1
00:00:06,825 --> 00:00:09,101
Zamislite tople, meke kolačiće,

2
00:00:09,101 --> 00:00:10,513
hrskave slatkiše,

3
00:00:10,513 --> 00:00:12,076
baršunaste kolače,

4
00:00:12,076 --> 00:00:14,354
kornete pune sladoleda.

5
00:00:14,694 --> 00:00:16,580
Ide li vam slina na usta?

6
00:00:16,580 --> 00:00:17,538
Želite li desert?

7
00:00:17,538 --> 00:00:18,293
Zašto?

8
00:00:18,843 --> 00:00:19,924
Što se događa u mozgu

9
00:00:19,924 --> 00:00:22,840
da čini slatku hranu tako neodoljivom?

10
00:00:23,510 --> 00:00:24,421
Šećer je općeniti termin

11
00:00:24,421 --> 00:00:26,549
koji se koristi 
za opisivanje vrste molekula

12
00:00:26,549 --> 00:00:28,427
koje nazivamo ugljikohidrati,

13
00:00:28,427 --> 00:00:31,278
i nalazi se u različitim hranama i pićima.

14
00:00:31,278 --> 00:00:34,212
Samo provjerite etikete 
slatkih proizvoda koje kupujete.

15
00:00:34,212 --> 00:00:34,913
Glukoza,

16
00:00:34,913 --> 00:00:35,695
fruktoza,

17
00:00:35,695 --> 00:00:36,627
saharoza,

18
00:00:36,627 --> 00:00:37,495
maltoza,

19
00:00:37,495 --> 00:00:38,265
laktoza,

20
00:00:38,265 --> 00:00:38,969
dekstroza,

21
00:00:38,979 --> 00:00:39,681
i škrob

22
00:00:39,681 --> 00:00:41,445
su sve vrste šećera.

23
00:00:41,445 --> 00:00:43,525
Također i kukuruzni sirup s puno fruktoze,

24
00:00:43,525 --> 00:00:44,309
voćni sok,

25
00:00:44,309 --> 00:00:45,294
sirovi šećer,

26
00:00:45,294 --> 00:00:46,521
i med.

27
00:00:46,521 --> 00:00:49,073
I šećer nije samo 
u slatkišima i desertima,

28
00:00:49,073 --> 00:00:51,138
dodaje se u umak od rajčice,

29
00:00:51,138 --> 00:00:51,846
jogurt,

30
00:00:51,846 --> 00:00:52,777
sušeno voće,

31
00:00:52,777 --> 00:00:53,856
vodu s okusom,

32
00:00:53,856 --> 00:00:55,510
ili energetske pločice.

33
00:00:55,510 --> 00:00:56,603
Pošto je šećer posvuda,

34
00:00:56,603 --> 00:00:58,026
važno je razumijeti

35
00:00:58,026 --> 00:00:59,706
kako utječe na mozak.

36
00:00:59,906 --> 00:01:02,225
Što se događa kad šećer dotakne jezik?

37
00:01:02,225 --> 00:01:03,528
I da li jedenje malo šećera

38
00:01:03,528 --> 00:01:05,230
čini da ga želite još?

39
00:01:05,480 --> 00:01:07,025
Pojedete pahuljice.

40
00:01:07,025 --> 00:01:08,276
Šećer koji sadrže

41
00:01:08,276 --> 00:01:10,528
aktivira receptore za slatko,

42
00:01:10,528 --> 00:01:12,770
dio okusnih pupoljaka na jeziku.

43
00:01:12,770 --> 00:01:15,771
Ovi receptori šalju signal 
u moždano deblo,

44
00:01:15,771 --> 00:01:17,375
i odande, razdvajaju se

45
00:01:17,375 --> 00:01:19,261
u mnoga područja velikog mozga,

46
00:01:19,261 --> 00:01:21,433
jedno od kojih je moždana kora.

47
00:01:21,813 --> 00:01:23,964
Različiti dijelovi moždane kore

48
00:01:23,964 --> 00:01:25,684
obrađuju različite okuse:

49
00:01:25,684 --> 00:01:26,399
gorko,

50
00:01:26,399 --> 00:01:27,115
slano,

51
00:01:27,115 --> 00:01:27,831
umami,

52
00:01:27,831 --> 00:01:29,593
i u našem slučaju, slatko.

53
00:01:29,823 --> 00:01:31,328
Odavde, signal aktivira

54
00:01:31,328 --> 00:01:33,250
sustav mozga za nagrađivanje.

55
00:01:33,440 --> 00:01:34,909
Ovaj sustav je serija

56
00:01:34,909 --> 00:01:37,125
kemijskih i električnih puteva

57
00:01:37,125 --> 00:01:39,749
preko nekoliko regija mozga.

58
00:01:39,749 --> 00:01:40,873
To je složena mreža,

59
00:01:40,873 --> 00:01:44,171
ali pomaže odgovoriti 
na podsvjesno pitanje:

60
00:01:44,171 --> 00:01:45,737
trebam li to ponoviti?

61
00:01:45,737 --> 00:01:47,513
Taj topli, meki osjećaj koji dobijete

62
00:01:47,513 --> 00:01:49,501
kada probate bakin čokoladni kolač

63
00:01:49,501 --> 00:01:51,415
To je naš sustav nagrađivanja koji kaže,

64
00:01:51,415 --> 00:01:52,753
"Mmm, da!"

65
00:01:52,753 --> 00:01:55,090
I ne aktivira ga samo hrana.

66
00:01:55,090 --> 00:01:55,895
Druženje,

67
00:01:55,895 --> 00:01:56,885
seksualno ponašanje,

68
00:01:56,885 --> 00:01:57,589
i droga

69
00:01:57,589 --> 00:01:58,931
samo su neki od primjera

70
00:01:58,931 --> 00:02:00,346
stvari i iskustava

71
00:02:00,346 --> 00:02:02,509
koji također aktiviraju 
sustav nagrađivanja.

72
00:02:02,959 --> 00:02:05,355
Ali pretjerana aktivacija
ovog sustava nagrađivanja

73
00:02:05,355 --> 00:02:08,195
pokreće seriju nesretnih događaja:

74
00:02:08,385 --> 00:02:09,268
gubitak kontrole,

75
00:02:09,268 --> 00:02:10,200
žudnju,

76
00:02:10,200 --> 00:02:12,711
i povećanu tolerancije na šećer.

77
00:02:12,711 --> 00:02:14,963
Vratimo se na naš griz pahuljica.

78
00:02:14,963 --> 00:02:17,069
Putuje dolje u naš trbuh,

79
00:02:17,069 --> 00:02:18,912
i konačno, do želuca.

80
00:02:18,912 --> 00:02:19,949
I znate li što?

81
00:02:19,949 --> 00:02:22,380
I ondje imamo receptore za šećer.

82
00:02:22,380 --> 00:02:23,415
Nisu okusni pupoljci,

83
00:02:23,415 --> 00:02:24,685
ali šalju signale

84
00:02:24,685 --> 00:02:26,587
koji govore mozgu da ste pojeli dovoljno

85
00:02:26,587 --> 00:02:28,879
ili da vam tijelo treba 
proizvesti više inzulina

86
00:02:28,879 --> 00:02:31,003
kako bi se nosilo sa šećerom koji jedete.

87
00:02:31,003 --> 00:02:32,428
Glavna deviza

88
00:02:32,428 --> 00:02:34,563
našeg sustava nagrađivanja je dopamin,

89
00:02:34,563 --> 00:02:37,153
važan kemijski ili neurotransmiter.

90
00:02:37,153 --> 00:02:39,684
Postoje mnogi receptori u velikom mozgu,

91
00:02:39,684 --> 00:02:41,840
no nisu jednako raspoređeni.

92
00:02:41,840 --> 00:02:44,648
Neka područja 
imaju gušće nakupine receptora,

93
00:02:44,648 --> 00:02:46,312
i ova žarišta dopamina

94
00:02:46,312 --> 00:02:48,481
su dio našeg sustava nagrađivanja.

95
00:02:48,481 --> 00:02:49,737
Opijati kao alkohol,

96
00:02:49,737 --> 00:02:50,466
nikotin,

97
00:02:50,466 --> 00:02:51,361
ili heroin

98
00:02:51,361 --> 00:02:53,366
šalju dopamin u pretjerane razine,

99
00:02:53,366 --> 00:02:56,449
što dovodi do toga da neki ljudi stalno
traže taj osjeća,

100
00:02:56,449 --> 00:02:58,645
drugim riječima, biti ovisan.

101
00:02:58,645 --> 00:03:01,071
Šećer također uzrokuje 
otpuštanje dopamina,

102
00:03:01,071 --> 00:03:03,238
no ne tako nasilno kao droge.

103
00:03:03,238 --> 00:03:06,400
I šećer je rijedak među hranama 
koje potiču dopamin.

104
00:03:06,400 --> 00:03:08,652
Brokula, na primjer, nema nikakav učinak,

105
00:03:08,652 --> 00:03:09,738
što također objašnjava

106
00:03:09,738 --> 00:03:12,377
zašto je teško natjerati
djecu da jedu povrće.

107
00:03:12,837 --> 00:03:14,416
Govoreći o zdravoj ishrani,

108
00:03:14,416 --> 00:03:15,620
recimo da ste gladni

109
00:03:15,620 --> 00:03:17,597
i želite pojesti uravnotežen obrok.

110
00:03:17,597 --> 00:03:19,683
Pojedete, i razine dopamina skoče

111
00:03:19,683 --> 00:03:21,349
u sustavu nagrađivanja.

112
00:03:21,349 --> 00:03:24,730
Ali ako jedete isto jelo 
puno dana za redom,

113
00:03:24,730 --> 00:03:27,063
razine dopamina će se dizati 
sve manje i manje,

114
00:03:27,063 --> 00:03:28,758
na kraju se izjednačavajući.

115
00:03:28,758 --> 00:03:30,983
To je zbog toga što je 
kada je u pitanju hrana

116
00:03:30,983 --> 00:03:33,077
mozak razvijen da posebno pazi

117
00:03:33,077 --> 00:03:34,815
na nove okuse.

118
00:03:35,185 --> 00:03:35,900
Zašto?

119
00:03:36,080 --> 00:03:37,070
Dva razloga:

120
00:03:37,070 --> 00:03:39,444
prvi da registrira pokvarenu hranu,

121
00:03:39,444 --> 00:03:41,731
i drugi , što je raznolikija

122
00:03:41,731 --> 00:03:42,753
naša ishrana,

123
00:03:42,753 --> 00:03:43,840
izglednije je da ćemo

124
00:03:43,840 --> 00:03:45,746
dobiti sva potrebna hraniva.

125
00:03:45,746 --> 00:03:47,251
Kako bi se održala raznolikost,

126
00:03:47,251 --> 00:03:49,663
moramo moći prepoznati novu hranu,

127
00:03:49,663 --> 00:03:50,839
i što je bitnije,

128
00:03:50,839 --> 00:03:53,424
moramo htjeti opet jesti novu hranu.

129
00:03:53,754 --> 00:03:55,505
I zato dopamin pada

130
00:03:55,505 --> 00:03:57,367
kada hrana postane dosadna.

131
00:03:57,367 --> 00:03:58,966
Vratimo se na to jelo.

132
00:03:58,966 --> 00:04:00,423
Što se događa ako umjesto

133
00:04:00,423 --> 00:04:02,092
zdravih, uravnoteženih jela,

134
00:04:02,092 --> 00:04:04,307
pojedete hranu punu šećera?

135
00:04:04,307 --> 00:04:05,840
Ako rijetko jedete šećer

136
00:04:05,840 --> 00:04:07,339
ili ne jedete puno odjednom,

137
00:04:07,339 --> 00:04:09,973
učinak je jednak onom 
uravnoteženog obroka.

138
00:04:09,973 --> 00:04:11,174
Ali ako jedete previše,

139
00:04:11,174 --> 00:04:13,726
razina dopamina se ne smanji.

140
00:04:13,726 --> 00:04:15,493
Drugim riječima, jesti puno šećera

141
00:04:15,493 --> 00:04:17,745
stvarat će osjećaj nagrađivanja.

142
00:04:17,745 --> 00:04:20,633
Na ovaj način šećer je pomalo kao droga.

143
00:04:20,633 --> 00:04:23,273
To je jedan razlog zbog kojeg 
se ljudi doimaju ovisnima

144
00:04:23,273 --> 00:04:24,621
o slatkoj hrani.

145
00:04:24,621 --> 00:04:27,267
Razmislite o svakoj vrsti šećera.

146
00:04:27,267 --> 00:04:28,740
Svaka je jedinstvena,

147
00:04:28,740 --> 00:04:30,928
ali svaki puta kada konzumiramo šećer,

148
00:04:30,928 --> 00:04:33,382
on pokreće domino efekt u mozgu

149
00:04:33,382 --> 00:04:35,289
koji aktivira osjećaj nagrađivanja.

150
00:04:35,289 --> 00:04:36,544
Previše, prečesto,

151
00:04:36,544 --> 00:04:38,720
i stvari mogu biti preopterećene.

152
00:04:38,720 --> 00:04:40,922
Pa, pretjerano konzumiranje šećera

153
00:04:40,922 --> 00:04:43,375
može imati učinke koji izazivaju ovisnost
na mozak,

154
00:04:43,375 --> 00:04:45,938
ali komad kolača tu i tamo neće škoditi.