Bu videoda aydın bir nümunə ilə bucaq sürətini hesablayacağıq və bu bucaq sürətini sürət anlayışı ilə əlaqələndirməyə çalışacağıq. Gəlin daha əvvəlki videolarda dediyimiz nümunələrdə olduğu kimi bir top, ipin köməyi ilə bu fırlanma mərkəzinə bağlanmış olsun. Bu sarı xətt də topun bağlandığı ipi göstərsin. Və siz bu topu mavi dairə boyunca hər iki istiqamətə hərəkət ettirə bilərsiniz. Tutaq ki, ipin uzunluğu yeddi metrdir. Əvvəlki videodan bilirik ki, zamanın 3 saniyəyə bərabər olduğu vaxtda dönmə bucağı-fi, pi böl 2 radiana bərabərdir. Və bucağı x oxunun müsbət istiqamətindən belə ölçə bilərik. Gəlin deyək ki, T bərabərdir 6 saniyə olanda, fi bucağı , pi radiana bərabər olur. Beləcə, 3 saniyə sonra top burada olur. Gəlin, bu hadisəni vizuallaşdırmağa çalışaq. O, belə görünəcək. Bir saniyə, iki saniyə, üç saniyə. Birdaha edək. Yenə Bir saniyə, iki saniyə, üç saniyə. İndi baş verənləri təsəvvür edə bildiyimizə görə, videonu dayandırıb iki kəmiyyəti hesablamağa çalışa bilərsiniz. Belə ki, hesablamağınızı istədiyim iki kəmiyyətdən biri topun bucaq sürətidir. Bu əslində top və ipin bütün nöqtələri üçün eyni olacaq. Omeqa ilə işarə etdiyimiz bucaq sürətinin qiymətini tapmağa çalışın. Daha sonra isə topun sürətini hesablayın. Buraya qeyd edim. Əvvəlcə bunları tapın və əlavə olaraq, aralarındakı əlaqəni başa düşməyə çalışın. İndi isə gəlin birlikdə , bucaq sürətinə baxaq. Məncə, artıq cavabı tapmısınız. Bir öncəki videodan yadınızdadırsa, bucaq sürətini bucaq dəyişməsi, bunu delta fi kimi işarələyirik və bu vektorial kəmiyyətdir, böl zamanın dəyişməsi- delta t kimi hesablayırdıq. İndi nəyə bərabər olacaq? Əgər bucaq dəyişməsinə baxsaq, son bucağımız pi olduğundan o, pi radian çıxılsın ilkin bucaq yəni pi böl 2 radiana bərabər olacaq. Bunu da zaman dəyişməmizə bölməliyik, o da 6 saniyə, yəni sonuncu zaman anı çıxılsın başlanğıc zaman anımız , 3 saniyə Bunun nəticəsində, kəsrin surətində pi bölünsün 2 radian almış olduq. Aldığımız nəticə müsbət olduğuna görə deyə bilərik ki, saat əqrəbinin əksi istiqamətində hərəkət etmişik. Zaman dəyişməmiz isə 3 saniyə olacaq. Əgər sadələşdirsək, cavabı pi böl 6 tapmış olarıq. Gəlin cavabımızın vahidini təyin edək. Bucaq dəyişməmiz radianla, zaman isə saniyə ilə ifadə olunduğundan , bucaq sürətimizi pi böl 6 radian böl saniyə tapmış oluruq. İndi isə sürəti hesablamağa çalışaq. Hələ də tapmağa başlamamısınızsa, videonu dayandırıb özünüz hesablamağa çalışın. Topun sürətini tapmaq üçün bizə onun getdiyi yol lazımdır. Əvvəlki videolarda bu barədə danışmışıq. Əgər hələ izləməmisinizsə, baxmağınızda fayda var. Topun getdiyi məsafəni S ilə işarə edək. S bəzən qövsün uzunluğunu və ya bu hissədə qət edilən məsafəni ifadə etmək üçün də istifadə olunur. Beləliklə, sürət bizim qövs uzunluğumuz bölünsün zaman dəyişməsi olacaq. Bəs qövsün uzunluğu nə qədərdir? Bucaq yerdəyişməsini qövsün uzunluğu və ya məsafə ilə əlaqələndirdiyimiz əvvəlki videoda, qövs uzunluğunun əslində bucaq yerdəyişməsinin mütləq qiyməti vurulsun radiusa bərabər olduğunu görmüştük. Bu nümunədə radiusumuz 7 metrdir. Onda bütün bunların hamısını yuxarıda əvəzləsək nə əldə edərik? Sürət bərabərdir... buraya sürət yazıram, çünki bəzən S ilə qarışdırıla bilir. Sürət bərabərdir qət olunan məsafə bu məsafəni bayaq mütləq qiymət içində bucaq dəyişməsi ilə göstərdik. İfadə qəribə görünə bilər, amma tətbiq etdikcə görəcəksiz ki, olduqca sadədir. Vurulsun dairənin radiusu. Xatırladım ki, biz bu trayektoriya üzrə hərəkət edirik. Gəlin bunu fərqli bir rənglə göstərək. İndi isə vurulsun radius, bölünsün zaman dəyişməsi kimi yaza bilərik. İstəsək, qiymətləri buraya birbaşa da yaza bilərdik. Buranın pi böl iki olduğunu bilirik. Və mütləq qiyməti də elə pi böl ikiyə bərabər olacaq. Bu nümunədə radiusumuz ipin uzunluğuna bərabərdir və 7 metrdir. Zamandakı dəyişmənin də 3 saniyə olduğunu bilirik, indi hər şeyi hesablaya bilərik. Burada vacib olan, bu ifadəni başa düşməkdir. Bucaq dəyişməsinin mütləq qiymətinin zaman dəyişməsinə nisbəti bizə nəyi verir? Bu bizim bucaq sürətimizin mütləq qiymətidir. Beləliklə deyə bilərik ki, sürət bucaq sürətimizin mütləq qiymətinin radiusa hasilinə bərabərdir. Belə daha asan oldu. Elə isə bu nümunədə sürət bərabərdir pi böl 6 vurulsun radius, yəni vurulsun 7 metr olacaq. - Və nəticədə də, 7 pi böl 6 metr bölünsün saniyə alırıq. Bu da sürətin vahididir. Və mütləq qiyməti tapmağımızın səbəbi isə, yola görə sürətin skalyar kəmiyyət olmasıdır. Çünki biz istiqaməti qeyd etmədik , amma əslində , hərəkət etdiyimiz istənilən zaman anında istiqamətimiz daim dəyişdi. Yəni səbəb budur. Bu cür məsələləri həll etməyin bir çox yolları var, amma buradakı ən önəmli məqam, bucaq sürətini hesablaya bilməyimiz və onu sürət ilə əlaqələndirməyimizdir. Bunun üçün çox sadə bir formul da mövcuddur. Bütün bunların hamısı 7-ci sinifdə öyrəndiyimiz çevrənin uzunluğu formulundan gəlir, bu haqda da bucaq dəyişməsini qövs uzunluğu və ya qət edilən məsafə ilə əlaqələndirdiyimiz videoda danışmışdıq.