1
00:00:01,111 --> 00:00:03,079
Dene elder Paul Disain đã nói rằng:

2
00:00:03,079 --> 00:00:04,702
"Ngôn ngữ và văn hóa của chúng ta

3
00:00:04,702 --> 00:00:06,999
là cánh cửa sổ nơi ta nhìn ra thế giới".

4
00:00:06,999 --> 00:00:08,188
Và ở trên hòn đảo Turtle,

5
00:00:08,198 --> 00:00:10,433
nơi được biết đến là Bắc Mỹ,

6
00:00:10,457 --> 00:00:13,450
có nhiều cách đặc biệt và tuyệt vời 
để ngắm nhìn thế giới.

7
00:00:13,450 --> 00:00:15,282
Là một người dân bản địa,

8
00:00:15,282 --> 00:00:18,317
tôi thích thú trong việc học
ngôn ngữ Anishinaabemowin,

9
00:00:18,317 --> 00:00:20,236
vốn là ngôn ngữ cội nguồn của tôi,

10
00:00:20,236 --> 00:00:22,971
bởi vì nó cho phép tôi ngắm nhìn thế giới
qua ô cửa sổ đó.

11
00:00:22,971 --> 00:00:24,591
Nó giúp tôi kết nối với gia đình,

12
00:00:24,591 --> 00:00:26,516
tổ tiên, cộng đồng, nền văn hóa của tôi.

13
00:00:26,516 --> 00:00:29,072
Và giúp tôi nghĩ cách
làm sao để lưu truyền lại

14
00:00:29,072 --> 00:00:30,449
cho các thế hệ tương lai.

15
00:00:30,903 --> 00:00:32,054
Là một nhà ngôn ngữ học,

16
00:00:32,078 --> 00:00:35,213
tôi quan tâm tới các chức năng nói chung
của ngôn ngữ.

17
00:00:35,237 --> 00:00:37,142
Tôi nhìn vào ngữ âm và âm vị học --

18
00:00:37,142 --> 00:00:37,945
âm tố.

19
00:00:37,945 --> 00:00:40,761
Tôi có thể nhìn vào hình thái học,
hoặc cấu trúc của từ.

20
00:00:40,761 --> 00:00:42,397
Tôi có thể nhìn vào cú pháp học,

21
00:00:42,397 --> 00:00:44,816
vốn là cấu trúc câu và cụm từ,

22
00:00:44,840 --> 00:00:48,308
để tìm hiểu cách mà con người 
lưu trữ ngôn ngữ trong bộ não

23
00:00:48,308 --> 00:00:51,417
và cách chúng ta sử dụng chúng
để giao tiếp với mọi người.

24
00:00:52,204 --> 00:00:54,093
Lấy ví dụ là,

25
00:00:54,117 --> 00:00:57,132
Anishinaabemowin
giống như hầu hết ngôn ngữ bản địa,

26
00:00:57,156 --> 00:00:59,005
được gọi là ngôn ngữ đa hỗn hợp,

27
00:00:59,029 --> 00:01:02,206
điều đó có nghĩa là 
có những từ rất, rất dài,

28
00:01:02,230 --> 00:01:05,234
gồm những nhánh nhỏ gọi là hình thái từ.

29
00:01:05,258 --> 00:01:09,651
Vì thế tôi có thể nói tiếng
Anishinaabemowin: "niwiisin" - "tôi ăn"

30
00:01:09,675 --> 00:01:10,903
chính là một từ.

31
00:01:10,927 --> 00:01:14,710
Tôi có thể nói: "nimino-wiisin,"
nghĩa là: "tôi ăn rất khỏe",

32
00:01:14,734 --> 00:01:15,918
đây vẫn là một từ.

33
00:01:15,942 --> 00:01:21,152
Tôi có thể nói: "nimino-naawakwe-wiisin" -
"Tôi đã ăn một bữa trưa ngon lành"

34
00:01:21,176 --> 00:01:23,510
Có bao nhiêu từ trong tiếng Anh nhỉ?

35
00:01:24,109 --> 00:01:27,671
Tận năm từ trong tiếng Anh,
một từ đơn trong tiếng Anishinaabemowin.

36
00:01:28,583 --> 00:01:30,662
Bây giờ, tôi có một câu đố cho các bạn.

37
00:01:30,686 --> 00:01:33,717
Trả lời câu hỏi bằng một từ,
trang trình chiếu này có màu gì?

38
00:01:34,083 --> 00:01:35,321
(Khán giả): Màu xanh lá.

39
00:01:35,345 --> 00:01:37,305
Trang trình chiếu này có màu gì?

40
00:01:37,329 --> 00:01:38,493
Khán giả: Màu xanh lá.

41
00:01:38,517 --> 00:01:39,942
Đây là màu gì?

42
00:01:39,966 --> 00:01:41,172
Khán giả: Màu xanh dương.

43
00:01:41,196 --> 00:01:42,895
Và trang này có màu gì?

44
00:01:42,919 --> 00:01:44,117
(Khán giả thì thầm)

45
00:01:44,141 --> 00:01:46,557
Không phải câu hỏi mẹo đâu, tôi hứa đó.

46
00:01:46,713 --> 00:01:48,503
Đối với bạn, một người nói tiếng Anh,

47
00:01:48,503 --> 00:01:50,956
bạn thấy hai trang chiếu
màu xanh lá và xanh dương.

48
00:01:50,956 --> 00:01:54,459
Nhưng cách ta phân loại màu sắc
khác nhau tùy thuộc vào ngôn ngữ.

49
00:01:54,459 --> 00:01:56,359
Vậy nên nếu bạn nói tiếng Nga,

50
00:01:56,359 --> 00:01:59,164
bạn sẽ thấy hai trang chiếu
có sắc thái xanh lá khác nhau.

51
00:01:59,164 --> 00:02:01,467
Một cái là: "goluboy,"
có nghĩa là màu xanh nhạt,

52
00:02:01,467 --> 00:02:03,249
còn màu kia là: "siniy" - xanh đậm.

53
00:02:03,249 --> 00:02:05,590
Và những màu trên được xem là
những màu khác nhau.

54
00:02:05,590 --> 00:02:07,404
Nếu bạn nói ngôn ngữ Anishinaabemowin,

55
00:02:07,404 --> 00:02:09,781
bạn sẽ thấy những trang chiếu này 
là Ozhaawashkwaa

56
00:02:09,958 --> 00:02:13,636
hoặc OZhaawashkozi,
nghĩa là hoặc màu xanh lá hoặc xanh dương.

57
00:02:13,660 --> 00:02:16,255
Không phải là những người khác
không nhìn thấy màu đó,

58
00:02:16,303 --> 00:02:20,149
chỉ là cách họ phân loại chúng
và cách họ hiểu về sắc độ

59
00:02:20,149 --> 00:02:21,307
rất khác nhau.

60
00:02:21,331 --> 00:02:22,497
Tại cùng một thời điểm,

61
00:02:22,521 --> 00:02:25,897
có hàng tỉ cách mà con người 
phân loại màu sắc,

62
00:02:25,897 --> 00:02:28,097
và điều này nói về cách mà
bộ não của con người

63
00:02:28,097 --> 00:02:31,030
hiểu và thể hiện những gì họ thấy được.

64
00:02:32,351 --> 00:02:34,585
Anishinaabemowin 
làm một điều tuyệt vời khác,

65
00:02:34,609 --> 00:02:37,835
đó là sinh động hóa đánh dấu lên các từ.

66
00:02:37,835 --> 00:02:40,331
Vì vậy mà nó không giống tiếng Pháp
hay Tây Ban Nha

67
00:02:40,331 --> 00:02:43,006
đánh dấu các từ là nam tính hay nữ tính.

68
00:02:43,030 --> 00:02:45,458
Anishinaabemowin
và các ngôn ngữ Algonquian khác

69
00:02:45,482 --> 00:02:48,664
đánh dấu tất cả các từ
như là vật sống hoặc vô tri.

70
00:02:48,688 --> 00:02:51,426
Những thứ bạn tin là vật sống
là những vật sống,

71
00:02:51,450 --> 00:02:54,704
những thứ có cảm xúc:
con người, động vật, cây trồng.

72
00:02:54,704 --> 00:02:57,154
Nhưng có một vài thứ khác
cũng được coi là vật sống

73
00:02:57,154 --> 00:02:59,699
mà hẳn bạn không ngờ được,
ví dụ như những viên đá.

74
00:02:59,699 --> 00:03:01,118
Đá được đánh dấu là vật sống,

75
00:03:01,118 --> 00:03:04,005
và điều đó cho chúng ta thấy
điều cực kỳ thú vị của ngữ pháp,

76
00:03:04,005 --> 00:03:05,903
và nó cũng nói cho ta những điều thú vị

77
00:03:05,903 --> 00:03:07,623
về cách mà người Anishinaabemowin

78
00:03:07,704 --> 00:03:10,417
liên tưởng và hiểu thế giới xung quanh họ.

79
00:03:10,441 --> 00:03:12,429
Bây giờ, phần buồn nhất

80
00:03:12,453 --> 00:03:15,601
là ngôn ngữ bản địa
đang gặp nguy hiểm.

81
00:03:16,188 --> 00:03:19,624
Ngôn ngữ bản địa sở hữu rất nhiều 
kiến thức về văn hóa,

82
00:03:19,624 --> 00:03:20,638
về lịch sử,

83
00:03:20,638 --> 00:03:22,654
về cách để liên tưởng tới một người khác,

84
00:03:22,654 --> 00:03:24,918
về cách liên tưởng tới 
môi trường của chúng ta.

85
00:03:24,918 --> 00:03:27,026
Đã từng ở trên vùng đất này
từ thời xa xưa,

86
00:03:27,026 --> 00:03:29,131
những ngôn ngữ này 
đã được phát triển ở đây

87
00:03:29,141 --> 00:03:32,815
và chúng chứa những kiến thức vô giá
về môi trường

88
00:03:32,839 --> 00:03:36,064
mà có thể giúp ta kết nối với
vùng đất mà ta đang sống.

89
00:03:37,022 --> 00:03:39,751
Nhưng thực tế là, 
chúng đang gặp nguy hiểm.

90
00:03:39,775 --> 00:03:42,831
Đại đa số ngôn ngữ bản địa ở Bắc Mỹ

91
00:03:42,855 --> 00:03:44,387
được coi là đang gặp nguy hiểm,

92
00:03:44,411 --> 00:03:47,339
những ngôn ngữ không gặp nguy hểm
thì đang bị tổn hại.

93
00:03:48,038 --> 00:03:49,722
Đây là những điều đã được định sẵn.

94
00:03:50,506 --> 00:03:52,984
Trong luật pháp, trong chính sách 
của chúng tôi,

95
00:03:53,008 --> 00:03:55,291
trong nhà quản trị của chúng tôi,

96
00:03:55,315 --> 00:03:58,117
đã có những nỗ lực

97
00:03:58,141 --> 00:04:01,711
để loại bỏ các ngôn ngữ bản địa
và các nền văn hóa ở đất nước này.

98
00:04:02,046 --> 00:04:03,474
Duncan Campbell Scott

99
00:04:03,498 --> 00:04:06,830
là một trong những kiến ​​trúc sư
của hệ thống trường dân cư.

100
00:04:06,854 --> 00:04:11,267
Trong bảng một hóa đơn cần thiết
bắt buộc đi học

101
00:04:11,291 --> 00:04:14,395
đối với trẻ em bản địa năm 1920, ông nói:

102
00:04:14,419 --> 00:04:16,482
"Tôi muốn loại bỏ những vấn đề của Ấn Độ.

103
00:04:16,506 --> 00:04:18,137
Mục tiêu của chúng ta là tiếp tục

104
00:04:18,137 --> 00:04:20,820
cho đến khi không còn sót lại 
một người Ấn nào ở Canada

105
00:04:20,820 --> 00:04:23,491
mà chưa bị hấp thụ vào thể chế chính trị

106
00:04:23,515 --> 00:04:26,840
và không có người Ấn Độ nào
được biểu quyết, không có Bộ Ấn Độ;

107
00:04:26,864 --> 00:04:29,526
đây là toàn bộ mục tiêu của dự Luật này."

108
00:04:30,608 --> 00:04:33,378
Sự tàn bạo xảy ra trong các trường dân cư
đã được ghi lại.

109
00:04:34,072 --> 00:04:35,271
Năm 1907,

110
00:04:35,295 --> 00:04:39,517
P.H. Bryce, một bác sĩ
và một chuyên gia về bệnh lao,

111
00:04:39,517 --> 00:04:42,104
xuất bản một báo cáo
cho thấy rằng ở một số trường học,

112
00:04:42,104 --> 00:04:45,920
25 phần trăm trẻ em đã chết
vì bệnh lao

113
00:04:45,920 --> 00:04:49,171
gây ra bởi các điều kiện ở các trường.

114
00:04:49,281 --> 00:04:52,940
Trong những ngôi trường khác,
có đến 75% trẻ em tử vong.

115
00:04:54,033 --> 00:04:56,459
Ông đã bị cắt tài trợ 
bởi chính phủ liên bang

116
00:04:56,469 --> 00:04:57,838
vì những phát hiện của mình,

117
00:04:57,862 --> 00:04:59,893
buộc phải nghỉ hưu vào năm 1921,

118
00:04:59,917 --> 00:05:02,958
và năm 1922, phát hiện của ông 
được công bố rộng rãi.

119
00:05:05,127 --> 00:05:06,278
Và qua thời gian đó,

120
00:05:06,302 --> 00:05:08,987
trẻ em bản địa bị bắt đi 
từ nhà của chúng,

121
00:05:09,011 --> 00:05:10,500
từ cộng đồng

122
00:05:10,524 --> 00:05:12,707
và bị buộc phải vào nhà thờ
trường dân cư

123
00:05:12,731 --> 00:05:15,434
nơi chúng phải chịu đựng,
về nhiều mặt,

124
00:05:15,458 --> 00:05:17,949
tình cảm, thể chất nghiêm trọng
và lạm dụng tình dục,

125
00:05:17,949 --> 00:05:20,395
trong tất cả các trường hợp,
ngược đãi về văn hóa,

126
00:05:20,395 --> 00:05:22,410
vì những ngôi trường này được thiết kế

127
00:05:22,410 --> 00:05:24,609
để loại bỏ ngôn ngữ bản địa và văn hóa.

128
00:05:24,633 --> 00:05:28,743
Trường dân cư cuối cùng
đóng cửa năm 1996.

129
00:05:29,759 --> 00:05:34,934
Cho đến thời điểm đó, 150.000 trẻ em 
đã tham gia vào trường dân cư

130
00:05:34,958 --> 00:05:37,886
tại 139 tổ chức trên cả nước.

131
00:05:38,712 --> 00:05:40,260
Năm 2007,

132
00:05:40,284 --> 00:05:43,825
trường dân cư Ấn Độ
Thỏa thuận giải quyết có hiệu lực.

133
00:05:43,849 --> 00:05:46,934
Đây là vụ kiện tập thể lớn nhất
trong lịch sử Canada.

134
00:05:47,323 --> 00:05:49,506
Nó dành ra 60 triệu đô la

135
00:05:49,530 --> 00:05:53,460
cho sự thành lập của sự thật
và Ủy ban Hòa giải Canada (TRC).

136
00:05:54,339 --> 00:05:58,998
TRC đã tặng chúng ta khả năng để nghe
các câu chuyện của những người sống sót

137
00:05:59,022 --> 00:06:01,776
để nghe những tác động
lên cộng đồng và gia đình

138
00:06:01,800 --> 00:06:04,490
và để tiếp cận nghiên cứu

139
00:06:04,514 --> 00:06:08,156
để khám phá ra đầy đủ những hậu quả
của trường dân cư

140
00:06:08,180 --> 00:06:12,133
lên cộng đồng người bản địa
và lên toàn bộ Canada.

141
00:06:12,475 --> 00:06:14,967
TRC nhận thấy rằng các trường dân cư

142
00:06:14,967 --> 00:06:17,318
cấu thành cái gọi là
diệt chủng văn hóa.

143
00:06:17,426 --> 00:06:20,848
Họ nói rằng: "Diệt chủng vật lý
là sự giết chóc hàng loạt các thành viên

144
00:06:20,872 --> 00:06:21,987
của một nhóm mục tiêu,

145
00:06:22,011 --> 00:06:26,458
diệt chủng sinh học là sự hủy diệt
khả năng sinh sản của nhóm đó.

146
00:06:26,482 --> 00:06:30,864
Và diệt chủng văn hóa là sự hủy diệt
của những cấu trúc và quy tắc

147
00:06:30,888 --> 00:06:33,359
chứng minh một dân tộc còn tồn tại".

148
00:06:33,359 --> 00:06:36,360
Các mục tiêu đã nêu 
của Duncan Campbell Scott.

149
00:06:36,380 --> 00:06:38,696
Vì vậy, họ thấy rằng 
đó là diệt chủng văn hóa,

150
00:06:38,760 --> 00:06:40,809
mặc dù
là một tác giả viết truyện thiếu nhi

151
00:06:40,833 --> 00:06:45,291
và một diễn giả tuyệt vời
David Bouchard chỉ ra,

152
00:06:45,315 --> 00:06:46,926
khi xây dựng một tòa nhà,

153
00:06:46,950 --> 00:06:50,228
và ta xây một nghĩa trang
bên cạnh tòa nhà đó,

154
00:06:50,252 --> 00:06:54,531
bởi vì bạn biết mọi người
đi vào tòa nhà đó sẽ mất,

155
00:06:54,555 --> 00:06:56,021
bạn gọi nó là gì?

156
00:06:58,371 --> 00:07:02,445
TRC cũng tặng chúng tôi
với 94 lời kêu gọi hành động,

157
00:07:02,469 --> 00:07:05,940
đèn hiệu có thể dẫn đường phía trước
khi chúng tôi làm việc để hòa giải.

158
00:07:06,295 --> 00:07:10,707
Một vài trong số đó liên quan trực tiếp
ngôn ngữ và văn hóa.

159
00:07:11,387 --> 00:07:14,525
TRC gọi cho chúng tôi để đảm bảo
giáo dục đầy đủ, được tài trợ,

160
00:07:14,549 --> 00:07:16,426
bao gồm ngôn ngữ và văn hóa.

161
00:07:16,426 --> 00:07:19,915
Để nhận thức được quyền lợi của địa phương
bao gồm quyền lợi về ngôn ngữ.

162
00:07:19,915 --> 00:07:22,275
Để đặt ra một nghị quyết 
về ngôn ngữ Aboriginal

163
00:07:22,275 --> 00:07:24,889
hướng đến việc thừa nhận và bảo tồn
ngôn ngữ bản địa,

164
00:07:24,889 --> 00:07:26,577
với nguồn quỹ cố định.

165
00:07:26,601 --> 00:07:29,783
Thiết lập một ví trí cho 
cố vấn về các ngôn ngữ Aboriginal

166
00:07:29,783 --> 00:07:32,879
và phát triển những chương trình 
dạy ngôn ngữ ở bậc sau phổ thông

167
00:07:32,903 --> 00:07:35,552
cũng như phục hồi lại địa danh 
đã bị thay đổi

168
00:07:35,576 --> 00:07:37,909
suốt quá trình thực dân hóa.

169
00:07:39,192 --> 00:07:42,486
Cùng thời điểm Thỏa thuận Hòa giải
các trường dân cư Ấn Độ

170
00:07:42,510 --> 00:07:43,724
có hiệu lực thi hành,

171
00:07:43,748 --> 00:07:45,732
Đại hội đồng Liên Hiệp Quốc đã thông qua

172
00:07:45,740 --> 00:07:48,578
Tuyên bố về quyền của người dân bản địa

173
00:07:48,578 --> 00:07:49,728
trong năm 2007.

174
00:07:50,387 --> 00:07:53,907
Điều đó tuyên bố rằng người dân bản địa
có quyền thành lập và kiểm soát

175
00:07:53,931 --> 00:07:56,799
hệ thống giáo dục và các tổ chức

176
00:07:56,823 --> 00:07:59,386
cung cấp giáo dục 
bằng chính ngôn ngữ của họ,

177
00:07:59,410 --> 00:08:01,728
theo cách phù hợp với phương pháp

178
00:08:01,752 --> 00:08:03,808
giảng dạy và học tập theo văn hóa của họ.

179
00:08:03,941 --> 00:08:05,012
Năm 2007,

180
00:08:05,012 --> 00:08:06,926
khi nghị quyết được đưa vào thực hiện,

181
00:08:06,950 --> 00:08:08,683
bốn quốc gia đã bỏ phiếu chống lại.

182
00:08:08,683 --> 00:08:11,601
Họ là Hoa Kỳ, New Zealand, Úc

183
00:08:11,625 --> 00:08:12,775
và Canada.

184
00:08:13,438 --> 00:08:15,724
Canada đã thông qua tuyên bố
của Liên hiệp quốc

185
00:08:15,748 --> 00:08:19,249
về quyền của người bản địa trong năm 2010.

186
00:08:19,273 --> 00:08:22,376
Và trong năm 2015, chính phủ hứa hẹn
thực hiện chính sách ấy.

187
00:08:23,895 --> 00:08:28,826
Vậy chúng ta sẽ đáp lại thế nào?

188
00:08:28,826 --> 00:08:31,862
Đây là tình trạng của chúng ta.

189
00:08:31,862 --> 00:08:35,252
Trong 60 tỉnh thành
hiện tại nói tiếng bản địa ở Canada,

190
00:08:35,276 --> 00:08:39,509
tất cả ngôn ngữ được Liên hiệp quốc xét là
tuyệt chủng ngoại trừ sáu ngôn ngữ.

191
00:08:40,057 --> 00:08:44,834
Và, sáu ngôn ngữ đó là Cree,
Anishinaabemowin,

192
00:08:44,858 --> 00:08:47,969
Stoney, Mi'kmaq,

193
00:08:47,993 --> 00:08:49,824
Dene và Inuktitut.

194
00:08:49,984 --> 00:08:51,818
Và có vẻ như điều đó thật khủng khiếp.

195
00:08:51,818 --> 00:08:55,413
Nhưng nếu bạn tiếp tục nhìn vào 
Atlas ngôn ngữ thế giới đang gặp nguy hiểm

196
00:08:55,437 --> 00:08:57,977
thông qua trang web của UNESCO,

197
00:08:58,001 --> 00:09:01,243
bạn sẽ thấy một chút "r"
ngay bên cạnh ngôn ngữ đó ngay tại đó.

198
00:09:01,267 --> 00:09:02,958
Ngôn ngữ đó là Mi'kmaq.

199
00:09:02,982 --> 00:09:05,776
Mi'kmaq đã và đang trải qua
sự hồi sinh đầy ý nghĩa

200
00:09:05,800 --> 00:09:08,363
bởi vì thông qua hiệp ước 
của chính quyền tự trị

201
00:09:08,387 --> 00:09:10,752
dẫn tới sự giáo dục về văn hóa 
và ngôn ngữ cơ sở,

202
00:09:10,776 --> 00:09:12,680
và hiện tại có những đứa bé Mi'kmaq

203
00:09:12,704 --> 00:09:15,149
nói tiếng Mi'kmaq như tiếng mẹ đẻ.

204
00:09:15,173 --> 00:09:17,029
Có rất nhiều điều ta có thể làm.

205
00:09:17,053 --> 00:09:18,502
Những đứa trẻ này là học sinh

206
00:09:18,526 --> 00:09:21,490
trong trường Mnidoo Mnising
Anishinabek Kinoomaage,

207
00:09:21,514 --> 00:09:23,578
một trường học trên đảo Manitoulin,

208
00:09:23,602 --> 00:09:25,996
nơi mà các em học 
ngôn ngữ Anishinaabemowin.

209
00:09:26,020 --> 00:09:28,125
Các em đến trường
ở lứa tuổi mẫu giáo

210
00:09:28,149 --> 00:09:30,871
nói rất ít, nếu có,
ngôn ngữ Anishinaabemowin.

211
00:09:30,895 --> 00:09:33,783
Và bây giờ, ở lớp ba và bốn,

212
00:09:33,807 --> 00:09:36,910
các học sinh đang được kiểm tra
ở trình độ trung cấp và lưu loát.

213
00:09:36,934 --> 00:09:38,252
Trong cùng thời điểm đó,

214
00:09:38,276 --> 00:09:41,299
các em có sự tự tin tốt đẹp.

215
00:09:41,323 --> 00:09:43,458
Các em tự hào là một người Anishinaabe,

216
00:09:43,482 --> 00:09:45,805
và các em có khả năng học hỏi tốt.

217
00:09:46,473 --> 00:09:50,078
Không phải bất cứ loại hình giáo dục nào
cũng phải là loại hình chính thức.

218
00:09:50,092 --> 00:09:52,112
Trong cộng đồng địa phương,

219
00:09:52,126 --> 00:09:54,713
chúng ta có Kingston
Indigenous Language Nest (KILN).

220
00:09:54,713 --> 00:09:56,561
Bây giờ KILN là một tổ chức,

221
00:09:56,585 --> 00:10:00,358
nhưng nó đã bắt đầu sáu năm trước
với những thành viên nhiệt tình

222
00:10:00,358 --> 00:10:03,108
tụ họp lại quanh một cái bàn bếp 
của một người lớn tuổi.

223
00:10:03,132 --> 00:10:06,778
Kể từ lúc đó, chúng tôi đã tạo ra
trải nghiệm học tập cuối tuần

224
00:10:06,778 --> 00:10:08,709
với mục đích học tập đa nhiệm,

225
00:10:08,709 --> 00:10:12,284
nơi mà chúng tôi tập trung vào 
lưu truyền ngôn ngữ và văn hóa đến trẻ em.

226
00:10:12,284 --> 00:10:16,521
Chúng tôi thực hiện bằng các trò chơi,
bài hát, đồ ăn và hoạt động truyền thống.

227
00:10:16,521 --> 00:10:17,791
Chúng tôi có những lớp học

228
00:10:17,815 --> 00:10:20,022
cho cả trình độ vỡ lòng và trung cấp

229
00:10:20,022 --> 00:10:21,352
được cung cấp ngay tại đây.

230
00:10:21,352 --> 00:10:23,958
Chúng tôi liên kết với 
hội đồng trường và các thư viện

231
00:10:23,958 --> 00:10:27,878
để có tài nguyên và ngôn ngữ
tại chỗ trong giáo dục chính quy.

232
00:10:28,807 --> 00:10:30,482
Những khả năng thì vô tận,

233
00:10:30,506 --> 00:10:33,363
và tôi rất vui mừng 
vì công việc đã được hoàn thành

234
00:10:33,363 --> 00:10:36,505
cho phép tôi truyền lại ngôn ngữ 
và văn hóa cho con trai của mình

235
00:10:36,505 --> 00:10:39,215
và cho những đứa trẻ khác 
trong cộng đồng của chúng tôi.

236
00:10:39,215 --> 00:10:42,783
Chúng tôi đã phát triển một cộng đồng 
vừa vững chắc, vừa tốt đẹp, sôi động,

237
00:10:42,783 --> 00:10:44,714
là kết quả của sự chung tay góp sức.

238
00:10:46,022 --> 00:10:48,656
Vậy chúng ta cần gì 
để tiến lên phía trước?

239
00:10:49,173 --> 00:10:51,331
Đầu tiên, ta cần chính sách.

240
00:10:51,792 --> 00:10:55,371
Ta cần ban hành chính sách 
với tài trợ cố định

241
00:10:55,395 --> 00:10:57,755
để đảm bảo rằng ngôn ngữ bản địa

242
00:10:57,779 --> 00:11:00,643
được kết hợp vào việc giảng dạy
một cách có ý nghĩa,

243
00:11:00,643 --> 00:11:02,345
cả trong và ngoài khu bảo tồn.

244
00:11:02,345 --> 00:11:05,771
Trong khu bảo tồn, việc giảng dạy 
được gây quỹ mức độ thấp hơn đáng kể

245
00:11:05,795 --> 00:11:07,334
so với quỹ ở ngoài khu bảo tồn.

246
00:11:07,358 --> 00:11:08,680
Và ngoài khu bảo tồn,

247
00:11:08,704 --> 00:11:11,168
Sự giáo dục ngôn ngữ bản địa
thường bị bỏ lơ,

248
00:11:11,168 --> 00:11:12,768
bởi vì mọi người thường tin rằng

249
00:11:12,768 --> 00:11:15,335
người bản địa không xuất hiện 
ở các trường tỉnh,

250
00:11:15,335 --> 00:11:18,933
khi trên thực tế, lên đến 70 phần trăm
người bản địa hiện tại sống ở Canada

251
00:11:18,957 --> 00:11:20,153
sống dựa vào khu bảo tồn.

252
00:11:20,153 --> 00:11:24,329
Những đứa trẻ đều có quyền được tiếp cận 
ngôn ngữ và văn hóa của chúng.

253
00:11:25,544 --> 00:11:27,884
Hơn cả các chính sách, 
chúng tôi cần hỗ trợ.

254
00:11:27,908 --> 00:11:30,869
Và điều này
không có nghĩa là hỗ trợ về kinh phí.

255
00:11:30,893 --> 00:11:33,948
Chúng ta cũng cần nơi 
để thực hiện các hoạt động,

256
00:11:33,972 --> 00:11:39,130
lớp học và sự tương tác với
những người không phải bản xứ.

257
00:11:39,623 --> 00:11:41,116
Chúng ta cần sự hỗ trợ

258
00:11:41,140 --> 00:11:43,853
giống những người mong muốn học ngôn ngữ.

259
00:11:43,877 --> 00:11:47,594
Chúng ta cần sự hỗ trợ ở nơi mọi người
bàn về tại sao ngôn ngữ ấy quan trọng.

260
00:11:48,004 --> 00:11:50,204
Và để đạt được điều này,
chúng ta cần giáo dục.

261
00:11:50,204 --> 00:11:53,418
Ta cần tiếp cận chủ yếu vào 
việc giáo dục ngôn ngữ,

262
00:11:53,442 --> 00:11:56,250
vì chắc chắn đó là cách hiệu quả nhất

263
00:11:56,250 --> 00:11:58,736
để đảm bảo được sự lưu truyền 
của ngôn ngữ Bản địa.

264
00:11:58,736 --> 00:12:01,578
Nhưng chúng tôi cũng cần giáo dục 
ở trường thuộc các tỉnh,

265
00:12:01,578 --> 00:12:04,406
chúng ta cần sự giáo dục cho những
dân cư không phải bản xứ

266
00:12:04,406 --> 00:12:06,554
để chúng ta có sự thấu hiểu lẫn nhau

267
00:12:06,578 --> 00:12:08,751
và cùng nhau tiến tới 
một tương lai tốt đẹp.

268
00:12:10,305 --> 00:12:13,851
Tôi có một câu nói được treo trong khung
trên bức tường của phòng làm việc.

269
00:12:13,851 --> 00:12:17,437
Nó là món quà từ một học trò thân thiết
mà tôi đã dạy một vài năm trước đó,

270
00:12:17,437 --> 00:12:19,273
và nó luôn nhắc nhở tôi mỗi ngày rằng

271
00:12:19,273 --> 00:12:22,434
ta có thể đạt được những thành tựu lớn
nếu ta làm cùng nhau.

272
00:12:23,002 --> 00:12:25,280
Nhưng nếu ta dự định bàn về
sự hòa hợp,

273
00:12:25,280 --> 00:12:26,534
ta cần nhận thức được rằng

274
00:12:26,534 --> 00:12:29,558
sự hòa hợp không đem lại kết quả

275
00:12:29,582 --> 00:12:33,307
trong sự tồn tại và tiếp nối 
ngôn ngữ và văn hóa bản địa

276
00:12:33,331 --> 00:12:35,410
chẳng có sự hòa hợp nào cả.

277
00:12:35,434 --> 00:12:37,138
Đó là sự đồng hóa,

278
00:12:37,138 --> 00:12:40,133
và điều này không được 
chấp nhận bởi bất kỳ ai trong chúng ta.

279
00:12:40,133 --> 00:12:43,623
Nhưng những gì chúng ta có thể làm
là trông chờ vào lời kêu gọi hành động,

280
00:12:43,623 --> 00:12:45,939
ta có thể mong đợi tuyên bố của 
Liên Hiệp Quốc

281
00:12:45,939 --> 00:12:47,205
về Quyền của người Bản địa

282
00:12:47,229 --> 00:12:49,197
và ta có thể đưa đến một cách hiểu chung

283
00:12:49,221 --> 00:12:50,529
những gì chúng ta sở hữu,

284
00:12:50,553 --> 00:12:52,913
liên quan tới ngôn ngữ
và di sản văn hóa

285
00:12:52,937 --> 00:12:54,752
đối với người dân bản địa ở đất này,

286
00:12:54,776 --> 00:12:55,926
xứng đáng được lưu giữ.

287
00:12:56,908 --> 00:12:59,749
Dựa vào những điều đó, ta có thể tiến tới,

288
00:12:59,773 --> 00:13:01,193
cùng nhau,

289
00:13:01,217 --> 00:13:03,876
để đảm bảo rằng ngôn ngữ địa phương
được truyền lại

290
00:13:03,900 --> 00:13:06,321
vượt xa năm 2050, qua thế hệ tiếp nối,

291
00:13:06,345 --> 00:13:08,478
truyền tới các thế hệ con cháu sau này.

292
00:13:09,508 --> 00:13:12,129
Miigwech. Niawen’kó:wa. Xin cảm ơn.

293
00:13:12,153 --> 00:13:16,563
(Tiếng vỗ tay)