1
00:00:00,081 --> 00:00:01,592
Bu videoda aydın bir nümunə ilə

2
00:00:01,592 --> 00:00:03,333
bucaq sürətini hesablayacağıq

3
00:00:03,333 --> 00:00:05,814
və bu bucaq sürətini

4
00:00:05,814 --> 00:00:08,316
sürət anlayışı ilə əlaqələndirməyə

5
00:00:08,316 --> 00:00:10,554
çalışacağıq.

6
00:00:10,554 --> 00:00:13,085
Gəlin daha əvvəlki 
videolarda dediyimiz nümunələrdə

7
00:00:13,085 --> 00:00:15,606
olduğu kimi bir top, ipin köməyi ilə

8
00:00:15,606 --> 00:00:18,689
bu fırlanma mərkəzinə bağlanmış olsun.

9
00:00:18,689 --> 00:00:21,161
Bu sarı xətt də topun
bağlandığı ipi göstərsin.

10
00:00:21,161 --> 00:00:22,776
Və siz bu topu mavi dairə boyunca

11
00:00:22,776 --> 00:00:27,356
hər iki istiqamətə 
hərəkət ettirə bilərsiniz.

12
00:00:27,356 --> 00:00:28,958
Tutaq ki, ipin uzunluğu

13
00:00:28,958 --> 00:00:32,154
yeddi metrdir.

14
00:00:32,154 --> 00:00:36,071
Əvvəlki videodan bilirik ki,

15
00:00:37,225 --> 00:00:39,058
zamanın 3 saniyəyə

16
00:00:41,230 --> 00:00:44,871
bərabər olduğu vaxtda dönmə bucağı-fi,

17
00:00:44,871 --> 00:00:46,286
pi böl 2 radiana bərabərdir.

18
00:00:46,286 --> 00:00:51,063
Və bucağı x oxunun müsbət 
istiqamətindən belə ölçə bilərik.

19
00:00:51,063 --> 00:00:55,888
Gəlin deyək ki, T bərabərdir
6 saniyə olanda,

20
00:00:55,888 --> 00:01:00,055
fi bucağı , pi radiana bərabər olur.

21
00:01:01,630 --> 00:01:05,797
Beləcə, 3 saniyə sonra top burada olur.

22
00:01:08,269 --> 00:01:12,158
Gəlin, bu hadisəni

23
00:01:12,158 --> 00:01:15,893
vizuallaşdırmağa çalışaq.

24
00:01:15,893 --> 00:01:17,571
O, belə görünəcək.

25
00:01:17,571 --> 00:01:20,897
Bir saniyə, iki saniyə, üç saniyə.

26
00:01:20,897 --> 00:01:22,261
Birdaha edək.

27
00:01:22,261 --> 00:01:23,428
Yenə

28
00:01:24,502 --> 00:01:28,679
Bir saniyə, iki saniyə, üç saniyə.

29
00:01:28,679 --> 00:01:30,822
İndi baş verənləri

30
00:01:30,822 --> 00:01:33,175
təsəvvür edə bildiyimizə görə,

31
00:01:33,175 --> 00:01:37,018
videonu dayandırıb iki kəmiyyəti 
hesablamağa çalışa bilərsiniz.

32
00:01:37,018 --> 00:01:40,007
Belə ki, hesablamağınızı istədiyim
iki kəmiyyətdən biri

33
00:01:40,007 --> 00:01:43,424
topun bucaq sürətidir.

34
00:01:44,315 --> 00:01:45,388
Bu əslində top və ipin

35
00:01:45,388 --> 00:01:47,372
bütün nöqtələri üçün eyni olacaq.

36
00:01:47,372 --> 00:01:51,437
Omeqa ilə işarə etdiyimiz bucaq sürətinin
qiymətini tapmağa çalışın.

37
00:01:51,437 --> 00:01:53,202
Daha sonra isə

38
00:01:53,202 --> 00:01:56,324
topun sürətini

39
00:01:56,324 --> 00:01:58,389
hesablayın. Buraya qeyd edim.

40
00:01:58,389 --> 00:02:00,406
Əvvəlcə bunları tapın və əlavə olaraq, aralarındakı

41
00:02:00,406 --> 00:02:03,005
əlaqəni

42
00:02:03,005 --> 00:02:05,555
başa düşməyə çalışın.

43
00:02:05,555 --> 00:02:07,906
İndi isə gəlin birlikdə ,
bucaq sürətinə baxaq.

44
00:02:07,906 --> 00:02:09,897
Məncə, artıq cavabı tapmısınız.

45
00:02:09,897 --> 00:02:12,742
Bir öncəki videodan yadınızdadırsa,

46
00:02:12,742 --> 00:02:16,968
bucaq sürətini bucaq dəyişməsi,

47
00:02:16,968 --> 00:02:19,417
bunu delta fi kimi işarələyirik

48
00:02:19,417 --> 00:02:21,894
və bu vektorial kəmiyyətdir,

49
00:02:21,894 --> 00:02:26,061
böl zamanın dəyişməsi- delta t

50
00:02:27,939 --> 00:02:29,580
kimi hesablayırdıq.

51
00:02:29,580 --> 00:02:30,869
İndi nəyə bərabər olacaq?

52
00:02:30,869 --> 00:02:34,102
Əgər bucaq dəyişməsinə baxsaq,

53
00:02:34,102 --> 00:02:35,935
son bucağımız pi olduğundan o,

54
00:02:36,985 --> 00:02:41,824
pi radian çıxılsın ilkin bucaq yəni 
pi böl 2 radiana bərabər olacaq.

55
00:02:41,824 --> 00:02:45,017
Bunu da zaman dəyişməmizə bölməliyik,

56
00:02:45,017 --> 00:02:47,530
o da 6 saniyə, yəni sonuncu zaman anı

57
00:02:47,530 --> 00:02:49,978
çıxılsın başlanğıc zaman anımız , 3 saniyə

58
00:02:49,978 --> 00:02:53,080
Bunun nəticəsində,

59
00:02:53,080 --> 00:02:56,140
kəsrin surətində

60
00:02:56,140 --> 00:02:58,067
pi bölünsün 2 radian almış olduq.

61
00:02:58,067 --> 00:03:01,631
Aldığımız nəticə müsbət olduğuna görə deyə bilərik ki, saat əqrəbinin əksi 
istiqamətində hərəkət etmişik.

62
00:03:01,631 --> 00:03:04,714
Zaman dəyişməmiz isə 3 saniyə olacaq.

63
00:03:05,561 --> 00:03:08,197
Əgər sadələşdirsək,

64
00:03:08,197 --> 00:03:11,457
cavabı pi böl 6 tapmış olarıq.

65
00:03:11,457 --> 00:03:13,740
Gəlin cavabımızın vahidini təyin edək.

66
00:03:13,740 --> 00:03:17,159
Bucaq dəyişməmiz radianla,

67
00:03:17,159 --> 00:03:20,997
zaman isə saniyə ilə ifadə olunduğundan ,

68
00:03:20,997 --> 00:03:23,596
bucaq sürətimizi

69
00:03:23,596 --> 00:03:25,400
pi böl 6 radian böl saniyə

70
00:03:25,400 --> 00:03:29,483
tapmış oluruq.

71
00:03:31,039 --> 00:03:32,930
İndi isə

72
00:03:32,930 --> 00:03:34,696
sürəti hesablamağa çalışaq.

73
00:03:34,696 --> 00:03:36,958
Hələ də tapmağa başlamamısınızsa,
videonu dayandırıb

74
00:03:36,958 --> 00:03:39,031
özünüz hesablamağa çalışın.

75
00:03:39,031 --> 00:03:43,003
Topun sürətini tapmaq üçün bizə onun getdiyi 
yol lazımdır.

76
00:03:43,003 --> 00:03:45,691
Əvvəlki videolarda bu barədə danışmışıq.

77
00:03:45,691 --> 00:03:48,257
Əgər hələ izləməmisinizsə,
baxmağınızda fayda var.

78
00:03:48,257 --> 00:03:52,823
Topun getdiyi məsafəni S ilə işarə edək.

79
00:03:52,823 --> 00:03:55,065
S bəzən qövsün uzunluğunu 
və ya bu hissədə qət edilən

80
00:03:55,065 --> 00:03:57,345
məsafəni ifadə etmək 
üçün də istifadə olunur.

81
00:03:57,345 --> 00:03:59,841
Beləliklə, sürət bizim qövs uzunluğumuz

82
00:03:59,841 --> 00:04:02,839
bölünsün

83
00:04:02,839 --> 00:04:05,449
zaman dəyişməsi olacaq.

84
00:04:05,449 --> 00:04:08,148
Bəs qövsün uzunluğu nə qədərdir?

85
00:04:08,148 --> 00:04:09,898
Bucaq yerdəyişməsini qövsün uzunluğu

86
00:04:09,898 --> 00:04:13,253
və ya məsafə ilə əlaqələndirdiyimiz

87
00:04:13,253 --> 00:04:16,144
əvvəlki videoda, qövs uzunluğunun

88
00:04:16,144 --> 00:04:20,311
əslində bucaq yerdəyişməsinin

89
00:04:23,779 --> 00:04:27,576
mütləq qiyməti vurulsun radiusa

90
00:04:27,576 --> 00:04:29,120
bərabər olduğunu görmüştük.

91
00:04:29,120 --> 00:04:31,807
Bu nümunədə radiusumuz 7 metrdir.

92
00:04:31,807 --> 00:04:34,756
Onda bütün bunların hamısını yuxarıda

93
00:04:34,756 --> 00:04:36,310
əvəzləsək nə əldə edərik?

94
00:04:36,310 --> 00:04:39,227
Sürət bərabərdir...

95
00:04:40,205 --> 00:04:42,459
buraya sürət yazıram,

96
00:04:42,459 --> 00:04:43,655
çünki bəzən S ilə

97
00:04:43,655 --> 00:04:45,257
qarışdırıla bilir.

98
00:04:45,257 --> 00:04:48,153
Sürət bərabərdir qət olunan məsafə

99
00:04:48,153 --> 00:04:50,788
bu məsafəni bayaq mütləq qiymət içində

100
00:04:50,788 --> 00:04:52,182
bucaq dəyişməsi ilə göstərdik.

101
00:04:52,182 --> 00:04:53,546
İfadə qəribə görünə bilər,

102
00:04:53,546 --> 00:04:56,432
amma tətbiq etdikcə 
görəcəksiz ki, olduqca sadədir.

103
00:04:56,432 --> 00:04:59,015
Vurulsun dairənin radiusu.

104
00:04:59,892 --> 00:05:03,921
Xatırladım ki, biz bu trayektoriya üzrə hərəkət edirik.

105
00:05:03,921 --> 00:05:06,142
Gəlin bunu fərqli bir rənglə göstərək.

106
00:05:06,142 --> 00:05:08,634
İndi isə vurulsun radius,

107
00:05:08,634 --> 00:05:11,634
bölünsün

108
00:05:12,657 --> 00:05:15,066
zaman dəyişməsi kimi yaza bilərik.

109
00:05:15,066 --> 00:05:17,480
İstəsək, qiymətləri buraya
birbaşa da yaza bilərdik.

110
00:05:17,480 --> 00:05:21,028
Buranın pi böl iki olduğunu bilirik.

111
00:05:21,028 --> 00:05:22,211
Və mütləq qiyməti də

112
00:05:22,211 --> 00:05:23,981
elə pi böl ikiyə bərabər olacaq.

113
00:05:23,981 --> 00:05:26,413
Bu nümunədə radiusumuz

114
00:05:26,413 --> 00:05:27,762
ipin uzunluğuna bərabərdir

115
00:05:27,762 --> 00:05:29,286
və 7 metrdir.

116
00:05:29,286 --> 00:05:31,628
Zamandakı dəyişmənin də

117
00:05:31,628 --> 00:05:34,836
3 saniyə olduğunu bilirik,

118
00:05:34,836 --> 00:05:36,678
indi hər şeyi hesablaya bilərik.

119
00:05:36,678 --> 00:05:39,665
Burada vacib olan,

120
00:05:39,665 --> 00:05:42,498
bu ifadəni başa düşməkdir.

121
00:05:45,804 --> 00:05:48,503
Bucaq dəyişməsinin mütləq
qiymətinin zaman dəyişməsinə

122
00:05:48,503 --> 00:05:50,170
nisbəti bizə nəyi verir?

123
00:05:51,057 --> 00:05:53,066
Bu bizim bucaq sürətimizin

124
00:05:53,066 --> 00:05:55,568
mütləq qiymətidir.

125
00:05:55,568 --> 00:05:57,735
Beləliklə deyə bilərik ki, sürət

126
00:05:59,915 --> 00:06:04,715
bucaq sürətimizin

127
00:06:04,715 --> 00:06:09,604
mütləq qiymətinin

128
00:06:09,604 --> 00:06:11,021
radiusa hasilinə bərabərdir.

129
00:06:12,296 --> 00:06:14,428
Belə daha asan oldu.

130
00:06:14,428 --> 00:06:19,281
Elə isə bu nümunədə

131
00:06:19,281 --> 00:06:20,864
sürət

132
00:06:22,373 --> 00:06:23,290
bərabərdir

133
00:06:25,366 --> 00:06:27,716
pi böl 6 vurulsun

134
00:06:28,273 --> 00:06:30,146
radius, yəni vurulsun

135
00:06:30,146 --> 00:06:32,404
7 metr olacaq.

136
00:06:32,404 --> 00:06:34,472
-

137
00:06:34,472 --> 00:06:36,304
Və nəticədə də,

138
00:06:36,304 --> 00:06:40,387
7 pi böl 6

139
00:06:43,761 --> 00:06:47,928
metr bölünsün saniyə alırıq. Bu da
sürətin vahididir.

140
00:06:48,828 --> 00:06:50,936
Və mütləq qiyməti tapmağımızın səbəbi isə,

141
00:06:50,936 --> 00:06:53,612
yola görə sürətin skalyar kəmiyyət olmasıdır.

142
00:06:53,612 --> 00:06:55,490
Çünki biz istiqaməti qeyd etmədik , amma

143
00:06:55,490 --> 00:06:56,849
əslində , hərəkət etdiyimiz istənilən

144
00:06:56,849 --> 00:06:59,225
zaman anında istiqamətimiz daim dəyişdi.

145
00:06:59,225 --> 00:07:00,414
Yəni səbəb budur.

146
00:07:00,414 --> 00:07:03,489
Bu cür məsələləri həll etməyin 
bir çox yolları var,

147
00:07:03,489 --> 00:07:05,476
amma buradakı ən önəmli məqam,

148
00:07:05,476 --> 00:07:07,683
bucaq sürətini hesablaya bilməyimiz

149
00:07:07,683 --> 00:07:12,592
və onu sürət ilə əlaqələndirməyimizdir.

150
00:07:12,592 --> 00:07:15,849
Bunun üçün çox
sadə bir formul da mövcuddur.

151
00:07:15,849 --> 00:07:18,004
Bütün bunların hamısı

152
00:07:18,004 --> 00:07:20,082
7-ci sinifdə öyrəndiyimiz
çevrənin uzunluğu

153
00:07:20,082 --> 00:07:21,811
formulundan gəlir, bu haqda da

154
00:07:21,811 --> 00:07:23,836
bucaq dəyişməsini qövs uzunluğu

155
00:07:23,836 --> 00:07:27,675
və ya qət edilən məsafə
ilə əlaqələndirdiyimiz

156
00:07:27,675 --> 00:07:29,425
videoda danışmışdıq.