1
00:00:00,880 --> 00:00:03,001
Bugün size anlatacağım hikâye

2
00:00:03,123 --> 00:00:05,063
benim için 2006'ya dayanır.

3
00:00:05,422 --> 00:00:09,130
Peru'daki Amazon ormanlarında patlak veren

4
00:00:09,154 --> 00:00:11,870
gizemli hastalığı duyduğum zamandı.

5
00:00:12,947 --> 00:00:15,146
İnsanlar hastalıktan dolayı 
rahatsızlanıyordu.

6
00:00:15,250 --> 00:00:17,405
Korkunç semptomlar vardı, kabus gibiydi.

7
00:00:17,969 --> 00:00:19,499
İnanılmaz baş ağrıları vardı.

8
00:00:19,499 --> 00:00:21,123
Yemek yiyemezler veya içemezlerdi.

9
00:00:21,147 --> 00:00:23,067
Bazıları halüsinasyon bile görüyordu.

10
00:00:23,091 --> 00:00:24,727
Kafaları karışmış ve agresiflerdi.

11
00:00:24,953 --> 00:00:26,708
Hepsinden de acıklısı

12
00:00:26,708 --> 00:00:29,412
kurbanların çoğunun çocuk olmasıydı.

13
00:00:29,436 --> 00:00:32,975
Hasta olanların hiçbiri hayatta kalamadı.

14
00:00:34,587 --> 00:00:37,359
Öldürenin virüs olduğu ortaya çıktı

15
00:00:37,383 --> 00:00:39,588
ama bu Ebola değildi, Zika değildi.

16
00:00:39,612 --> 00:00:42,738
Bilimin görmediği yeni bir virüs değildi.

17
00:00:43,848 --> 00:00:45,975
İnsanlar yüzyıllardır bildiğimiz

18
00:00:45,999 --> 00:00:48,098
eski bir katilden dolayı ölüyorlardı:

19
00:00:48,492 --> 00:00:49,879
Kuduzdan.

20
00:00:50,807 --> 00:00:53,767
Ortak noktaları uyuduklarında sadece

21
00:00:53,767 --> 00:00:59,392
kanla beslenen memeli olan 
vampir yarasa ısırıklarıydı.

22
00:01:01,073 --> 00:01:04,251
Yarasalardan insanlara sıçrayan 
bu tür salgınlar

23
00:01:04,275 --> 00:01:06,819
son on yıldır yaygınlaştı.

24
00:01:07,183 --> 00:01:08,953
2003 yılında bu SARS'tı.

25
00:01:08,977 --> 00:01:11,746
Çin hayvan pazarlarında ortaya çıktı
ve dünyaya yayıldı.

26
00:01:12,462 --> 00:01:16,077
Bu virüsün Peru'daki gibi,
taşıyıcı olan yarasalarda olduğu

27
00:01:16,077 --> 00:01:19,393
ve yüzyıllardır tespit edilemediği
ve burada barındığı saptanmıştı.

28
00:01:20,249 --> 00:01:22,913
10 yıl sonra Kuzey Afrika'da ortaya çıkan

29
00:01:22,913 --> 00:01:26,488
Ebolayı görüyoruz ve bu herkesi şaşırttı

30
00:01:26,536 --> 00:01:28,703
çünkü o zamanki bilime göre Ebola'nın

31
00:01:28,727 --> 00:01:31,099
Kuzey Afrika'da olmaması gerekiyordu.

32
00:01:32,115 --> 00:01:35,306
Bu tarihteki en büyük ve en yaygın Ebola

33
00:01:35,330 --> 00:01:36,507
salgınıyla sonuçlandı.

34
00:01:37,697 --> 00:01:39,995
Rahatsız edici bir gidişat var, değil mi?

35
00:01:40,165 --> 00:01:43,887
Ölümcül virüsler 
onlardan umulmadık yerde ortaya çıkıyor

36
00:01:44,287 --> 00:01:45,864
ve küresel sağlık toplulukları

37
00:01:45,888 --> 00:01:47,404
hazırlıksız yakalanıyor.

38
00:01:47,428 --> 00:01:50,081
Sürekli sıradaki viral hastalığı

39
00:01:50,105 --> 00:01:52,331
bu ebedi döngüde yakalıyoruz

40
00:01:52,355 --> 00:01:55,583
ve başladıktan sonra 
salgınları yok etmeye çalışıyoruz.

41
00:01:56,358 --> 00:01:58,707
Her yıl ortaya çıkan

42
00:01:58,707 --> 00:02:00,479
yeni hastalıklar hakkında

43
00:02:00,479 --> 00:02:03,177
ne yapılabileceğini düşünmenin tam zamanı.

44
00:02:03,981 --> 00:02:06,110
Eğer sıradaki Ebola'nın olmasını beklersek

45
00:02:06,134 --> 00:02:08,031
çok şanslı olamayabiliriz.

46
00:02:08,427 --> 00:02:10,073
Daha ölümcül ve daha iyi yayılan

47
00:02:10,097 --> 00:02:11,476
belki aşılarımızı yenebilen

48
00:02:11,500 --> 00:02:14,029
bizi savunmasız bırakan

49
00:02:14,053 --> 00:02:16,693
yeni farklı bir virüsle

50
00:02:16,693 --> 00:02:18,737
karşı karşıya kalabiliriz.

51
00:02:19,706 --> 00:02:22,659
Salgınları ön görebilir miyiz?

52
00:02:22,683 --> 00:02:23,849
Durdurabilir miyiz?

53
00:02:24,480 --> 00:02:27,602
Bunlar cevaplanması çok zor sorular

54
00:02:27,626 --> 00:02:30,185
ve sebep şudur ki küresel olarak yayılan

55
00:02:30,209 --> 00:02:31,980
gerçekten ön görmek isteyebileceğimiz

56
00:02:32,004 --> 00:02:35,433
salgınlar gerçekten nadir görülür.

57
00:02:35,433 --> 00:02:37,326
Bizim gibi türler için

58
00:02:37,326 --> 00:02:38,654
bu çok iyi bir şeydir.

59
00:02:38,678 --> 00:02:40,343
İşte bu yüzden hepimiz buradayız.

60
00:02:41,241 --> 00:02:45,574
Ama bilimsel bir açıdan
bu biraz sorundur.

61
00:02:46,783 --> 00:02:49,393
Eğer bir şey bir kere veya iki kere olursa

62
00:02:49,417 --> 00:02:51,575
bir düzen bulmamız için yeterli olmaz.

63
00:02:51,599 --> 00:02:54,998
Düzen bize yeni salgının nereyi 
ne zaman vurabileceğini gösterir.

64
00:02:56,126 --> 00:02:57,548
Peki ne yapmalıyız?

65
00:02:58,193 --> 00:03:02,847
Çözümlerden birisi 
bazı hayvanlardan insanlara,

66
00:03:02,897 --> 00:03:06,377
evcil hayvanlarımıza
veya çiftlik hayvanlarımıza

67
00:03:06,377 --> 00:03:08,751
geçen virüsleri araştırmak,

68
00:03:09,515 --> 00:03:11,103
aynısı olmasa bile

69
00:03:11,103 --> 00:03:13,795
salgına neden olabileceğini 
düşündüğümüz hepsini.

70
00:03:14,445 --> 00:03:16,540
Eğer bu her gün öldüren virüsleri,

71
00:03:16,890 --> 00:03:19,644
bazı başlatıcı virüs düzenlerini

72
00:03:19,716 --> 00:03:24,727
belki de onları nasıl
durdurabileceğimizi çözebilirsek

73
00:03:24,727 --> 00:03:26,627
işte o zaman daha hazırlıklı oluruz;

74
00:03:26,779 --> 00:03:28,719
çünkü türler arasında bulaşan virüsler

75
00:03:28,719 --> 00:03:31,562
daha nadir ama daha
çok tehdit oluşturuyor.

76
00:03:32,487 --> 00:03:35,117
Göründüğü kadar korkunç olan kuduz

77
00:03:35,427 --> 00:03:38,641
şimdi daha sevimli virüs olarak
karşımıza çıktı.

78
00:03:40,034 --> 00:03:42,923
Kuduz korkunç ölümcül bir virüs.

79
00:03:43,850 --> 00:03:45,345
%100 öldürme oranına sahip.

80
00:03:45,369 --> 00:03:47,681
Bu demek oluyor ki eğer yakalanırsanız

81
00:03:47,681 --> 00:03:50,853
ve erken tedavi edilmezseniz 
yapılacak bir şey yok demek.

82
00:03:50,877 --> 00:03:52,028
Çare yok.

83
00:03:52,052 --> 00:03:53,202
Öleceksiniz.

84
00:03:54,801 --> 00:03:57,906
Kuduz sadece geçmişin bir sorunu değil.

85
00:03:58,821 --> 00:04:03,343
Hala her yıl 50-60 bin insanı ölüyor.

86
00:04:04,481 --> 00:04:06,509
Bu sayıları bir perspektife sokalım.

87
00:04:07,188 --> 00:04:09,949
Bütün Kuzey Afrika Ebolası salgını 
olduğunu düşünün

88
00:04:09,973 --> 00:04:11,580
iki buçuk yıla kalmadan

89
00:04:11,604 --> 00:04:14,037
salgında ölen bütün insanları

90
00:04:14,037 --> 00:04:15,469
tek bir yıla sığdırabiliriz.

91
00:04:15,493 --> 00:04:16,644
Bu oldukça kötü

92
00:04:16,668 --> 00:04:18,597
ama o zaman onu 4 ile çarparsanız

93
00:04:18,621 --> 00:04:21,453
bu sayı her yıl kuduzla alakalı olan sayı.

94
00:04:23,835 --> 00:04:28,267
Peki, kuduzu Ebola gibi virüsten ayıran

95
00:04:28,291 --> 00:04:30,054
insanlar yakalandığında virüsü

96
00:04:30,078 --> 00:04:31,864
ileri doğru yaymama eğilimindedirler.

97
00:04:32,965 --> 00:04:35,713
Bu demektir ki her seferinde birisi

98
00:04:35,713 --> 00:04:39,101
kuduz hayvan tarafından ısırılıp 
kuduz olmuştur

99
00:04:39,101 --> 00:04:40,977
genellikle bu yarasa veya köpektir.

100
00:04:41,354 --> 00:04:44,540
Bu türler arası bulaşma çok önemli

101
00:04:44,564 --> 00:04:47,486
ama kuduzdaki virüsler için nadir

102
00:04:47,486 --> 00:04:50,950
aslında binlerce kez oluyor.

103
00:04:52,527 --> 00:04:55,542
Bir yönden kuduz, ölümcül virüsün

104
00:04:55,542 --> 00:04:58,484
sirke sineği veya
laboratuvar faresi gibidir.

105
00:04:59,168 --> 00:05:02,507
Bu, numune bulmak ve potansiyel olarak
yeni çözümleri test etmek için

106
00:05:02,507 --> 00:05:05,205
kullanabileceğimiz ve çalışabileceğimiz 
bir virüstür.

107
00:05:05,970 --> 00:05:08,343
Peru Amazon'unda

108
00:05:08,343 --> 00:05:09,944
kuduz salgınını ilk duyduğumda

109
00:05:09,944 --> 00:05:12,376
potansiyel olarak 
güçlü bir şekilde beni etkiledi

110
00:05:12,400 --> 00:05:15,758
çünkü bu yarasalardan 
diğer hayvanlara bulaşabilecek kadar

111
00:05:15,758 --> 00:05:18,580
sık yayılan bir virüstür.

112
00:05:19,267 --> 00:05:20,446
Belki de durdurabiliriz.

113
00:05:22,159 --> 00:05:24,082
Mezun olduğumun ilk yılında

114
00:05:24,082 --> 00:05:26,457
lisedeki az İspanyolca bilgimle

115
00:05:26,481 --> 00:05:29,101
vampir yarasaları aramak için

116
00:05:29,125 --> 00:05:30,948
uçağa atladım ve Peru'ya uçtum.

117
00:05:30,972 --> 00:05:34,670
İlk zamanlar proje çok zordu

118
00:05:36,125 --> 00:05:38,926
Latin Amerika'yı kuduzdan
kurtarmak için

119
00:05:38,926 --> 00:05:40,656
hırslı planlarım yoktu.

120
00:05:40,656 --> 00:05:43,521
Aynı zamanda patlak lastikler, heyelanlar

121
00:05:43,521 --> 00:05:48,228
elektrik kesintileri, böcekler
hepsi beni durduruyordu.

122
00:05:49,260 --> 00:05:52,608
Ama bu, Güney Amerika'da 
kursun bir parçasıydı

123
00:05:52,981 --> 00:05:54,998
ve bana göre maceranın bir parçasıydı.

124
00:05:56,044 --> 00:05:58,099
Ama devam etmemi sağlayan şey

125
00:05:58,709 --> 00:06:00,733
ilk defa yaptığım bir çalışmanın

126
00:06:00,733 --> 00:06:03,098
kısa vadede insanların
yaşamları üzerinde

127
00:06:03,098 --> 00:06:05,199
gerçek bir etkisi olabileceği bilgisiydi.

128
00:06:05,450 --> 00:06:06,730
Bu fikir bana

129
00:06:06,730 --> 00:06:08,280
Amazon'a gittiğimde

130
00:06:08,280 --> 00:06:10,520
vampir yarasa avlarken geldi.

131
00:06:11,676 --> 00:06:14,876
Yapmam gereken köye gitmek
ve soruşturma yapmaktı.

132
00:06:15,279 --> 00:06:17,677
''Son zamanlarda kimleri
yarasa ısırdı?''

133
00:06:17,677 --> 00:06:19,677
İnsanlar ellerini kaldırdı

134
00:06:19,945 --> 00:06:22,363
çünkü bu topluluklarda

135
00:06:22,363 --> 00:06:24,592
yarasanın ısırması çok sıradandı.

136
00:06:24,592 --> 00:06:25,622
Her gün olurdu.

137
00:06:26,530 --> 00:06:29,485
Yapmamız gereken tek şey doğru eve gitmek

138
00:06:29,699 --> 00:06:31,173
ağı açmak

139
00:06:31,197 --> 00:06:32,972
ve gece oraya varmak

140
00:06:32,972 --> 00:06:35,890
ve yarasaların kan emmeye
çalışmasını beklemekti.

141
00:06:37,400 --> 00:06:40,829
Benim için çocukların kafasında ısırık izi

142
00:06:40,829 --> 00:06:43,245
ve yatakta kan izi görmek

143
00:06:43,245 --> 00:06:46,065
fiziksel ve zihinsel yorgunluktan

144
00:06:46,065 --> 00:06:49,316
vazgeçmek için yeterli motivasyondu.

145
00:06:50,896 --> 00:06:53,052
Bütün gece çalışmamıza rağmen

146
00:06:53,076 --> 00:06:56,089
bu problemi nasıl çözebileceğim hakkında 
düşünme zamanım oldu

147
00:06:56,682 --> 00:06:59,379
ve 2 soru karşıma çıktı.

148
00:06:59,783 --> 00:07:03,689
İlki insanların her zaman ısırıldığı

149
00:07:03,713 --> 00:07:06,191
ama kuduzun her zaman olmadığıydı.

150
00:07:06,215 --> 00:07:08,536
Her birkaç yılda bir veya on yılda bir

151
00:07:08,560 --> 00:07:10,336
kuduz salgını oluyordu.

152
00:07:10,360 --> 00:07:13,103
Diğer salgının nerede ve ne zaman

153
00:07:13,103 --> 00:07:14,823
olacağını bilseydik kimse ölmeden

154
00:07:14,823 --> 00:07:18,228
insanları aşılayabileceğimiz
anlamına gelen

155
00:07:18,252 --> 00:07:19,656
iyi bir fırsat olurdu.

156
00:07:20,181 --> 00:07:22,617
Ama diğer yüz olan aşı

157
00:07:22,641 --> 00:07:25,911
sadece bir yara bandı.

158
00:07:26,303 --> 00:07:28,365
Hasar kontrolü için bir strateji

159
00:07:28,389 --> 00:07:30,985
tabii ki de önemli, 
hayat kurtarıcı ve yapmalıyız

160
00:07:31,049 --> 00:07:32,560
ancak günün sonunda

161
00:07:32,584 --> 00:07:35,179
aşılanan hayvan
ve insan sayısına bakmadan

162
00:07:35,203 --> 00:07:37,991
yarasalarda hala aynı 
kuduz sayısına sahip olacağız.

163
00:07:39,124 --> 00:07:41,105
Isırılma riski hala aynı.

164
00:07:41,769 --> 00:07:43,394
İkinci sorum şuydu:

165
00:07:43,418 --> 00:07:46,630
Virüsü kaynağından kesebilir miyiz?

166
00:07:47,179 --> 00:07:50,334
Yarasalardaki kuduzu azaltırsak

167
00:07:50,334 --> 00:07:52,377
bu gerçekten bir oyun değiştirici olur.

168
00:07:52,635 --> 00:07:54,412
Hasar kontrolünden korumaya yönelik

169
00:07:54,436 --> 00:07:57,448
bir geçiş hakkında konuşuyoruz.

170
00:07:58,687 --> 00:08:00,906
Peki, nasıl başlamalıyız?

171
00:08:01,360 --> 00:08:03,883
Virüsün doğal evinde, yarasalarda,

172
00:08:03,883 --> 00:08:06,680
nasıl çalıştığını anlamak zorundayız.

173
00:08:07,351 --> 00:08:09,800
Bu salgın için abartılı bir istek.

174
00:08:09,824 --> 00:08:13,567
Özellikle yarasa gibi
münzevi bir tür için

175
00:08:13,731 --> 00:08:15,373
ama bir yerden başlamalıydık.

176
00:08:16,368 --> 00:08:19,230
İlk aşamamız 
bazı tarihsel verilere bakmaktı.

177
00:08:19,691 --> 00:08:22,431
Bu salgınlar geçmişte nerede
ve ne zaman oldular?

178
00:08:23,154 --> 00:08:24,740
Sonra anlaşıldı ki

179
00:08:24,740 --> 00:08:27,490
kuduz hareket etmesi gereken bir virüstü.

180
00:08:27,514 --> 00:08:28,664
Sabit duramazdı.

181
00:08:29,449 --> 00:08:32,328
Virüs bir yıl veya iki yıl 
bir bölgede dolanabilirdi

182
00:08:32,352 --> 00:08:34,783
ancak bulaştıracak bir grup 
bulmadığı sürece

183
00:08:34,783 --> 00:08:37,474
yok olmaya mahkumdu.

184
00:08:38,359 --> 00:08:43,213
Kuduzun yayılmasının 
ana noktasını çözdük.

185
00:08:43,898 --> 00:08:46,184
Hareket eden bir virüs olduğunu biliyorduk

186
00:08:46,208 --> 00:08:48,304
ancak nereye gideceğini söyleyemiyorduk.

187
00:08:49,284 --> 00:08:52,901
İstediğim Google Haritalar tarzında

188
00:08:52,901 --> 00:08:55,595
''Virüsün rotası ne?'' gibi birşeydi.

189
00:08:55,749 --> 00:08:57,836
Varması ne kadar sürecekti?

190
00:08:58,020 --> 00:08:59,770
Ne kadar hızlı gidecekti?

191
00:09:01,291 --> 00:09:04,734
Bunun için kuduzun
genomlarına baktım.

192
00:09:05,278 --> 00:09:09,369
Diğer virüsler gibi 
kuduz da hızlıca gelişen

193
00:09:09,393 --> 00:09:11,462
küçük bir genoma sahip.

194
00:09:11,903 --> 00:09:16,300
O kadar hızlı ki 
virüs yeni bir konuma ulaştığında

195
00:09:16,324 --> 00:09:18,673
birkaç yeni mutasyon geçirecektir.

196
00:09:19,077 --> 00:09:20,393
Yapmamız gereken

197
00:09:20,393 --> 00:09:23,618
evrim ağacında noktaları bağlamaktı

198
00:09:23,642 --> 00:09:26,643
ve geçmişte virüsün nerede olduğunu

199
00:09:26,667 --> 00:09:28,570
ve nasıl yayıldığını söyleyecekti.

200
00:09:28,989 --> 00:09:32,147
Dışarı çıktım ve inek beyni topladım

201
00:09:32,171 --> 00:09:34,297
çünkü kuduz virüsü buradan toplanır.

202
00:09:35,088 --> 00:09:39,564
Bu beyinlerden aldığımız
genom sıralanışı

203
00:09:39,564 --> 00:09:41,179
sayesinde anladım ki

204
00:09:41,203 --> 00:09:44,405
bu virüs her yıl 
2,5 - 5 km arası yayılan bir virüs.

205
00:09:45,147 --> 00:09:49,104
Peki şimdi elimizde virüsün hız limiti var

206
00:09:49,128 --> 00:09:53,427
ama hala diğer ana noktayı kaçırıyoruz.
İlk nereye gidecek?

207
00:09:54,362 --> 00:09:58,147
Bunun için yarasa gibi
düşünmek zorunda kaldım.

208
00:09:58,754 --> 00:10:00,088
Çünkü kuduz bir virüs

209
00:10:00,112 --> 00:10:01,351
ve kendisi hareket etmiyor

210
00:10:01,375 --> 00:10:03,864
Konuk olduğu şey tarafından
hareket ettirilmeli.

211
00:10:04,471 --> 00:10:08,450
Ne sıklıkla ve ne kadar
uzağa uçacağını düşündüm.

212
00:10:08,474 --> 00:10:10,281
Ne hayal gücüm

213
00:10:10,281 --> 00:10:14,949
ne de önceden koymaya 
çalıştığımız takip cihazları

214
00:10:14,973 --> 00:10:16,817
ihtiyacımız olan bilgiyi sağladı.

215
00:10:17,101 --> 00:10:19,982
Bunun yerine, 
yarasa çiftleşme düzenine döndük.

216
00:10:20,006 --> 00:10:22,324
Genomlarının belli noktalarına baktık

217
00:10:22,348 --> 00:10:25,578
ve bazı grupların 
birbirleriyle çiftleştiğini,

218
00:10:25,578 --> 00:10:27,427
diğerlerinin yalnız olduğunu gördük.

219
00:10:27,451 --> 00:10:31,683
Virüs genomların yolundan gidiyordu.

220
00:10:32,884 --> 00:10:36,287
Yollardan biri şaşırtıcıydı.

221
00:10:36,311 --> 00:10:37,461
inanması zordu.

222
00:10:38,176 --> 00:10:41,975
Amazon'u geçip Pasifik'e gelerek

223
00:10:41,999 --> 00:10:44,294
Peru And Dağları'nı geçmiş bir yoldu.

224
00:10:44,318 --> 00:10:46,335
Söylediğim gibi

225
00:10:46,335 --> 00:10:48,129
inanması zordu çünkü

226
00:10:48,129 --> 00:10:52,235
And Dağları çok yüksekti,
6700 metre kadar

227
00:10:52,259 --> 00:10:54,825
ve vampirin uçması için çok yüksekti.

228
00:10:56,136 --> 00:10:57,286
Ama...

229
00:10:57,310 --> 00:10:58,382
(Kahkahalar)

230
00:10:58,406 --> 00:10:59,760
Yakından baktığımızda

231
00:10:59,784 --> 00:11:01,587
Peru'nun kuzeyinde

232
00:11:01,611 --> 00:11:07,688
çiftleşmeleri için çok uzun olmayan 
vadiler gördük.

233
00:11:08,022 --> 00:11:09,382
Yakından baktık.

234
00:11:09,382 --> 00:11:14,302
Tabii ki de her yıl o vadilerde
2,5 km yayılan kuduz vardı.

235
00:11:14,569 --> 00:11:18,044
Tam da bizim modellerimizin
belirlediği gibi.

236
00:11:18,531 --> 00:11:19,705
Söylemediğim şey ise

237
00:11:19,729 --> 00:11:21,893
bunun aslında çok önemli olduğudur.

238
00:11:22,157 --> 00:11:25,858
Çünkü kuduz And'ların
kuzey yamaçları

239
00:11:25,882 --> 00:11:28,301
veya pasifik kıyısında,
Güney Amerika'da görülmedi.

240
00:11:28,695 --> 00:11:35,296
İlk kez burada böyle tarihi bir 
büyük istilaya tanıklık ediyorduk.

241
00:11:35,720 --> 00:11:37,149
Bu da bir soru ortaya çıkardı.

242
00:11:37,173 --> 00:11:39,183
''Bunun için ne yapacağız?''

243
00:11:39,719 --> 00:11:42,705
Kısa vadede yapılacak şey
insanlara aşılanmalarını

244
00:11:42,705 --> 00:11:45,719
ve hayvanlarıni aşılamalarını,

245
00:11:45,743 --> 00:11:47,043
kuduzun geldiğini söylemek.

246
00:11:47,507 --> 00:11:48,904
Uzun vadede bu yeni bilgiyi

247
00:11:48,928 --> 00:11:52,158
durdurmak için kullanabilirsek

248
00:11:52,182 --> 00:11:54,516
daha da güçlü olabilir.

249
00:11:55,847 --> 00:11:58,514
Yarasalara bugün uçmayın diyemeyiz.

250
00:11:59,058 --> 00:12:02,932
Ama belki de virüsün yarasa ile birlikte 
bir yolculuk yapmasını engelleyebiliriz.

251
00:12:04,347 --> 00:12:07,476
Bu bizi kuduz kontrol programlarından

252
00:12:07,500 --> 00:12:10,330
öğrendiğimiz ana derse götürüyor:

253
00:12:10,354 --> 00:12:13,794
Köpek olsun tilki, kokarca, rakun olsun

254
00:12:13,794 --> 00:12:17,557
Kuzey Amerika, Afrika veya Avrupa olsun

255
00:12:17,581 --> 00:12:21,174
bunu durdurmanın tek yolu
kaynağı aşılamak.

256
00:12:22,204 --> 00:12:25,392
Yarasaları aşılayabilir miyiz?

257
00:12:26,597 --> 00:12:29,122
Köpek veya kedi aşılamalarını duyuyoruz

258
00:12:29,146 --> 00:12:31,603
fakat bunu daha önce duymadık.

259
00:12:32,597 --> 00:12:34,377
Çılgın bir soru gibi gelebilir.

260
00:12:34,681 --> 00:12:36,085
İyi haber şu ki

261
00:12:36,109 --> 00:12:41,641
yarasalar için üretilmiş
yenebilir kuduz aşıları var

262
00:12:42,481 --> 00:12:43,481
ve daha iyisi ise

263
00:12:44,051 --> 00:12:47,842
bu aşılar yarasalardan
yarasalara yayılabilir.

264
00:12:48,499 --> 00:12:50,966
Tek yapmak gereken birine bulaştırmak

265
00:12:50,990 --> 00:12:52,858
ve birbirlerini yalamalarını beklemek,

266
00:12:52,858 --> 00:12:54,577
işin devamını bırakın onlar yapsın.

267
00:12:55,321 --> 00:12:57,364
Bu demek oluyor ki
en azından

268
00:12:57,364 --> 00:12:59,997
milyonlarca yarasayı 
teker teker küçük şırıngalarla

269
00:12:59,997 --> 00:13:02,272
aşılamak zorunda değiliz.

270
00:13:02,296 --> 00:13:03,885
(Kahkahalar)

271
00:13:03,909 --> 00:13:07,418
Buna sahip olmamız nasıl kullanıldığını
biliyoruz anlamına gelmez.

272
00:13:07,442 --> 00:13:09,797
Çok uzun bir soru listemiz var.

273
00:13:09,821 --> 00:13:11,917
Kaç tane yarasa aşılamamız gerekiyor?

274
00:13:11,941 --> 00:13:14,368
Yılın hangi zamanı aşılanmalılar?

275
00:13:14,392 --> 00:13:16,914
Yılda kaç kez aşılanmalılar?

276
00:13:18,067 --> 00:13:19,779
Bu soruların hepsi

277
00:13:19,779 --> 00:13:22,626
yeni bir aşı kampanyası
başlatmak için önemli.

278
00:13:22,626 --> 00:13:25,782
ama bunlar laboratuvarda
cevaplayamayacağımız sorular.

279
00:13:25,782 --> 00:13:28,646
Daha renkli bir yaklaşım geliştiriyoruz.

280
00:13:29,250 --> 00:13:32,895
Gerçek yarasalar, 
sahte aşılar kullanıyoruz.

281
00:13:33,795 --> 00:13:36,211
Saçlarını parlatacak yenebilir jeller

282
00:13:36,235 --> 00:13:39,628
ve karşılaştıklarında yayılabilecek
UV pudra kullanıyoruz.

283
00:13:39,862 --> 00:13:42,081
Bunlar bize gerçek aşının

284
00:13:42,081 --> 00:13:44,955
ne kadar derece yayılabileceğini gösterir.

285
00:13:45,908 --> 00:13:48,251
İşin hala ilk aşamasındayız.

286
00:13:48,275 --> 00:13:50,712
Ancak sonuçlarımız cesaret verici.

287
00:13:51,310 --> 00:13:54,406
Sahip olduğumuz aşıları kullanarak

288
00:13:54,430 --> 00:13:57,704
kuduz salgınlarının 
azalabileceğini görüyoruz.

289
00:13:58,637 --> 00:14:04,159
Hatırladığınız gibi kuduz 
sürekli hareket eden bir virüs

290
00:14:04,267 --> 00:14:07,175
ve biz salgını azalttığımızda

291
00:14:07,175 --> 00:14:10,747
virüsün diğer bir koloniye
varma şansını da azaltıyoruz.

292
00:14:11,160 --> 00:14:13,655
Transfer halkasında zincir kopartıyoruz.

293
00:14:14,289 --> 00:14:17,005
Böyle yaptığımız her zaman yok etmeye

294
00:14:17,005 --> 00:14:18,502
bir adım daha ilerliyoruz.

295
00:14:18,806 --> 00:14:23,518
Yakın bir gelecekte kuduzun sonlanacağı

296
00:14:23,542 --> 00:14:26,813
fikrini konuşmak muhteşem

297
00:14:26,837 --> 00:14:28,908
ve heyecan verici.

298
00:14:29,631 --> 00:14:31,795
Ana soruya geri dönelim.

299
00:14:31,819 --> 00:14:33,393
Salgınları engelleyebilir miyiz?

300
00:14:34,119 --> 00:14:37,698
Kesin bir çözüm yok,

301
00:14:38,048 --> 00:14:41,678
ama benim tecrübelerim
beni olumlu düşünmeye itti.

302
00:14:42,282 --> 00:14:47,365
Salgınları tahmine etmek için genomlara 
sahip olacağımız gelecek uzak değil

303
00:14:47,836 --> 00:14:52,921
ve yenilebilir, kendiliğinden yayılan, 
yeni bir insana bulaşmadan önce

304
00:14:52,921 --> 00:14:57,393
kaynağında sorunu çözecek olan 
yeni aşılara sahip olacağız.

305
00:14:59,493 --> 00:15:01,466
Salgınlarla baş etmeye geldiğinde

306
00:15:01,466 --> 00:15:03,748
kutsal kase bir adım ötede.

307
00:15:04,208 --> 00:15:05,213
Bana sorarsanız

308
00:15:05,213 --> 00:15:07,218
bence yapabileceğimiz yollardan bir tanesi

309
00:15:07,402 --> 00:15:10,302
kuduz gibi sahip olduğumuz 
bazı problemleri kullanmak,

310
00:15:10,766 --> 00:15:13,270
astronotun uçak similatör
kullandığı gibi,

311
00:15:13,270 --> 00:15:16,193
yolları belirlemek, neyin işe yarayıp
yaramadığını belirlemek

312
00:15:16,193 --> 00:15:17,555
ve alet setimizi hazırlamak

313
00:15:17,595 --> 00:15:20,544
ve böylece riskler yüksekken
hazırlıklı uçarız.

314
00:15:20,878 --> 00:15:22,006
Teşekkürler.

315
00:15:22,060 --> 00:15:23,585
(Alkışlar)