Pravednost Michael Sandel
Ima li život cijenu?
Prošli puta diskutirali smo o
slučaju Karljica protiv Dudleya i Stephensa,
slučaj u čamcu za spasavanje,
slučaj kanibalizma na moru,
i s imajući na umu argumente
slučaja čamca za spasavanje,
argumente za i protiv onoga
što su učinili Dudley i Stephens,
vratimo se na utilitarističku filozofiju
Jeremya Benthama.
Bentham je rođen u Engleskoj 1748.,
sa 12 godina pohađao je Oxford,
sa 15 se upisao na pravni fakultet.
Sa 19 primljen je u Odvjetničku komoru,
ali nikada se nije bavio pravom,
umjesto toga posvetio je život
filozofiji prava i filozofiji morala.
Prošli puta počeli smo razmatrati
Benthamovu verziju utilitarizma.
Glavna ideja, sažeto sročena,
je ova:
najviši princip morala,
bilo osobnog ili političkog morala,
je maksimiziranje općeg dobra
ili kolektivne sreće,
ili ukupne ravnotežu zadovoljstva i boli
u izrazu maksimizirane korisnosti.
Bentham dolazi do tog principa
rasuđujući na sljedeći način:
svima nama upravljaju bol i zadovoljstvo,
oni su naši suvereni gospodari,
pa ih svaki moralni sistem mora uzeti u obzir.
Kako ih najbolje uzeti u obzir?
Maksimiziranjem
i to vodi principu
'najvećeg dobra za najveći broj'.
Što bismo točno trebali maksimizirati?
Bentham nam govori - sreću
ili, preciznije, korisnost.
Maksimiziranje korisnosti nije najvažnije
samo za pojedince, već i za zajednice
i zakonodavce.
Na koncu, što je zajednica?
- pita Bentham.
To je suma pojedinaca koji ju sačinjavaju.
I zbog toga, u odlučivanju o najboljim politikama
i što bi trebao biti zakon,
u odlučivanju što je pravedno,
građani i zakonodavci bi se trebali
zapitati:
Ako zbrojimo sve korisnosti ove politike
i oduzmemo sve troškove,
ispravna stvar koju treba učiniti
je ona
koja maksimizira ravnotežu
sreće nad patnjom.
To znači maksimizirati korisnost.
Danas želim ustanoviti da li se vi
slažete s tim ili ne.
A ta utilitarna logika često dolazi
pod nazivom analiza dobiti i troškova
koji koriste kompanije i vlade
cijelo vrijeme.
A ono što ona uključuje
pridjeljivanje vrijednosti,
obično dolarske vrijednosti,
za predstavljanje korisnosti
troškova i dobrobiti
raznih prijedloga.
Nedavno je u Republici Češkoj
predstavljen prijedlog za povećanje
poreza na trošarinu za pušenje.
Philip Morris, duhanska kompanija,
ostvaruje veliku dobit
u Republici Češkoj.
Oni su naručili studiju analize
troškova i dobiti
pušenja u Republici Češkoj.
I ono što je ustanovila ta studija
analize troškova i dobiti,
je da vlada ostvaruje dobit
zahvaljujući pušenju čeških građana.
Pa, kako ostvaruju dobit?
Istina je da postoje negativni učinci
za financije češke vlade,
zbog povećanih troškova zdravstva
za ljude koji pate od bolesti povezanih s pušenjem,
s druge strane postoje pozitivni učinci,
a to su, pribrojeni na drugoj strani bilance,
pozitivni učinci su uključivali,
najvećim dijelom,
razne porezne prihode koje vlada
ostvaruje od prodaje cigareta,
no također uključuje uštede u zdravstvu
kad ljudi umiru ranije,
uštede na penzijama - ne morate plaćati
penzije tako dugo -
i također uštede u domovima za starije.
I kad su bili sumirani svi troškovi i dobiti,
studija Philip Morrisa je ustanovila