1
00:00:01,072 --> 00:00:07,921
We wspaniałej książce: "Mały Książę"

2
00:00:07,921 --> 00:00:13,468
znajduje się następująca sentencja:

3
00:00:15,881 --> 00:00:20,729
"Dobrze widzi się tylko sercem.

4
00:00:21,673 --> 00:00:25,336
Najważniejsze jest niewidoczne dla oczu".

5
00:00:26,355 --> 00:00:31,954
Choć autor napisał te słowa,
siedząc na wygodnym krześle,

6
00:00:31,978 --> 00:00:35,871
gdzieś w Stanach Zjednoczonych,

7
00:00:35,895 --> 00:00:38,442
ja doświadczyłem ich

8
00:00:38,466 --> 00:00:42,053
kilometry dalej,
w ohydnym, brudnym baraku,

9
00:00:42,077 --> 00:00:45,019
w obozie zagłady w Polsce.

10
00:00:45,979 --> 00:00:52,637
Nie liczy się cena czy wielkość prezentu,

11
00:00:52,661 --> 00:00:55,780
a to, co on dla ciebie znaczy.

12
00:00:56,835 --> 00:00:59,096
Gdy miałem sześć lat,

13
00:00:59,124 --> 00:01:03,887
wraz z matką, ojcem i siostrą

14
00:01:03,907 --> 00:01:08,347
opuściliśmy antysemickie Niemcy
i pojechaliśmy do Jugosławii.

15
00:01:09,204 --> 00:01:13,196
Spędziliśmy tam siedem szczęśliwych lat,

16
00:01:13,220 --> 00:01:16,672
po czym Niemcy najechały na Jugosławię.

17
00:01:16,696 --> 00:01:20,155
Znowu byliśmy prześladowani

18
00:01:20,179 --> 00:01:22,139
i musiałem się ukrywać.

19
00:01:22,163 --> 00:01:25,004
Ukrywałem się jakieś dwa lata

20
00:01:25,028 --> 00:01:29,482
z parą, która pracowała dla ruchu oporu.

21
00:01:29,506 --> 00:01:33,212
Wywoływałem i powiększałem zdjęcia.

22
00:01:34,633 --> 00:01:39,045
Pewnego dnia, gdy miałem 15 lat,

23
00:01:39,069 --> 00:01:41,954
zostałem aresztowany przez gestapo

24
00:01:41,978 --> 00:01:44,601
i pobity.

25
00:01:44,625 --> 00:01:47,826
Po dwóch miesiącach
ciągania po różnych więzieniach

26
00:01:47,850 --> 00:01:51,603
w końcu znalazłem się

27
00:01:51,627 --> 00:01:57,942
w 150-letniej fortecy w Czechosłowacji,

28
00:01:57,966 --> 00:02:02,339
którą naziści przerobili
na obóz koncentracyjny.

29
00:02:03,522 --> 00:02:05,386
Spędziłem tam 10 miesięcy.

30
00:02:05,752 --> 00:02:07,774
Układałem tory,

31
00:02:07,798 --> 00:02:10,490
tępiłem szkodniki,

32
00:02:10,514 --> 00:02:12,077
plotłem kosze,

33
00:02:12,101 --> 00:02:13,307
a po 10 miesiącach

34
00:02:13,331 --> 00:02:18,823
około dwa tysiące z nas załadowano
do wagonów do przewozu bydła,

35
00:02:18,847 --> 00:02:22,410
zasunięto drzwi i wywieziono na wschód.

36
00:02:23,649 --> 00:02:26,206
Po trzech dniach podróży

37
00:02:26,230 --> 00:02:28,117
wyładowano nas,

38
00:02:28,141 --> 00:02:31,887
śmierdzących moczem i kałem,

39
00:02:31,911 --> 00:02:36,855
w obozie zagłady Auschwitz.

40
00:02:36,879 --> 00:02:38,634
Do tamtego momentu

41
00:02:38,658 --> 00:02:42,434
zamordowano w nim ponad milion ludzi,

42
00:02:42,458 --> 00:02:47,101
których posłano do nieba przez komin.

43
00:02:48,379 --> 00:02:52,133
Po przyjeździe wszystko nam odebrano,

44
00:02:52,157 --> 00:02:54,188
cokolwiek by to nie było,

45
00:02:54,212 --> 00:02:57,561
wręczono pasiaki,

46
00:02:57,585 --> 00:03:01,363
wytatuowano numer na ręce

47
00:03:01,387 --> 00:03:04,545
i poinformowano,

48
00:03:04,569 --> 00:03:08,601
że spędzimy tu dokładnie sześć miesięcy.

49
00:03:09,712 --> 00:03:12,537
Po tym czasie opuścimy obóz.

50
00:03:13,323 --> 00:03:14,657
Przez komin.

51
00:03:16,617 --> 00:03:19,759
Byliśmy przypisani do różnych baraków.

52
00:03:20,490 --> 00:03:25,363
Były w nich drewniane łóżka piętrowe,

53
00:03:25,387 --> 00:03:28,117
po sześć osób na poziom.

54
00:03:28,141 --> 00:03:33,152
Troje spało w jednym kierunku,
a troje w drugim,

55
00:03:33,176 --> 00:03:35,776
więc jak by nie było,

56
00:03:35,800 --> 00:03:38,733
zawsze czyjeś stopy
były przy twojej twarzy.

57
00:03:40,188 --> 00:03:45,395
Mężczyzna obok mnie
był przemiłym dżentelmenem

58
00:03:45,419 --> 00:03:50,243
i przedstawił się jako pan Herbert Levine.

59
00:03:51,665 --> 00:03:55,100
Pan Levine był dla mnie miły i uprzejmy.

60
00:03:55,719 --> 00:03:59,711
Pewnego dnia, gdy wróciłem z robót,

61
00:03:59,735 --> 00:04:01,544
wspiąłem się

62
00:04:01,568 --> 00:04:05,522
na szczyt trzypiętrowego łóżka,

63
00:04:05,546 --> 00:04:09,124
a tam siedział pan Levine
z talią kart w rękach,

64
00:04:10,633 --> 00:04:12,833
które tasował.

65
00:04:13,149 --> 00:04:15,013
Nie mogłem pojąć,

66
00:04:15,037 --> 00:04:18,149
skąd wziął karty w Auschwitz,

67
00:04:18,173 --> 00:04:21,424
bo to jak znalezienie goryla w łazience.

68
00:04:21,448 --> 00:04:22,449
(Śmiech)

69
00:04:22,473 --> 00:04:24,410
"Skąd on się tu wziął?"

70
00:04:24,434 --> 00:04:27,752
Pan Levine odwrócił się do mnie,

71
00:04:27,776 --> 00:04:32,744
podsunął talię i powiedział:
"Wybierz kartę".

72
00:04:33,347 --> 00:04:34,801
Wybrałem więc kartę,

73
00:04:34,825 --> 00:04:37,292
a on wykonał dla mnie sztuczkę.

74
00:04:37,752 --> 00:04:39,285
Dokonał cudu.

75
00:04:40,196 --> 00:04:43,252
Nigdy wcześniej nie widziałem
sztuczki karcianej,

76
00:04:43,276 --> 00:04:47,188
a mężczyzna, który to potrafił,
siedział tuż obok mnie.

77
00:04:48,466 --> 00:04:52,029
Co więcej, pan Levine
zrobił coś niesłychanego.

78
00:04:53,215 --> 00:04:56,262
Wyjaśnił mi tę sztuczkę.

79
00:04:57,025 --> 00:05:00,667
Zapamiętałem każde słowo,

80
00:05:01,199 --> 00:05:03,493
jakby zostało wypalone w moim mózgu,

81
00:05:03,517 --> 00:05:06,371
i od tamtego momentu

82
00:05:06,395 --> 00:05:09,989
ćwiczyłem tę sztuczkę każdego dnia.

83
00:05:11,483 --> 00:05:13,609
Robiłem to pomimo braku kart.

84
00:05:15,689 --> 00:05:18,030
Po prostu ćwiczyłem.

85
00:05:19,586 --> 00:05:23,456
Jakieś trzy tygodnie później

86
00:05:25,029 --> 00:05:29,663
niemal wszystkich,
poza kilkomaset osobami,

87
00:05:29,687 --> 00:05:32,750
wysłano do komór gazowych.

88
00:05:33,601 --> 00:05:38,363
Mnie przeniesiono do innego obozu,
w którym pracowałem w stajni,

89
00:05:38,387 --> 00:05:42,451
a w styczniu 1945 roku,

90
00:05:42,475 --> 00:05:47,459
po natarciu Rosjan,

91
00:05:47,483 --> 00:05:51,426
60 tysięcy z nas wyruszyło
na marsz śmierci.

92
00:05:52,537 --> 00:05:57,252
Szliśmy tak przez trzy dni

93
00:05:57,276 --> 00:06:00,034
w środku zimy,

94
00:06:00,058 --> 00:06:03,600
a gdy już dotarliśmy
do bocznicy kolejowej,

95
00:06:03,624 --> 00:06:05,910
z 60 tysięcy ludzi,

96
00:06:05,934 --> 00:06:08,306
15 tysięcy zmarło.

97
00:06:08,791 --> 00:06:12,696
Pozostałych załadowano
do otwartych wagonów

98
00:06:12,720 --> 00:06:19,299
i w ciągu czterech dni
przewieziono nas z Polski do Austrii.

99
00:06:20,077 --> 00:06:22,729
Znaleźliśmy się w obozie śmierci,

100
00:06:22,753 --> 00:06:26,268
w obozie koncentracyjnym Mauthausen,

101
00:06:26,292 --> 00:06:29,096
który też wyglądał jak forteca.

102
00:06:29,827 --> 00:06:35,462
Żołnierze SS nas porzucili,

103
00:06:35,486 --> 00:06:37,326
nie mieliśmy jedzenia,

104
00:06:37,350 --> 00:06:40,743
a wokół leżały tysiące ciał.

105
00:06:41,432 --> 00:06:44,839
Przez trzy dni spałem
obok martwego mężczyzny,

106
00:06:44,863 --> 00:06:48,996
tylko po to, żeby dostać
jego małą porcję spleśniałego chleba.

107
00:06:49,455 --> 00:06:54,821
Dwa dni przed końcem wojny, piątego maja,

108
00:06:54,845 --> 00:06:57,754
wyzwoliły nas amerykańskie wojska.

109
00:06:58,941 --> 00:07:02,276
Miałem wtedy 17 lat

110
00:07:02,300 --> 00:07:05,021
i ważyłem 29 kilogramów.

111
00:07:06,014 --> 00:07:08,958
Autostopem przedostałem się do Jugosławii.

112
00:07:08,982 --> 00:07:10,887
Gdy dojechałem na miejsce,

113
00:07:10,911 --> 00:07:13,045
panował tam komunizm,

114
00:07:13,069 --> 00:07:14,804
nie miałem ani rodziny,

115
00:07:14,828 --> 00:07:16,984
ani przyjaciół.

116
00:07:17,008 --> 00:07:19,405
Mieszkałem tam przez dwa lata,

117
00:07:19,429 --> 00:07:23,421
po czym udało mi się uciec do Anglii.

118
00:07:23,445 --> 00:07:24,746
Gdy tam przyjechałem,

119
00:07:24,770 --> 00:07:26,847
nie umiałem mówić po angielsku,

120
00:07:26,871 --> 00:07:30,085
nie miałem wykształcenia
ani żadnych umiejętności.

121
00:07:31,331 --> 00:07:33,101
Podjąłem pracę

122
00:07:33,125 --> 00:07:36,617
i po około roku od przyjazdu

123
00:07:36,641 --> 00:07:39,132
kupiłem sobie talię kart.

124
00:07:39,498 --> 00:07:41,791
Po raz pierwszy w życiu

125
00:07:42,815 --> 00:07:46,014
wykonałem sztuczkę,

126
00:07:46,038 --> 00:07:51,906
którą zobaczyłem
na łóżku piętrowym w Auschwitz.

127
00:07:52,593 --> 00:07:53,989
Udało się.

128
00:07:54,013 --> 00:07:55,522
Wszystko pięknie się udało.

129
00:07:55,546 --> 00:07:57,466
Pokazałem ją paru znajomym

130
00:07:57,490 --> 00:07:58,690
i byli zachwyceni.

131
00:07:59,546 --> 00:08:04,122
Poszedłem do sklepu dla iluzjonistów
i kupiłem więcej rekwizytów.

132
00:08:04,146 --> 00:08:05,812
Pokazałem sztuczki znajomym.

133
00:08:05,836 --> 00:08:08,106
Potem kupiłem jeszcze więcej rekwizytów

134
00:08:08,130 --> 00:08:10,138
i zaprezentowałem nowe sztuczki.

135
00:08:10,162 --> 00:08:14,032
Kupiłem parę książek dla iluzjonistów,
a potem jeszcze kilka.

136
00:08:15,242 --> 00:08:18,187
Granica między hobby a obsesją

137
00:08:18,211 --> 00:08:21,583
jest niezwykle cienka.

138
00:08:21,607 --> 00:08:23,695
(Śmiech)

139
00:08:23,719 --> 00:08:27,101
Wziąłem ślub

140
00:08:27,125 --> 00:08:30,424
i przyjechałem do Stanów Zjednoczonych.

141
00:08:30,448 --> 00:08:34,734
Dostałem pracę, gdzie wymagano ode mnie

142
00:08:34,758 --> 00:08:39,829
umiejętności rozmawiania z ludźmi.

143
00:08:39,853 --> 00:08:42,630
Bardzo dobrze sobie z tym radziłem.

144
00:08:43,226 --> 00:08:47,276
25 lat temu przeszedłem na emeryturę

145
00:08:47,300 --> 00:08:49,566
i zacząłem wygłaszać prelekcje w szkołach.

146
00:08:51,236 --> 00:08:56,212
Mogłem to robić tylko dlatego,

147
00:08:56,236 --> 00:09:00,704
że bardzo przyjazny człowiek

148
00:09:00,728 --> 00:09:05,966
pokazał przerażonemu dziecku
sztuczkę karcianą

149
00:09:05,990 --> 00:09:08,685
w obozie koncentracyjnym.

150
00:09:09,058 --> 00:09:13,177
Ten człowiek, pan Levine,

151
00:09:13,201 --> 00:09:15,708
był profesjonalnym iluzjonistą.

152
00:09:16,137 --> 00:09:17,573
Pracował w Niemczech,

153
00:09:17,597 --> 00:09:22,651
a gdy przyjechał do Auschwitz,
SS wiedziało, kim jest,

154
00:09:22,675 --> 00:09:25,840
więc dali mu karty,

155
00:09:25,864 --> 00:09:27,618
sznurek,

156
00:09:27,642 --> 00:09:29,291
kości do gry,

157
00:09:29,315 --> 00:09:31,188
żeby zabawiał ich magią.

158
00:09:32,355 --> 00:09:34,822
Kilku z nich też nauczył sztuczek.

159
00:09:35,125 --> 00:09:36,451
Przeżył wojnę,

160
00:09:36,475 --> 00:09:39,490
ale jego żona i syn zginęli.

161
00:09:40,125 --> 00:09:44,823
Przyjechał do USA,
występował na wielu scenach,

162
00:09:44,847 --> 00:09:48,109
ale już nigdy go nie spotkałem.

163
00:09:48,998 --> 00:09:53,180
Sztuczka, którą mi pokazał, została ze mną

164
00:09:53,204 --> 00:09:56,529
i dzięki niej mogłem jeździć po szkołach,

165
00:09:56,553 --> 00:10:01,532
aby uczynić ten świat odrobinę lepszym.

166
00:10:02,446 --> 00:10:08,850
Jeśli kiedykolwiek poznacie kogoś,
kto potrzebuje pomocy,

167
00:10:09,756 --> 00:10:13,268
jeśli znacie kogoś, kto się boi,

168
00:10:13,292 --> 00:10:14,601
bądźcie dla nich mili.

169
00:10:16,165 --> 00:10:19,418
Spróbujcie doradzić,

170
00:10:19,442 --> 00:10:21,498
przytulcie,

171
00:10:21,522 --> 00:10:23,772
nauczcie sztuczki karcianej.

172
00:10:25,538 --> 00:10:27,918
Cokolwiek zrobicie,

173
00:10:27,942 --> 00:10:30,712
da im to nadzieję.

174
00:10:32,354 --> 00:10:34,674
A jeśli zrobicie to we właściwym momencie,

175
00:10:35,879 --> 00:10:37,736
uraduje to ich serca

176
00:10:37,760 --> 00:10:42,873
i pozostanie z nimi na całe życie.

177
00:10:42,897 --> 00:10:44,048
Dziękuję.

178
00:10:44,072 --> 00:10:47,780
(Brawa)