WEBVTT

00:00:06.825 --> 00:00:09.101
Zamislite tople, meke kolačiće,

00:00:09.101 --> 00:00:10.513
hrskave slatkiše,

00:00:10.513 --> 00:00:12.076
baršunaste kolače,

00:00:12.076 --> 00:00:14.354
kornete pune sladoleda.

00:00:14.694 --> 00:00:16.580
Ide li vam slina na usta?

00:00:16.580 --> 00:00:17.538
Želite li desert?

00:00:17.538 --> 00:00:18.293
Zašto?

00:00:18.843 --> 00:00:19.924
Što se događa u mozgu

00:00:19.924 --> 00:00:22.840
da čini slatku hranu tako neodoljivom?

NOTE Paragraph

00:00:23.510 --> 00:00:24.421
Šećer je općeniti termin

00:00:24.421 --> 00:00:26.549
koji se koristi 
za opisivanje vrste molekula

00:00:26.549 --> 00:00:28.427
koje nazivamo ugljikohidrati,

00:00:28.427 --> 00:00:31.278
i nalazi se u različitim hranama i pićima.

00:00:31.278 --> 00:00:34.212
Samo provjerite etikete 
slatkih proizvoda koje kupujete.

00:00:34.212 --> 00:00:34.913
Glukoza,

00:00:34.913 --> 00:00:35.695
fruktoza,

00:00:35.695 --> 00:00:36.627
saharoza,

00:00:36.627 --> 00:00:37.495
maltoza,

00:00:37.495 --> 00:00:38.265
laktoza,

00:00:38.265 --> 00:00:38.969
dekstroza,

00:00:38.979 --> 00:00:39.681
i škrob

00:00:39.681 --> 00:00:41.445
su sve vrste šećera.

00:00:41.445 --> 00:00:43.525
Također i kukuruzni sirup s puno fruktoze,

00:00:43.525 --> 00:00:44.309
voćni sok,

00:00:44.309 --> 00:00:45.294
sirovi šećer,

00:00:45.294 --> 00:00:46.521
i med.

00:00:46.521 --> 00:00:49.073
I šećer nije samo 
u slatkišima i desertima,

00:00:49.073 --> 00:00:51.138
dodaje se u umak od rajčice,

00:00:51.138 --> 00:00:51.846
jogurt,

00:00:51.846 --> 00:00:52.777
sušeno voće,

00:00:52.777 --> 00:00:53.856
vodu s okusom,

00:00:53.856 --> 00:00:55.510
ili energetske pločice.

NOTE Paragraph

00:00:55.510 --> 00:00:56.603
Pošto je šećer posvuda,

00:00:56.603 --> 00:00:58.026
važno je razumijeti

00:00:58.026 --> 00:00:59.706
kako utječe na mozak.

00:00:59.906 --> 00:01:02.225
Što se događa kad šećer dotakne jezik?

00:01:02.225 --> 00:01:03.528
I da li jedenje malo šećera

00:01:03.528 --> 00:01:05.230
čini da ga želite još?

NOTE Paragraph

00:01:05.480 --> 00:01:07.025
Pojedete pahuljice.

00:01:07.025 --> 00:01:08.276
Šećer koji sadrže

00:01:08.276 --> 00:01:10.528
aktivira receptore za slatko,

00:01:10.528 --> 00:01:12.770
dio okusnih pupoljaka na jeziku.

00:01:12.770 --> 00:01:15.771
Ovi receptori šalju signal 
u moždano deblo,

00:01:15.771 --> 00:01:17.375
i odande, razdvajaju se

00:01:17.375 --> 00:01:19.261
u mnoga područja velikog mozga,

00:01:19.261 --> 00:01:21.433
jedno od kojih je moždana kora.

00:01:21.813 --> 00:01:23.964
Različiti dijelovi moždane kore

00:01:23.964 --> 00:01:25.684
obrađuju različite okuse:

00:01:25.684 --> 00:01:26.399
gorko,

00:01:26.399 --> 00:01:27.115
slano,

00:01:27.115 --> 00:01:27.831
umami,

00:01:27.831 --> 00:01:29.593
i u našem slučaju, slatko.

00:01:29.823 --> 00:01:31.328
Odavde, signal aktivira

00:01:31.328 --> 00:01:33.250
sustav mozga za nagrađivanje.

00:01:33.440 --> 00:01:34.909
Ovaj sustav je serija

00:01:34.909 --> 00:01:37.125
kemijskih i električnih puteva

00:01:37.125 --> 00:01:39.749
preko nekoliko regija mozga.

00:01:39.749 --> 00:01:40.873
To je složena mreža,

00:01:40.873 --> 00:01:44.171
ali pomaže odgovoriti 
na podsvjesno pitanje:

00:01:44.171 --> 00:01:45.737
trebam li to ponoviti?

00:01:45.737 --> 00:01:47.513
Taj topli, meki osjećaj koji dobijete

00:01:47.513 --> 00:01:49.501
kada probate bakin čokoladni kolač

00:01:49.501 --> 00:01:51.415
To je naš sustav nagrađivanja koji kaže,

00:01:51.415 --> 00:01:52.753
"Mmm, da!"

00:01:52.753 --> 00:01:55.090
I ne aktivira ga samo hrana.

00:01:55.090 --> 00:01:55.895
Druženje,

00:01:55.895 --> 00:01:56.885
seksualno ponašanje,

00:01:56.885 --> 00:01:57.589
i droga

00:01:57.589 --> 00:01:58.931
samo su neki od primjera

00:01:58.931 --> 00:02:00.346
stvari i iskustava

00:02:00.346 --> 00:02:02.509
koji također aktiviraju 
sustav nagrađivanja.

00:02:02.959 --> 00:02:05.355
Ali pretjerana aktivacija
ovog sustava nagrađivanja

00:02:05.355 --> 00:02:08.195
pokreće seriju nesretnih događaja:

00:02:08.385 --> 00:02:09.268
gubitak kontrole,

00:02:09.268 --> 00:02:10.200
žudnju,

00:02:10.200 --> 00:02:12.711
i povećanu tolerancije na šećer.

NOTE Paragraph

00:02:12.711 --> 00:02:14.963
Vratimo se na naš griz pahuljica.

00:02:14.963 --> 00:02:17.069
Putuje dolje u naš trbuh,

00:02:17.069 --> 00:02:18.912
i konačno, do želuca.

00:02:18.912 --> 00:02:19.949
I znate li što?

00:02:19.949 --> 00:02:22.380
I ondje imamo receptore za šećer.

00:02:22.380 --> 00:02:23.415
Nisu okusni pupoljci,

00:02:23.415 --> 00:02:24.685
ali šalju signale

00:02:24.685 --> 00:02:26.587
koji govore mozgu da ste pojeli dovoljno

00:02:26.587 --> 00:02:28.879
ili da vam tijelo treba 
proizvesti više inzulina

00:02:28.879 --> 00:02:31.003
kako bi se nosilo sa šećerom koji jedete.

NOTE Paragraph

00:02:31.003 --> 00:02:32.428
Glavna deviza

00:02:32.428 --> 00:02:34.563
našeg sustava nagrađivanja je dopamin,

00:02:34.563 --> 00:02:37.153
važan kemijski ili neurotransmiter.

00:02:37.153 --> 00:02:39.684
Postoje mnogi receptori u velikom mozgu,

00:02:39.684 --> 00:02:41.840
no nisu jednako raspoređeni.

00:02:41.840 --> 00:02:44.648
Neka područja 
imaju gušće nakupine receptora,

00:02:44.648 --> 00:02:46.312
i ova žarišta dopamina

00:02:46.312 --> 00:02:48.481
su dio našeg sustava nagrađivanja.

00:02:48.481 --> 00:02:49.737
Opijati kao alkohol,

00:02:49.737 --> 00:02:50.466
nikotin,

00:02:50.466 --> 00:02:51.361
ili heroin

00:02:51.361 --> 00:02:53.366
šalju dopamin u pretjerane razine,

00:02:53.366 --> 00:02:56.449
što dovodi do toga da neki ljudi stalno
traže taj osjeća,

00:02:56.449 --> 00:02:58.645
drugim riječima, biti ovisan.

00:02:58.645 --> 00:03:01.071
Šećer također uzrokuje 
otpuštanje dopamina,

00:03:01.071 --> 00:03:03.238
no ne tako nasilno kao droge.

00:03:03.238 --> 00:03:06.400
I šećer je rijedak među hranama 
koje potiču dopamin.

00:03:06.400 --> 00:03:08.652
Brokula, na primjer, nema nikakav učinak,

00:03:08.652 --> 00:03:09.738
što također objašnjava

00:03:09.738 --> 00:03:12.377
zašto je teško natjerati
djecu da jedu povrće.

NOTE Paragraph

00:03:12.837 --> 00:03:14.416
Govoreći o zdravoj ishrani,

00:03:14.416 --> 00:03:15.620
recimo da ste gladni

00:03:15.620 --> 00:03:17.597
i želite pojesti uravnotežen obrok.

00:03:17.597 --> 00:03:19.683
Pojedete, i razine dopamina skoče

00:03:19.683 --> 00:03:21.349
u sustavu nagrađivanja.

00:03:21.349 --> 00:03:24.730
Ali ako jedete isto jelo 
puno dana za redom,

00:03:24.730 --> 00:03:27.063
razine dopamina će se dizati 
sve manje i manje,

00:03:27.063 --> 00:03:28.758
na kraju se izjednačavajući.

00:03:28.758 --> 00:03:30.983
To je zbog toga što je 
kada je u pitanju hrana

00:03:30.983 --> 00:03:33.077
mozak razvijen da posebno pazi

00:03:33.077 --> 00:03:34.815
na nove okuse.

00:03:35.185 --> 00:03:35.900
Zašto?

00:03:36.080 --> 00:03:37.070
Dva razloga:

00:03:37.070 --> 00:03:39.444
prvi da registrira pokvarenu hranu,

00:03:39.444 --> 00:03:41.731
i drugi , što je raznolikija

00:03:41.731 --> 00:03:42.753
naša ishrana,

00:03:42.753 --> 00:03:43.840
izglednije je da ćemo

00:03:43.840 --> 00:03:45.746
dobiti sva potrebna hraniva.

00:03:45.746 --> 00:03:47.251
Kako bi se održala raznolikost,

00:03:47.251 --> 00:03:49.663
moramo moći prepoznati novu hranu,

00:03:49.663 --> 00:03:50.839
i što je bitnije,

00:03:50.839 --> 00:03:53.424
moramo htjeti opet jesti novu hranu.

00:03:53.754 --> 00:03:55.505
I zato dopamin pada

00:03:55.505 --> 00:03:57.367
kada hrana postane dosadna.

NOTE Paragraph

00:03:57.367 --> 00:03:58.966
Vratimo se na to jelo.

00:03:58.966 --> 00:04:00.423
Što se događa ako umjesto

00:04:00.423 --> 00:04:02.092
zdravih, uravnoteženih jela,

00:04:02.092 --> 00:04:04.307
pojedete hranu punu šećera?

00:04:04.307 --> 00:04:05.840
Ako rijetko jedete šećer

00:04:05.840 --> 00:04:07.339
ili ne jedete puno odjednom,

00:04:07.339 --> 00:04:09.973
učinak je jednak onom 
uravnoteženog obroka.

00:04:09.973 --> 00:04:11.174
Ali ako jedete previše,

00:04:11.174 --> 00:04:13.726
razina dopamina se ne smanji.

00:04:13.726 --> 00:04:15.493
Drugim riječima, jesti puno šećera

00:04:15.493 --> 00:04:17.745
stvarat će osjećaj nagrađivanja.

00:04:17.745 --> 00:04:20.633
Na ovaj način šećer je pomalo kao droga.

00:04:20.633 --> 00:04:23.273
To je jedan razlog zbog kojeg 
se ljudi doimaju ovisnima

00:04:23.273 --> 00:04:24.621
o slatkoj hrani.

NOTE Paragraph

00:04:24.621 --> 00:04:27.267
Razmislite o svakoj vrsti šećera.

00:04:27.267 --> 00:04:28.740
Svaka je jedinstvena,

00:04:28.740 --> 00:04:30.928
ali svaki puta kada konzumiramo šećer,

00:04:30.928 --> 00:04:33.382
on pokreće domino efekt u mozgu

00:04:33.382 --> 00:04:35.289
koji aktivira osjećaj nagrađivanja.

00:04:35.289 --> 00:04:36.544
Previše, prečesto,

00:04:36.544 --> 00:04:38.720
i stvari mogu biti preopterećene.

00:04:38.720 --> 00:04:40.922
Pa, pretjerano konzumiranje šećera

00:04:40.922 --> 00:04:43.375
može imati učinke koji izazivaju ovisnost
na mozak,

00:04:43.375 --> 00:04:45.938
ali komad kolača tu i tamo neće škoditi.