1
00:00:03,570 --> 00:00:06,570
Pravednost Michael Sandel

2
00:00:06,510 --> 00:00:11,850
Ima li život cijenu?

3
00:00:32,850 --> 00:00:35,290
Prošli puta diskutirali smo o
slučaju Karljica protiv Dudleya i Stephensa,

4
00:00:35,290 --> 00:00:39,400


5
00:00:39,400 --> 00:00:45,970
slučaj u čamcu za spasavanje,
slučaj kanibalizma na moru,

6
00:00:45,970 --> 00:00:48,420
i s imajući na umu argumente
slučaja čamca za spasavanje,

7
00:00:48,420 --> 00:00:49,369


8
00:00:49,369 --> 00:00:53,750
argumente za i protiv onoga
što su učinili Dudley i Stephens,

9
00:00:53,750 --> 00:00:56,890


10
00:00:56,890 --> 00:00:58,480
vratimo se na utilitarističku filozofiju
Jeremya Benthama.

11
00:00:58,480 --> 00:01:02,059


12
00:01:02,060 --> 00:01:06,130
Bentham je rođen u Engleskoj 1748.,

13
00:01:06,130 --> 00:01:09,740
sa 12 godina pohađao je Oxford,
sa 15 se upisao na pravni fakultet.

14
00:01:09,740 --> 00:01:15,060
Sa 19 primljen je u Odvjetničku komoru,
ali nikada se nije bavio pravom,

15
00:01:15,060 --> 00:01:17,470
umjesto toga posvetio je život
filozofiji prava i filozofiji morala.

16
00:01:17,470 --> 00:01:19,920


17
00:01:19,920 --> 00:01:22,170


18
00:01:22,170 --> 00:01:27,690
Prošli puta počeli smo razmatrati
Benthamovu verziju utilitarizma.

19
00:01:27,690 --> 00:01:28,810
Glavna ideja, sažeto sročena,
je ova:

20
00:01:28,810 --> 00:01:32,870
najviši princip morala,
bilo osobnog ili političkog morala,

21
00:01:32,870 --> 00:01:35,750


22
00:01:35,750 --> 00:01:38,909


23
00:01:38,909 --> 00:01:40,260
je maksimiziranje općeg dobra

24
00:01:40,260 --> 00:01:42,520


25
00:01:42,520 --> 00:01:44,390


26
00:01:44,390 --> 00:01:46,560
ili kolektivne sreće,

27
00:01:46,560 --> 00:01:50,070
ili ukupne ravnotežu zadovoljstva i boli

28
00:01:50,070 --> 00:01:52,210
u izrazu maksimizirane korisnosti.

29
00:01:52,210 --> 00:01:53,210


30
00:01:53,210 --> 00:01:56,419


31
00:01:56,420 --> 00:02:00,750
Bentham dolazi do tog principa
rasuđujući na sljedeći način:

32
00:02:00,750 --> 00:02:03,150
svima nama upravljaju bol i zadovoljstvo,

33
00:02:03,150 --> 00:02:09,009
oni su naši suvereni gospodari,
pa ih svaki moralni sistem mora uzeti u obzir.

34
00:02:09,008 --> 00:02:10,999
Kako ih najbolje uzeti u obzir?

35
00:02:10,999 --> 00:02:14,209
Maksimiziranjem

36
00:02:14,209 --> 00:02:15,739
i to vodi principu
'najvećeg dobra za najveći broj'.

37
00:02:15,739 --> 00:02:19,449


38
00:02:19,449 --> 00:02:23,029
Što bismo točno trebali maksimizirati?

39
00:02:23,029 --> 00:02:24,698
Bentham nam govori - sreću

40
00:02:24,699 --> 00:02:25,510


41
00:02:25,510 --> 00:02:27,728
ili, preciznije, korisnost.

42
00:02:27,729 --> 00:02:29,479


43
00:02:29,479 --> 00:02:34,239
Maksimiziranje korisnosti nije najvažnije
samo za pojedince, već i za zajednice

44
00:02:34,239 --> 00:02:36,569
i zakonodavce.

45
00:02:36,569 --> 00:02:38,749
Na koncu, što je zajednica?
- pita Bentham.

46
00:02:38,749 --> 00:02:41,359


47
00:02:41,359 --> 00:02:45,309
To je suma pojedinaca koji ju sačinjavaju.

48
00:02:45,309 --> 00:02:46,780
I zbog toga, u odlučivanju o najboljim politikama
i što bi trebao biti zakon,

49
00:02:46,780 --> 00:02:53,370
u odlučivanju što je pravedno,

50
00:02:53,370 --> 00:02:59,029
građani i zakonodavci bi se trebali
zapitati:

51
00:02:59,029 --> 00:03:03,870
Ako zbrojimo sve korisnosti ove politike

52
00:03:03,870 --> 00:03:05,290
i oduzmemo sve troškove,

53
00:03:05,290 --> 00:03:08,828


54
00:03:08,829 --> 00:03:10,669
ispravna stvar koju treba učiniti
je ona

55
00:03:10,669 --> 00:03:11,779


56
00:03:11,779 --> 00:03:13,439
koja maksimizira ravnotežu
sreće nad patnjom.

57
00:03:13,439 --> 00:03:14,698


58
00:03:14,699 --> 00:03:16,020


59
00:03:16,020 --> 00:03:20,869


60
00:03:20,869 --> 00:03:24,039
To znači maksimizirati korisnost.

61
00:03:24,039 --> 00:03:24,988
Danas želim ustanoviti da li se vi
slažete s tim ili ne.

62
00:03:24,989 --> 00:03:28,189


63
00:03:28,189 --> 00:03:31,150


64
00:03:31,150 --> 00:03:36,650
A ta utilitarna logika često dolazi
pod nazivom analiza troškova i koristi

65
00:03:36,650 --> 00:03:39,719
koju koriste kompanije i vlade
cijelo vrijeme.

66
00:03:39,719 --> 00:03:41,219


67
00:03:41,219 --> 00:03:41,978


68
00:03:41,979 --> 00:03:43,729


69
00:03:43,729 --> 00:03:45,239


70
00:03:45,239 --> 00:03:50,789
A ono što ona uključuje je
pridjeljivanje vrijednosti,

71
00:03:50,789 --> 00:03:53,289
obično dolarske vrijednosti, 
za korisnost

72
00:03:53,289 --> 00:03:56,539
troškova i koristi
u vezi raznih prijedloga.

73
00:03:56,539 --> 00:03:58,879
Nedavno je u Republici Češkoj

74
00:03:58,879 --> 00:04:03,370
predstavljen prijedlog za povećanje 
poreza na trošarinu za pušenje.

75
00:04:03,370 --> 00:04:05,089
Philip Morris, duhanska kompanija,

76
00:04:05,089 --> 00:04:08,219


77
00:04:08,219 --> 00:04:09,779
ostvaruje veliku dobit
u Republici Češkoj.

78
00:04:09,779 --> 00:04:12,509
Oni su naručili studiju analize
troškova i koristi

79
00:04:12,509 --> 00:04:15,429
pušenja u Republici Češkoj.

80
00:04:15,430 --> 00:04:16,789


81
00:04:16,789 --> 00:04:18,678


82
00:04:18,678 --> 00:04:20,899
I ono što je ustanovila ta studija
analize troškova i koristi,

83
00:04:20,899 --> 00:04:22,830


84
00:04:22,830 --> 00:04:23,550


85
00:04:23,550 --> 00:04:25,660
je da vlada ostvaruje dobit
zahvaljujući pušenju čeških građana.

86
00:04:25,660 --> 00:04:27,349


87
00:04:27,349 --> 00:04:30,779


88
00:04:30,779 --> 00:04:32,360
Pa, kako ostvaruju dobit?

89
00:04:32,360 --> 00:04:36,189
Istina je da postoje negativni učinci
za financije češke vlade,

90
00:04:36,189 --> 00:04:40,000


91
00:04:40,000 --> 00:04:45,039
zbog povećanih troškova zdravstva
za ljude koji pate od bolesti povezanih s pušenjem,

92
00:04:45,039 --> 00:04:47,239


93
00:04:47,239 --> 00:04:50,369
s druge strane postoje pozitivni učinci,

94
00:04:50,369 --> 00:04:51,620


95
00:04:51,620 --> 00:04:53,099
a to su, pribrojeni na drugoj strani bilance,

96
00:04:53,099 --> 00:04:55,378


97
00:04:55,379 --> 00:05:01,960
pozitivni učinci su uključivali, 
najvećim dijelom,

98
00:05:01,960 --> 00:05:06,239
razne porezne prihode koje vlada
ostvaruje od prodaje cigareta,

99
00:05:06,240 --> 00:05:09,530
no također su uključivali uštede
u zdravstvu kad ljudi umiru ranije,

100
00:05:09,530 --> 00:05:13,339
uštede na penzijama - ne morate plaćati
penzije tako dugo -

101
00:05:13,339 --> 00:05:14,889
i također uštede u domovima za starije.

102
00:05:14,889 --> 00:05:19,679


103
00:05:19,679 --> 00:05:24,539
I kad su bili sumirani svi troškovi i koristi,

104
00:05:24,539 --> 00:05:25,969
studija Philip Morrisa je ustanovila

105
00:05:25,969 --> 00:05:27,870


106
00:05:27,870 --> 00:05:32,610
da je neto dobit javnih financija
u Republici Češkoj

107
00:05:32,610 --> 00:05:36,449
147 milijuna dolara,

108
00:05:36,449 --> 00:05:38,120
a u odnosu na uštede u smještaju
i zdravstvenoj skrbi i troškovima za mirovine

109
00:05:38,120 --> 00:05:41,479
vlada je uštedila preko 1200 dolara za
svaku osobu koja prerano umre zbog pušenja.

110
00:05:41,479 --> 00:05:46,570


111
00:05:46,570 --> 00:05:52,569


112
00:05:52,569 --> 00:05:56,740
Analiza troškova i koristi.

113
00:05:56,740 --> 00:06:01,729
Oni od vas koji brane utilitarizam
mogli bi pomisliti da ovaj test nije fer.

114
00:06:01,729 --> 00:06:03,389


115
00:06:03,389 --> 00:06:09,130
Philip Morris je bio razapet u štampi
i objavio je ispriku za ovu bezdušnu kalkulaciju.

116
00:06:09,130 --> 00:06:10,990


117
00:06:10,990 --> 00:06:12,319
Mogli biste reći da je ono što
ovdje nedostaje

118
00:06:12,319 --> 00:06:17,119
nešto što utilitaristi mogu lako
ugraditi, napose

119
00:06:17,119 --> 00:06:19,339


120
00:06:19,339 --> 00:06:23,430
vrijednost za osobu i obitelji
onih koji umiru od raka pluća.

121
00:06:23,430 --> 00:06:25,599


122
00:06:25,599 --> 00:06:29,190
A što je sa vrijednošću života?

123
00:06:29,190 --> 00:06:33,099
Neke analize troškova i koristi
sadržavaju mjeru za vrijednost života.

124
00:06:33,099 --> 00:06:34,560


125
00:06:34,560 --> 00:06:36,809


126
00:06:36,809 --> 00:06:41,330
Jedna od najpoznatijih je slučaj 
Ford Pinto automobila.

127
00:06:41,330 --> 00:06:45,008
Je li itko čitao o tome?
To je bilo 1970.-tih.

128
00:06:45,009 --> 00:06:48,210
Sjećate se da je Ford Pinto
bio marka automobila?

129
00:06:48,210 --> 00:06:51,029
Itko?

130
00:06:51,029 --> 00:06:55,879
To je bio mali auto, kompakt klase,
vrlo popularan,

131
00:06:55,879 --> 00:06:58,059
ali imao je jedan problem, a to je
da je rezervoar za gorivo bio straga

132
00:06:58,059 --> 00:07:01,959


133
00:07:01,959 --> 00:07:07,960
i kod udarca u stražnji dio 
rezervoar bi eksplodirao

134
00:07:07,960 --> 00:07:10,210
i neki ljudi su poginuli,
a neki ozbiljno povrijeđeni.

135
00:07:10,210 --> 00:07:14,349


136
00:07:14,349 --> 00:07:18,998
Žrtve tih nesreća tužile su Ford,

137
00:07:18,999 --> 00:07:21,669
a na suđenju se ispostavilo

138
00:07:21,669 --> 00:07:24,030
da je Ford odavno znao
za riskantnost rezervoara za gorivo

139
00:07:24,030 --> 00:07:25,248


140
00:07:25,249 --> 00:07:27,719


141
00:07:27,719 --> 00:07:33,599
i da je napravio analizu troškova i dobiti
kako bi ustanovio da li bi se isplatilo

142
00:07:33,599 --> 00:07:36,300
ugraditi posebni štit

143
00:07:36,300 --> 00:07:40,490
koji bi zaštito rezervoar
i spriječio da eksplodira.

144
00:07:40,490 --> 00:07:42,979
Napravilu su analizu troškova i koristi;

145
00:07:42,979 --> 00:07:46,318
cijena po komadu za povećanje
sigurnosti Pinta

146
00:07:46,319 --> 00:07:48,239


147
00:07:48,239 --> 00:07:50,299


148
00:07:50,299 --> 00:07:55,688
izračunali su da iznosti 11 dolara
po komadu.

149
00:07:55,689 --> 00:07:57,189


150
00:07:57,189 --> 00:08:00,609
A ovo je analiza troškova i koristi
koja se pojavila na suđenju,

151
00:08:00,609 --> 00:08:03,089


152
00:08:03,089 --> 00:08:05,960
11 dolara po komadu
za 12,5 milijuna automobila i kamiona

153
00:08:05,960 --> 00:08:09,998
iznosi ukupno 137 milijuna dolara
za povećanje sigurnosti.

154
00:08:09,999 --> 00:08:13,559


155
00:08:13,370 --> 00:08:17,370


156
00:08:17,370 --> 00:08:18,789
A onda su izračunali koristi od ulaganja
tog novca u sigurniji auto.

157
00:08:18,789 --> 00:08:20,139


158
00:08:20,139 --> 00:08:23,300


159
00:08:23,300 --> 00:08:26,800
Prebrojali su 180 smrti
i pridijelili dolarsku vrijednost:

160
00:08:26,800 --> 00:08:28,749
200 tisuća dolara po jednoj smrti.

161
00:08:28,749 --> 00:08:30,449


162
00:08:30,449 --> 00:08:32,490


163
00:08:32,490 --> 00:08:35,250
180 povreda - 67 tisuća dolara;

164
00:08:35,250 --> 00:08:37,490


165
00:08:37,490 --> 00:08:38,909
i onda troškovi popravka i zamjene
za 2000 vozila,

166
00:08:38,909 --> 00:08:43,289
koji bi bili uništeni bez tog zaštitnog dijela,

167
00:08:43,289 --> 00:08:45,030
700 dolara po vozilu.

168
00:08:45,030 --> 00:08:48,060


169
00:08:48,060 --> 00:08:50,390
Tako se pokazalo da bi koristi
iznosile samo 49,5 milijuna

170
00:08:50,390 --> 00:08:53,930


171
00:08:53,930 --> 00:08:55,270
i stoga nisu ugradili tu zaštitu.

172
00:08:55,270 --> 00:08:56,329


173
00:08:56,330 --> 00:08:58,140


174
00:08:58,140 --> 00:08:59,840
Nepotrebno je napominjati

175
00:08:59,840 --> 00:09:01,740
da kad se taj memo o analizi troškova i koristi
kompanije Ford Motor Company

176
00:09:01,160 --> 00:09:09,160
pojavio na suđenju,

177
00:09:09,160 --> 00:09:11,250
zapanjio je porotnike,
koji su dosudili goleme odštete.

178
00:09:11,250 --> 00:09:15,950


179
00:09:15,950 --> 00:09:21,810
Je li to protuprimjer za 
utilitarističku ideju izračuna?

180
00:09:21,810 --> 00:09:23,040
Jer Ford je uključio mjeru
za vrijednost života.

181
00:09:23,040 --> 00:09:27,319


182
00:09:27,320 --> 00:09:30,770
Tko bi od vas želio braniti
analizu troškova i koristi

183
00:09:30,770 --> 00:09:33,240
u ovom očitom protuprimjeru?

184
00:09:33,240 --> 00:09:35,320


185
00:09:35,320 --> 00:09:38,720
Tko ima obranu?

186
00:09:38,720 --> 00:09:41,590
Ili mislite da to u potpunosti ruši
cijeli utiilitaristički račun?

187
00:09:41,590 --> 00:09:47,410


188
00:09:47,410 --> 00:09:48,760
Ja mislim da su opet napravili isti grešku
kao u prethodnom slučaju

189
00:09:48,760 --> 00:09:53,210
pridijelivši dolarsku vrijednost ljudskom životu
ne uzimajući u obzir stvari poput

190
00:09:53,210 --> 00:09:56,570


191
00:09:56,570 --> 00:10:00,580
patnje i emocionalnih gubitaka obitelji,

192
00:10:00,580 --> 00:10:03,980
koje su izgubile prihode, ali i svoje voljene,

193
00:10:03,980 --> 00:10:06,820
a to vrijedi više od 200 tisuća dolara.

194
00:10:06,820 --> 00:10:09,170
Čekajte, kako se vi zovete?

195
00:10:09,170 --> 00:10:10,479
Julie Roto.

196
00:10:10,480 --> 00:10:14,400
Pa, Julie, ako 200 tisuća preniska cifra

197
00:10:14,400 --> 00:10:18,660
jer ne uključuje gubitak voljenih
i gubitak svih tih godina života,

198
00:10:18,660 --> 00:10:21,660


199
00:10:21,660 --> 00:10:23,980
što mislite, koji bi broj bio točniji?

200
00:10:23,980 --> 00:10:27,290


201
00:10:27,290 --> 00:10:32,430
Ne vjerujem da mogu dati broj,

202
00:10:32,430 --> 00:10:33,560
mislim da se taka vrsta analize ne bi smjela
koristiti u pitanjima ljudskog života.

203
00:10:33,560 --> 00:10:36,199
Mislim da se to ne može izraziti novčano.

204
00:10:36,200 --> 00:10:39,270
Dakle, oni ne samo da su stavili
premalu brojku,

205
00:10:39,270 --> 00:10:44,510
kaže Julie, nego su pogriješili
uopće stavljajući bilo koji broj.

206
00:10:44,510 --> 00:10:49,540
U redu, da čujemo nekoga tko ...

207
00:10:49,540 --> 00:10:51,860
Morate uzeti u obzir inflaciju?

208
00:10:57,700 --> 00:10:59,130
U redu, pošteno.

209
00:10:59,130 --> 00:11:00,050


210
00:11:00,050 --> 00:11:02,660
Pa koji bi to onda broj sada bio?

211
00:11:02,660 --> 00:11:07,640
To je bilo prije 35 godina.

212
00:11:07,640 --> 00:11:10,330
Dva milijuna dolara?

213
00:11:10,330 --> 00:11:12,030
Vi bi stavili dva milijuna?

214
00:11:12,030 --> 00:11:14,079
A kako se vi zovete?

215
00:11:14,080 --> 00:11:15,410
Voicheck.

216
00:11:15,410 --> 00:11:17,329
Voicheck kaže, moramo
uzeti u obzir inflaciju

217
00:11:17,330 --> 00:11:19,640
Trebali bi biti velikodušniji.

218
00:11:19,640 --> 00:11:25,170
Bi li tada smatrali da je ovo ispravan način
razmišljanja o tom pitanju?

219
00:11:25,170 --> 00:11:27,310
Pretpostavljam, nažalost tu negdje
treba staviti broj,

220
00:11:27,310 --> 00:11:29,589
nisam siguran koji bi to broj bio,
ali se slažem da bi se mogao staviti broj

221
00:11:29,590 --> 00:11:32,980
na ljudski život.

222
00:11:32,980 --> 00:11:37,330


223
00:11:37,330 --> 00:11:39,490


224
00:11:39,490 --> 00:11:41,060


225
00:11:41,060 --> 00:11:42,439
U redu. Dakle Voicheck kaže,

226
00:11:42,440 --> 00:11:44,420


227
00:11:44,420 --> 00:11:46,280
i tu se ne slaže s Julie, ...

228
00:11:46,280 --> 00:11:46,649


229
00:11:46,649 --> 00:11:49,750
Julie kaže, ne možemo staviti broj na
ljudski život u svrhu analize troškova i koristi.

230
00:11:49,750 --> 00:11:53,670
Voicheck kaže - moramo
jer moramo donositi odluke, nekako.

231
00:11:53,670 --> 00:11:59,870


232
00:11:59,870 --> 00:12:04,750
Što drugi misle o tome?

233
00:12:04,750 --> 00:12:06,270
Je li itko ovdje spreman braniti analizu
troškova i koristi?

234
00:12:06,270 --> 00:12:09,810
Kao točnu i poželjnu?

235
00:12:09,810 --> 00:12:16,000
Ja mislim kad Ford i druge auto kompanije
ne bi koristile analizu troškova i koristi

236
00:12:16,000 --> 00:12:18,949
na koncu bi propale jer ne bi mogle
biti profitabilne

237
00:12:18,949 --> 00:12:23,139
i milijuni ljudi ne bi mogli koristiti
njihove aute za odlazak na posao

238
00:12:23,139 --> 00:12:27,939
kako bi prehranili svoju djecu.

239
00:12:27,939 --> 00:12:29,699
Zato mislim da ako se ne 
koristi analiza troškova i dobiti

240
00:12:29,700 --> 00:12:31,870
žrtvuje se opće dobro u tom slučaju.

241
00:12:31,870 --> 00:12:34,810
Dobro, da vas pitam
kako se zovete?

242
00:12:34,810 --> 00:12:37,599
Raul.

243
00:12:37,600 --> 00:12:41,760
Raul, nedavno je provedena studija
o upotrebi mobitela u autu za vrijeme vožnje

244
00:12:41,760 --> 00:12:43,090


245
00:12:43,090 --> 00:12:47,080
i vodi se diskusija o tome
treba li to zabraniti

246
00:12:47,080 --> 00:12:48,660


247
00:12:48,660 --> 00:12:50,689
Procjena je da oko 2000 ljudi
umire u nesrećama svake godine

248
00:12:50,690 --> 00:12:54,990
zbog korištenja mobitela.

249
00:12:54,990 --> 00:12:57,280


250
00:12:57,280 --> 00:12:59,240


251
00:12:59,240 --> 00:13:02,120


252
00:13:02,120 --> 00:13:07,860
a ipak analiza troškova i koristi koju je
napravio Centar za analizu rizika na Harvardu

253
00:13:07,860 --> 00:13:10,520
ustanovila je da ako pogledate 
prednosti korištenja mobitela

254
00:13:10,520 --> 00:13:13,560


255
00:13:13,560 --> 00:13:15,089
i procijenite vrijednost života,
dođe skoro na isto

256
00:13:15,090 --> 00:13:19,050


257
00:13:19,050 --> 00:13:23,290
zbog goleme ekonomske korisnosti
omogućavanja ljudima da iskoriste vrijeme,

258
00:13:23,290 --> 00:13:27,370
da ne gube vrijeme, da mogu ugovarati poslove
i razgovarati s prijateljima i tako dalje

259
00:13:27,370 --> 00:13:30,370
za vrijeme vožnje.

260
00:13:30,370 --> 00:13:32,060
Ne sugerira li to da je pogrešno
ljudski život vrednovati novčanim iznosima?

261
00:13:32,060 --> 00:13:35,619


262
00:13:35,620 --> 00:13:37,590


263
00:13:37,590 --> 00:13:39,330
Pa, ja mislim da ako velika većina ljudi

264
00:13:39,330 --> 00:13:41,780


265
00:13:41,780 --> 00:13:47,569
pokušava izvući maksimum korisnosti
iz usluge kao što je upotreba mobitela

266
00:13:47,570 --> 00:13:47,989
i pogodnosti koju pružaju mobiteli,

267
00:13:47,989 --> 00:13:50,400
tada je žrtva nužna

268
00:13:50,400 --> 00:13:52,160
da bi ljudi bili zadovoljni.

269
00:13:52,160 --> 00:13:53,230


270
00:13:53,230 --> 00:13:59,200
Vi ste otvoreno utilitarista.

271
00:13:59,200 --> 00:14:02,820
Da.

272
00:14:02,820 --> 00:14:05,810
Zadnje pitanje Raul,

273
00:14:05,810 --> 00:14:07,829
a postavio sam ga i Voichecku.

274
00:14:07,829 --> 00:14:12,870
Koliko bi morala biti cijena ljudskog života
u dolarima da bi se zabranilo korištenje mobitela?

275
00:14:12,870 --> 00:14:14,640
Ne želim proizvoljno računati brojke
ovoga časa...

276
00:14:14,640 --> 00:14:16,199


277
00:14:16,200 --> 00:14:18,140


278
00:14:18,140 --> 00:14:19,370


279
00:14:21,350 --> 00:14:23,610
Želite li to uzeti u razmatranje?

280
00:14:23,610 --> 00:14:24,790
Da, uzet ću to ...

281
00:14:24,790 --> 00:14:28,689
Ali ugrubo koliko bi to bilo?
Imate 2300 smrti,

282
00:14:28,690 --> 00:14:32,400
morate odrediti dolarsku vrijednost
da biste znali želite li spriječiti te smrti

283
00:14:32,400 --> 00:14:37,069
zabranom upotrebe mobitela u autima.

284
00:14:37,070 --> 00:14:38,900
Pa, koje bi bilo vaše nagađanje?

285
00:14:38,900 --> 00:14:40,350
Koliko?

286
00:14:40,350 --> 00:14:40,799
Milijun, dva milijuna?

287
00:14:40,799 --> 00:14:42,280


288
00:14:42,280 --> 00:14:44,410
Dva milijuna je bila Voitechova cifra.

289
00:14:44,410 --> 00:14:46,120
Je li to otprilike točno?

290
00:14:46,120 --> 00:14:50,500
Možda milijun.

291
00:14:50,500 --> 00:14:55,110
Milijun?!

292
00:14:55,110 --> 00:15:00,440
Dobro je, hvala.

293
00:15:00,440 --> 00:15:01,859
To su neke kontraverze koje proizlaze
iz analize troškova i koristi,

294
00:15:01,859 --> 00:15:06,770
posebno one koje uključuju pridjeljivanje
dolarske vrijednosti svemu što ulazi u zbroj.

295
00:15:06,770 --> 00:15:08,840
Sada bih se želio okrenuti vašim prigovorima,

296
00:15:08,840 --> 00:15:15,110
vašim prigovorima ne nužno na
analizu troškova i koristi izričito,

297
00:15:15,110 --> 00:15:18,400
jer to je samo jedna verzija
utilitarističke logike u današnjoj praksi,

298
00:15:18,400 --> 00:15:21,959


299
00:15:21,960 --> 00:15:26,830
nego na teoriju u cjelini,

300
00:15:26,830 --> 00:15:30,000
ideji da je ispravni postupak,

301
00:15:30,000 --> 00:15:33,710
pravedna osnova za politiku i zakon,

302
00:15:33,710 --> 00:15:35,559
maksimiziranje korisnosti.

303
00:15:35,559 --> 00:15:39,750


304
00:15:39,750 --> 00:15:41,590
Koliko vas se ne slaže
s utilitarističkim pristupom

305
00:15:41,590 --> 00:15:43,359


306
00:15:43,359 --> 00:15:44,330


307
00:15:44,330 --> 00:15:46,390
zakonu i općem dobru?

308
00:15:46,390 --> 00:15:48,480


309
00:15:48,480 --> 00:15:52,230
Koliko vas se slaže?

310
00:15:52,230 --> 00:15:55,200
Dakle više vas je koji se slažu
ngo onih koji se ne slažu.

311
00:15:55,200 --> 00:15:59,560
Pa da čujemo kritičare.

312
00:15:59,560 --> 00:16:02,209
Moj glavni problem s tim je da mi se čini
da ne možete reći ...

313
00:16:02,209 --> 00:16:06,280
samo zato što je netko u manjini,
da su njegove želje i potrebe manje vrijedne

314
00:16:06,280 --> 00:16:11,650
nego onih koji su u većini.

315
00:16:11,650 --> 00:16:14,189
Pretpostavljam da imam problem 
s idejom da je

316
00:16:14,190 --> 00:16:16,099
'najveće dobro za najveći broj' u redu
jer što je onda s ljudima kojih je manji broj,

317
00:16:16,099 --> 00:16:18,070


318
00:16:18,070 --> 00:16:21,040


319
00:16:21,040 --> 00:16:24,719
To nije fer prema njima jer nemaju
pravo glasa o tome što oni žele.

320
00:16:24,720 --> 00:16:25,840


321
00:16:25,840 --> 00:16:28,880
To je zanimljiv prigovor, vi brinete
o učinku na manjinu?

322
00:16:28,880 --> 00:16:32,460
Da.

323
00:16:32,460 --> 00:16:34,940
Usput, kako se zovete?

324
00:16:34,940 --> 00:16:39,819
Anna.

325
00:16:39,819 --> 00:16:41,689
Tko ima odgovor na Anninu brigu
za učinak na manjinu?

326
00:16:41,690 --> 00:16:42,540
Što kažete Anni?

327
00:16:42,540 --> 00:16:47,490
Ona kaže da manjine vrijede manje.
Ja mislim da to nije slučaj

328
00:16:47,490 --> 00:16:51,339
jer pojedinci u manjini vrijede
sasvim jednako kao pojedinci u većini.

329
00:16:51,339 --> 00:16:54,520
Samo je stvar u tome da brojevi
prevladavaju manjinu.

330
00:16:54,520 --> 00:16:55,670


331
00:16:55,670 --> 00:16:58,919
U određenom trenutku morate donijeti odluku,

332
00:16:58,919 --> 00:17:01,510
žao mi je manjine, ali ponekad
je to za veće dobro.

333
00:17:01,510 --> 00:17:02,640


334
00:17:02,640 --> 00:17:03,670


335
00:17:03,670 --> 00:17:08,839
Za veće dobro. Anna, što vi kažete?
Vaše ime?

336
00:17:08,839 --> 00:17:10,839
Youngda.

337
00:17:10,839 --> 00:17:13,589
Youngda kaže morate samo zbrojiti
preferencije ljudi,

338
00:17:13,589 --> 00:17:17,698
a oni preferencije onih u manjini
zaista se mjere.

339
00:17:17,699 --> 00:17:22,000
Možete li dati neki primjer
za ono što vas brine

340
00:17:22,000 --> 00:17:24,880
kad kažete da ste zabrinuti da utilitarizam
krši interes i uvažavanje manjine?

341
00:17:24,880 --> 00:17:27,970


342
00:17:27,970 --> 00:17:29,730
Možete li dati neki primjer?

343
00:17:29,730 --> 00:17:35,179
Pa u odnosu na svaki od slučajeva
o kojima smo govorili, poput brodoloma,

344
00:17:35,179 --> 00:17:36,450
mislima da je dječak koji pojeden ipak
imao jednako pravo na život kao i drugi ljudi,

345
00:17:36,450 --> 00:17:39,700


346
00:17:39,700 --> 00:17:39,980


347
00:17:39,980 --> 00:17:43,560


348
00:17:43,560 --> 00:17:44,710
a samo zato što je bio 'manjina'
u tom slučaju,

349
00:17:44,710 --> 00:17:45,980
onaj koji je možda imao manje šanse
da nastavi živjeti,

350
00:17:48,120 --> 00:17:50,610


351
00:17:50,610 --> 00:17:53,459


352
00:17:53,460 --> 00:17:54,870
to ne znači da drugi automatski
imaju pravo da ga pojedu

353
00:17:54,870 --> 00:17:58,449


354
00:17:58,450 --> 00:17:59,680
samo zato jer bi to većem broju ljudi
pružilo šansu da preživi.

355
00:17:59,680 --> 00:18:01,849


356
00:18:01,849 --> 00:18:03,290


357
00:18:03,290 --> 00:18:05,740
Dakle, možda postoje određena prava
koja imaju manjine odnosno pojedinac

358
00:18:05,740 --> 00:18:07,850


359
00:18:07,850 --> 00:18:12,550
koja ne bi smjela biti razmjenjivana
u ime korisnosti?

360
00:18:12,550 --> 00:18:14,399


361
00:18:14,400 --> 00:18:16,520


362
00:18:16,520 --> 00:18:18,210
Da, Anna?

363
00:18:18,210 --> 00:18:21,990
Ovo bi bio test za vas.

364
00:18:21,990 --> 00:18:24,550
U drevnom Rimu bacali su kršćane lavovima
u koloseumu iz sporta.

365
00:18:24,550 --> 00:18:29,510


366
00:18:29,510 --> 00:18:33,890
Ako razmislite o načinu 
utilitarističkog računanja -

367
00:18:33,890 --> 00:18:38,770
da, krščanin bačen lavu proživljava
ogromni neipodnošljivi bol,

368
00:18:38,770 --> 00:18:45,770
ali pogledajte kolektivnu ekstazu Rimljana!

369
00:18:48,460 --> 00:18:50,580
Youngda.

370
00:18:50,580 --> 00:18:51,889
Pa, u to vrijeme ...

371
00:18:51,890 --> 00:18:53,250


372
00:18:54,920 --> 00:19:01,710
U moderno vrijeme, uzimajući u obzir
radost pruženu ljudima koji gledaju,

373
00:19:01,710 --> 00:19:02,900


374
00:19:02,900 --> 00:19:05,300


375
00:19:05,300 --> 00:19:07,490
mislim da niti jedan kreator politike
ne bi rekao da je patnja jednog čovjeka puno ...

376
00:19:07,490 --> 00:19:11,390


377
00:19:11,390 --> 00:19:14,680
u usporedbi sa radošću koju donosi ...

378
00:19:14,680 --> 00:19:20,460
Ne, ali morate priznati da u slučaju da je
dovoljan broj Rimljana bio izbezumljen od sreće

379
00:19:20,460 --> 00:19:25,220
to bi prevladalo nad čak i najužasniju bol
nekolicine kršćana bačenih lavovima.

380
00:19:25,220 --> 00:19:28,600


381
00:19:28,600 --> 00:19:33,570
Dakle, zaista ovdje imamo
dva različita prigovora utilitarizmu.

382
00:19:33,570 --> 00:19:35,030
Jedan se odnosi na primjereno 
poštovanje ljudskih prava odnosno prava manjina.

383
00:19:35,030 --> 00:19:37,850


384
00:19:37,850 --> 00:19:39,559


385
00:19:39,559 --> 00:19:40,740


386
00:19:40,740 --> 00:19:42,500


387
00:19:42,500 --> 00:19:45,150
A drugi se odnosi na cijelu ideju objedinjavanja
korisnosti ili preferencija ili vrijednosti.

388
00:19:45,150 --> 00:19:46,940


389
00:19:46,940 --> 00:19:48,980


390
00:19:48,980 --> 00:19:49,900


391
00:19:49,900 --> 00:19:51,610


392
00:19:51,610 --> 00:19:53,070


393
00:19:53,070 --> 00:19:56,470
Da li je moguće objediniti sve vrijednosti
i prevesti ih u dolarsku vrijednost?

394
00:19:56,470 --> 00:19:58,050


395
00:19:58,050 --> 00:20:00,360


396
00:20:00,360 --> 00:20:02,479
1930.-ih bio je jedan psiholog
koji pokušao govoriti o drugom pitanju,

397
00:20:02,480 --> 00:20:07,000


398
00:20:07,000 --> 00:20:09,190


399
00:20:09,190 --> 00:20:10,840


400
00:20:10,840 --> 00:20:12,370


401
00:20:12,370 --> 00:20:15,850
pokušao je dokazati ono što
utilitarizam pretpostavlja,

402
00:20:15,850 --> 00:20:18,530


403
00:20:18,530 --> 00:20:22,040
da je zaista moguće prevesti
sve robe, sve vrijednosti,

404
00:20:22,040 --> 00:20:23,230
sve do čega je ljudima stalo,

405
00:20:23,230 --> 00:20:27,309


406
00:20:27,309 --> 00:20:28,908
u jedinstvenu uniformnu mjeru,

407
00:20:28,909 --> 00:20:30,230
a to je učinio tako da je proveo anketu
među mladim primateljima socijalne pomoći.

408
00:20:30,230 --> 00:20:32,660


409
00:20:32,660 --> 00:20:37,610
To je bilo 1930. -te.

410
00:20:37,610 --> 00:20:42,000
Dao im je listu neugodnih doživljaja

411
00:20:42,000 --> 00:20:45,360
i pitao ih, 'Koliko bi trebali biti plaćeni
da pristanete proživjeti ove stvari?'

412
00:20:45,360 --> 00:20:49,899
I vodio je bilješke.

413
00:20:49,900 --> 00:20:51,040
Na primjer, 'Koliko biste morali biti plaćeni
da pristanete na vađenje prednjeg gornjeg zuba?'

414
00:20:51,040 --> 00:20:57,240


415
00:20:57,240 --> 00:21:04,240
ili 'Koliko bi trebali biti plaćeni da pristanete
da vam se odsječe jedan mali nožni prst?'

416
00:21:05,030 --> 00:21:11,649
ili ' da jedete žive gliste od 20 cm'

417
00:21:11,650 --> 00:21:18,650
ili 'da ostatak života proživite na farmi 
u Kansasu'

418
00:21:19,430 --> 00:21:24,480
ili 'da golim rukama zadavite
mačku lutalicu'?

419
00:21:24,480 --> 00:21:26,140


420
00:21:26,140 --> 00:21:32,900
Što mislite, koja je bila najskuplja
stavka na toj listi?

421
00:21:32,900 --> 00:21:39,750
Kansas?

422
00:21:39,750 --> 00:21:44,840
U pravu ste, bio je to Kansas.

423
00:21:44,840 --> 00:21:46,059
Za Kansas ljudi su rekli da bi morali
biti plaćeni 300.000 dolara.

424
00:21:46,059 --> 00:21:47,619


425
00:21:47,619 --> 00:21:51,980


426
00:21:57,340 --> 00:21:59,800
Što mislite koja je bila sljedeća
najskuplja stavka?

427
00:21:59,800 --> 00:22:03,139


428
00:22:03,140 --> 00:22:06,010
Nije mačka,

429
00:22:06,010 --> 00:22:08,190
nije zub,

430
00:22:08,190 --> 00:22:11,250
nije nožni prst,

431
00:22:11,250 --> 00:22:16,580
glista!

432
00:22:16,580 --> 00:22:20,600
Ljudi su rekli da bi im trebali platiti
sto tisuća dolara da pojedu glistu!

433
00:22:20,600 --> 00:22:23,419


434
00:22:23,420 --> 00:22:28,010
Što mislite da je bila 
najmanje skupa stavka?

435
00:22:28,010 --> 00:22:30,010
Nije mačka,

436
00:22:30,010 --> 00:22:31,300
zub!

437
00:22:31,300 --> 00:22:34,990
U vrijeme depresije ljudi su bili voljni
da im se izvadi zub za samo 4.500 dolara.

438
00:22:34,990 --> 00:22:39,600


439
00:22:39,600 --> 00:22:40,669


440
00:22:42,020 --> 00:22:45,010
Evo što je Thorndike zaključio
iz svog istraživanja:

441
00:22:45,010 --> 00:22:48,460


442
00:22:48,460 --> 00:22:51,650
svaka želja ili užitak koji postoje,
postoje u nekoj količini i stoga su mjerljivi.

443
00:22:51,650 --> 00:22:54,600


444
00:22:54,600 --> 00:22:55,949
Život psa ili mačke ili kokoši

445
00:22:55,950 --> 00:22:57,010


446
00:22:57,010 --> 00:22:59,430
sastoji se od

447
00:22:59,430 --> 00:23:00,979
gladi, žudnji, želja i zadovoljenja.

448
00:23:00,979 --> 00:23:01,880


449
00:23:01,880 --> 00:23:04,290


450
00:23:04,290 --> 00:23:05,750
Isto vrijedi za život ljudskih bića,
iako su apetiti i želje kompliciraniji.

451
00:23:05,750 --> 00:23:06,940


452
00:23:06,940 --> 00:23:09,409


453
00:23:09,409 --> 00:23:12,450


454
00:23:12,450 --> 00:23:14,330
Ali što je s Thorndikeovom studijom?

455
00:23:14,330 --> 00:23:15,990


456
00:23:15,990 --> 00:23:17,870
Podržava li ona Benthamovu ideju

457
00:23:17,870 --> 00:23:20,209


458
00:23:20,210 --> 00:23:22,130
da sva dobra, sve vrijednosti

459
00:23:22,130 --> 00:23:28,390
mogu biti obuhvaćeni jednom
uniformnom mjerom vrijednosti

460
00:23:28,390 --> 00:23:34,289
ili besmislenost stavki na listi

461
00:23:34,289 --> 00:23:37,220
sugerira suprotni zaključak

462
00:23:37,220 --> 00:23:40,290
da možda - bez obzira govorimo li
o životu ili Kanzasu ili glisti -

463
00:23:40,290 --> 00:23:42,120


464
00:23:42,120 --> 00:23:44,179


465
00:23:44,180 --> 00:23:45,440
možda stvari koje su nam vrijedne i važne

466
00:23:45,440 --> 00:23:47,810


467
00:23:47,810 --> 00:23:49,399


468
00:23:49,400 --> 00:23:51,350
ne mogu biti obuhvaćene jednom
uniformnom mjerom vrijednosti.

469
00:23:51,350 --> 00:23:54,280


470
00:23:54,280 --> 00:23:56,129
A ako ne mogu, koje su posljedice
za utilitarističku teoriju morala?

471
00:23:56,130 --> 00:23:57,910


472
00:23:57,910 --> 00:24:00,740


473
00:24:00,740 --> 00:24:02,180


474
00:24:02,180 --> 00:24:09,180
To je pitanje kojim ćemo
nastaviti drugi puta.

475
00:24:13,179 --> 00:24:15,530
Uzmimo sada drugi dio glasova.

476
00:24:15,530 --> 00:24:17,680
KAKO MJERITI UGODU

477
00:24:17,680 --> 00:24:19,309
Koji je doživljaj najvećeg užitka?

478
00:24:19,309 --> 00:24:21,470


479
00:24:21,470 --> 00:24:23,410


480
00:24:23,410 --> 00:24:25,659
Koliko vas kaže Shakespeare?

481
00:24:25,659 --> 00:24:31,720


482
00:24:31,720 --> 00:24:38,120
Koliko vas kaže Fear Factor
(Faktor straha serija)?

483
00:24:38,120 --> 00:24:39,760
Ne, nemoguće da ste ozbiljni,
zaista?

484
00:24:39,760 --> 00:24:46,160


485
00:24:46,160 --> 00:24:48,530


486
00:24:48,530 --> 00:24:53,510
Prošli puta počeli smo razmatrati
neke prigovore

487
00:24:53,510 --> 00:24:56,570
na verziju utilitarizma
Jeremy Benthama.

488
00:24:56,570 --> 00:25:01,790


489
00:25:01,790 --> 00:25:04,950
U raspravi koju smo vodili
ljudi su iznijeli dva prigovora.

490
00:25:04,950 --> 00:25:08,380


491
00:25:08,380 --> 00:25:10,600
Prvi prigovor, tvrdnja je bila

492
00:25:10,600 --> 00:25:12,709


493
00:25:12,710 --> 00:25:14,760
da utilitarizam baveći se
'najvećim dobrom za najveći broj'

494
00:25:14,760 --> 00:25:16,970


495
00:25:16,970 --> 00:25:20,110


496
00:25:20,110 --> 00:25:23,120
propušta adekvatno poštovati
prava pojedinca.

497
00:25:23,120 --> 00:25:25,479


498
00:25:25,480 --> 00:25:28,880
Danas imamo debate
o mučenju i terorizmu.

499
00:25:28,880 --> 00:25:29,990


500
00:25:29,990 --> 00:25:33,610


501
00:25:33,610 --> 00:25:35,139
Pretpostavimo da je osumnjičeni terorist
uhićen 10. rujna

502
00:25:35,140 --> 00:25:41,350


503
00:25:41,350 --> 00:25:44,189
i imate razloga vjerovati
da je osumnjičeni

504
00:25:44,190 --> 00:25:46,490
imao ključne informacije o predstojećem
terorističkom napadu

505
00:25:46,490 --> 00:25:51,230
u kojem će poginuti preko 3000 ljudi.

506
00:25:51,230 --> 00:25:52,200


507
00:25:52,200 --> 00:25:55,690
I ne može izvući informacije iz njega?

508
00:25:55,690 --> 00:25:57,670
Da li bi bilo pravedno mučiti
osumnjičenika

509
00:25:57,670 --> 00:25:59,440


510
00:25:59,440 --> 00:26:01,070


511
00:26:01,070 --> 00:26:03,060
kako bi se dobile informacije?

512
00:26:03,060 --> 00:26:05,550
Ili

513
00:26:05,550 --> 00:26:07,770
Ili kažete - Ne - postoji kategorična moralna
obaveza poštovanja prava pojedinca

514
00:26:07,770 --> 00:26:14,550


515
00:26:14,550 --> 00:26:17,899
Na neki način vratili smo se na pitanje
s kojim smo počeli,

516
00:26:17,900 --> 00:26:23,910
o tramvaju i transplantaciji organ.
To je prvo sporno pitanje.

517
00:26:23,910 --> 00:26:29,250
I sjećate se da smo razmatrali neke primjere
analize troškova i koristi.

518
00:26:29,250 --> 00:26:33,870
Ali mnogo ljudi nije bilo zadovoljno
s analizom troškova i koristi

519
00:26:33,870 --> 00:26:39,969
kad se radilo o pridjeljivanju
dolarske vrijednosti ljudskom životu.

520
00:26:39,970 --> 00:26:42,290
I to nas je dovelo do drugog prigovora

521
00:26:42,290 --> 00:26:44,500


522
00:26:44,500 --> 00:26:48,810
koji je doveo u pitanje mogućnost
prevođenja svih vrijednosti

523
00:26:48,810 --> 00:26:52,879
na jednu uniformnu mjeru vrijednosti.

524
00:26:52,880 --> 00:26:57,580
Drugim riječima, pitanje je
jesu li sve vrijednosti sumjerljive.

525
00:26:57,580 --> 00:27:00,080
Da vam dam još jedan primjer, 
ustvari istinitu priču iz osobnog iskustva,

526
00:27:00,080 --> 00:27:01,299


527
00:27:01,299 --> 00:27:07,240


528
00:27:07,240 --> 00:27:12,900
koja barem postavlja pitanje
mogu se sve vrijednosti prevesti bez gubitka

529
00:27:12,900 --> 00:27:14,060


530
00:27:14,060 --> 00:27:20,158
u utilitaritarističke termine.

531
00:27:20,159 --> 00:27:22,390
Prije nekoliko godina

532
00:27:22,390 --> 00:27:28,080
kad sam bio na diplomskom studiju
na Oxfordu u Engleskoj,

533
00:27:28,080 --> 00:27:29,800
i postojali su muški i ženski fakulteti,
još nisu bili pomiješani.

534
00:27:29,800 --> 00:27:31,428
I ženski fakulteti imali su pravila
zabrane noćnih posjeta za muške goste.

535
00:27:31,429 --> 00:27:33,590


536
00:27:33,590 --> 00:27:37,470


537
00:27:37,470 --> 00:27:40,080
U 1970.-ima ta su se pravila rijetko
provodila i često kršila

538
00:27:40,080 --> 00:27:44,030


539
00:27:44,030 --> 00:27:51,030
ili mi je tako bilo rečeno.

540
00:27:51,600 --> 00:27:56,549
Kasnih sedamdesetih, kad sam ja bio tamo,
porastao je pritisak za ublažavanje tih pravila

541
00:27:56,549 --> 00:28:01,100
i to postalo predmet diskusije
na St. Anne College,

542
00:28:01,100 --> 00:28:03,840
koji je bio jedan od tih fakulteta
samo za žene.

543
00:28:03,840 --> 00:28:06,629
Starije žene na fakultetu
bile su tradicionalisti,

544
00:28:06,630 --> 00:28:10,720
protivile su se promjeni
na konvencionalnim moralnim osnovama.

545
00:28:10,720 --> 00:28:12,820


546
00:28:12,820 --> 00:28:14,320
No, vremena su se promijenila
i bilo im je neugodno

547
00:28:14,320 --> 00:28:17,110


548
00:28:17,110 --> 00:28:20,000
iznijeti pravu osnovu 
njihovih prigovora.

549
00:28:20,000 --> 00:28:22,809
I zato su svoje argumente prevele
u utilitarističke termine.

550
00:28:22,809 --> 00:28:26,120


551
00:28:26,120 --> 00:28:27,419
Ako muškarci ostaju preko noći,
tvrdile su, povećat će se troškovi fakulteta.

552
00:28:27,420 --> 00:28:31,680


553
00:28:31,680 --> 00:28:33,490
Kako, možda se pitate?

554
00:28:33,490 --> 00:28:39,429
Pa, poželjet će se okupati
i potrošit će našu toplu vodu, rekle su.

555
00:28:39,429 --> 00:28:40,779
Nadalje, tvrdile su, morat ćemo
češće mijenjati madrace.

556
00:28:40,779 --> 00:28:46,780


557
00:28:46,780 --> 00:28:48,379
Reformatori su udovoljili tim zahtjevima
prihvaćajući sljedeće kompromise:

558
00:28:48,380 --> 00:28:52,250
svaka žena može imati do tri
noćna gosta tjedno

559
00:28:52,250 --> 00:28:53,280


560
00:28:53,280 --> 00:29:00,280


561
00:29:01,160 --> 00:29:05,940
- nisu rekli da li to mora biti ista osoba
ili tri različite -

562
00:29:05,940 --> 00:29:06,800
uz uvjet, i u tome je bio kompromis,
uz uvjet

563
00:29:06,800 --> 00:29:09,240


564
00:29:09,240 --> 00:29:10,400
gost je plaćao 50 pensa da namiri
trošak fakulteta.

565
00:29:10,400 --> 00:29:15,340


566
00:29:15,340 --> 00:29:17,179
Sljedeći dan pojavio se naslov
u nacionalnim novinama:

567
00:29:17,180 --> 00:29:23,080
'Djevojke na St Anne, 50 pensa za noć'!

568
00:29:29,500 --> 00:29:31,040
Još jedna ilustracija teškoće
prevođenja svih vrijednosti,

569
00:29:31,040 --> 00:29:31,730


570
00:29:31,730 --> 00:29:34,730


571
00:29:34,730 --> 00:29:36,150


572
00:29:36,150 --> 00:29:38,930
- u ovom slučaju određene ideje vrline -

573
00:29:38,930 --> 00:29:44,200
u utilitarističke termine.

574
00:29:44,200 --> 00:29:46,980
Dakle, ovo je kao ilustracija 
drugog prigovora utilitarizmu,

575
00:29:46,980 --> 00:29:48,830


576
00:29:48,830 --> 00:29:52,679
bar onog dijela tog prigovora
koji dovodi u pitanje

577
00:29:52,680 --> 00:29:54,780


578
00:29:54,780 --> 00:29:56,620
ispravnost utilitarizma u stajalištu

579
00:29:56,620 --> 00:29:58,809
da možemo prihvatiti uniformnost vrijednosti,
sumjerljivost svih vrijednosti,

580
00:29:58,809 --> 00:30:00,670


581
00:30:00,670 --> 00:30:02,420


582
00:30:02,420 --> 00:30:08,230
i prevesti sva moralna razmatranja
u dolare odnosno novac.

583
00:30:08,230 --> 00:30:09,740


584
00:30:09,740 --> 00:30:10,280


585
00:30:10,280 --> 00:30:12,220


586
00:30:12,220 --> 00:30:14,510
No postoji i drugi aspekt brige u vezi
agregiranja vrijednosti i preferencija.

587
00:30:14,510 --> 00:30:19,690


588
00:30:19,690 --> 00:30:21,990
Zašto bismo trebali odvagnuti
sve preferencije koje ljudi imaju

589
00:30:21,990 --> 00:30:23,120


590
00:30:23,120 --> 00:30:25,260


591
00:30:25,260 --> 00:30:27,390


592
00:30:27,390 --> 00:30:32,650
bez procjenjivanja jesu li te preferencije
dobre ili loše?

593
00:30:32,650 --> 00:30:35,120
Ne bismo li trebali razlikovati
više i niže užitke?

594
00:30:35,120 --> 00:30:36,010


595
00:30:36,010 --> 00:30:37,590


596
00:30:37,590 --> 00:30:38,260


597
00:30:38,260 --> 00:30:41,760


598
00:30:41,760 --> 00:30:44,250
Dio sklonosti da ne radimo kvalitatine razlike
između vrijednosti preferencija ljudi,

599
00:30:44,250 --> 00:30:49,380


600
00:30:49,380 --> 00:30:50,820
djelomično smo tome skloni zato
jer je to neosuđujuće i egalitaristički.

601
00:30:50,820 --> 00:30:55,250


602
00:30:55,250 --> 00:30:58,110
Benthamski utilitarista kaže:

603
00:30:58,110 --> 00:31:01,199
Svačije preferencije se računaju
bez obzira na to što ljudi žele,

604
00:31:01,200 --> 00:31:04,890


605
00:31:04,890 --> 00:31:08,580
bez obzira na to što veseli različite ljude.

606
00:31:08,580 --> 00:31:09,530
Za Benthama, važno je jedino,
sjetit ćete se,

607
00:31:09,530 --> 00:31:11,250
intenzitet ili trajanje zadovoljstva ili boli.

608
00:31:11,250 --> 00:31:12,960


609
00:31:12,960 --> 00:31:16,010


610
00:31:16,010 --> 00:31:18,270


611
00:31:18,270 --> 00:31:24,040
Takozvana viša zadovoljstva ili plemenite
vrline su jednostavno one, prema Benthamu,

612
00:31:24,040 --> 00:31:25,420
koje proizvode jače, duže zadovoljstvo.

613
00:31:25,420 --> 00:31:26,419


614
00:31:26,419 --> 00:31:29,380


615
00:31:29,380 --> 00:31:32,790
Čuvena fraza za iskazivanje te ideje je

616
00:31:32,790 --> 00:31:35,770
'količina zadovoljstva je jednaka,
radi li se o pribadači ili poeziji'.

617
00:31:35,770 --> 00:31:37,059


618
00:31:37,059 --> 00:31:39,519


619
00:31:39,519 --> 00:31:41,789
Što je bila 'pribadača'?

620
00:31:41,789 --> 00:31:46,929
Bila je to neka vrsta dječje igre,
'igra pribadača dobra je koliko i poezija',

621
00:31:46,929 --> 00:31:48,850
rekao je Bentham.

622
00:31:48,850 --> 00:31:50,509
A, mislim da ispod te ideje leži
tvrdnja, slutnja,

623
00:31:50,509 --> 00:31:51,510


624
00:31:51,510 --> 00:31:52,779


625
00:31:52,779 --> 00:31:54,090


626
00:31:54,090 --> 00:31:55,870
da je oholo prosuđivati čija su zadovoljstva
intrinzično viša ili vrednija ili bolja.

627
00:31:55,870 --> 00:31:57,949


628
00:31:57,950 --> 00:31:58,979


629
00:31:58,979 --> 00:32:00,670


630
00:32:00,670 --> 00:32:03,850


631
00:32:03,850 --> 00:32:07,010
I ima nešto privlačno u tom odbijanju
da se prosuđuje,

632
00:32:07,010 --> 00:32:09,770
na koncu neki ljudi vole Mozarta,
drugi Madonnu,

633
00:32:09,770 --> 00:32:11,790


634
00:32:11,790 --> 00:32:12,520


635
00:32:12,520 --> 00:32:15,090
neki ljudi vole balet,
drugi kuglanje.

636
00:32:15,090 --> 00:32:16,389


637
00:32:16,390 --> 00:32:17,360


638
00:32:17,360 --> 00:32:19,439
Tko kaže, mogao bi tvrditi Bentham,

639
00:32:19,440 --> 00:32:23,140
tko će reći koja od zadovoljstava,

640
00:32:23,140 --> 00:32:24,260
čija zadovoljstva su viša, vrednija,
plemenitija od drugih?

641
00:32:24,260 --> 00:32:25,460


642
00:32:25,460 --> 00:32:26,350


643
00:32:26,350 --> 00:32:27,500


644
00:32:27,500 --> 00:32:31,570


645
00:32:31,570 --> 00:32:35,980
Ali, je lli to ispravno?

646
00:32:35,980 --> 00:32:40,310
To odbijanje da radimo
kvalitativne razlike.

647
00:32:40,310 --> 00:32:42,179
Možemo li se mi, svi zajedno,
odreći ideje

648
00:32:42,180 --> 00:32:45,170


649
00:32:45,170 --> 00:32:49,010
da su određene stvari koje nam
čine zadovoljstvo bolje ili vrednije od drugih?

650
00:32:49,010 --> 00:32:50,660


651
00:32:50,660 --> 00:32:53,890


652
00:32:53,890 --> 00:32:58,640
Sjetite se Rimljana u koloseumu,
jedna stvar koja je u tome ljude smetala

653
00:32:58,640 --> 00:32:58,960


654
00:32:58,960 --> 00:33:01,170
bilo je da su se time izgleda
kršila prava kršćana.

655
00:33:01,170 --> 00:33:04,490


656
00:33:04,490 --> 00:33:07,250
Druga zamjerka onome što se tu događa

657
00:33:07,250 --> 00:33:10,720
je uživanje Rimljana u tom krvavom spektaklu.

658
00:33:10,720 --> 00:33:13,480


659
00:33:13,480 --> 00:33:15,850
Treba li to zadovoljstvo, koje je sramotno
i na neki način korumpirano,

660
00:33:15,850 --> 00:33:16,500


661
00:33:16,500 --> 00:33:19,130


662
00:33:19,130 --> 00:33:22,730
ponižavajuće zadovoljstvo.

663
00:33:22,730 --> 00:33:26,960
Treba li to uopće biti valorizirano
odnosno vagano pri odlučivanju

664
00:33:26,960 --> 00:33:33,770
o tome što je opće dobro?

665
00:33:33,770 --> 00:33:38,760
Dakle, ovo su prigovori na Benthamov
uitlitarizam,

666
00:33:38,760 --> 00:33:42,800
a sada se okrećemo nekome
tko je pokušao odgovoriti na te prigovore,

667
00:33:42,800 --> 00:33:45,889


668
00:33:45,890 --> 00:33:47,820
mlađi utilitarista, John Stuart Mill.

669
00:33:47,820 --> 00:33:50,120


670
00:33:50,120 --> 00:33:52,780
Ono što sada trebamo ispitati

671
00:33:52,780 --> 00:33:54,510


672
00:33:54,510 --> 00:33:58,809
je da li John Stuart Mill ima uvjerljivi
odgovor na ove prigovore utilitarizmu.

673
00:33:58,809 --> 00:34:05,090


674
00:34:05,090 --> 00:34:06,750
John Stuart Mill je rođen 1806., njegov otac,
James Mill bio je Benthamov učenik

675
00:34:06,750 --> 00:34:08,760


676
00:34:08,760 --> 00:34:11,369


677
00:34:11,369 --> 00:34:14,079


678
00:34:14,079 --> 00:34:17,389
i James Mill se odlučio svom sinu, Johnu
Stuartu Millu, dati primjereno obrazovanje.

679
00:34:17,389 --> 00:34:20,329


680
00:34:20,329 --> 00:34:22,429
On je bio čudo od djeteta, John Stuart Mill,

681
00:34:22,429 --> 00:34:23,569


682
00:34:23,569 --> 00:34:27,859
znao je grčki s tri godine,
latinski s osam,

683
00:34:27,859 --> 00:34:29,139
a u dobi od 10 godina napisao je
Povijest rimskog prava.

684
00:34:29,139 --> 00:34:33,659


685
00:34:33,659 --> 00:34:35,649
U dobi od 20 godina 
doživio je živčani slom,

686
00:34:35,649 --> 00:34:39,129
to ga je bacilo u depresiju pet godina,

687
00:34:39,129 --> 00:34:43,549
ali sa 25, ono što mu je pomoglo
da se izvuče iz te depresije

688
00:34:43,549 --> 00:34:46,800


689
00:34:46,800 --> 00:34:49,949
je susret s Harriet Taylor.

690
00:34:49,949 --> 00:34:52,659
Ona Mill su se oženili i živjeli sretno
do kraja života

691
00:34:52,659 --> 00:34:54,849
i bilo je to pod njenim utjecajem

692
00:34:54,849 --> 00:34:56,659


693
00:34:56,659 --> 00:34:59,859
da je John Stuart Mill pokušao
humanizirati utilitarizam.

694
00:34:59,859 --> 00:35:01,720


695
00:35:01,720 --> 00:35:05,279
Ono što je Mill pokušao je ustanoviti

696
00:35:05,279 --> 00:35:07,710
da li utilitarističko računanje
može biti prošireno i modificirano

697
00:35:07,710 --> 00:35:09,029


698
00:35:09,029 --> 00:35:11,200


699
00:35:11,200 --> 00:35:13,759
kako bi zadovoljilo humanitarne dvojbe
poput:

700
00:35:13,759 --> 00:35:17,429


701
00:35:17,429 --> 00:35:20,390
brige za poštovanje ljudskih prava

702
00:35:20,390 --> 00:35:24,598
i također razlike između viših i nižih
zadovoljstava.

703
00:35:24,599 --> 00:35:26,439


704
00:35:26,439 --> 00:35:30,368
1859. Mill je napisao čuvenu knjigu
'O slobodi',

705
00:35:30,369 --> 00:35:35,399
čija je glavna tema važnost obrane
prava pojedinca i prava manjina,

706
00:35:35,399 --> 00:35:36,380


707
00:35:36,380 --> 00:35:38,329
a 1861. pred kraj života

708
00:35:38,329 --> 00:35:40,339


709
00:35:40,339 --> 00:35:43,130
napisao jee knjigu koju čitamo
u okviru ovog kolegija

710
00:35:43,130 --> 00:35:45,099
'Utilitarizam'.

711
00:35:45,099 --> 00:35:46,599
U njoj pojašnjava da je korisnost
jedino mjerilo moralnosti, po njemu.

712
00:35:46,599 --> 00:35:49,739


713
00:35:49,739 --> 00:35:50,769


714
00:35:50,769 --> 00:35:52,549
Dakle, on ne dovodi u pitanje
Benthamovu premisu,

715
00:35:52,550 --> 00:35:53,949


716
00:35:53,949 --> 00:35:55,279
on je potvrđuje.

717
00:35:55,279 --> 00:35:58,829
On vrlo izričito kaže, 'Jedini dokaz da je
moguće prozvesti da je sve poželjno,

718
00:35:58,829 --> 00:36:04,659
je taj da ljudi to zaista žele.'

719
00:36:04,659 --> 00:36:05,929


720
00:36:05,929 --> 00:36:11,679
Dakle, on ostaje kod ideje da su de facto
empirijske želje jedini temelj za moralnu prosudbu.

721
00:36:11,679 --> 00:36:12,979


722
00:36:12,979 --> 00:36:15,618


723
00:36:15,619 --> 00:36:17,549
Ali onda - strana 8 također u poglavlju 2 -

724
00:36:17,549 --> 00:36:18,979


725
00:36:18,979 --> 00:36:24,879
on tvrdi da je utilitaristi moguće
razlikovati viša od nižih zadovoljstava.

726
00:36:24,879 --> 00:36:26,319


727
00:36:26,320 --> 00:36:28,970
Vi koji ste već čitali Milla,

728
00:36:28,970 --> 00:36:30,519


729
00:36:30,519 --> 00:36:32,078


730
00:36:32,079 --> 00:36:33,329
kako je po njemu moguće
utvrditi tu razliku?

731
00:36:33,329 --> 00:36:36,559


732
00:36:36,559 --> 00:36:40,079
Kako utilitarista može kvalitativno
razlikovati viša zadovoljstva od nižih,

733
00:36:40,079 --> 00:36:42,819


734
00:36:42,819 --> 00:36:43,540
sramotnih, nevrijednih?

735
00:36:43,540 --> 00:36:48,859


736
00:36:48,859 --> 00:36:50,519
Ako ste probali oba, prirodno ćete
dati prednost onom višem, uvijek.

737
00:36:50,519 --> 00:36:55,308


738
00:36:55,309 --> 00:36:59,819
Sjajno, to je točno.
Kako se zovete?

739
00:36:59,819 --> 00:37:01,759
John.

740
00:37:01,759 --> 00:37:05,019
Pa, kako ističe John, Mills kaže,

741
00:37:05,019 --> 00:37:07,868
'Evo testa, budući da ne možemo 
iskoračiti izvan stvarnih želja i preferenci,

742
00:37:07,869 --> 00:37:10,490


743
00:37:10,490 --> 00:37:11,649
to bi narušilo utilitarističke pemise,

744
00:37:11,650 --> 00:37:13,670


745
00:37:13,670 --> 00:37:16,819
jedini test

746
00:37:16,819 --> 00:37:17,600
da li je zadovoljstvo
više ili niže razine,

747
00:37:17,600 --> 00:37:19,769


748
00:37:19,769 --> 00:37:26,468
je da li bi mu netko tko je doživio oba,
dao prednost.

749
00:37:26,469 --> 00:37:28,109


750
00:37:28,109 --> 00:37:29,369
A ovdje, u poglavlju 2, vidimo odlomak
u kojem Mill govori ono što je John opisao.

751
00:37:29,369 --> 00:37:31,259


752
00:37:31,259 --> 00:37:32,900


753
00:37:32,900 --> 00:37:37,199


754
00:37:37,199 --> 00:37:42,680
'Od dva zadovoljstva, ako postoji jedno
kojem bi svi, ili skoro svi, koji su doživjeli oba,

755
00:37:42,680 --> 00:37:46,219
dali odlučujuću prednost,

756
00:37:46,219 --> 00:37:51,859
bez obzira na bilo kakav osjećaj
moralne obaveze da ga preferiraju,

757
00:37:51,859 --> 00:37:53,390
drugim riječima bez ikakvog vanjskog,
nezavisnog mjerila,

758
00:37:53,390 --> 00:37:57,529
onda je to poželjnije zadovoljstvo.'

759
00:37:57,529 --> 00:37:59,829
Što ljudi misle o tom argumentu?

760
00:37:59,829 --> 00:38:01,549


761
00:38:01,549 --> 00:38:03,489
Da li je dobar?

762
00:38:03,489 --> 00:38:06,380
Koliko vas misli da je uspješan

763
00:38:06,380 --> 00:38:11,489
za diskusiju o razlikovanju između viših
i nižih zadovoljstava u terminima utilitarizma?

764
00:38:11,489 --> 00:38:12,390
Koliko vas misli da nije dobar?

765
00:38:12,390 --> 00:38:17,788


766
00:38:17,789 --> 00:38:20,829
Želim čuti vaše razloge,

767
00:38:20,829 --> 00:38:22,249
ali prije no što izložimo razloge,
napravit ćemo jedan pokus

768
00:38:22,249 --> 00:38:23,848


769
00:38:23,849 --> 00:38:26,329


770
00:38:26,329 --> 00:38:28,719
u vezi Millsove tvrdnje.

771
00:38:28,719 --> 00:38:31,569


772
00:38:31,569 --> 00:38:35,199
Da bismo mogli napraviti taj pokus

773
00:38:35,199 --> 00:38:39,859
pogledat ćemo tri kratka isječka
popularne zabave.

774
00:38:39,859 --> 00:38:41,558


775
00:38:41,559 --> 00:38:44,889


776
00:38:44,889 --> 00:38:48,170
Prvi je Hamletov monolog

777
00:38:48,170 --> 00:38:52,939
iza kojeg slijede dva druga doživljaja.

778
00:38:52,939 --> 00:38:55,420


779
00:38:55,420 --> 00:38:58,259
Da vidimo što vi mislite.

780
00:38:58,259 --> 00:39:02,249
'Kakvo je remek-djelo čovjek!

781
00:39:02,249 --> 00:39:05,509
Kako plemenit umom!

782
00:39:05,509 --> 00:39:07,579
Kako neograničen u sposobnostima!

783
00:39:07,579 --> 00:39:11,439
U liku i pokretu kako je izražajan i divan!

784
00:39:11,439 --> 00:39:14,949
U djelima kako sličan anđelu,
u mislima kako sličan Bogu!

785
00:39:14,949 --> 00:39:16,430
Ljepota svijeta, uzor svim životinjama!

786
00:39:16,430 --> 00:39:18,348


787
00:39:18,349 --> 00:39:21,259
Pa ipak, što je za mene
ta kvintesencija prašine?

788
00:39:21,259 --> 00:39:24,689


789
00:39:24,689 --> 00:39:31,689
Čovjek mene ne očarava.'

790
00:39:43,309 --> 00:39:47,749
'Zamislite svijet u kojem vaši najveći
strahovi postaju stvarnost.

791
00:39:47,749 --> 00:39:52,609
Svaki show, šest natjecatelja iz cijele zemlje
bore se međusobno u tri ekstremne egzibicije.

792
00:39:52,609 --> 00:39:59,609
Te egzibicije smišljene su kao izazovi
za natjecatelje, fizički i mentalno.

793
00:40:00,419 --> 00:40:02,288
Šest natjecatelja, tri egzibicije, jedan pobjednik.

794
00:40:02,289 --> 00:40:09,289
Fear Factor.

795
00:40:16,449 --> 00:40:22,919
Simpsoni.

796
00:40:22,919 --> 00:40:25,240
Flanders, otkad ti voliš kul stvari?

797
00:40:25,240 --> 00:40:28,729
Pa, nije mi do brzine, ali obožavam tu zaštitnu
opremu, kacige, zaštitne šipke, zastavice.

798
00:40:28,729 --> 00:40:35,499
Ja volim friški zrak i gledati jadnike
na terenu.

799
00:40:35,499 --> 00:40:41,319
Dang Cletus, zašto si morao parkirati
pokraj mojih roditelja?

800
00:40:41,320 --> 00:40:43,029
Ne draga, to su i moji roditelji.

801
00:40:55,759 --> 00:41:00,629
Ne moram ni pitati
koji vam se najviše sviđao.

802
00:41:00,629 --> 00:41:05,109
Simpsoni? Kome su se najviše sviđali Simpsoni?

803
00:41:05,109 --> 00:41:10,140
Kome Shakespeare?

804
00:41:10,140 --> 00:41:12,710
A Fear Factor?

805
00:41:12,710 --> 00:41:15,959
Koliko vas više voli Fear Factor?

806
00:41:15,959 --> 00:41:22,368
Stvarno?

807
00:41:22,369 --> 00:41:24,079
Nadmoćnoj većini sviđaju se Simpsoni

808
00:41:24,079 --> 00:41:25,769


809
00:41:25,769 --> 00:41:29,229
više od Shakespearea.

810
00:41:29,229 --> 00:41:31,598
U redu, uzmimo sad drugi dio glasova.

811
00:41:31,599 --> 00:41:33,749


812
00:41:33,749 --> 00:41:35,799
Koji doživljaj odnosno užitak je najviši?

813
00:41:35,799 --> 00:41:37,529


814
00:41:37,529 --> 00:41:39,409


815
00:41:39,409 --> 00:41:41,729
Koliko ih kaže Shakespeare?

816
00:41:41,729 --> 00:41:47,788


817
00:41:47,789 --> 00:41:49,960
Koliko ih kaže Fear Factor?

818
00:41:49,960 --> 00:41:54,189


819
00:41:54,189 --> 00:41:59,069
Ne, vi se šalite. Ozbiljno?

820
00:41:59,069 --> 00:42:01,038


821
00:42:01,039 --> 00:42:02,709
Samo naprijed, recite.

822
00:42:02,709 --> 00:42:03,439
Ja mislim da je to najzabavnije.

823
00:42:03,439 --> 00:42:04,709


824
00:42:04,709 --> 00:42:09,428
Znam, ali koji doživljaj je za vas najvredniji,
najplemenitiji.

825
00:42:09,429 --> 00:42:10,920
Znam da vam je to najzabavnije.

826
00:42:10,920 --> 00:42:15,920
Ako je nešto dobro samo zato što je ugodno,
zašto je važno da imate neku apstraktnu ideju

827
00:42:15,920 --> 00:42:17,209
je li to dobro po mjerilima nekog drugog?

828
00:42:17,209 --> 00:42:21,729


829
00:42:21,729 --> 00:42:25,038
Znači vi stajete na stranu Benthama:

830
00:42:25,039 --> 00:42:26,429
tko je taj koji će prosuditi

831
00:42:26,429 --> 00:42:29,279
i zašto bi morali prosuđivati?

832
00:42:29,279 --> 00:42:33,880
Umjesto da samo registriramo i pribrojimo
de facto preferencije. U redu, pošteno.

833
00:42:33,880 --> 00:42:35,349
Kako se vi zovete?

834
00:42:35,349 --> 00:42:37,329
Nate? U redu, pošteno.

835
00:42:37,329 --> 00:42:38,219


836
00:42:38,219 --> 00:42:40,919
Koliko vas misli da su Simpsoni ustvari,
osim što vam se sviđaju,

837
00:42:40,919 --> 00:42:46,259
da su ustvari doživljaj
više razine od Shakespearea?

838
00:42:46,259 --> 00:42:47,420


839
00:42:47,420 --> 00:42:49,309
Da vidiomo ponovo
tko je glasao za Shakespearea.

840
00:42:49,309 --> 00:42:52,869
Koliko vas misli da je Shakespeare viši?

841
00:42:52,869 --> 00:42:53,869


842
00:42:53,869 --> 00:42:55,540


843
00:42:55,540 --> 00:42:58,999
Idealno bi bilo da čujem nekoga ...
ima li koga tko misli da je Shakespeare najviši,

844
00:42:58,999 --> 00:43:02,109


845
00:43:02,109 --> 00:43:02,989
ali radije gleda Simpsone?

846
00:43:02,989 --> 00:43:04,060


847
00:43:04,060 --> 00:43:08,739


848
00:43:08,739 --> 00:43:14,160
Samo sjediti i gledati Simpsone je zabavno
jer se šale i nasmijavaju nas,

849
00:43:14,160 --> 00:43:17,839
ali netko nam mora reći 
da je Shakespeare veliki pisac,

850
00:43:17,839 --> 00:43:20,630
moramo naučiti kako ga čitati
i kako ga razumijeti,

851
00:43:20,630 --> 00:43:23,150
moramo naučiti kako gledati Rembrandta,
kako analizirati sliku.

852
00:43:23,150 --> 00:43:25,859
Kako se vi zovete?

853
00:43:25,859 --> 00:43:27,840
Aneesha.

854
00:43:27,840 --> 00:43:31,259
Aneesha, kad kažete da vam je netko
rekao da je Shakespeare bolji,

855
00:43:31,259 --> 00:43:37,299
da li to prihvaćate slijepom vjerom?

856
00:43:37,299 --> 00:43:41,529
Glasali ste da je Shakespeare bolji
samo zato jer vam to govori kultura ili učitelji?

857
00:43:41,529 --> 00:43:44,049
Ili se zaista sami slažete s tim?

858
00:43:44,049 --> 00:43:48,319
U odnosu na Shakesperea, ne,
ali ranije ste dali primjer Rembrandta

859
00:43:48,319 --> 00:43:49,740


860
00:43:49,740 --> 00:43:54,479
i mislim da bih više uživala
čitajući strip

861
00:43:54,479 --> 00:43:58,348
nego što bih uživala analizirajući Rembrandta
zato jer mi je netko rekao da je veliki slikar.

862
00:43:58,349 --> 00:44:01,699
Dakle vi sugerirate da bi nešto od toga
bilo kulturna konvencija i pritisak.

863
00:44:01,699 --> 00:44:05,319
Rečeno nam je koje knjige,
koja umjetnička djela su velika.

864
00:44:05,319 --> 00:44:12,319
Tko još?

865
00:44:15,309 --> 00:44:19,640
Iako sam više uživao gledajući Simpsone,
ovaj tren na predavanju,

866
00:44:19,640 --> 00:44:23,049
kad bih morao ostatak svog života provesti
s jednim od tri prikazana videa,

867
00:44:23,049 --> 00:44:25,369


868
00:44:25,369 --> 00:44:26,869


869
00:44:26,869 --> 00:44:29,119
ne bih želio provesti taj ostatak svog života
gledajući zadnja dva videa.

870
00:44:29,119 --> 00:44:31,869


871
00:44:31,869 --> 00:44:33,800


872
00:44:33,800 --> 00:44:36,650
Mislim da bih više užitka našao
u tome da budem u stanju

873
00:44:36,650 --> 00:44:38,309


874
00:44:38,309 --> 00:44:39,269
razvijati se u vlastitom umu

875
00:44:39,269 --> 00:44:40,488
baveći se dubljim užicima,
dubljim mislima.

876
00:44:40,489 --> 00:44:44,869


877
00:44:44,869 --> 00:44:48,630
Recite mi vaše ime.

878
00:44:48,630 --> 00:44:49,630
Joe.

879
00:44:49,630 --> 00:44:52,559
Joe, dakle kad morali ostatak života provesti

880
00:44:52,559 --> 00:44:55,409
na farmi u Kansasu samo sa Shakespearom
ili zbirkom epizoda Simpsona,

881
00:44:55,409 --> 00:44:57,489


882
00:44:57,489 --> 00:45:02,079


883
00:45:02,079 --> 00:45:04,119
vi bi radije odabrali Shakespearea?

884
00:45:04,119 --> 00:45:06,599


885
00:45:06,599 --> 00:45:09,849
Što iz toga zaključujete 
o testu John Stuart Millsa?

886
00:45:09,849 --> 00:45:12,149


887
00:45:12,149 --> 00:45:15,078
Da test višeg zadovoljstva pokazuje

888
00:45:15,079 --> 00:45:16,359
da li ljudi koji su doživjeli oba
preferiraju dotično.

889
00:45:16,359 --> 00:45:18,369


890
00:45:18,369 --> 00:45:21,509


891
00:45:21,509 --> 00:45:23,880
Mogu li ukratko citirati drugi primjer?

892
00:45:23,880 --> 00:45:25,130
Na neurobiologiji prošle godine
pričali su nam o pokusu sa štakorom

893
00:45:25,130 --> 00:45:28,769


894
00:45:28,769 --> 00:45:31,209
gdje je štakor mogao stimulirati
određeni centar u svom mozgu

895
00:45:31,209 --> 00:45:35,879
tako da doživljava intenzivno zadooljstvo.

896
00:45:35,879 --> 00:45:38,368
Štakor nije jeo ni pio sve dok nije umro.

897
00:45:38,369 --> 00:45:42,179
Štakor je očito doživljavao 
intenzivno zadovoljstvo.

898
00:45:42,179 --> 00:45:46,269
Pa sada, da me ovaj čas upitate
da li bih radije doživio intenzivno zadovoljstvo

899
00:45:46,269 --> 00:45:47,140


900
00:45:47,140 --> 00:45:52,690
ili cijeli život ispunjen višim zadovoljstvom,

901
00:45:52,690 --> 00:45:55,799
- intenzivno zadovoljstvo pritom smatram
nižim zadovoljstvom -

902
00:45:55,799 --> 00:46:01,969
rado bih ovaj čas uživao u
intenzivnom zadovoljstvu - da, sigurno bi -

903
00:46:01,969 --> 00:46:03,159
ali tokom cijelog života, mislim da bi se 
većina ovdje složila

904
00:46:03,159 --> 00:46:04,360


905
00:46:04,360 --> 00:46:06,899


906
00:46:06,899 --> 00:46:11,630
da bi radije bili ljudi s višim zadovoljstvom,
nego taj štakor s intenzivnim zadovoljstvom

907
00:46:11,630 --> 00:46:13,269
u vrlo kratkom vremenskom periodu.

908
00:46:13,269 --> 00:46:14,930


909
00:46:14,930 --> 00:46:15,870


910
00:46:15,870 --> 00:46:18,959
A odgovarajući na vaše pitanje,
to dokazuje da ...

911
00:46:18,959 --> 00:46:21,348
neću reći dokazuje,

912
00:46:21,349 --> 00:46:24,999
mislim da je zaključak da Millsova teorija
da ako se pita ljude što bi više voljeli,

913
00:46:24,999 --> 00:46:28,649


914
00:46:28,650 --> 00:46:31,439


915
00:46:31,439 --> 00:46:33,118
većina će odgovoriti da bi radije
doživljavali više zadovoljstvo.

916
00:46:33,119 --> 00:46:34,689
Dakle, vi mislite da to podržava ...
mislite da je Mills ovdje u pravu?

917
00:46:34,689 --> 00:46:39,499


918
00:46:39,499 --> 00:46:40,738
Da, mislim.

919
00:46:40,739 --> 00:46:42,629
Ima li koga tko se ne slaže s Joeom,

920
00:46:42,629 --> 00:46:46,839
tko misli da naš eksperiment opovrgava
Millsov test?

921
00:46:46,839 --> 00:46:48,578


922
00:46:48,579 --> 00:46:49,959


923
00:46:49,959 --> 00:46:51,098


924
00:46:51,099 --> 00:46:53,239
Pokazuje da to nije adekvatan način,

925
00:46:53,239 --> 00:46:57,689
da ne možete raspoznati viša zadovoljstva
u okvirima utilitarizma.

926
00:46:57,689 --> 00:47:02,649


927
00:47:05,879 --> 00:47:09,509
Ako je uistinu dobro što god ljudi
preferiraju,

928
00:47:09,509 --> 00:47:11,519
onda je to uistinu relativno i ne postoji
objektivna definicija.

929
00:47:11,519 --> 00:47:14,888
U nekim društvima ljudi će preferirati
Simpsone.

930
00:47:14,889 --> 00:47:15,849


931
00:47:15,849 --> 00:47:21,380
Svatko može uživati u Simpsonima,

932
00:47:21,380 --> 00:47:25,660
ali mislim da je nužna edukacija
da se uživa u Shakespeareu.

933
00:47:25,660 --> 00:47:27,319
Vi kažete da je potrebna edukacija
za uživanje u višim stvarima.

934
00:47:27,319 --> 00:47:29,719
Millsov stav je da viša zadovoljstva
zaista zahtijevaju kultivaciju i edukaciju.

935
00:47:29,719 --> 00:47:32,890


936
00:47:32,890 --> 00:47:35,089


937
00:47:35,090 --> 00:47:37,799
On to ne osporava.

938
00:47:37,799 --> 00:47:38,650


939
00:47:38,650 --> 00:47:41,660
Ali jednom kad su kultivirani i educirani
ljudi će uvidjeti,

940
00:47:41,660 --> 00:47:44,029
ne samo da će uvidjeti razliku
između viših i nižih zadovoljstava,

941
00:47:44,029 --> 00:47:45,509


942
00:47:45,509 --> 00:47:48,270


943
00:47:48,270 --> 00:47:49,009


944
00:47:49,009 --> 00:47:51,539
nego će zapravo preferirati 
viša pred nižima.

945
00:47:51,539 --> 00:47:52,769


946
00:47:52,769 --> 00:47:53,970


947
00:47:53,970 --> 00:47:55,848


948
00:47:55,849 --> 00:47:59,519
Naći ćete taj čuveni citat John Stuart Millsa:

949
00:47:59,519 --> 00:48:00,808
'Bolje je biti nezadovoljno ljudsko biće,
nego zadovoljna svinja.'

950
00:48:00,809 --> 00:48:03,869


951
00:48:03,869 --> 00:48:06,109
Bolje nezadovoljni Sokrat,
nego zadovoljna budala.

952
00:48:06,109 --> 00:48:10,538


953
00:48:10,539 --> 00:48:12,229
A ako budala i svinja različito misle, to je
zato jer znaju samo svoju stranu pitanja.'

954
00:48:12,229 --> 00:48:13,439


955
00:48:13,439 --> 00:48:15,538


956
00:48:15,539 --> 00:48:18,209


957
00:48:18,209 --> 00:48:20,700


958
00:48:20,700 --> 00:48:22,339
Dakle, tu imate pokušaj razlikovanja
viših od nižih zadovoljstava,

959
00:48:22,339 --> 00:48:23,159


960
00:48:23,159 --> 00:48:24,609


961
00:48:24,609 --> 00:48:27,199


962
00:48:27,199 --> 00:48:28,719


963
00:48:28,719 --> 00:48:33,169
odnosno između posjeta muzeju i
gledanja televizije uz bocu piva kod kuće.

964
00:48:33,169 --> 00:48:35,489


965
00:48:35,489 --> 00:48:37,950
Mill dopušta da ponekad možda
podliježemo iskušenju

966
00:48:37,950 --> 00:48:40,839
da radimo ovo zadnje, budemo
TV ovisnici,

967
00:48:40,839 --> 00:48:41,839


968
00:48:41,839 --> 00:48:46,308


969
00:48:46,309 --> 00:48:47,779
ali čak i kad to radimo
iz nemara i lijenosti,
i

970
00:48:47,779 --> 00:48:49,609


971
00:48:49,609 --> 00:48:50,680


972
00:48:50,680 --> 00:48:52,200
mi znamo da zadovoljstvo koje osjećamo
zureći u Rembrandta u muzeju

973
00:48:52,200 --> 00:48:54,029
ustvari je više

974
00:48:54,029 --> 00:48:55,670


975
00:48:55,670 --> 00:48:56,989


976
00:48:56,989 --> 00:49:00,219


977
00:49:00,219 --> 00:49:03,190
zato jer smo doživjeli oba.

978
00:49:03,190 --> 00:49:05,699
A to i jeste više zadovoljstvo,
zurenje u Rembrandte,

979
00:49:05,699 --> 00:49:06,940


980
00:49:06,940 --> 00:49:11,499
zato jer zaokuplja naše više
ljudske sposobnosti.

981
00:49:11,499 --> 00:49:13,848
Što je s Millsovim pokušajem da odgovori
na prigovor o pravima pojedinca?

982
00:49:13,849 --> 00:49:18,890


983
00:49:18,890 --> 00:49:21,859
Na neki način on koristi
istu vrstu argumenta.

984
00:49:21,859 --> 00:49:25,319
A to je predstavljeno u poglavlju 5.

985
00:49:25,319 --> 00:49:27,859


986
00:49:27,859 --> 00:49:33,369
On kaže: 'Iako osporavam pretenzije
bilo koje teorije koja postavlja

987
00:49:33,369 --> 00:49:34,889
imaginarni standard pravednosti
neutemeljen na korisnosti.

988
00:49:34,889 --> 00:49:39,719


989
00:49:39,719 --> 00:49:41,389
Ali ipak, smatra da je pravednost
utemeljena na korisnosti,

990
00:49:41,389 --> 00:49:43,429
glavni dio i neusporedivo najsvetiji 
i obvezujući dio svake moralnosti ...'

991
00:49:43,429 --> 00:49:44,599


992
00:49:44,599 --> 00:49:48,549


993
00:49:48,549 --> 00:49:52,679


994
00:49:52,679 --> 00:49:54,599


995
00:49:54,599 --> 00:49:57,249
Dakle, pravda jeste viša,
individualna prava imaju prednost,

996
00:49:57,249 --> 00:50:00,049


997
00:50:00,049 --> 00:50:01,899
ali ne iz razloga koji se razilaze
sa utilitarističkim postavkama.

998
00:50:01,899 --> 00:50:05,310


999
00:50:05,310 --> 00:50:06,769
'Pravednost je ime za određene
moralne zahtjeve

1000
00:50:06,769 --> 00:50:09,069
koji su, na kolektivnoj razini, 
smješteni više na skali društvene korisnosti

1001
00:50:09,069 --> 00:50:11,220
i stoga predstavljaju mjerodavniju obavezu
od bilo koje druge.'

1002
00:50:11,220 --> 00:50:14,519


1003
00:50:14,519 --> 00:50:17,109


1004
00:50:17,109 --> 00:50:19,209


1005
00:50:19,209 --> 00:50:20,678


1006
00:50:20,679 --> 00:50:23,200


1007
00:50:23,200 --> 00:50:28,919


1008
00:50:28,920 --> 00:50:30,890


1009
00:50:30,890 --> 00:50:32,239


1010
00:50:32,239 --> 00:50:33,619


1011
00:50:33,619 --> 00:50:35,799


1012
00:50:35,799 --> 00:50:37,929


1013
00:50:37,929 --> 00:50:39,239


1014
00:50:39,239 --> 00:50:41,199


1015
00:50:41,199 --> 00:50:43,539


1016
00:50:43,539 --> 00:50:44,670


1017
00:50:44,670 --> 00:50:46,329


1018
00:50:46,329 --> 00:50:47,699


1019
00:50:47,699 --> 00:50:51,279


1020
00:50:51,279 --> 00:50:52,609


1021
00:50:52,609 --> 00:50:55,949


1022
00:50:55,949 --> 00:50:57,999


1023
00:50:57,999 --> 00:50:59,158


1024
00:50:59,159 --> 00:51:04,549


1025
00:51:04,549 --> 00:51:06,219


1026
00:51:06,219 --> 00:51:07,789


1027
00:51:07,789 --> 00:51:11,129


1028
00:51:11,129 --> 00:51:12,788


1029
00:51:12,789 --> 00:51:14,479


1030
00:51:14,479 --> 00:51:16,948


1031
00:51:16,949 --> 00:51:18,479


1032
00:51:18,479 --> 00:51:21,718


1033
00:51:21,719 --> 00:51:23,809


1034
00:51:23,809 --> 00:51:26,259


1035
00:51:26,259 --> 00:51:28,869


1036
00:51:28,869 --> 00:51:30,419


1037
00:51:30,419 --> 00:51:33,368


1038
00:51:33,369 --> 00:51:35,030


1039
00:51:35,030 --> 00:51:36,479


1040
00:51:36,479 --> 00:51:38,269


1041
00:51:38,269 --> 00:51:40,408


1042
00:51:40,409 --> 00:51:42,949


1043
00:51:42,949 --> 00:51:44,969


1044
00:51:44,969 --> 00:51:46,099


1045
00:51:46,099 --> 00:51:47,419


1046
00:51:47,419 --> 00:51:49,979


1047
00:51:49,979 --> 00:51:53,819


1048
00:51:53,819 --> 00:51:57,509


1049
00:51:57,509 --> 00:51:58,729


1050
00:51:58,729 --> 00:52:01,439


1051
00:52:01,440 --> 00:52:03,390


1052
00:52:03,390 --> 00:52:05,489


1053
00:52:05,489 --> 00:52:07,739


1054
00:52:07,739 --> 00:52:11,069


1055
00:52:11,069 --> 00:52:12,950


1056
00:52:12,950 --> 00:52:14,989


1057
00:52:14,989 --> 00:52:17,049


1058
00:52:17,049 --> 00:52:22,339


1059
00:52:22,339 --> 00:52:23,499


1060
00:52:23,499 --> 00:52:26,839


1061
00:52:26,839 --> 00:52:30,499


1062
00:52:30,499 --> 00:52:33,519


1063
00:52:33,519 --> 00:52:37,129


1064
00:52:37,129 --> 00:52:38,159


1065
00:52:38,159 --> 00:52:44,919


1066
00:52:44,919 --> 00:52:47,618


1067
00:52:47,619 --> 00:52:50,410


1068
00:52:50,410 --> 00:52:53,549


1069
00:52:53,549 --> 00:52:55,459


1070
00:52:55,459 --> 00:52:57,459


1071
00:52:57,459 --> 00:52:58,529


1072
00:52:58,529 --> 00:53:05,529


1073
00:53:06,910 --> 00:53:10,009


1074
00:53:10,009 --> 00:53:13,390


1075
00:53:13,390 --> 00:53:14,979


1076
00:53:16,529 --> 00:53:17,809


1077
00:53:17,809 --> 00:53:22,599


1078
00:53:22,599 --> 00:53:25,709


1079
00:53:25,709 --> 00:53:29,499


1080
00:53:29,499 --> 00:53:33,698


1081
00:53:33,699 --> 00:53:40,659


1082
00:53:40,659 --> 00:53:42,539


1083
00:53:42,539 --> 00:53:45,109


1084
00:53:45,109 --> 00:53:46,769


1085
00:53:46,769 --> 00:53:48,399


1086
00:53:48,400 --> 00:53:55,400


1087
00:53:57,439 --> 00:54:00,808


1088
00:54:00,809 --> 00:54:03,369


1089
00:54:03,369 --> 00:54:07,799


1090
00:54:07,799 --> 00:54:14,799


1091
00:54:49,739 --> 00:54:53,789


1092
00:54:53,789 --> 00:54:55,189