1
00:00:06,884 --> 00:00:10,536
Vào những năm 1950, một nhóm nông dân
chăn nuôi gia súc ở Idaho, Mỹ,

2
00:00:10,536 --> 00:00:16,395
đã rất bối rối khi đàn cừu của họ
đã sinh ra cừu con chỉ có một mắt.

3
00:00:16,395 --> 00:00:18,906
Không thể giải thích được nguyên nhân,

4
00:00:18,906 --> 00:00:23,898
họ đã mời các nhà khoa học
thuộc Bộ Nông nghiệp Mỹ tới để làm rõ.

5
00:00:23,898 --> 00:00:27,036
Các nhà nghiên cứu đã giả thiết
rằng cừu mẹ khi mang thai

6
00:00:27,036 --> 00:00:31,621
đã ăn nhầm phải thực vật
có chứa chất gây dị dạng thai nhi.

7
00:00:31,621 --> 00:00:35,806
Họ đã thu thập toàn bộ các mẫu cây ở đó
và cho chuột thí nghiệm ăn thử,

8
00:00:35,806 --> 00:00:38,477
nhưng không thể gây ra hậu quả tương tự.

9
00:00:38,477 --> 00:00:41,391
Vậy nên họ quyết định
sẽ trực tiếp theo dõi đàn cừu,

10
00:00:41,391 --> 00:00:45,902
thậm chí cử một nhà khoa học
tới sống với chúng trong ba mùa hè.

11
00:00:45,902 --> 00:00:50,949
Sau một thập kỷ thử và sai,
cuối cùng họ đã tìm ra nguyên nhân,

12
00:00:50,949 --> 00:00:53,032
đó là loài cây có tên
Veratrum californicum.

13
00:00:53,032 --> 00:00:57,297
Phấn của loài hoa đó chứa hoạt chất
có sáu vòng lục giác hiđrocacbon,

14
00:00:57,297 --> 00:01:02,127
và họ đặt tên hoạt chất đó là cyclopamine
nhằm liên hệ với từ "cyclop" - một mắt.

15
00:01:02,127 --> 00:01:06,207
Các nhà khoa học vẫn chưa hiểu rõ
cơ chế cyclopamine khiến cừu con dị dạng,

16
00:01:06,207 --> 00:01:09,029
nhưng cảnh báo các nông dân hãy cẩn thận.

17
00:01:09,029 --> 00:01:12,389
Phải tới bốn thập kỷ sau,
một nhóm nhà nghiên cứu

18
00:01:12,389 --> 00:01:14,614
dẫn đầu bởi Giáo sư Philip Beachy,

19
00:01:14,614 --> 00:01:16,760
mới tình cờ tìm ra lời giải.

20
00:01:16,760 --> 00:01:20,699
Phòng lab của ông nghiên cứu
về một loại gen có mặt ở rất nhiều loài,

21
00:01:20,699 --> 00:01:22,642
từ chuột tới con người,

22
00:01:22,642 --> 00:01:25,118
mang tên "gen nhím".

23
00:01:25,118 --> 00:01:30,229
Nó được đặt tên bởi hai nhà khoa học
đã nhận giải Nobel cho công trình của họ,

24
00:01:30,229 --> 00:01:33,497
hai người đã phát hiện ra
việc gây đột biến gen này ở ruồi giấm

25
00:01:33,497 --> 00:01:37,490
sẽ khiến chúng xuất hiện
gai nhọn như loài nhím.

26
00:01:37,490 --> 00:01:40,344
Beachy và các cộng sự đã thực hiện
các kỹ thuật biến đổi gen

27
00:01:40,344 --> 00:01:43,470
để gây bất hoạt gen này trên chuột.

28
00:01:43,470 --> 00:01:46,690
Điều đó gây ra hàng loạt bất thường
trong quá trình phát triển

29
00:01:46,690 --> 00:01:49,750
của não, nội tạng, và đôi mắt chúng,

30
00:01:49,750 --> 00:01:51,770
hay chính xác hơn, một mắt của chúng.

31
00:01:51,770 --> 00:01:57,030
Khi đang nghiên cứu tài liệu, Beachy
tình cờ thấy bức ảnh chụp con cừu một mắt,

32
00:01:57,030 --> 00:02:01,230
và nhận ra điều đã gây cản trở
các nhà khoa học trong suốt bốn thập kỷ.

33
00:02:01,230 --> 00:02:05,110
Một thứ gì đó đã khiến cho
"gen nhím" trở nên dị dạng.

34
00:02:05,110 --> 00:02:06,781
Hãy ôn tập lại một chút.

35
00:02:06,781 --> 00:02:12,530
Gen chứa thông tin quy định thời gian
và cách thức các tế bào cần làm việc,

36
00:02:12,530 --> 00:02:16,150
và chúng cần liên lạc với nhau
thông qua các prô-tê-in.

37
00:02:16,150 --> 00:02:21,692
"Gen nhím" chỉ dẫn cho tế bào
tiết ra "prô-tê-in nhím",

38
00:02:21,692 --> 00:02:26,201
giúp khởi động một chuỗi
phát tín hiệu phức tạp giữa các tế bào.

39
00:02:26,201 --> 00:02:29,211
Sau đây là cách chúng hoạt động
khi mọi thứ đều bình thường:

40
00:02:29,211 --> 00:02:33,122
"prô-tê-in nhím" tự gắn mình
vào một prô-tê-in mang tên "patched".

41
00:02:33,122 --> 00:02:36,023
Điều đó khiến patched bị bất hoạt,

42
00:02:36,023 --> 00:02:41,333
cho phép một prô-tê-in khác có tên
"smoothened" gửi được tín hiệu tới tế bào,

43
00:02:41,333 --> 00:02:45,103
báo hiệu vị trí chúng cần tới
và loại mô chúng cần hình thành.

44
00:02:45,873 --> 00:02:49,863
Cyclopamine ẩn trong phấn
của loài thực vật đó,

45
00:02:49,863 --> 00:02:53,772
gây gián đoạn quá trình
bằng cách tự gắn mình vào "smoothened".

46
00:02:53,772 --> 00:02:57,622
Điều đó khiến "smoothened" bị bất hoạt
và không thể gửi tín hiệu cần thiết

47
00:02:57,622 --> 00:03:00,923
để yêu cầu bộ não phân hoá
thành hai nửa bán cầu,

48
00:03:00,923 --> 00:03:04,744
tạo các ngón tay và hai mắt riêng biệt.

49
00:03:04,744 --> 00:03:08,003
Như vậy, mặc dù "gen nhím"
vẫn hoàn thành nhiệm vụ

50
00:03:08,003 --> 00:03:10,352
khi đã tạo điều kiện
cho "smoothened" hoạt động,

51
00:03:10,352 --> 00:03:15,247
cyclopamine vẫn cản trở "smoothened"
gửi đi bức thông điệp hoá học của mình.

52
00:03:15,247 --> 00:03:18,213
Đó chính là bản chất khoa học
đằng sau con cừu một mắt,

53
00:03:18,213 --> 00:03:20,414
nhưng nhóm của Beachy vẫn cảm nhận được

54
00:03:20,414 --> 00:03:23,495
một sự liên hệ có ích khác.

55
00:03:23,495 --> 00:03:27,124
Họ phát hiện ra rằng việc kích hoạt
"smoothened" một cách không kiểm soát

56
00:03:27,124 --> 00:03:29,875
liên quan đến một dạng bệnh lý của người.

57
00:03:29,875 --> 00:03:36,254
Nó có tên "Hội chứng nevus tế bào đáy",
là một nguyên nhân dẫn đến ung thư.

58
00:03:36,254 --> 00:03:37,996
Các nhà khoa học cho rằng

59
00:03:37,996 --> 00:03:42,473
có thể tận dụng khả năng kiềm chế
"smoothened" của cyclopamine

60
00:03:42,473 --> 00:03:44,454
để điều trị những bệnh ung thư này

61
00:03:44,454 --> 00:03:47,036
nếu bệnh nhân không mang thai.

62
00:03:47,036 --> 00:03:50,695
Thật không may, nghiên cứu
đã chỉ ra rằng cyclopamine

63
00:03:50,695 --> 00:03:52,424
gây nhiều tác dụng phụ,

64
00:03:52,424 --> 00:03:56,145
và có thành phần hoá học rất khó xử lý.

65
00:03:56,145 --> 00:04:01,196
Nhưng họ đã tìm ra vài chất tương tự khác
có tính an toàn và hiệu quả hơn,

66
00:04:01,196 --> 00:04:07,507
hai trong số đó được cấp phép sản xuất
thành thuốc ung thư da, năm 2012 và 2015.

67
00:04:07,507 --> 00:04:10,385
Khi những nông dân lần đầu
nhìn thấy cừu một mắt,

68
00:04:10,385 --> 00:04:14,586
họ đã có thể đổ tại một dạng đột biến gen
quái đản nào đó và lãng quên nó.

69
00:04:14,586 --> 00:04:19,578
Thay vào đó, họ đã tìm hiểu
và biến bí ẩn đó thành một phương thuốc,

70
00:04:19,579 --> 00:04:23,769
và thể hiện rằng, vẫn còn rất nhiều điều
ta vẫn chưa biết hết.