0:00:00.081,0:00:01.592 Bu videoda aydın bir nümunə ilə 0:00:01.592,0:00:03.333 bucaq sürətini hesablayacağıq 0:00:03.333,0:00:05.814 və bu bucaq sürətini 0:00:05.814,0:00:08.316 sürət anlayışı ilə əlaqələndirməyə 0:00:08.316,0:00:10.554 çalışacağıq. 0:00:10.554,0:00:13.085 Gəlin daha əvvəlki [br]videolarda dediyimiz nümunələrdə 0:00:13.085,0:00:15.606 olduğu kimi bir top, ipin köməyi ilə 0:00:15.606,0:00:18.689 bu fırlanma mərkəzinə bağlanmış olsun. 0:00:18.689,0:00:21.161 Bu sarı xətt də topun[br]bağlandığı ipi göstərsin. 0:00:21.161,0:00:22.776 Və siz bu topu mavi dairə boyunca 0:00:22.776,0:00:27.356 hər iki istiqamətə [br]hərəkət ettirə bilərsiniz. 0:00:27.356,0:00:28.958 Tutaq ki, ipin uzunluğu 0:00:28.958,0:00:32.154 yeddi metrdir. 0:00:32.154,0:00:36.071 Əvvəlki videodan bilirik ki, 0:00:37.225,0:00:39.058 zamanın 3 saniyəyə 0:00:41.230,0:00:44.871 bərabər olduğu vaxtda dönmə bucağı-fi, 0:00:44.871,0:00:46.286 pi böl 2 radiana bərabərdir. 0:00:46.286,0:00:51.063 Və bucağı x oxunun müsbət [br]istiqamətindən belə ölçə bilərik. 0:00:51.063,0:00:55.888 Gəlin deyək ki, T bərabərdir[br]6 saniyə olanda, 0:00:55.888,0:01:00.055 fi bucağı , pi radiana bərabər olur. 0:01:01.630,0:01:05.797 Beləcə, 3 saniyə sonra top burada olur. 0:01:08.269,0:01:12.158 Gəlin, bu hadisəni 0:01:12.158,0:01:15.893 vizuallaşdırmağa çalışaq. 0:01:15.893,0:01:17.571 O, belə görünəcək. 0:01:17.571,0:01:20.897 Bir saniyə, iki saniyə, üç saniyə. 0:01:20.897,0:01:22.261 Birdaha edək. 0:01:22.261,0:01:23.428 Yenə 0:01:24.502,0:01:28.679 Bir saniyə, iki saniyə, üç saniyə. 0:01:28.679,0:01:30.822 İndi baş verənləri 0:01:30.822,0:01:33.175 təsəvvür edə bildiyimizə görə, 0:01:33.175,0:01:37.018 videonu dayandırıb iki kəmiyyəti [br]hesablamağa çalışa bilərsiniz. 0:01:37.018,0:01:40.007 Belə ki, hesablamağınızı istədiyim[br]iki kəmiyyətdən biri 0:01:40.007,0:01:43.424 topun bucaq sürətidir. 0:01:44.315,0:01:45.388 Bu əslində top və ipin 0:01:45.388,0:01:47.372 bütün nöqtələri üçün eyni olacaq. 0:01:47.372,0:01:51.437 Omeqa ilə işarə etdiyimiz bucaq sürətinin[br]qiymətini tapmağa çalışın. 0:01:51.437,0:01:53.202 Daha sonra isə 0:01:53.202,0:01:56.324 topun sürətini 0:01:56.324,0:01:58.389 hesablayın. Buraya qeyd edim. 0:01:58.389,0:02:00.406 Əvvəlcə bunları tapın və əlavə olaraq, aralarındakı 0:02:00.406,0:02:03.005 əlaqəni 0:02:03.005,0:02:05.555 başa düşməyə çalışın. 0:02:05.555,0:02:07.906 İndi isə gəlin birlikdə ,[br]bucaq sürətinə baxaq. 0:02:07.906,0:02:09.897 Məncə, artıq cavabı tapmısınız. 0:02:09.897,0:02:12.742 Bir öncəki videodan yadınızdadırsa, 0:02:12.742,0:02:16.968 bucaq sürətini bucaq dəyişməsi, 0:02:16.968,0:02:19.417 bunu delta fi kimi işarələyirik 0:02:19.417,0:02:21.894 və bu vektorial kəmiyyətdir, 0:02:21.894,0:02:26.061 böl zamanın dəyişməsi- delta t 0:02:27.939,0:02:29.580 kimi hesablayırdıq. 0:02:29.580,0:02:30.869 İndi nəyə bərabər olacaq? 0:02:30.869,0:02:34.102 Əgər bucaq dəyişməsinə baxsaq, 0:02:34.102,0:02:35.935 son bucağımız pi olduğundan o, 0:02:36.985,0:02:41.824 pi radian çıxılsın ilkin bucaq yəni [br]pi böl 2 radiana bərabər olacaq. 0:02:41.824,0:02:45.017 Bunu da zaman dəyişməmizə bölməliyik, 0:02:45.017,0:02:47.530 o da 6 saniyə, yəni sonuncu zaman anı 0:02:47.530,0:02:49.978 çıxılsın başlanğıc zaman anımız , 3 saniyə 0:02:49.978,0:02:53.080 Bunun nəticəsində, 0:02:53.080,0:02:56.140 kəsrin surətində 0:02:56.140,0:02:58.067 pi bölünsün 2 radian almış olduq. 0:02:58.067,0:03:01.631 Aldığımız nəticə müsbət olduğuna görə deyə bilərik ki, saat əqrəbinin əksi [br]istiqamətində hərəkət etmişik. 0:03:01.631,0:03:04.714 Zaman dəyişməmiz isə 3 saniyə olacaq. 0:03:05.561,0:03:08.197 Əgər sadələşdirsək, 0:03:08.197,0:03:11.457 cavabı pi böl 6 tapmış olarıq. 0:03:11.457,0:03:13.740 Gəlin cavabımızın vahidini təyin edək. 0:03:13.740,0:03:17.159 Bucaq dəyişməmiz radianla, 0:03:17.159,0:03:20.997 zaman isə saniyə ilə ifadə olunduğundan , 0:03:20.997,0:03:23.596 bucaq sürətimizi 0:03:23.596,0:03:25.400 pi böl 6 radian böl saniyə 0:03:25.400,0:03:29.483 tapmış oluruq. 0:03:31.039,0:03:32.930 İndi isə 0:03:32.930,0:03:34.696 sürəti hesablamağa çalışaq. 0:03:34.696,0:03:36.958 Hələ də tapmağa başlamamısınızsa,[br]videonu dayandırıb 0:03:36.958,0:03:39.031 özünüz hesablamağa çalışın. 0:03:39.031,0:03:43.003 Topun sürətini tapmaq üçün bizə onun getdiyi [br]yol lazımdır. 0:03:43.003,0:03:45.691 Əvvəlki videolarda bu barədə danışmışıq. 0:03:45.691,0:03:48.257 Əgər hələ izləməmisinizsə,[br]baxmağınızda fayda var. 0:03:48.257,0:03:52.823 Topun getdiyi məsafəni S ilə işarə edək. 0:03:52.823,0:03:55.065 S bəzən qövsün uzunluğunu [br]və ya bu hissədə qət edilən 0:03:55.065,0:03:57.345 məsafəni ifadə etmək [br]üçün də istifadə olunur. 0:03:57.345,0:03:59.841 Beləliklə, sürət bizim qövs uzunluğumuz 0:03:59.841,0:04:02.839 bölünsün 0:04:02.839,0:04:05.449 zaman dəyişməsi olacaq. 0:04:05.449,0:04:08.148 Bəs qövsün uzunluğu nə qədərdir? 0:04:08.148,0:04:09.898 Bucaq yerdəyişməsini qövsün uzunluğu 0:04:09.898,0:04:13.253 və ya məsafə ilə əlaqələndirdiyimiz 0:04:13.253,0:04:16.144 əvvəlki videoda, qövs uzunluğunun 0:04:16.144,0:04:20.311 əslində bucaq yerdəyişməsinin 0:04:23.779,0:04:27.576 mütləq qiyməti vurulsun radiusa 0:04:27.576,0:04:29.120 bərabər olduğunu görmüştük. 0:04:29.120,0:04:31.807 Bu nümunədə radiusumuz 7 metrdir. 0:04:31.807,0:04:34.756 Onda bütün bunların hamısını yuxarıda 0:04:34.756,0:04:36.310 əvəzləsək nə əldə edərik? 0:04:36.310,0:04:39.227 Sürət bərabərdir... 0:04:40.205,0:04:42.459 buraya sürət yazıram, 0:04:42.459,0:04:43.655 çünki bəzən S ilə 0:04:43.655,0:04:45.257 qarışdırıla bilir. 0:04:45.257,0:04:48.153 Sürət bərabərdir qət olunan məsafə 0:04:48.153,0:04:50.788 bu məsafəni bayaq mütləq qiymət içində 0:04:50.788,0:04:52.182 bucaq dəyişməsi ilə göstərdik. 0:04:52.182,0:04:53.546 İfadə qəribə görünə bilər, 0:04:53.546,0:04:56.432 amma tətbiq etdikcə [br]görəcəksiz ki, olduqca sadədir. 0:04:56.432,0:04:59.015 Vurulsun dairənin radiusu. 0:04:59.892,0:05:03.921 Xatırladım ki, biz bu trayektoriya üzrə hərəkət edirik. 0:05:03.921,0:05:06.142 Gəlin bunu fərqli bir rənglə göstərək. 0:05:06.142,0:05:08.634 İndi isə vurulsun radius, 0:05:08.634,0:05:11.634 bölünsün 0:05:12.657,0:05:15.066 zaman dəyişməsi kimi yaza bilərik. 0:05:15.066,0:05:17.480 İstəsək, qiymətləri buraya[br]birbaşa da yaza bilərdik. 0:05:17.480,0:05:21.028 Buranın pi böl iki olduğunu bilirik. 0:05:21.028,0:05:22.211 Və mütləq qiyməti də 0:05:22.211,0:05:23.981 elə pi böl ikiyə bərabər olacaq. 0:05:23.981,0:05:26.413 Bu nümunədə radiusumuz 0:05:26.413,0:05:27.762 ipin uzunluğuna bərabərdir 0:05:27.762,0:05:29.286 və 7 metrdir. 0:05:29.286,0:05:31.628 Zamandakı dəyişmənin də 0:05:31.628,0:05:34.836 3 saniyə olduğunu bilirik, 0:05:34.836,0:05:36.678 indi hər şeyi hesablaya bilərik. 0:05:36.678,0:05:39.665 Burada vacib olan, 0:05:39.665,0:05:42.498 bu ifadəni başa düşməkdir. 0:05:45.804,0:05:48.503 Bucaq dəyişməsinin mütləq[br]qiymətinin zaman dəyişməsinə 0:05:48.503,0:05:50.170 nisbəti bizə nəyi verir? 0:05:51.057,0:05:53.066 Bu bizim bucaq sürətimizin 0:05:53.066,0:05:55.568 mütləq qiymətidir. 0:05:55.568,0:05:57.735 Beləliklə deyə bilərik ki, sürət 0:05:59.915,0:06:04.715 bucaq sürətimizin 0:06:04.715,0:06:09.604 mütləq qiymətinin 0:06:09.604,0:06:11.021 radiusa hasilinə bərabərdir. 0:06:12.296,0:06:14.428 Belə daha asan oldu. 0:06:14.428,0:06:19.281 Elə isə bu nümunədə 0:06:19.281,0:06:20.864 sürət 0:06:22.373,0:06:23.290 bərabərdir 0:06:25.366,0:06:27.716 pi böl 6 vurulsun 0:06:28.273,0:06:30.146 radius, yəni vurulsun 0:06:30.146,0:06:32.404 7 metr olacaq. 0:06:32.404,0:06:34.472 - 0:06:34.472,0:06:36.304 Və nəticədə də, 0:06:36.304,0:06:40.387 7 pi böl 6 0:06:43.761,0:06:47.928 metr bölünsün saniyə alırıq. Bu da[br]sürətin vahididir. 0:06:48.828,0:06:50.936 Və mütləq qiyməti tapmağımızın səbəbi isə, 0:06:50.936,0:06:53.612 yola görə sürətin skalyar kəmiyyət olmasıdır. 0:06:53.612,0:06:55.490 Çünki biz istiqaməti qeyd etmədik , amma 0:06:55.490,0:06:56.849 əslində , hərəkət etdiyimiz istənilən 0:06:56.849,0:06:59.225 zaman anında istiqamətimiz daim dəyişdi. 0:06:59.225,0:07:00.414 Yəni səbəb budur. 0:07:00.414,0:07:03.489 Bu cür məsələləri həll etməyin [br]bir çox yolları var, 0:07:03.489,0:07:05.476 amma buradakı ən önəmli məqam, 0:07:05.476,0:07:07.683 bucaq sürətini hesablaya bilməyimiz 0:07:07.683,0:07:12.592 və onu sürət ilə əlaqələndirməyimizdir. 0:07:12.592,0:07:15.849 Bunun üçün çox[br]sadə bir formul da mövcuddur. 0:07:15.849,0:07:18.004 Bütün bunların hamısı 0:07:18.004,0:07:20.082 7-ci sinifdə öyrəndiyimiz[br]çevrənin uzunluğu 0:07:20.082,0:07:21.811 formulundan gəlir, bu haqda da 0:07:21.811,0:07:23.836 bucaq dəyişməsini qövs uzunluğu 0:07:23.836,0:07:27.675 və ya qət edilən məsafə[br]ilə əlaqələndirdiyimiz 0:07:27.675,0:07:29.425 videoda danışmışdıq.