:21,813
między innymi do kory mózgowej.

47
00:01:21,813 --> 00:01:23,964
Każda strefa kory mózgowej

48
00:01:23,964 --> 00:01:25,864
przetwarza inny smak:

49
00:01:25,864 --> 00:01:26,399
gorzki,

50
00:01:26,399 --> 00:01:26,985
słony,

51
00:01:26,985 --> 00:01:27,711
umami

52
00:01:27,711 --> 00:01:29,823
i w naszym przypadku, słodki.

53
00:01:29,823 --> 00:01:31,328
Tu sygnał aktywuje

54
00:01:31,328 --> 00:01:33,440
ośrodek przyjemności.

55
00:01:33,440 --> 00:01:34,909
Jest to szereg

56
00:01:34,909 --> 00:01:37,125
elektrycznych i chemicznych połączeń

57
00:01:37,125 --> 00:01:39,749
między wieloma obszarami mózgu.

58
00:01:39,749 --> 00:01:40,873
To złożona sieć,

59
00:01:40,873 --> 00:01:44,171
ale pomaga odpowiedzieć
na niewypowiedziane pytanie:

60
00:01:44,171 --> 00:01:45,877
zrobić to jeszcze raz?

61
00:01:45,877 --> 00:01:48,013
Kojarzysz to nieokreślone ciepło,
które czujesz

62
00:01:48,013 --> 00:01:49,501
kosztując babcinego ciasta?

63
00:01:49,501 --> 00:01:51,295
To ośrodek przyjemności mówi:

64
00:01:51,295 --> 00:01:52,753
"Mmm, tak!".

65
00:01:52,753 --> 00:01:54,780
Nie tylko jedzenie go aktywuje.

66
00:01:54,780 --> 00:01:55,935
Życie towarzyskie,

67
00:01:55,935 --> 00:01:56,795
seksualność

68
00:01:56,795 --> 00:01:57,469
i używki

69
00:01:57,469 --> 00:01:58,931
to tylko kilka przykładów

70
00:01:58,931 --> 00:02:00,346
impulsów i doświadczeń

71
00:02:00,346 --> 00:02:02,959
aktywujących ośrodek przyjemności.

72
00:02:02,959 --> 00:02:05,145
Jego nadmierna aktywacja

73
00:02:05,145 --> 00:02:08,435
rozpoczyna serię powikłań:

74
00:02:08,435 --> 00:02:09,268
utratę kontroli,

75
00:02:09,268 --> 00:02:10,199
zachcianki

76
00:02:10,199 --> 00:02:12,711
i zwiększoną tolerancja na cukier.

77
00:02:12,711 --> 00:02:14,963
Wróćmy do płatków śniadaniowych.

78
00:02:14,963 --> 00:02:17,069
Wędrują do żołądka

79
00:02:17,069 --> 00:02:18,912
i trafiają do jelit.

80
00:02:18,912 --> 00:02:19,949
A tam co?

81
00:02:19,949 --> 00:02:22,380
Inne receptory cukru.

82
00:02:22,380 --> 00:02:23,535
To nie są kubki smakowe,

83
00:02:23,535 --> 00:02:24,755
ale zawiadamiają mózg,

84
00:02:24,755 --> 00:02:26,587
że jesteś syty,

85
00:02:26,587 --> 00:02:28,709
albo że ma zwiększyć produkcję insuliny,

86
00:02:28,709 --> 00:02:31,003
żeby zaradzić nadwyżce cukru.

87
00:02:31,003 --> 00:02:32,428
Produktem przetargowym

88
00:02:32,428 --> 00:02:34,563
ośrodka przyjemności jest dopamina,

89
00:02:34,563 --> 00:02:37,153
neuroprzekaźnik chemiczny.

90
00:02:37,153 --> 00:02:39,684
Mózg zawiera wiele receptorów dopaminy

91
00:02:39,684 --> 00:02:41,840
i nie są one rozprowadzone równomiernie.

92
00:02:41,840 --> 00:02:44,648
W pewnych jego obszarach receptory
są bardziej zagęszczone

93
00:02:44,648 --> 00:02:46,312
i to one właśnie

94
00:02:46,312 --> 00:02:48,481
są częścią ośrodka przyjemności.

95
00:02:48,481 --> 00:02:49,767
Używki jak alkohol,

96
00:02:49,767 --> 00:02:50,436
nikotyna

97
00:02:50,436 --> 00:02:51,361
czy heroina

98
00:02:51,361 --> 00:02:53,366
powodują nadprodukcję dopaminy,

99
00:02:53,366 --> 00:02:56,449
powodując poszukiwanie
zaspokojenia potrzeby,

100
00:02:56,449 --> 00:02:58,645
innymi słowy uzależniają.

101
00:02:58,645 --> 00:03:01,071
Cukier też powoduje uwalnianie dopaminy,

102
00:03:01,071 --> 00:03:03,238
ale nie tak gwałtownie jak używki.

103
00:03:03,238 --> 00:03:06,400
Rzadko też występuje w potrawach
pobudzających dopaminę.

104
00:03:06,400 --> 00:03:08,652
Brokuły nie wywierają tego efektu,

105
00:03:08,652 --> 00:03:09,738
co może wyjaśniać,

106
00:03:09,738 --> 00:03:12,837
czemu tak trudno przekonać do nich dzieci.

107
00:03:12,837 --> 00:03:14,416
Mówiąc o zdrowej żywności,

108
00:03:14,416 --> 00:03:16,530
powiedzmy, że chcesz zaspokoić głód

109
00:03:16,530 --> 00:03:17,597
zdrowym posiłkiem.

110
00:03:17,597 --> 00:03:19,683
Poziom dopaminy wzrasta

111
00:03:19,683 --> 00:03:21,349
w ośrodku przyjemności.

112
00:03:21,349 --> 00:03:24,730
Jednak gdy spożywasz go regularnie,

113
00:03:24,730 --> 00:03:27,063
poziom dopaminy wzrasta wolniej,

114
00:03:27,063 --> 00:03:28,998
w końcu wyrównując się.

115
00:03:28,998 --> 00:03:30,643
To dlatego, że mózg

116
00:03:30,643 --> 00:03:33,077
rozwinął umiejętność rozpoznawania

117
00:03:33,077 --> 00:03:34,955
nowych i odmiennych smaków.

118
00:03:34,955 --> 00:03:35,900
Po co?

119
00:03:35,900 --> 00:03:37,070
Z dwóch powodów:

120
00:03:37,070 --> 00:03:39,444
by rozpoznać zepsuty produkt

121
00:03:39,444 --> 00:03:41,333
i by zachęcić do wzbogacania diety,

122
00:03:41,333 --> 00:03:43,570
co zwiększa szanse na otrzymanie

123
00:03:43,570 --> 00:03:45,876
wszystkich potrzebnych
składników odżywczych.

124
00:03:45,876 --> 00:03:48,141
A do tego niezbędna jest umiejętność

125
00:03:48,141 --> 00:03:50,339
rozpoznawania nowych produktów

126
00:03:50,339 --> 00:03:53,544
oraz chęć próbowania nowych potraw.

127
00:03:53,544 --> 00:03:55,505
Dlatego poziom dopaminy spada

128
00:03:55,505 --> 00:03:57,367
przy monotonnej diecie.

129
00:03:57,367 --> 00:03:58,966
Wróćmy do tego posiłku.

130
00:03:58,966 --> 00:04:00,423
Jakie procesy zachodzą,

131
00:04:00,423 --> 00:04:02,092
jeśli zastąpimy zdrowe danie

132
00:04:02,092 --> 00:04:04,307
słodyczami?

133
00:04:04,307 --> 00:04:05,840
Jeśli rzadko jesz słodycze

134
00:04:05,840 --> 00:04:07,339
albo jesz ich niewiele,

135
00:04:07,339 --> 00:04:09,973
efekt jest podobny
jak przy zdrowym posiłku.

136
00:04:09,973 --> 00:04:11,174
Jeśli jesz za dużo,

137
00:04:11,174 --> 00:04:13,726
poziom dopaminy nie wyrówna się.

138
00:04:13,726 --> 00:04:16,382
Spożywanie cukru nadal będzie pobudzać

139
00:04:16,382 --> 00:04:17,745
ośrodek przyjemności.

140
00:04:17,745 --> 00:04:21,153
W tym względzie cukier przypomina używkę.

141
00:04:21,153 --> 00:04:22,933
To główny powód, dla którego

142
00:04:22,933 --> 00:04:24,621
nie możemy mu się oprzeć.

143
00:04:24,621 --> 00:04:27,717
Pomyśl o różnych rodzajach cukru.

144
00:04:27,717 --> 00:04:29,150
Każdy jest inny,

145
00:04:29,150 --> 00:04:30,928
ale spożycie każdego cukru

146
00:04:30,928 --> 00:04:33,382
powoduje w mózgu efekt domino,

147
00:04:33,382 --> 00:04:35,289
włączając uczucie przyjemności.

148
00:04:35,289 --> 00:04:36,544
Częsty nadmiar

149
00:04:36,544 --> 00:04:38,720
może wymknąć się spod kontroli.

150
00:04:38,720 --> 00:04:40,922
Czyli przejadanie się cukrem

151
00:04:40,922 --> 00:04:42,975
może uzależnić mózg,

152
00:04:42,975 --> 00:04:46,178
ale sporadyczne ciastko
niczym nam nie grozi.