WEBVTT

00:00:00.880 --> 00:00:03.001
Bugün size anlatacağım hikâye

00:00:03.123 --> 00:00:05.063
benim için 2006'ya dayanır.

00:00:05.422 --> 00:00:09.130
Peru'daki Amazon ormanlarında patlak veren

00:00:09.154 --> 00:00:11.870
gizemli hastalığı duyduğum zamandı.

00:00:12.947 --> 00:00:15.146
İnsanlar hastalıktan dolayı 
rahatsızlanıyordu.

00:00:15.250 --> 00:00:17.405
Korkunç semptomlar vardı, kabus gibiydi.

00:00:17.969 --> 00:00:19.499
İnanılmaz baş ağrıları vardı.

00:00:19.499 --> 00:00:21.123
Yemek yiyemezler veya içemezlerdi.

00:00:21.147 --> 00:00:23.067
Bazıları halüsinasyon bile görüyordu.

00:00:23.091 --> 00:00:24.727
Kafaları karışmış ve agresiflerdi.

00:00:24.953 --> 00:00:26.708
Hepsinden de acıklısı

00:00:26.708 --> 00:00:29.412
kurbanların çoğunun çocuk olmasıydı.

00:00:29.436 --> 00:00:32.975
Hasta olanların hiçbiri hayatta kalamadı.

00:00:34.587 --> 00:00:37.359
Öldürenin virüs olduğu ortaya çıktı

00:00:37.383 --> 00:00:39.588
ama bu Ebola değildi, Zika değildi.

00:00:39.612 --> 00:00:42.738
Bilimin görmediği yeni bir virüs değildi.

00:00:43.848 --> 00:00:45.975
İnsanlar yüzyıllardır bildiğimiz

00:00:45.999 --> 00:00:48.098
eski bir katilden dolayı ölüyorlardı:

00:00:48.492 --> 00:00:49.879
Kuduzdan.

00:00:50.807 --> 00:00:53.767
Ortak noktaları uyuduklarında sadece

00:00:53.767 --> 00:00:59.392
kanla beslenen memeli olan 
vampir yarasa ısırıklarıydı.

NOTE Paragraph

00:01:01.073 --> 00:01:04.251
Yarasalardan insanlara sıçrayan 
bu tür salgınlar

00:01:04.275 --> 00:01:06.819
son on yıldır yaygınlaştı.

00:01:07.183 --> 00:01:08.953
2003 yılında bu SARS'tı.

00:01:08.977 --> 00:01:11.746
Çin hayvan pazarlarında ortaya çıktı
ve dünyaya yayıldı.

00:01:12.462 --> 00:01:16.077
Bu virüsün Peru'daki gibi,
taşıyıcı olan yarasalarda olduğu

00:01:16.077 --> 00:01:19.393
ve yüzyıllardır tespit edilemediği
ve burada barındığı saptanmıştı.

00:01:20.249 --> 00:01:22.913
10 yıl sonra Kuzey Afrika'da ortaya çıkan

00:01:22.913 --> 00:01:26.488
Ebolayı görüyoruz ve bu herkesi şaşırttı

00:01:26.536 --> 00:01:28.703
çünkü o zamanki bilime göre Ebola'nın

00:01:28.727 --> 00:01:31.099
Kuzey Afrika'da olmaması gerekiyordu.

00:01:32.115 --> 00:01:35.306
Bu tarihteki en büyük ve en yaygın Ebola

00:01:35.330 --> 00:01:36.507
salgınıyla sonuçlandı.

NOTE Paragraph

00:01:37.697 --> 00:01:39.995
Rahatsız edici bir gidişat var, değil mi?

00:01:40.165 --> 00:01:43.887
Ölümcül virüsler 
onlardan umulmadık yerde ortaya çıkıyor

00:01:44.287 --> 00:01:45.864
ve küresel sağlık toplulukları

00:01:45.888 --> 00:01:47.404
hazırlıksız yakalanıyor.

00:01:47.428 --> 00:01:50.081
Sürekli sıradaki viral hastalığı

00:01:50.105 --> 00:01:52.331
bu ebedi döngüde yakalıyoruz

00:01:52.355 --> 00:01:55.583
ve başladıktan sonra 
salgınları yok etmeye çalışıyoruz.

00:01:56.358 --> 00:01:58.707
Her yıl ortaya çıkan

00:01:58.707 --> 00:02:00.479
yeni hastalıklar hakkında

00:02:00.479 --> 00:02:03.177
ne yapılabileceğini düşünmenin tam zamanı.

00:02:03.981 --> 00:02:06.110
Eğer sıradaki Ebola'nın olmasını beklersek

00:02:06.134 --> 00:02:08.031
çok şanslı olamayabiliriz.

00:02:08.427 --> 00:02:10.073
Daha ölümcül ve daha iyi yayılan

00:02:10.097 --> 00:02:11.476
belki aşılarımızı yenebilen

00:02:11.500 --> 00:02:14.029
bizi savunmasız bırakan

00:02:14.053 --> 00:02:16.693
yeni farklı bir virüsle

00:02:16.693 --> 00:02:18.737
karşı karşıya kalabiliriz.

NOTE Paragraph

00:02:19.706 --> 00:02:22.659
Salgınları ön görebilir miyiz?

00:02:22.683 --> 00:02:23.849
Durdurabilir miyiz?

00:02:24.480 --> 00:02:27.602
Bunlar cevaplanması çok zor sorular

00:02:27.626 --> 00:02:30.185
ve sebep şudur ki küresel olarak yayılan

00:02:30.209 --> 00:02:31.980
gerçekten ön görmek isteyebileceğimiz

00:02:32.004 --> 00:02:35.433
salgınlar gerçekten nadir görülür.

00:02:35.433 --> 00:02:37.326
Bizim gibi türler için

00:02:37.326 --> 00:02:38.654
bu çok iyi bir şeydir.

00:02:38.678 --> 00:02:40.343
İşte bu yüzden hepimiz buradayız.

00:02:41.241 --> 00:02:45.574
Ama bilimsel bir açıdan
bu biraz sorundur.

00:02:46.783 --> 00:02:49.393
Eğer bir şey bir kere veya iki kere olursa

00:02:49.417 --> 00:02:51.575
bir düzen bulmamız için yeterli olmaz.

00:02:51.599 --> 00:02:54.998
Düzen bize yeni salgının nereyi 
ne zaman vurabileceğini gösterir.

00:02:56.126 --> 00:02:57.548
Peki ne yapmalıyız?

00:02:58.193 --> 00:03:02.847
Çözümlerden birisi 
bazı hayvanlardan insanlara,

00:03:02.897 --> 00:03:06.377
evcil hayvanlarımıza
veya çiftlik hayvanlarımıza

00:03:06.377 --> 00:03:08.751
geçen virüsleri araştırmak,

00:03:09.515 --> 00:03:11.103
aynısı olmasa bile

00:03:11.103 --> 00:03:13.795
salgına neden olabileceğini 
düşündüğümüz hepsini.

00:03:14.445 --> 00:03:16.540
Eğer bu her gün öldüren virüsleri,

00:03:16.890 --> 00:03:19.644
bazı başlatıcı virüs düzenlerini

00:03:19.716 --> 00:03:24.727
belki de onları nasıl
durdurabileceğimizi çözebilirsek

00:03:24.727 --> 00:03:26.627
işte o zaman daha hazırlıklı oluruz;

00:03:26.779 --> 00:03:28.719
çünkü türler arasında bulaşan virüsler

00:03:28.719 --> 00:03:31.562
daha nadir ama daha
çok tehdit oluşturuyor.

NOTE Paragraph

00:03:32.487 --> 00:03:35.117
Göründüğü kadar korkunç olan kuduz

00:03:35.427 --> 00:03:38.641
şimdi daha sevimli virüs olarak
karşımıza çıktı.

00:03:40.034 --> 00:03:42.923
Kuduz korkunç ölümcül bir virüs.

00:03:43.850 --> 00:03:45.345
%100 öldürme oranına sahip.

00:03:45.369 --> 00:03:47.681
Bu demek oluyor ki eğer yakalanırsanız

00:03:47.681 --> 00:03:50.853
ve erken tedavi edilmezseniz 
yapılacak bir şey yok demek.

00:03:50.877 --> 00:03:52.028
Çare yok.

00:03:52.052 --> 00:03:53.202
Öleceksiniz.

00:03:54.801 --> 00:03:57.906
Kuduz sadece geçmişin bir sorunu değil.

00:03:58.821 --> 00:04:03.343
Hala her yıl 50-60 bin insanı ölüyor.

00:04:04.481 --> 00:04:06.509
Bu sayıları bir perspektife sokalım.

00:04:07.188 --> 00:04:09.949
Bütün Kuzey Afrika Ebolası salgını 
olduğunu düşünün

00:04:09.973 --> 00:04:11.580
iki buçuk yıla kalmadan

00:04:11.604 --> 00:04:14.037
salgında ölen bütün insanları

00:04:14.037 --> 00:04:15.469
tek bir yıla sığdırabiliriz.

00:04:15.493 --> 00:04:16.644
Bu oldukça kötü

00:04:16.668 --> 00:04:18.597
ama o zaman onu 4 ile çarparsanız

00:04:18.621 --> 00:04:21.453
bu sayı her yıl kuduzla alakalı olan sayı.

NOTE Paragraph

00:04:23.835 --> 00:04:28.267
Peki, kuduzu Ebola gibi virüsten ayıran

00:04:28.291 --> 00:04:30.054
insanlar yakalandığında virüsü

00:04:30.078 --> 00:04:31.864
ileri doğru yaymama eğilimindedirler.

00:04:32.965 --> 00:04:35.713
Bu demektir ki her seferinde birisi

00:04:35.713 --> 00:04:39.101
kuduz hayvan tarafından ısırılıp 
kuduz olmuştur

00:04:39.101 --> 00:04:40.977
genellikle bu yarasa veya köpektir.

00:04:41.354 --> 00:04:44.540
Bu türler arası bulaşma çok önemli

00:04:44.564 --> 00:04:47.486
ama kuduzdaki virüsler için nadir

00:04:47.486 --> 00:04:50.950
aslında binlerce kez oluyor.

00:04:52.527 --> 00:04:55.542
Bir yönden kuduz, ölümcül virüsün

00:04:55.542 --> 00:04:58.484
sirke sineği veya
laboratuvar faresi gibidir.

00:04:59.168 --> 00:05:02.507
Bu, numune bulmak ve potansiyel olarak
yeni çözümleri test etmek için

00:05:02.507 --> 00:05:05.205
kullanabileceğimiz ve çalışabileceğimiz 
bir virüstür.

00:05:05.970 --> 00:05:08.343
Peru Amazon'unda

00:05:08.343 --> 00:05:09.944
kuduz salgınını ilk duyduğumda

00:05:09.944 --> 00:05:12.376
potansiyel olarak 
güçlü bir şekilde beni etkiledi

00:05:12.400 --> 00:05:15.758
çünkü bu yarasalardan 
diğer hayvanlara bulaşabilecek kadar

00:05:15.758 --> 00:05:18.580
sık yayılan bir virüstür.

00:05:19.267 --> 00:05:20.446
Belki de durdurabiliriz.

NOTE Paragraph

00:05:22.159 --> 00:05:24.082
Mezun olduğumun ilk yılında

00:05:24.082 --> 00:05:26.457
lisedeki az İspanyolca bilgimle

00:05:26.481 --> 00:05:29.101
vampir yarasaları aramak için

00:05:29.125 --> 00:05:30.948
uçağa atladım ve Peru'ya uçtum.

00:05:30.972 --> 00:05:34.670
İlk zamanlar proje çok zordu

00:05:36.125 --> 00:05:38.926
Latin Amerika'yı kuduzdan
kurtarmak için

00:05:38.926 --> 00:05:40.656
hırslı planlarım yoktu.

00:05:40.656 --> 00:05:43.521
Aynı zamanda patlak lastikler, heyelanlar

00:05:43.521 --> 00:05:48.228
elektrik kesintileri, böcekler
hepsi beni durduruyordu.

00:05:49.260 --> 00:05:52.608
Ama bu, Güney Amerika'da 
kursun bir parçasıydı

00:05:52.981 --> 00:05:54.998
ve bana göre maceranın bir parçasıydı.

00:05:56.044 --> 00:05:58.099
Ama devam etmemi sağlayan şey

00:05:58.709 --> 00:06:00.733
ilk defa yaptığım bir çalışmanın

00:06:00.733 --> 00:06:03.098
kısa vadede insanların
yaşamları üzerinde

00:06:03.098 --> 00:06:05.199
gerçek bir etkisi olabileceği bilgisiydi.

00:06:05.450 --> 00:06:06.730
Bu fikir bana

00:06:06.730 --> 00:06:08.280
Amazon'a gittiğimde

00:06:08.280 --> 00:06:10.520
vampir yarasa avlarken geldi.

00:06:11.676 --> 00:06:14.876
Yapmam gereken köye gitmek
ve soruşturma yapmaktı.

00:06:15.279 --> 00:06:17.677
''Son zamanlarda kimleri
yarasa ısırdı?''

00:06:17.677 --> 00:06:19.677
İnsanlar ellerini kaldırdı

00:06:19.945 --> 00:06:22.363
çünkü bu topluluklarda

00:06:22.363 --> 00:06:24.592
yarasanın ısırması çok sıradandı.

00:06:24.592 --> 00:06:25.622
Her gün olurdu.

00:06:26.530 --> 00:06:29.485
Yapmamız gereken tek şey doğru eve gitmek

00:06:29.699 --> 00:06:31.173
ağı açmak

00:06:31.197 --> 00:06:32.972
ve gece oraya varmak

00:06:32.972 --> 00:06:35.890
ve yarasaların kan emmeye
çalışmasını beklemekti.

00:06:37.400 --> 00:06:40.829
Benim için çocukların kafasında ısırık izi

00:06:40.829 --> 00:06:43.245
ve yatakta kan izi görmek

00:06:43.245 --> 00:06:46.065
fiziksel ve zihinsel yorgunluktan

00:06:46.065 --> 00:06:49.316
vazgeçmek için yeterli motivasyondu.

NOTE Paragraph

00:06:50.896 --> 00:06:53.052
Bütün gece çalışmamıza rağmen

00:06:53.076 --> 00:06:56.089
bu problemi nasıl çözebileceğim hakkında 
düşünme zamanım oldu

00:06:56.682 --> 00:06:59.379
ve 2 soru karşıma çıktı.

00:06:59.783 --> 00:07:03.689
İlki insanların her zaman ısırıldığı

00:07:03.713 --> 00:07:06.191
ama kuduzun her zaman olmadığıydı.

00:07:06.215 --> 00:07:08.536
Her birkaç yılda bir veya on yılda bir

00:07:08.560 --> 00:07:10.336
kuduz salgını oluyordu.

00:07:10.360 --> 00:07:13.103
Diğer salgının nerede ve ne zaman

00:07:13.103 --> 00:07:14.823
olacağını bilseydik kimse ölmeden

00:07:14.823 --> 00:07:18.228
insanları aşılayabileceğimiz
anlamına gelen

00:07:18.252 --> 00:07:19.656
iyi bir fırsat olurdu.

00:07:20.181 --> 00:07:22.617
Ama diğer yüz olan aşı

00:07:22.641 --> 00:07:25.911
sadece bir yara bandı.

00:07:26.303 --> 00:07:28.365
Hasar kontrolü için bir strateji

00:07:28.389 --> 00:07:30.985
tabii ki de önemli, 
hayat kurtarıcı ve yapmalıyız

00:07:31.049 --> 00:07:32.560
ancak günün sonunda

00:07:32.584 --> 00:07:35.179
aşılanan hayvan
ve insan sayısına bakmadan

00:07:35.203 --> 00:07:37.991
yarasalarda hala aynı 
kuduz sayısına sahip olacağız.

00:07:39.124 --> 00:07:41.105
Isırılma riski hala aynı.

00:07:41.769 --> 00:07:43.394
İkinci sorum şuydu:

00:07:43.418 --> 00:07:46.630
Virüsü kaynağından kesebilir miyiz?

00:07:47.179 --> 00:07:50.334
Yarasalardaki kuduzu azaltırsak

00:07:50.334 --> 00:07:52.377
bu gerçekten bir oyun değiştirici olur.

NOTE Paragraph

00:07:52.635 --> 00:07:54.412
Hasar kontrolünden korumaya yönelik

00:07:54.436 --> 00:07:57.448
bir geçiş hakkında konuşuyoruz.

00:07:58.687 --> 00:08:00.906
Peki, nasıl başlamalıyız?

00:08:01.360 --> 00:08:03.883
Virüsün doğal evinde, yarasalarda,

00:08:03.883 --> 00:08:06.680
nasıl çalıştığını anlamak zorundayız.

00:08:07.351 --> 00:08:09.800
Bu salgın için abartılı bir istek.

00:08:09.824 --> 00:08:13.567
Özellikle yarasa gibi
münzevi bir tür için

00:08:13.731 --> 00:08:15.373
ama bir yerden başlamalıydık.

00:08:16.368 --> 00:08:19.230
İlk aşamamız 
bazı tarihsel verilere bakmaktı.

00:08:19.691 --> 00:08:22.431
Bu salgınlar geçmişte nerede
ve ne zaman oldular?

00:08:23.154 --> 00:08:24.740
Sonra anlaşıldı ki

00:08:24.740 --> 00:08:27.490
kuduz hareket etmesi gereken bir virüstü.

00:08:27.514 --> 00:08:28.664
Sabit duramazdı.

00:08:29.449 --> 00:08:32.328
Virüs bir yıl veya iki yıl 
bir bölgede dolanabilirdi

00:08:32.352 --> 00:08:34.783
ancak bulaştıracak bir grup 
bulmadığı sürece

00:08:34.783 --> 00:08:37.474
yok olmaya mahkumdu.

00:08:38.359 --> 00:08:43.213
Kuduzun yayılmasının 
ana noktasını çözdük.

00:08:43.898 --> 00:08:46.184
Hareket eden bir virüs olduğunu biliyorduk

00:08:46.208 --> 00:08:48.304
ancak nereye gideceğini söyleyemiyorduk.

NOTE Paragraph

00:08:49.284 --> 00:08:52.901
İstediğim Google Haritalar tarzında

00:08:52.901 --> 00:08:55.595
''Virüsün rotası ne?'' gibi birşeydi.

00:08:55.749 --> 00:08:57.836
Varması ne kadar sürecekti?

00:08:58.020 --> 00:08:59.770
Ne kadar hızlı gidecekti?

00:09:01.291 --> 00:09:04.734
Bunun için kuduzun
genomlarına baktım.

00:09:05.278 --> 00:09:09.369
Diğer virüsler gibi 
kuduz da hızlıca gelişen

00:09:09.393 --> 00:09:11.462
küçük bir genoma sahip.

00:09:11.903 --> 00:09:16.300
O kadar hızlı ki 
virüs yeni bir konuma ulaştığında

00:09:16.324 --> 00:09:18.673
birkaç yeni mutasyon geçirecektir.

00:09:19.077 --> 00:09:20.393
Yapmamız gereken

00:09:20.393 --> 00:09:23.618
evrim ağacında noktaları bağlamaktı

00:09:23.642 --> 00:09:26.643
ve geçmişte virüsün nerede olduğunu

00:09:26.667 --> 00:09:28.570
ve nasıl yayıldığını söyleyecekti.

00:09:28.989 --> 00:09:32.147
Dışarı çıktım ve inek beyni topladım

00:09:32.171 --> 00:09:34.297
çünkü kuduz virüsü buradan toplanır.

00:09:35.088 --> 00:09:39.564
Bu beyinlerden aldığımız
genom sıralanışı

00:09:39.564 --> 00:09:41.179
sayesinde anladım ki

00:09:41.203 --> 00:09:44.405
bu virüs her yıl 
2,5 - 5 km arası yayılan bir virüs.

NOTE Paragraph

00:09:45.147 --> 00:09:49.104
Peki şimdi elimizde virüsün hız limiti var

00:09:49.128 --> 00:09:53.427
ama hala diğer ana noktayı kaçırıyoruz.
İlk nereye gidecek?

00:09:54.362 --> 00:09:58.147
Bunun için yarasa gibi
düşünmek zorunda kaldım.

00:09:58.754 --> 00:10:00.088
Çünkü kuduz bir virüs

00:10:00.112 --> 00:10:01.351
ve kendisi hareket etmiyor

00:10:01.375 --> 00:10:03.864
Konuk olduğu şey tarafından
hareket ettirilmeli.

00:10:04.471 --> 00:10:08.450
Ne sıklıkla ve ne kadar
uzağa uçacağını düşündüm.

00:10:08.474 --> 00:10:10.281
Ne hayal gücüm

00:10:10.281 --> 00:10:14.949
ne de önceden koymaya 
çalıştığımız takip cihazları

00:10:14.973 --> 00:10:16.817
ihtiyacımız olan bilgiyi sağladı.

00:10:17.101 --> 00:10:19.982
Bunun yerine, 
yarasa çiftleşme düzenine döndük.

00:10:20.006 --> 00:10:22.324
Genomlarının belli noktalarına baktık

00:10:22.348 --> 00:10:25.578
ve bazı grupların 
birbirleriyle çiftleştiğini,

00:10:25.578 --> 00:10:27.427
diğerlerinin yalnız olduğunu gördük.

00:10:27.451 --> 00:10:31.683
Virüs genomların yolundan gidiyordu.

00:10:32.884 --> 00:10:36.287
Yollardan biri şaşırtıcıydı.

00:10:36.311 --> 00:10:37.461
inanması zordu.

00:10:38.176 --> 00:10:41.975
Amazon'u geçip Pasifik'e gelerek

00:10:41.999 --> 00:10:44.294
Peru And Dağları'nı geçmiş bir yoldu.

00:10:44.318 --> 00:10:46.335
Söylediğim gibi

00:10:46.335 --> 00:10:48.129
inanması zordu çünkü

00:10:48.129 --> 00:10:52.235
And Dağları çok yüksekti,
6700 metre kadar

00:10:52.259 --> 00:10:54.825
ve vampirin uçması için çok yüksekti.

00:10:56.136 --> 00:10:57.286
Ama...

NOTE Paragraph

00:10:57.310 --> 00:10:58.382
(Kahkahalar)

NOTE Paragraph

00:10:58.406 --> 00:10:59.760
Yakından baktığımızda

00:10:59.784 --> 00:11:01.587
Peru'nun kuzeyinde

00:11:01.611 --> 00:11:07.688
çiftleşmeleri için çok uzun olmayan 
vadiler gördük.

00:11:08.022 --> 00:11:09.382
Yakından baktık.

00:11:09.382 --> 00:11:14.302
Tabii ki de her yıl o vadilerde
2,5 km yayılan kuduz vardı.

00:11:14.569 --> 00:11:18.044
Tam da bizim modellerimizin
belirlediği gibi.

NOTE Paragraph

00:11:18.531 --> 00:11:19.705
Söylemediğim şey ise

00:11:19.729 --> 00:11:21.893
bunun aslında çok önemli olduğudur.

00:11:22.157 --> 00:11:25.858
Çünkü kuduz And'ların
kuzey yamaçları

00:11:25.882 --> 00:11:28.301
veya pasifik kıyısında,
Güney Amerika'da görülmedi.

00:11:28.695 --> 00:11:35.296
İlk kez burada böyle tarihi bir 
büyük istilaya tanıklık ediyorduk.

00:11:35.720 --> 00:11:37.149
Bu da bir soru ortaya çıkardı.

00:11:37.173 --> 00:11:39.183
''Bunun için ne yapacağız?''

NOTE Paragraph

00:11:39.719 --> 00:11:42.705
Kısa vadede yapılacak şey
insanlara aşılanmalarını

00:11:42.705 --> 00:11:45.719
ve hayvanlarıni aşılamalarını,

00:11:45.743 --> 00:11:47.043
kuduzun geldiğini söylemek.

00:11:47.507 --> 00:11:48.904
Uzun vadede bu yeni bilgiyi

00:11:48.928 --> 00:11:52.158
durdurmak için kullanabilirsek

00:11:52.182 --> 00:11:54.516
daha da güçlü olabilir.

00:11:55.847 --> 00:11:58.514
Yarasalara bugün uçmayın diyemeyiz.

00:11:59.058 --> 00:12:02.932
Ama belki de virüsün yarasa ile birlikte 
bir yolculuk yapmasını engelleyebiliriz.

NOTE Paragraph

00:12:04.347 --> 00:12:07.476
Bu bizi kuduz kontrol programlarından

00:12:07.500 --> 00:12:10.330
öğrendiğimiz ana derse götürüyor:

00:12:10.354 --> 00:12:13.794
Köpek olsun tilki, kokarca, rakun olsun

00:12:13.794 --> 00:12:17.557
Kuzey Amerika, Afrika veya Avrupa olsun

00:12:17.581 --> 00:12:21.174
bunu durdurmanın tek yolu
kaynağı aşılamak.

NOTE Paragraph

00:12:22.204 --> 00:12:25.392
Yarasaları aşılayabilir miyiz?

00:12:26.597 --> 00:12:29.122
Köpek veya kedi aşılamalarını duyuyoruz

00:12:29.146 --> 00:12:31.603
fakat bunu daha önce duymadık.

00:12:32.597 --> 00:12:34.377
Çılgın bir soru gibi gelebilir.

00:12:34.681 --> 00:12:36.085
İyi haber şu ki

00:12:36.109 --> 00:12:41.641
yarasalar için üretilmiş
yenebilir kuduz aşıları var

00:12:42.481 --> 00:12:43.481
ve daha iyisi ise

00:12:44.051 --> 00:12:47.842
bu aşılar yarasalardan
yarasalara yayılabilir.

00:12:48.499 --> 00:12:50.966
Tek yapmak gereken birine bulaştırmak

00:12:50.990 --> 00:12:52.858
ve birbirlerini yalamalarını beklemek,

00:12:52.858 --> 00:12:54.577
işin devamını bırakın onlar yapsın.

00:12:55.321 --> 00:12:57.364
Bu demek oluyor ki
en azından

00:12:57.364 --> 00:12:59.997
milyonlarca yarasayı 
teker teker küçük şırıngalarla

00:12:59.997 --> 00:13:02.272
aşılamak zorunda değiliz.

NOTE Paragraph

00:13:02.296 --> 00:13:03.885
(Kahkahalar)

NOTE Paragraph

00:13:03.909 --> 00:13:07.418
Buna sahip olmamız nasıl kullanıldığını
biliyoruz anlamına gelmez.

00:13:07.442 --> 00:13:09.797
Çok uzun bir soru listemiz var.

00:13:09.821 --> 00:13:11.917
Kaç tane yarasa aşılamamız gerekiyor?

00:13:11.941 --> 00:13:14.368
Yılın hangi zamanı aşılanmalılar?

00:13:14.392 --> 00:13:16.914
Yılda kaç kez aşılanmalılar?

00:13:18.067 --> 00:13:19.779
Bu soruların hepsi

00:13:19.779 --> 00:13:22.626
yeni bir aşı kampanyası
başlatmak için önemli.

00:13:22.626 --> 00:13:25.782
ama bunlar laboratuvarda
cevaplayamayacağımız sorular.

00:13:25.782 --> 00:13:28.646
Daha renkli bir yaklaşım geliştiriyoruz.

00:13:29.250 --> 00:13:32.895
Gerçek yarasalar, 
sahte aşılar kullanıyoruz.

00:13:33.795 --> 00:13:36.211
Saçlarını parlatacak yenebilir jeller

00:13:36.235 --> 00:13:39.628
ve karşılaştıklarında yayılabilecek
UV pudra kullanıyoruz.

00:13:39.862 --> 00:13:42.081
Bunlar bize gerçek aşının

00:13:42.081 --> 00:13:44.955
ne kadar derece yayılabileceğini gösterir.

00:13:45.908 --> 00:13:48.251
İşin hala ilk aşamasındayız.

00:13:48.275 --> 00:13:50.712
Ancak sonuçlarımız cesaret verici.

00:13:51.310 --> 00:13:54.406
Sahip olduğumuz aşıları kullanarak

00:13:54.430 --> 00:13:57.704
kuduz salgınlarının 
azalabileceğini görüyoruz.

00:13:58.637 --> 00:14:04.159
Hatırladığınız gibi kuduz 
sürekli hareket eden bir virüs

00:14:04.267 --> 00:14:07.175
ve biz salgını azalttığımızda

00:14:07.175 --> 00:14:10.747
virüsün diğer bir koloniye
varma şansını da azaltıyoruz.

00:14:11.160 --> 00:14:13.655
Transfer halkasında zincir kopartıyoruz.

00:14:14.289 --> 00:14:17.005
Böyle yaptığımız her zaman yok etmeye

00:14:17.005 --> 00:14:18.502
bir adım daha ilerliyoruz.

00:14:18.806 --> 00:14:23.518
Yakın bir gelecekte kuduzun sonlanacağı

00:14:23.542 --> 00:14:26.813
fikrini konuşmak muhteşem

00:14:26.837 --> 00:14:28.908
ve heyecan verici.

NOTE Paragraph

00:14:29.631 --> 00:14:31.795
Ana soruya geri dönelim.

00:14:31.819 --> 00:14:33.393
Salgınları engelleyebilir miyiz?

00:14:34.119 --> 00:14:37.698
Kesin bir çözüm yok,

00:14:38.048 --> 00:14:41.678
ama benim tecrübelerim
beni olumlu düşünmeye itti.

00:14:42.282 --> 00:14:47.365
Salgınları tahmine etmek için genomlara 
sahip olacağımız gelecek uzak değil

00:14:47.836 --> 00:14:52.921
ve yenilebilir, kendiliğinden yayılan, 
yeni bir insana bulaşmadan önce

00:14:52.921 --> 00:14:57.393
kaynağında sorunu çözecek olan 
yeni aşılara sahip olacağız.

00:14:59.493 --> 00:15:01.466
Salgınlarla baş etmeye geldiğinde

00:15:01.466 --> 00:15:03.748
kutsal kase bir adım ötede.

NOTE Paragraph

00:15:04.208 --> 00:15:05.213
Bana sorarsanız

00:15:05.213 --> 00:15:07.218
bence yapabileceğimiz yollardan bir tanesi

00:15:07.402 --> 00:15:10.302
kuduz gibi sahip olduğumuz 
bazı problemleri kullanmak,

00:15:10.766 --> 00:15:13.270
astronotun uçak similatör
kullandığı gibi,

00:15:13.270 --> 00:15:16.193
yolları belirlemek, neyin işe yarayıp
yaramadığını belirlemek

00:15:16.193 --> 00:15:17.555
ve alet setimizi hazırlamak

00:15:17.595 --> 00:15:20.544
ve böylece riskler yüksekken
hazırlıklı uçarız.

00:15:20.878 --> 00:15:22.006
Teşekkürler.

00:15:22.060 --> 00:15:23.585
(Alkışlar)